Dagblad voor Schiedam en Omstreken.
net natii GelMmri MiwM
pms iu c. p. m, Mip. MS, li.3Sp.3lll
32ste Jaargang.
,g 26 Februari 1909.
No. 9348.
TOMlii MTjmCHTSGEBOÜW.
Abonneert U 05 je
feuilleton.
Max schilderstuk.
ksns4* itoctif"hïi'
Hiewe SÉieME Comt
Officieele berichten.
Kennisgeving.
Staatsbemoeiing en het klein
bedrijf in Oostenrijk-Hongarije.
Buitttuiaudscii JNieuw».
ABONNEMENTSPRIJS:
Dit blad verschijnt dagelijks, uitgezonderd Zon- en Feestdagen, en
kost voor Schiedam per 3 maanden f 1.35, per maand 45 cent en per
week 10 cent. Franco per post door geheel Nederland f 2.per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2 cent.
Abonnementen worden dagelijks aangenomen aan ons BureauBoter-
straat 50 en bij alle Boekhandelaren, Postdirecteuren en Brievengaarders.
Bureau BOTERSTRAAT 50.
PRIJS DER ADVERTENTIëN:
Van 16 regels f 0.92 met inbegrip van bewijsnummer
Elke regel daarboven 15 cent. j
Driemaal plaatsen wordt tweemaal berekend.
Ingezonden mededeelingen 25 cent per regel.
Voorherhaaldelqk advertêeren worden uiterst bii-
lijke overeenkomsten aangegaan.
Telefoonnummer 85.
Postbus no. 30.
Overplaatsing van de Afdeeling B,
(Bevolking, Burgerlijke Stand, Militie enz.,)
der Gemeente-Secretarie naar het
Burgemeester en Wethouders van Schiedam,
Gelet op het raadsbesluit van den 26sten
Januari jl.,
Brengen bjj deze ter openbare kennis, dat te re
kenen van Maandag 1 Maart a. 8. bovengenoemde
afdeeling der Gemeente Secretarie zal zgn gevestigd
>n het voormalig Kantongerechtsgebouw School
straat No. 13 alhier; en
dat die afdeeling zal omvatten de administratie
van den Burgerlijken Stand, de Bevolking, de Mili-
Ge- en Landweerwet. de Wet op de Jacht en
Visscherjj. voorts het afgeven van Arbeidslijsten
en -kaarten, het ontvangen van de aangiften inge
volge art. 9 der Woningwet, benevens het opmaken
der Kiezerslijsten voor de Tweede Kamer, de Pro
vinciale Staten, den Gemeenteraad en de Kamers
van. Arbeid en het opmaken en afgeven van atte-
statiën de vita.
Schiedam, den 24sten Februari 1909.
Burgemeester en Wethouders voornoemd.
M. A. BRANTS.
.11-, De Secretaris,
V. S1CKENGA.
- -.L i
fwee leden van de middenstands-staatscom-
misvie, de heeren J. S. Meuwsen en dr. J. Nou-
wens, maakten, zooals bekend, in October 1908
to opdracht der regeering een enquête-excursie
door OostenrijkHongarije, nadat zij te Weenen
het internationaal middenstandscongres bijge
woond hadden. Een rapport omtrent deze reis,
welke ten doel had de bestudeering der staatsbe
moeiing ter bevordering van het klein-bedrijf in
Oostenrijk—Hongarije, is in bewerkinginmiddels
verschenen in de groote pers en in de vakpers
reeds artikelen betreffende deze reis m.n. in ons
and van de hand van den heer S. Meuwsen.
-u eergister-avond werd het onderwerp »De
gevolgen der staatsbemoeiing ter bevordering van
®t klein-bedrijf 1° OostenrijkHongarije" door
heeren dr. Nouwens en Meuwsen behandeld
op en vijfden cursosischen voordrachtavond van de
gemeene Winkeliers-Vereeniging te Amsterdam,
111 de groote belangrijkheid van dit onderwerp
voor de middenstanders laten wü hieronder volgen
e'geen door genoemde sprekers is medegedeeld.
r' Nouwens sprak over de
middenstandsorganisatie en
n coöperatie.
beschouwing"1 'ff inleiding een °Piectieve
tafias eerste heeft men er de legis-
df> organisatie, de Zwangsinnangen. Volgens
®eteü ze »Genossenschaften". De wet
MMMMj^Augqstus 1907 verplichte nl. den te
Naar het Duitsch.)
