Dagblad voor Schiedam en Omstreken.
32ste Jaargang.
Maandag 1 Maart 1909.
No. 9350.
Ofticieele berichten.
VISSCflERIJ.
Staatsbemoeiing en het klein
bedrijf in Oosteurijk-ÜLougarye.
ABONNEMENTSPRIJS:
lm«?ï rerfhijnt dagelijks* uitgezonderd Zon- en Feestdagen, en
1f,r ehiedam per 3 maanden ƒ1.35, per maand 45 cent en per
af eent Franco per post door geheel Nederland 2.per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2 cent.
w®fden dagelijks aangenomen aan ons BureauBoter-
3 U en bi] alle Boekhandelaren, Postdirecteuren en Brievengaarders.
Bureau BOTERSTRAAT 50.
PRIJS DER ADVERTENTIëN:
Van 16 regels 0.92 met inbegrip van bewijsnummer.
Elke regel daarboven 15 cent.
Driemaal plaatsen wordt tweemaal berekend.
Ingezonden mededeelingen 25 cent per regel.
Voorherhaaldelgkadverteeren worden uiterst bi 1-
lijke overeenkomsten aangegaan.
Telefoonnummer 85. Postbus no. 39.
MiPrf ^TAATSRAA-D 1 B- D-, Commissaris der Ko
ningin in de Provincie Zuid Holland,
4^i?21i?n Vun Gedeputeerde Siaten van
15 Februari 1909, no. 76;
a"- 11 der Wet van 13 Juni 1857
{staatsblad, no, 87);
Brengt ter kennis van belanghebbenden, dat bij
paalch besluit door Gedeputeerde Staten is be-
wa° ?'8Sckerij in de binnenwateren,
aronder ook worden verstaan rivieren door slui-
Mun a ®es'oleD> z*i zqn gesloten van den 15den
rt aanstaande tot en met den 31sten Rei
uraanvolgeude, met uitzondering
a' dR3? Ue V1StCher« Daar aa' eD Pa''Dg t'00r
middel van fuiken, aalscharen, aalreepeD, aal-
korven, dobbers en peuren
h-111 de visscderij met de gebbe, om kleine
vncbjes te scheppen tot aas voor dohbers
het Y'ssch,,n met kuilnetten, waaronder
1 uoren uukerauilen en staalboomen, van
pril aanstaande tot eu met 31 Rei daar
aauvolgeude ls verboden
of "o'Vi u'türukkelflk wordt verbodenGallicischen-
eidelkarper te vangen, vervoeren of verkoopen,
ter C eene mindere lengte heeft dan 45 centime-
r' 8enseten van at de punt van den snuit lot
u bet uiteinde van den staart.
eze kennisgeving zal. in plano gedrukt, wor-
n atgekonaigu en aaugepiakt, waar <ulks te doen
'Uikelgk is, ahmede iu hoi Provinciaal blad
in de Nederlandsche Staatscourant worden
geplaatst.
s-G ravenhage, den 17den Februari 1909.
De Staatsraad i. b. d., Commissaris der
Koningin voornoemd,
PaTIJN.
III. (Slot.)
Het omzetcijfer was in 1907 kronen 142,614.18,
terwijl de inventaris-rekening een waren-voorraad
aanwees van 45.303.10, en het netto-winstcijfer
t>.784.86 kronen bedroeg.
Het netto-winstbedrag wordt verdeeld over de
daadcelen, terwjjl een klein deel daarvan in het
reservefonds komt, dat nu reeds 6.214,01 kronen
sterk was.
Toen was nog gebleven de zwakke zijde van
-n eigenbaas-schoenmaker, ten opzichte van
en giootfabrikant. Doch tevens óók de zwakke
zh o van dezen laatste, in vergelijking met
6U kleinen patroon. Hoe goed en hoe solide
e confectie-schoen ook zijn moge, is en blijft
uj een schoen, gemaakt naar een leest voor
V0€t< terwijl in de praktijk steeds blijkt,
«at er geen twee menschen bestaan, die ge-
J gevormde voeten hebben, ten minste, van
wier voeten het gipsmodel gelijk is.
