Dagblad voor Schiedam en Omstreken.
32ste Jaargang.
Zaterdag 27 Maart 1909.
No. 9372.
TWEEDE BLAD.
Die Johannis-Passion.
U
öfficieele berichten.
een Onderwijzeres
Van Joh. Seb. Bach.
Binnenland
s7d p.
ABONNEMENTSPRIJS:
Dit blad verschijnt dagelijks, uitgezonderd Zon- en Feestdagen, en
kost voor Schiedam per 3 maanden 1.35, per maand 45 cent en per
week 10 cent Franco per post door geheel Nederland f2— per kwartaal
Afzonderlijke nummers 2 cent.
Atonnementen worden dagelijks aangenomen aan ons BureauBoter-
straat oO en bij alle Boekhandelaren, Postdirecteuren en Brievengaarders.
BureauBOTERSTRAAT 50.
PRIJS DER ADVERTENTIëN:
Van 1 6 regels ƒ0.92 met inbegrip van bewijsnummer
Elke regel daarboven 15 cent. f j
Driemaal plaatsen wordt tweemaal berekend. - 1
Ingezonden mededeelingen 25 cent per regel!
V o o r h e r h a a 1 d e 1 jj k adverteeren worden uiterst bil-
lyke overeenkomsten aangegaan. 1 U
Aan de openbare school F te Schiedam (Hoofd
de heer B. van Bochove) wordt gevraagd
met akten nuttige handwerken en vrjje en orde-
oefeningen.
De aanvangsjaarwedde van f 550.wordt ver
hoogd
voor de akte nuttige handwerken en vrije en
ordeoefeningen elk met f25.
voor de akte handteekenen met f50.
voor de hoofdakte met f 200.
en voor 2, 4, 6, 8, 10, 13 en 16 jarigen dienst
bjj het Lager Onderwjjs met 150.— voor ieder
tfldvak en voor het bezit der hoofdakte bovendien
door z.i. ons onderwjjs in 't algemeen zal worden
bevorderd, beschouwde hjj de Hoogere Burger
scholen als een zegen voor ons volk, als inrich
tingen, die een groot deel van het volk geschikt
hebben gemaakt voor het leven in de moderne
maatschappij.
Een stap in de richting van subsidieering dier
scholen verdient dus allen steun en aanbeveling,
Alleen hoopte spreker van harie, dat ook bjj de
Regeering, niet alleen de huidige, maar elke, zal
vooropsiaan het algemeen volkbbelang en niet het
belang van een enkelen tak van oDderwjjs.
De heer V e r h e jj had verschillende bezwaren
o.a. dat het ontwerp het uitsluitingssysteem ten
top voert en dat het de oprichting van kleine
scholen in de hand werkt. Spreker bepleitte meer
steun aan het M.U.L.O.
De heer De Beaufort bestreed het ontwerp
omdat het een geheele ommekeer te weeg brengt
op onderwijsgebied op de qualiteit van het onder
wijs in het gedrang zal komen. Ook is het gevaar
niet denkbeeldig dat bjj die cunfessioneele scholen,
bjj de aanstelling van het personeel, meer gelet
zal worden op richting dan op bekwaamheid.
Op nog meerdere gronden betoogde spr. dat het
ontwerp een achteruitgang zal brengen van het
middelbaar onderwijs over de geheele linie.
De heer Ketelaar, hoewel dit ontwerp met koe
len blik beschouwende, verdedigde voorloopig de
strekking, maar maakte zjjn eindoordeel en stem
afhankelijk van het lot dat de verschillende amen
dementen, die op het ontwerp zjjn voorgesteld, be
schoren zal zjjn.
(Een woord aan kunstlievende leeken)
(Ingezonden.)
II.
Hebben we de vorige maal beschreven, hoe
de „Passionen" ontstaan zijn en in breede
trekken aangegeven, hoe ze in den regel dooi
de „Passion' -componisten werden bewerkt,
hebben we daarbij met een enkel woord gespro
ken over den Schepper van de Johannis-Passion.