36)
v»or de voorzichtigheid, waarmee
L j van ongelukkig kind hebt
meegedeeld, manheer Von Walter," nam Heuve
t, g hel ^)0vA-- "Moet ik berusten, moet ik wee
'ji laatste kan ik niet, ik ben nooit
«n huichelaar geweest. Maar was het noodig,
mjj door een dringend schrijven bierheen ie
faten komen Was het niet gepaster van u.
aen jongeren man, geweest, den vader de tij
den dood zijhs eenigen zoons, dié
mil/ 1 miJu kind is, al heeft ook zijn schuld
t^CnMen?e^ in T Cigen llUis °V«r
ter.- 'ik wei J t!f °Precht «msu! Wal
belangrijke \k ,konien Z0U om mij die
Je gedachte Haf a' .f' verkondigen, slechts
u rfop/dSr dL^Uin0<)jHging' dic raij tot
die rnil eens h< ll3nd geschreven was,
sluiteD. Deze vorm van organisatie geeft het
voordeel, dat aldus behartigd kunnen worden
het leerlingenwezen, de arbeidsduur, de verzeke
ringen enz. Daartegenover staat als nadeel, dat
er weinig ambitie wordt aangekweekt by de leden.
Zij gaan soms al pruttelend naar de vergaderingen.
In de tweede plaats vindt men in Oo3tenryk
de didactische organisatie, de Gewerbevereine. Dit
zgn de gewone algemeene middenstandsvereeni-
gingen, welke niet zoozeer een economisch doel
hebben. Zij toch trachten vooral invloed uit te
oefenen op de regeering en zgn weer in groepen
vereenigd als Verbande, bonden enz. Als voorbeeld
werd door spreker genoemd het Handwerkersver-
bond, waarvan de hoofdzetel te Graz is. Voorzitter
daarvan is August Eiospinner, goudsmid, en lid
van den bondsraad. Om eenig idee te geven van
den omvang van dat verbond diene, dat 2000
afgevaardigden vertegenwoordigd waren op de ver
gadering in Graz, die 225.000 leden vertegen
woordigde-
Een derde soort middenstandsorganisaties zgn
de Technisch-Wirtschaftlische Gewerbeförderung
oder Erwerbs und Wirtschafts Genossenschatten,
de vrijwillige vakvereenigingen, die een economisch
doel hebben en wel hoofdzakelijk, zoo niot uit
sluitend, de middenstandscoöperatie na te streveD.
Deze kan ^men onderverdeelen inI. Vereeni-
gingen tol gemeenschappeljjken aankoop van grond
stoffen en van handelswaren en daarbg rekenen
de vereenigingen, die ook zelf grondstoffen of
handelsartikelen, welke zg voor eigen gebruik
noodig hebben, vervaardigen, b.v. bier, mineraal
water enz.
II. Vereenigingen tot het exploiteeren van een
gemeenschappelijke werkplaats en tot werkver
schaffing (aanbestedingen enz.).
III. Vereenigingen tot het aanschaffen van
machines.
IV. Vereenigingen tot gemeenschappelyken
verkoop.
V. Vereenigingen tot gemeenschappelijke pro
ductie.
VI. Kredietvereenigingen.
Het talrijkst zijn de vereenigingen tot het ex
ploiteeren van een gemeenschappelijke werkplaats,
nl. 111 vereenigingen met 7577 leden en een om
zet van 2.616.000 kronen en de vereenigingen tot
gemeenschappelijke productie nl. 212 vereenigingen
met 15.531 leden en een omzet van 43.401.000
krotten, zoodat ruim 23 000 personen samenwerken.