Hier greep toen de regeering in, en deed de
meest vooruitstrevende en meest vakkundige
schoenmakers een „Werk Genossen-
schaft stichten." Aan die Genossenschaft
verschafte de regeering (het Gewerbeforderungs-
nstitut), de benoodigde technische hulpmiddelen,
en gaf haar tevens een voorschot om een lokaal'
te huren, waarin een gemeenschappelijke werk
plaats kon worden opgericht, waar een zestal
verschillende machines staan.
t Resultaat van deze Werk-Genossenschaft was,
dat er zich hoe langer hoe meer schoenmakers
bfl aansloten, en dat er later verschillende der-
geiijRe Werkstatte hij opgericht werden.
Het grootere gebruik, dat van de eerste Werk-
Genossenschaft gemaakt werd, maakte een uit
breiding daarvan noodzakelijk, zoodat deze nu
een modern ingerichte werkplaats heeft. Daar is
nu ook aan verbonden een eigen rohstoff Genos
senschaft, waar het leer voor bovenwerk uitge
sneden kan worden en het zoolleer lanigs mecha-
nischen weg geklopt wordt en verder bewerkt. Een
aantal werklieden is in dienst der Genossenschaft
genomen en dezen arbeiden den ganschen dag aan
de bestellingen van de leden. Door de grootere
mneh,ing( is het exploitatie-vermogen veel groo-
ter geworden. i
Om dit grootere productie-vermogen rentege
ven te maken, werd voor een paar jaar gele
en een genossenschaftliche winkel opgericht,
ot lesultaat dezer nieuwe onderneming is tot
heden «dle&ziBs bevredigend. De wiasten, welke
reeds aanstonds in het eerste jaar gemaakt wer
den, kwamen ten deele ten gunste van hen, die
hun werk ten verkoop hadden afgestaan, en ver
volgens van de stichting van een reservefonds.
In veiband met het bovenstaande, wees spr.
er op, dat, waar de regeering niet bedoelt het
kleinbedrijf op philantropische wijze te steunen,
zij evenmin het grootbedrijf in bescherming wil
nemen tegen do concurrentie van het vereenigde
kleinbedrijf. Zij doet dit. o.a. op de volgende wijize,
welke uitstekend de bedoeling der regeering doet
uitkomeni
Op voorstel van het Gewerbeforderungsamt in
Weenen besloot de regeering, om voor een deel
haver legerleveranties ook de coöperatieve schoen-
makerspatroons-vereenigingen in de gelegenheid
te stellen, hiervoor te arbeiden.
De schoenmakerspatroon, die aan deze leger-
levei ing mededoet, moet voor den bepaalden prijs
een schoen leveren, welke geheel aan het stan
daard model, zoowel wat leerkwaliteit als wat
afwerking betreft, voldoet. Voldoet het werk, door
hem afgeleverd, niet aan deze eischen, dan wordt
het geweigerd en wordt dezen patroon verboden
het volgend jaar weer werk te leveren. De patroon
daarentegen, wiens werk het beste is, krijgt de
voorkeur op de levering van een grootere partij
voor het volgend jaar. Men ziet, dat van philan-
tropie hier absoluut geen sprake is, integendeel,
werklust vakkennis en vlijt worden door de re-
geeiing ,op zuiver economische wijize gesteund.
Een tweede voorbeeld van hetgeen door de toe
passing der coöperatie voor den middenstand be
reikt is, vindt men aldus spreker bij de
geweermakers te Ferlach.
Twintig jaar geleden was de eens bloeiende
geweermakersindustrie in die plaats, door con
currentie van het grootbedrijf, totaal ten gronde
gericht. Tot ook hier de coöperatie kwam.