Johann Sebastiaan Bach en over de geschiede
nis van zijn werk, we willen nu dit werk zelf
wat nader beschouwen.
Bach splitste de Johannis-Passion gecom-
poneeid op den tekst van het Evangelie van
Johannis, Hoofdstuk 18 en 19 - in twee
deelen.
Het EERSTE DEEL, het eigenlijke verhaal,
vangt aan, waar Jezus met Zijne discipelen over
de beek Kedron trekt, „alwaar een hof was."
Daar woidt Hij in zijn samenkomst met de
discipelen door Judas verraden, die óok de
plaats ivist", en den Joden overgeleverd.
Dit eerste deel wordt besloten met de verloo
chening van Simon Petrus.
De TWEEDE AFDEELING bevat de treffende
voorvallen van den Kruisdood en de Graflegging.
De dichter van den TEKST, voor zoover deze
niet aan de Heilige Schrift is ontleend, is de
Hamburger Raadsheer Broches.
de PaU'e Vroeg en verkr«-egde heer Helsdingen
Zn L V00r een te houden interpellatie tot
den Minister van Oorlog, inzake den 1 April 1909
aan edeV0Hrambmgkt'd d# artille--"chtmgen
Hierna werd voortgezet het algemeen debat over
ae subsidieering der bijzondere hoogere burgescho-
De Min is ter van Binnenlandsche Zaken zette uit
een, dat de stekking van bet ontwerp geen andere
is dan de byzondere school en het middelbaar
onderwijs iets te geven van de plaats, waarop zij
recht heeft, een bescheiden plaats weliswaar, maar
toch iets meer dan zjj tot dusver heeft.
De vrees, welke men tegen het ontwerp koestert,
in dien zin dat men dacht dat er enkele bijzonde
re scholen voor middelbaar onderwijs zullen komen,
is een vrees die men kan uiten bjj elke uitbreiding
van bet middelbaar onderwjjs.
De Minister stelde in het licht, dat de hoofd
grief van den heer De Beaufort hierop neerkomt,
dat hjj geen scholen van een bepaalde richting wil,
m. a. w. hjj is tegen de vrjjheid van het bijzon
der onderwys. Maar die vrjjheid wil juist door het
ontwerp erkend worden. Verwerping zou dus be-
denkelyk zyn.
De Minister betoogde voorts, dat verwerping van
het ontwerp niet ten goede zou komen aan het
Middelbaar Onderwys, want weigert men tbans
geld voor de byzondere H. B. S., dan gaat 't niet
aan geld te vragen voor nieuwe openbare H. B. S
Na aanneming van het ontwerp zal de Minister
een regeling voorstellen tot opneming van leeraren
oenfonds! 8re H' B' S' 60 gymnasia in h*t pensi-
Het rapport van de ineenschakelings-commissie
lf D£g. tw te verwach'en. Dan zal de zaak
van het M. U. L. O. onder de oogen kunnen wor
den gezien. Reeds is in voorbereiding een ontwerp
voor meer steunverlening aan het M. U L O
De heer Ter Laan trok na deze laatste mede-
deeling zyn motie in.
De heer Roessingh diende een amendement
m om de byzondere H. B. S. in plaatsen, waar
geen openbare bestaat, ook toegankelijk té doen
zyn voor kinderen van andersdenkenden.
De heer Tyd eraan repiiceerend, zag niet in,
waarvoor men geen dwingende bepaling kan ma-
en in zake het toelaten van andersdenkenden op
byzondere H B S. W,1 men in deze kwestie
vrijheid, dan behoeft men feiteljjk geen enkele
beperkende voorwaarde te scheppen voor de be
trokken scholen.
Vragendag.