In totaal zgn er in Oostenrijk 12.667 vereeni
gingen van middenstandscoöperaties.
De centrale van dit alles is het Gewerbeförde-
ringsambt in Weenen. Doel daarvan is de bevor
dering van de klein-njjverheid, door fioancieelen
steun, door voorlichting, door het exposeeren van
de modernste machinerieën in de »Mascbinen-
halle", de inrichting van modelwerk plaatsen, de
aanstelling van wandelleeraren enz. De Maschinen-
halle wordt jaarlijks bezocht door 12000 personen
in 1906 kregen 313 ambachtsbazen de reiskosten
daarvoor vergoed. Ook vaktentoonstellingen wer
den er gehoudeno.a. in 1906 een van werktui-
fen vernam de doodstijding van mijn zoon. Het
©enige geluk van mijn ouderdom zou het ge
weest zgn, goede berichten van hom te ver
nemen; nu is hij dood, misschien beter voor
hem en voor mij. F,n thans ben ik zoo alleen,
zoo heel alleen."
Walters oogen glinsterden met vochtigen glan3.
WaS dat dczeifde man, wiens zin slechts door
bet „debet en credit' beheerscht werd, die
schier ootmoedig, als een gebogen grijsaard,
voor hem stond? Zacht vatte hij Heuvelings
hand en leidde hem naar een 'zetel, terwijl
xo,ul z'chzeif een tweeden in zijn nabijheid
s/rooi doch zóó, dat bet zièh op den ezel
jevinnende schilderstuk niet te zeer binnen den
gi'zn. rakring van den ouden koopman kwam.
„Beste- Heuveling," sprak bij thans, „ik bo-
gnjp uw verwijt, en zoo ik u by mij liet ver-
f;'C ,k 11 j'list °P deze Plaats bracht,
,Kf e omdat ik u een. vervanging van
het verlorene wilde voorslaan, omdat ik 'wenseh-
U, dat gij zoudt inwon, Heuveling: er is een
Voorzienigheid, die Voorzienigheid,' die den vo-
!!li ff W11 eeat' om zich ih de lucht te
verheffen, terwijl ze de vlgtige, aan den grond
gebannen mier ontzegd zijn, die talent en geest
uit diukkende boeien verlost
De koopman Aond half uït' zgn zetel op.
"'vlmachlige God' Spreekt gy van Max, mijiti
neet nep hij met bevende stem. „Walter,
gen tot het harden van staal, die door 17.120
personen bezocht werd. En 271 personen volgden
er den vierdaagschen cursus.
Er werden tot dusverre 205 leergangen gegeven
in de modelwerkplaatsen en hieraan werd door
3020 ambachtsbazen deelgenomen. Het rgk, de
Kroonlanden en de Handelskamers gaven ruim
400 000 kronen voor reis- en verblijfkosten.
Spreker's conelusie ie, dat men in Oostenrijk dén
middenstand door organisatie heeft kunnen bren
gen tot samenwerking. Geen subsidie wordt ver
leend, wanneer de organisatie niet voorgaat.
Na sprekers rede werd een serie lichtbeelden
(verschillende kiekjes van model werkplaatsjes en
enkele statistische overzichten betreffende de coö-
ratie en het vereenigingsleven) vertoond.
De bevordering der kleinnyverheid.
De heer J. S. Meuwsen ving het eerste deel
van zjjn voordracht aan met, evenals zgn mede
inleider, te erkennen, welke groote bewondering
hg koestert voor de wyze, waarop de staatshulp
in Oostenrijk lunctionneert.
Men stelt zich daar op het standpunt van een
verplichten steun van regeenngswege aan het
particulier initiatief. Doch met alleen wordt die
steun verleend, als het particulier initiatief reeds
gesproken heeft, integendeel, de opvatting
is zóó, dat men van regeeringswege begint het
particulier initiatief op te wekken, om, wanneer
het tot gezond leven is ontwaakt, het dan ook
flink en onbekrompen te steunen.