Alk-reerst ging men van het principe uit, dat
er aanleiding bestond om deze klein-industrie van
staatswege te steunen, omdat de beoefenaren daar
van bij bloei van hun bedrijf aan de geheele om
geving welvaart bezorgden.
De oorzaak van den achteruitgang bleek voor
namelijk de ouderwetsche uitoefemng van het be
drijf te zijin. i
De eerste coöperatieve vereeniging, welke toen
ontstond, was die voor het vervaard.gen langs
matetieelen weg van 't ijzer tot stalen geweer-
loopen, z.g. halffabrikaat. Dit bracht al aanstonds
verandering en verbetering beweeg. Toen daarna
een Ma sc hi nen-Geno s s e ns chaf t gest cht werd, kon
men in een zij het ook primitief ingericht
gebouw, eenige moderne mach.nes p aatsen, waar
mede de loopen weiden uitgeboord.
Zoo ging liet achtereenvolgens met alle ver
schillende onderdeden van het vak, zoodat de
zelfde menschen, welke een vijftien a twintig jaar
geleden den ondergang nabij waren, nu een ruim
bestaan hebben als onafhankelijke middenstan
ders, icrwijit zij daarbij hun werklieden, die vroe
ger nog vóór den slechtsben tijid nauwelijks
een of hoogstens twee Kronen per dag verdien
den, nu een weekloon kunnen uitbetalen van
in doorsnee 30 Kronen per week.
Op welke wijze de regeering hier helpend op
trad, blijkt uit het volgende:
De regeeringsambtenaren, die, in opdracht van
het gouvernement, deze verbeteringen moesten
aanbienigen, hadden bemerkt, dat de vakkennis
van al deze geweermakers niet voldoende was
voor het in toepassing brengen der werk-methode
6ij het gebruikmaken der nieuwe machines, zoo-
als die ook op de fabrieken van het grootbedrijf
gebruikt worden. f
Men ging toen een vakschool oprichten voor
de patroons, waar zij vertrouwd werden gemaakt
met het behandelen der nieuwe machines en het
zoo economisch mogelijk uitoefenen van hun bc-
dryf. Wat, gelijk tie begrijpen is, goede gevolgen
had.
De geweermakers in Ferlach maken alleen
jachtgeweren, zoodat de staat hier niet als werk
gever kon optreden als bij de schoenmakers.
Doch noodig was dit ook niet, want de ge
weermakers waren nu, door hunne coöperatieve
samenwerking ien door hun modern ingericht be
drijf, best in s taat de concurrentie met het groot
bedrijf te voeren.
Tenslotte releveerde spreker nog, dat men de
verschillende vormen van middens tancls'coöperatie,
door idr. Nouwens in het begin zijner rede be
handeld, in Ferlach vereenigd terugvindt.
Men heeft daar de coöperatieve vereeniging voor
aankoop van grondstoffen, de gemeenschappelijke
werkplaats, de productie-cooperatie en het ge
meenschappelijk verkooplokaal, en bovendien een
spaaikas en bank voor ouderdoms verze kering dei-
leden. Het netto winstcijfer was nog ruim 6000
Kionen, welk bedrag onder de leden verdeeld
wordt.
Voorts gaf spreker nog deze cijfebs ter illus
tratie
De coöperatieve vereeniging in Ferlach bezat
bij de oprichting geen heller eigen kapitaal. Na
terugbetaling der voorschotten, en na betaling der
machines, heeft zij nu een eigen vermogen van
249,013,04 Kronen'
In 1907 betaalde de gemeenschappelijke werk
plaats 106,000 Kronen salaris aan haar werk
lieden, en had het gemeenschappelijk verkoop
lokaal een goederenvoorraad van 112.000 Kronen.