De heer Roodhuyzen richtte tot den mi
nister van Binnenlandsche Zaken de volgende
vraag
Heeft het overleg tusschen den minister van
Binnenlandsche Zaken en zjjn amb.genoot van
rinanciën reeds plaats gehad over de vraag, of de
onderwijzers, die door de opheffing van de nor
maalschool hunne betrekking verloren, pensioen
gerechtigd zyn, of aanspraak hebben op wacht
geld Mocht die vraag in ontkennenden zin znn
beantwoord, heeft de minister van Binnenlandsche
Zaken dan aanleiding gevonden een wetsontwerp
voor te bereiden, dat den betrokkenen de schade
loosstelling zal geven, waarop in de zitting van 8
December 1908 werd aangedronsen
De Minister van Binnenlandsche
Zaken antwoordde: Mjjnheer de voorzitterHet
antwoord op de eerste der gedane vragen kan
beve tigend luiden. Bij Koninklijk besluit van 23
Maart 1909, no. 19, is uitgemaakt, dat de onder
wijzers van rijksnormaallessen, die deze betrekking
bekleedden, na het inwerkingtreden van het Ko
ninklijk besluit van 13 Mei 1881, no. 1, als
burgerlijke ambtenaren zjjn te beschouwen in den
zin van artikel 2 der burgerlijke pensioenwet.
Mitsdien kunnen bedoelde onderwjjzers, nadat zjj
hunne betrekking hebben verloren, op wachtgeld
of pensioen, volgens de bestaande regelen aan
spraak maken. De tweede vraag komt dus te
vervallen.
Subsidie bjjzondere H. B. S.
De heer Van Wjjnbergen repliceerde en
meende, dat de vraag of de onderwjjzers goed zjjn
en uit de beste richting gekozen, door de ouders
moet worden beantwooord. Men praat nu van uit
sluiting, maar men vergeet de uitsluiting, waaraan
de Katholieken en de Protestanten onder liberale
overheerschiDg hebben blootgestaan.
De heer V e r h e y Dat kunt u niet bewjjzen.
De heer Van Wijnbergen: Er zjjn nog pas
statistiekj^s gepubliceerd, die het bewijzen.
De heer Kooien: Bjj 163 examinatoren M. O.
waren geen Katholieken.
De heer Van Twist: Burgemeestersbenoe
mingen I
De heer V e r h e yWat heeft dat met het
middelbaar onderwjjs te maken
De Minister beantwoordde de sprekers nog
nader, waarna de algemeene beschouwingen wor
den gesloten en de vergadering verdaagd tot Dins
dag 11 uur.
van een Kamerlid tot len candidaat gesteld ór. J
Th. de Visser, te Amsterdam. Tot 2en candidaat
ingeval de gekozene de candidatuur niet mocht
kunnen aanvaarden, werd gekozen ds. J. Ankerman
te Wommels; tot 3en candinaat de heer L. W.'
de Vries, burgemeester van Barradeel, en tot 4en
candidaat de heer W. Kroeze, te Workum. Geljik
bekend is, moest een andere candidaat gesteld
worden, omdat mr. J. Schokking, van Dordrecht
voor vernieuwing van zjjn mandaat had bedankt!
(Ned.)
De Brusselsche tentoonstelling-.
Bjj K. B. is benoemd tot commissaris-generaal
voor Nederland bjj de algemeene en internationale
tentoonstelling, welke in 1910 te Brussel zal
worden gehouden, de heer mr. E. R. H. Regout
lid van de Tweede Kamer der Staten-Generaal, té
s uravenhage.
Kamerverkiezingen.
De vrjjzinnige kiesvereeniging Musselkanaal (dis
trict Veendam) heeft mr. E. A. Smidt, aftr. lid.,
definitief candidaat gesteld voor de Tweede Kamer.
De anti-rev. kiesvereeniging Nederland en Oranje
te Utrecht besloot gisteravond bjj de Tweede Ka
merverkiezingen in Utrecht. II uit te komen met
een anti-revolutionair en het stellen van een can
didaat in Utrecht I over te laten aan de Christe-
ljjkhistorischen (vrjj-anti-revolutionairen).