De Oostenrgksche regeering heelt daarbg aller
eerst déze vraag overwogenIs het voor het Rgk
noodig, dat er een sterke, veerkrachtige en onaf
hankelijke middenstand zich bevindt tusschen het
groot-kapitaal en tusschen de arbeidersklassen
Bg de bevestigende beantwoording dezer vraag
volgde natuurlgk de tweede vraag, die de regee
ring stellen moest: »Is de Oostenrijksche klein
ngverheid in den bovenbedoelden gunstigen toe
stand Toen deze vraag ontkennend moest beant
woord worden, werden de maatregelen genomen,
reeds door den vorigen spreker behandeld.
De Oostenrgksche regeering laat in alleopzich-
ten aan de eigen Middenstandsorga
nisatie het woord en de daad, evenals de ver
antwoordelijkheid. En hetzelfde systeem van het
Centraal-Gewerbeförderungs-Institut, te Weenen,
heeft men bjj de 16 instituten, welke in de ver
schillende landen successievelijk zyn opgericht,
gevolgd.
Men stelde zieh in de eerste plaats op de hoogte
van den geest van organisatie, welke er bg de
beoefenaren van een zeker vak heersehte. Bleek
het, dat van een omgang als vakgenooten geen
sprake was, dan werd met behulp van burgemee
ster of andere plaatselijke autoriteiten een vier-
ot vgftal van de best aangeschrevenen uit dit vak
een uitnoodiging gedaan, om met den directeur
vau het Gewerbeförderungs-Instuut een bespre-
king te houden over vakbelangen.
Deze directeur, in de meeste gevallen een tech
nisch ingenieur, informeerde bg die gesprekken
S'j bog.a-tt een zonde, als ge nfijf nog langer zijn
verblijfplaats Verzwijgt, die zelfs alle moeite van
den trouwen Harlung niet vermocht uit te vor-
schen. Gij weet er van, gif kunt het niet loo
chenen. 1 i i
Wallet, Walter, ik moet hem terug hebben,
ging hij met bijna onheilspellende uitdrukking
voort; „wat helpt het, of hij al weet, Jat ik
berouw heb over 't geen ik hem heb aange
daan i En zeker, dat hebt gij hem niet verzwe
gen, zoo ten minste die geheimzinnige brief,
waarin, stond, dat hij leefde, geen vreeselijk
bédrog was. Ik heb méér goéd te maken meer
van gesiacht tot geslacht goed te' maken. Walter,
vóór ik sterf, moet ik Max von Elliot als hoofd
dei' firma Heuveling zien; hem behoort ze toe,
alles. Al leefde mijn zoon, en al ware nij de
beste mensch op Gods aardbodem, ik zou hem
toch als een "bedelaar uit het huis zijner geboorte
wegjagen. En al ware mijn neef Sen samenraap
sel van a lie ondeugden, ik moest aan zijn voelen
alles leggen, wat het. mijne is, zelfs de eer van
mijn huis, .mijn hoogste schat. Walter, op den
d-ag; toen mijn zoon uit Hamburg vluchtte, vond
'k een geschrift van mgn vader. Het geheels
trotsch© gebouw onzer..firma rast op het fun
dament van een diefstal. Thomas Heuveling
heette de.'diéf, de markies1 de Garsay de be
stolene, Max von Elliots grootvader."
Het klorfk'als een onderdrukte kreet, wat de
iu de eerste plaats naar den toestand van het vak,
of die bevredigend ot bedroevend wat, en tiachtle
daarna de oorzaken daarvan op te sporen. Bleek
daarbg dat het vak door ernstige concurrentie vut
het grootbedrgf gevoelig geknakt was, dan begon
de taak van het Instituut o.m. te helpen. Doch er
werd geholpen, niet gelgk men wel eens voorstelde
dat dit geschiedde, zooals ongeveer elders de
werkloozen aan dikwgls nutteloozen arbeid gehol
pen wordenneen men hielp beter. De bedoelde
vier of vjjf vakgenooten werden gewezen op het
nut vau organisatie en coöperatie en, al naar
gelang van de oorzaken van den achteruitgang van
het vak, werd er dan door het institituut op aan
gestuurd, dat door de vaklieden een vereeuigmg
(Genossenschaft) gesticht werd. Zoo'n Genossen-
geschaft kon zgn een Betnebs Genossengecchaft
ot een Credit-Organivation.