Het streven der vereenigingsinannen in Fer
lach, die van concurrenten, door hun tegen
spoed elkaar nog meer haat toedragend dan an
ders, vakgenooten wisten te maken, en hen hebben
loeren inzien, dat door eendrachtig samenwerken
voor hen alles te bereiken viel stelde spreker
als voorbeeld voor zoo menigen middenstander,
die in zijn vakgenoot niets anders wil zien dan
zijn vijand.
Als slot werd nog een reeks lichtbeelden gepro
jecteerd, nu van verschillende gemeenschappe
lijke werkplaatsen, o.a. uit Graz (schoenmakers).
Wc enen (kleermakers) en Ferlach (geweermakers).
Ruitpnlandseh Nieuw*
de balkan!
Volgens een telegram uit Berlijn aan de Panj-
sche „Tomps" zouden von Bülow en de Fransche
gezant Cambon verklaard hebben, dat zij den
internationalen politieken toestand verbeterd vin
den en de gevaren voor een oorlog vrijwel als
geweken beschouwen. i
Alle bladen te Weenen wijzen op het belang van
het bericht betreffende de overeenstemming tus-
schen de mogendheden voor een gezamen ijk op
treden Dij de Servische regeering. Nu Oostenrijk
en Turkije het samen eens zijn geworden, kan de
vraag aangaande de annexatie beschouwd worden
als opgelost. De Bosnische kwestie wordt thans
een vraagstuk van Oostenrijk's binnenlandsche
polit'ek, welke verder buiten Servië om gaat,
a'dus genoemde bladen.
Een telegram uit Sofia aan de „Neue Freie
Presse meldt,*dat de overeenkomst tusschen Tur
kije en Bulgarije tot stand zou zijn gekomen op
dtn grondslag van betaling van 125 millioen.
Naar een later Reuter-telegram uit Sofia meldt,
vindt men de mededeeling omtrent de sluiting
van een Turksch-Bulgaarsche overeenkomst op
den .grondslag van betaling eener som van 125
millioen te minder geloofwaardig, omdat er in
den laatsten tijd volstrekt geen directe onderhan
delingen plaats hebben gehad.
1 n Servi1
Een telegram uit Belgrado meldt:
Binnen een paar dagen zal een memorandum
worden afgezonden, aangezien de regeering nog
vier wijzigingen wil aanbrengen in den tekst.
De toon, die hier en daar te forseh is, moet
verzacht worden. Deze veranderingen zouden aan
gebracht worden op aandringen van den Russi-
schen gezant Sergnejeff.
De Weansehe bladen bevatten berichten uit Ser
vië, mededeelende dat de reservisten van twee
divisies voor oefeningen zijn opgeroepen. Sedert
Vrijdag vertrekken er zonder ophouden militaire
treinen met munitie in de richting van Wladi-
nowau'tz.
Wel vreemd, dat men in Servië nog steeds met
de mobilisatie voortgaat, terwijl in andere landen
de nueening meer en meer wordt gevestigd, dat
hef oorlogsgevaar zou zijin afgewend.
Het complot. 1
Omtrent den voorgenomen aanslag op koning
Ferdinand, waarvan in ons vorig blad melding
is gemaakt, wordt uit Belgrado - nader aan de
„Voss. Zeit." geseind: i
Sinds gemimen tijd reeds liepen er te Belgrado
zoowel als te Sofia geruchten over een samen
zwering tegen koning Ferdinand. Uit het thans
gebeurde Dlijkt, dat deze geruchten niet van grond
ontbloot waren. Toen eenige weken geleden te
Sofia t-en Russisch anarchist, dien men verdacht
daarheen te zijn gekomen met het doel koning
Ferdinand te vermoorden, in hechtenis werd ge
nomen, kon worden vastgesteld, dat hij gedurende
een igen tijd te Belgrado had vertoefd. Sindsdien
hield de Rulgaarsche regeering met behulp van
het diplomatiek agentschap te Belgrado en van
agenten, die zij: naar Belgrado zond, alle uit
Sofia komende of zich naar die plaats bege
vende personen in *t oog en liet ze op deze
streng toezicht houden. Deze maatregelen nu heb
ben geleid tot inhechtenisneming van twee per
sonen, die na een langdurig verhoor bekend heb
ben deel te hebben genomen aan een samenzwe
ring tegen koning Ferdinand en naar Belgrado
te zijn gezonden om daar materiaal voor Jiel
maken van een bom bijeen te brengen.