In de vergadering van de Chr.-Hist. (vrij-aotirev.)
kiesvereeniging »Gezag en Vrjjheid", te Utrecht,
is besloten een Chr.-Hist. candidaat te stellen in
het district Utrecht I. Uit een grostal, bestaande
uit de heeren mr. H. J. H. baron v. Boetzelaer,
mr. G. J P. H. graaf Schimmelpenninck, mr. Ai.
baron Mackay, mr. A. J. A. A. baron van Heemstra
en jhr. mr. D. J. de Geer, werd met bjjna alge
meene stemmen gekozen mr. H- J. H. baron van
Boetzelaer, lid van de Prov. Staten, lid van den
Utr. gemeenteraad en schoolopziener in het arrond.
Loenen. (Ned.)
Door de districtsvereen, der Chr.-Hist. Unie in
het district Harlingen, is voor de a. s. verkiezing
Civiel-procesrecht.
Reuter seint nit Brussel
De Kamer nam het wetsontwerp aan, goedkeu
ring hechtende aan de te Den Haag gesloten
internationale overeenkomst betrekkeljjk het civiel
proces-recht.
Bach zelf heeft echter een groot aandeel ge
had in de rangschikking van liet geheel, voegde
er zelf ook eenige verzen bij, zoodat afwisseling
wordt verkregen tusschen het Evangelie verhaal
en het meer bespiegelend gedeelte van het
werk.
In de Johannis-Passion wordt het verhalend
gedeelte uitsluitend toevertrouwd aan den
Tenor.
De peisoon. van Christus wordt voorgesteld
door den Bas.
De aria's worden verdeeld tusschen Sopraan,
Alt, Tenor en Bas. 't Zijn meestal bespiege!
lingen in het Evangelie-verhaal ingelascht.
Daar, waar de tekst aan het volk der Joden
of aan de Romeinsche krijgsknechten, dus aan'
meer dan één persoon, woorden in den mond
legt, treedt het Koor op.
De koralen zijn gecomponeerd voor 4-stemmig
koor en zijn als weldadige rustpunten in den
oop van het drama te beschouwen.
Eerst bij een tweede omwerking door Bach
in lr27 kwam het inleidingskoor, hetwelk we
nu in het werk te hooren krijgen, er bij. Dit
aanvangskoor „Herr unser Herrscher, dessen
Ruhm in allen Landen herrlich ist," is van alle
voor den Goeden Vrijdag gecomponeerde muziek,
t merkwaardigst en tevens 't geweldigst. Bach
eeft zich-zelf daarin ook later niet kunnen
overtreffen, al is liet inleidingskoor uit de
Mattheus Passion eveneens geweldig van opzet.
Een orkestvoorspel van 18 maten op een
orgelpunt d.i. een lang uitgehouden bastoon,
waarop verschillende harmonieën en melodieën'
zich zelfstandig bewegen doet ons een kla
gende, diep-weemoedige melodie hooren (door
fluiten en hobo's) op zachtbewogen zestiende
figuren van het strijk quintett en brengt ons
dadelijk in de vereischte stemming.
Deze treurzang wordt onderbroken door eenige
uitroepen van het volle koor: „Herr! Herr!"
en zet zich daarna in dezelfde zestiende figuren
voort, welke we in de orkest-inleiding reeds
vernamen. Uit het geheele koor klinkt aan
vankelijk een jubelkreet, doch deze wordt spoe
dig onderbroken door eenige klagende, neer
slachtige trekken we kunnen het beschouwen
als de Proloog op het 'drama, dat in muziek
afgespeeld zal worden, 't Is, of men ondanks
de opkomende jubelklanken, zich maar niet aan
de treurige gedachte van Jezus' lijden kan ont
trekken. Alle uitroepen van bewondering komen
nog uit beklemde borst en worden telkens weer
onderbroken door motieven van weemoedigen
aard, welke indruk vooral ontstaat, doordat de
fluiten en hobo's hun treurige wijzen tot het
einde toe volhouden.