Hierna werd door spr. breedvoerig uiteengezet,
wat gewoenlgs door zulk een Gewerbelörderuogs-
Institut werd gedaan om bet doel der regeering
bereiken.
In de eerste plaats werd door den ambtenaar
van het instituut in een vergadering van belang
hebbende vakgenooten de bedoeling der regeering
uiteengezet. Voorop stond de begeerte om het
kleinbedrgf uit sociaal-economisen standpunt M
verheffen, waarbg overwogen werd de vraag, ia
hoeverre het mogelgk was, de vorderingen der
moderne tecbniek dienstbaar te maken aan dea
klem-industrieel. Het bierog door de liewerbeiör-
derungsdienst ingenomen standpunt was D e m a>
cuine moet iu het kieinuedrgt, doch
met het kleinoeargt iu de machina
opgaa n."
(Wordt vervolgd.)
DE BALKAN.
De houding van Rusland.
De Pargscbe uTeraps" van gister-avond bespreekt
in een hoofdartikel den internationalen politiekea
toestand. Het blad zegt, dat de eerste stap der
kabinetten om tot klaarheid te komen, deze moet
zgn, dat zg de Russische regeering vragen, wat
hare bedoelingen ten aanzien van Servië zgn.
Indien Rusland de eiscben van Servië tot atetand
van grondgebied met ondersteunt, moeten de
kabinetten in dit geval eenparig de Servische
regeering daarvan in kennis stellen. Alles, zegt de
Temps", is verkieselijk boven de tegenwoordige
onzekerheid, dat rondtasten in het duister omtrent
de plauueu van Rusland en de dreigende gebeur
tenissen, die daarvan bet gevolg kunnen zgn. Aas
al de kabinetten moet de volgende vraag voorge
legd worden: Zgt gg vóór ot tegen geoiedsver-
grooting van Servië? Zoolang deze vraag niet
opgelost is, zal de strgd voortduren, terwgi mta
m T duister last.
De Pargscne correspondent van de zNeoe Freie
Presse" deelt mede, dat de Framcne regeering
wel gaarne wilde weten, welke oeconumiscne ver
rassingen Uostenrgk voor Servië gereed noudt.
woorden van den koopman onderbrak, maar
Thomas Heuveling lette er n.et op; oox was <>J>
uatzeuae oogennlik ae consul snei opgestaan.
„Bat is een vreeseigx gehe.m,'' ze, inj .aiep
geschokt; ,,'ongemxKige man, arme vr.'enUDoen
noor mij nu aan, Thomas Jleuve.ing,ging hij
op ernstigen toon voort, „op den avouu, dat
Mak von r,iliot het hu.s vernet, toen zwoer lig,
slechts, gezuiverd jan alle verdenking, geacht
en meester over zijn toekomst, dat huls weer
te netreden. Thomas Heuvenng, Max von EU.ot
werd kunstenaar; de schilderkunst, ld1 welke
het ganscne, warm kloppende hart van den jon-
gfeung siechts getrokken werd, kreeg een geisl
um geu leeiiin jongste schiiueijj, de eer
ste, die hem van fèerling tot meester^verhief,
he naa ide (ten loivan ae grootste KUnsfflenners
weinige weken nog, en Max von nniots naam
gaat over stau en /ana, maar ntj wit loeer, uw
neer. n ,,en ngvai aer menigte geen hg prijs voor
één woora van lof, voor een opweding van
gevoe. jn Je ziel van den man, wien zgn hart
m aire trouw aanhing, o'fschoon die man hem
mtter Jeea heeft aangedaan; hg wil, dat gij
zijn stuk zien zult, dat gij het naamiooze wers
zijn ér kunst èeu naam zuit géven; daar staat net,
aanschouw
i~. 1 (SBH votgtl
r