Een te Belgrado, woonachtig meisje, dat zij
voor hun plan hadden gewonnen, zou de ont
plofbare stoffen naar Roestsjoek brengen en daar
zou koning Ferdinand dan op zijn terugreis uit
Rusland vermoord worden. De beide beschul
digden stonden, zooals nader is gebleken, in be
trekking. tot het comité voor landsverdediging
te Belgrado. Uit het onderzoek zal nu moeten
blijken, of ook dit comité, waarvan de Servische
kroonprins George beschermheer is, bjj de zaak
Detroxken is.
Het Servische legêr.
Daar de tusschen Oostenrijk en Servië be
staande spanning, niettegenstaande de meer ge-
rusi stellende berichten der laatste dagen, nog
steeds aanleiding zou kunnen geven tot het uit
breken van een oorlogsconflict, schijnt het ons
van belang, eenige korte mededeelingen te doen
over de sterkte van het Servische leger, en zijne
bewapening. i
De tegenwoordige Servische militaire macht om
vat (wel te verstaan op het papier'): een staand
leger, waartoe in vredestijd behooren ongeveer
2000 hoofd- en subalterne officieren en 3000
onderofficieren. Verder zijn aanwezig 16,902 man
schappen infanterie, 5145 artillerie, 2C90 cava-
erie en 1498 genie, te zamen ruim 30,000 sol
daten. Gaat men over tot mobilisatie, dan zouden
in eerste instantie 159,543 soldaten onder de
wrapenen komen, terwijl bij de tweede oproeping,
wannier ook de mannen tot veertigjarigen leef
tijd in dienst moeten treden, het leger 265,870
soldaten zou tellen. Men zou (zoo verzekert de
correspondent van de „Berliner Zeitung am Mit-
tag het leger zelfs op een sterkte van 336,307
man kunnen brengen.
Hoe het mogelijk is, zulk een groote leger-
macht onder de wapenen te brengen, is niet recht
duidelijk, wanneer men bedenkt, dat in geheel
Servië slechts 2,000,000 menschen wonen, waar
van de helft vrouwen zijn.
De infanterie is van het Berdan-geweer voor
zien, terwijl dé artillerie 600 stukken geschut (sy
steem Schneider) bezit. i
Het nieuwe geschut is echter, volgens het oor
deel van een militair vakman, niet geschikt voor
het Deschieten van hooger gelegen plaatsen; om
dat do bestelling zoo haastig uitgevoerd moest
worden, laat de uitvoering dezer nieuwe stukken
ges: but veel te wenschen over.
Bovendien bezit Servië nog een legerafdeeling
van ongeveer 4000 man, die hoofdzakelijk bestemd
zijn om een soort van guerilla-oodog te voeren.
Deze soldaten zijn, behalve van geweren of re
volvers, ook voorzien van kleine hommen. Mocht
een oorlog uitbreken, dan zijn zij aangewezen om
door het werpen dier bommen de bevolking van
Bosnië en Herzegowina schrik aan te jagen en
een idgemeene paniek in die landstreken te be
werkstelligen. 1 f
Rifaat Pasja te Weene n.
Rifaat pasja, de Turksche minister van buiten-
landsche zaken, bracht Zaterdagmiddag een bezoek
aan den Oostenrgkschen minister van buitenland-
sche zaken, baron Aehrenthal. Hg dejeuneerde daar
na met baron Aehrenthal, de ambassadeurs van
Turkije, Engeland en Italië en baron Burian, mi
nister van financiën van Oostenrijk Hongarije.