Bij de woorden„Zeig uns durch deine Pas
sion" komt er meer vastheid in de stemvoering
in dit gedeelte in Es-dur, zie klavier-uittrek
sel bij letter E door de Bassen ingezet en
vervolgens door de andere stemmen Canonisch
behandeld, heeft zich de grondgedachtehet me-
Castro.
Reuter seinde gister uit Bordeaux
Castro berichtte aan den directeur der Com
pagnie Transatlantique, dat hjj protesteerde tegen
e weigering om hem in Venezuela te ontschepen
Ily vertrok om 11.30 van Paillac, vanwaar dé
«Guadeloupe" om 4 uur zal vertrekken.
De «Vossische Ztg." verneemt uit Parjjs, dat
Castro te Colon of Panama, waarschjjnlyk in de
la&tste plaats, van boord zal gaan*
«Het Volk" houdt staande, dat mr. M. Mendels
uit de nieuwe partjj is getreden, en voegt er bjj,
dat er morgen een verklaring omtrent dat uittreden
in »De Tribune" zal verschijnen.
In de Dinsdagavond in Amsterdam te houden
vergadering der S. D. P. zullen de heeren dr. H-
Gorter en D. J. Wjjnkoop als sprekers optreden
met het onderwerp«Waarom een nieuwe partjj
Het «Hbld." verneemt, dat vanwege de «Inter
nationale" spoedig een manifest onder de Neder-
landsche sociaal-democraten zal worden verspreid
waarin de «Internationale" haar meening over het
geschil zal uiteenzetten. De «Internationale" zal
zich aan de zjjde der S. D. A. P. scharen en de
«Pakken de oude partjj trouw te bljjven
Gesneuvelde Nederlanders in Zuid-Afrika.
De »Z.-Afr. Post" meldt:
Op Woensdag 17 Maart, is door den consul-
delijden met het Lijden van Christus, vastgezet,
j t Is^het beeld van de geloovige gemeente, on-
I der 't Kruis tezaam gestroomd om den marte
laarsdood van haren Jezus te zien.
Hoe verrukkelijk volgen de stemmen elkaar
hier op in telkens nieuwe motieven en modu
laties; BACH, de „Koning van het contrapunt",
zooals van Millingen hem op blz. 290 zijner Mu
ziekleer noemt, HEEFT IN DIT EERSTE KOOR
EEN CONTRAPUNTISC H MEESTERWERK GE-
WROCHT. De koorstemmen bewegen zich ge
heel onafhankelijk tegen die van het orkest en
toch vormen, die beide groepen een wonderschoon
geheel, dat onmogelijk te beschrijven is.
Men lette op het woord„Niedrigkeit." Hoe
in-muzikaal en karakteristiek is dit door Bach
op een dalend verminderd septime-accoord ge
componeerd 1
Zoo bevat dit geweldige koor nog een schat
van muzikale schoonheden.
Onmiddellijk daarop begint het Evangelie
verhaal van de gevangenneming van Jezus, door
den Evangelist (Tenor) en zooals we in den
aanvang reeds vermeldden, wordt het Evangelie
verhaal steeds door den tenor-solist voortgezet
hier en daar onderbroken, waar eén of meerdere
personen „sprekende" worden ingevoerd. Zoo
wordt het onderbroken waar Jezus en later
waarin Pilatus, Maria Magdalena, waar krijgs
knechten, waar een bewaakster enz. „sprekende"
worden opgevoerd.
Op Jezus vraagn Wien zoekt ge wordt
dooi den Hoogepriester, de Farizeeërs en 't ver
dere volk met korte, doch dramatische motieven
'Voor tie Mattheus-Pajsion had Bach de medewer
king van Pi can der. wiens gedichten meest middelmatig
zijn. Niettemin stonden ze toch hooger dan die van
Broches en men kan veilig aannemen, dat een tekst als
van den kaatsten, Bach moeite moet berokkend hebben.
