Dagblad voor Schiedam en Omstreken.
32ste Jaargang.
Zaterdag 3 April 1909
No. 9378.
TWEEDE BLAD.
Die Johaiinis-Passioii.
öfücieele berichten.
K e nnisge yi n g.
Staten-öeneraal.
Yan Joh. Seb. Bach.
Binnenland
ABONNEMENTSPRIJS:
Dit blad verschijnt dagelijks, uitgezonderd Zon- en Feestdagen, en
kost voor Schiedam per 3 maanden 1.35, per maand 45 cent en per
week 10 cent. Franco per post door geheel Nederland f 2 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2 cent.
Abonnementen worden dagelijks aangenomen aan ons BureauBoter-
straat 50 en bij alle Boekhandelaren, Postdirecteuren en Brievengaarders.
BureauBOTERSTRAAT 50.
PRIJS DER ADVERTENTISN:
yan i6 regels f 0.92 met inbegrip van bewijsnummer.
Elke regel daarboven 15 cent.
Driemaal plaatsen wordt tweemaal berekend.
Ingezonden mededeelingen 25 cent per regel.
Voor herhaaldelijk adverteeren worden uiterst bil
lijke overeenkomsten aangegaan.
Telefoonnummer 85. Postbus no. 39.
Schietoefeningen.
De Burgemeester van Schiedam,
vestigt, op verzoek van den heer Staatsraad i.b.d.
Commissaris der Koningin in deze provincie, de
aandacbt van belanghebbenden op het hieronder
volgend bericht aan zeevarenden
SCHIETOEFENINGEN VAN HET FORT
ERFPRINS, DEN HELDER.
Volgens mededeeling van den Minister van Oor
log zullen op 6 April 1909 en zoo noodig den
volgenden dag schietoefeningen plaats hebben van
het tori Erfprins met kanonnen van licht kaliber
(5 c.M.), waarbjj onveilig wordt gemaakt een sec
tor tusscben de ware richtingen N.W. en N. tot
op 450U M. van het lortdeze sector wordt aan
gegeven door 2 stellen vlaggestokken vóór het
lort, waarvan het W.ljjkste stel voorzien is van
één en het O.ljjkste stel van 2 dwarslatten. Op
de dagen dat gevuurd wordt zal van het genoemde
fort een roode vlag waaien, die drie uur vóór het
begin der oefening halfstok, en één uur vóór de
oefening geheel voorgeheschen wordt. Bovendien
zal op den avond vóór, en op de dagen dat ge
schoten wordt, een waarschuwingsbord geplaatst
worden op het terrein van den Gemeentelijken
vischatslag te Nieuwediep.
Indien een stoomvaartig tot waarschuwen of
sleepen aanwezig is en indien de oefeningen zulks
toelaten, zal door dit vaartuig desgewenscht hulp
worden verleend om uit den onveiligen sector te
komen.
(Zie »Ned. krt." no. 201).
Schiedam, 3 April 1909.
De Burgemeester van Schiedam,
M. L. HONNERLAGE GRETE, W.B.
Burgemeester en Wethouders van Schiedam,
zjjn voornemens op Donderdag 8 April a.s., 's
middags 12 uur, ten Raadauize aan te besteden
de levering van
trottoirkolken, putranden, straat kolken, pad-
palen en balusters, nader omschreven in
een bestek in 5 typeteekeningen.
Het bestek is a f 0.25 (franco per post f 0.30)
en elk der typeteekeningen f0.10 verkrijgbaar
ter Gemeente-Secretarie (atdeeling A).
De inschrjjvingsbiljetten moeten voor's morgens
11 uur van dien dag ten Raadhuize zjjn ingeleverd
EERSTE KAMER.
Zitting van Vrijdag 2 April,
Goedgekeurd werd het wetsontwerp betreffende
verhooging van de
Een woord aan kunstlievende leeken.)
(Ingezonden.)
IV.
(Slot).
We zijn gekomen tot de vervulling van onze
belofte den belangstellenden lezer, die gaarne
weten wil wat met de muzikale termen, die
hij ontmoet heeft, bedoeld wordt, een korte
verklaring van deze te geven.
We hebben o a. gesproken van polyphonie en
Contiapunt, van een Canonische behandeling
in het aanvangskoor, en over fuga's.
Evenals bij het schrijven van een brief en
een boek zoo spreekt men ook bij 't schrijven
yan een muziekwerk van s t ij 1.
Men spreekt in de muziek van homopho
nen en van polyphonenstijl.
Schoolliedjes men hoort daarbij eene me
lodie door de andere stemmen in welklinkende
akkoorden begeleid, zonder dat de andere stem
men nu juist weer op zich zelf staand -
nieuwe melodieën zijn staan in den homo
phonen, dat is éénstemmigen stijl, de stijl van
ééne melodie.
Een stuk staat in polyphonen dat is meer
stemmigen stijl, de stijl van meer dan eene
melodie, wanneer men bij de uitvoering m eer-
ei e melodieën gelijktijdig hoort, beter gezegd,
wanneei aan meerdere stemmen melodieën zijn
gegeven.
Het schrijven in polyphonenstijl noemt men
schrijven in Contrapunt.
Indische begrooting.
voor 4909 (subsidie Brusselsche Tentoonstelling),
waarna aan de orde kwam het ontwerp tot heffing
personeele belasting wegens
motorrijtuigen,
waarbij de Minister van Financiën onder meer
betoogde, dat de belasting, die geheven zal worden
met het oog op het verterings vermogen van den
eigenaar, niet buitensporig hoog is te achten.
Na een verder debat tusschen den Minister en
den heer Van der Feltz, welke laatste wenschte
dat niet het uitvoerend gezag, doch de wet de
formule zou vaststellen, verband houdende met
den maatstaf der belasting, werd het ontwerp zonder
stemming goedgekeurd.
Ten slotte werd behandeld het ontwerp betref
fende
verbetering van de rivier de
Waal,
waarbij de beer Van der Biesen opkwam voor de
rechten van de bewoners van een rivieroever, die
in die rechten niet verkort mogen worden door
afsluiting van riviertoegangen door dammen enz.
De rechten der oeverbewoners staan gelijk aan
die van" een aangrezend eigenaar van een openba
ren grooten landweg. Door de geschetste rechten
verkorting worden door dit ontwerp tal van in-
dustrieele belangen geschaad. Alleen als de staat
schadevergoeding geeft mag hij optreden op de wijze
als waartoe het ontwerp tot Waalverbetering hen
in staat stelt.
De heer Havelaar betoogde, dat bij dit wetsont
werp geen enkel recht van eeDigen eigenaar of
rechthebbende gekrenkt wordt en verdedigde ver
der het ontwerp, waartegen een groot deel zijner
bezwaren verdwenen zijn nu verhooging der kribben
in de bedoeling der Regeering ligt.
Ook de Minister van Waterstaat ontkende, dat
over industrieele belangen, met name die der
steenfabrikanten geschaad werden. Overigens geldt
het hier met een quaestie van rechthebberij voor
de Regeering en een zucht der RegeeriDg om het
de industrie lastig te maken. De regeering zal met
gezond verstand en practisch het ontwerp uitvoe
ren, rekening hou.lende, waar mogelijk, met de be
langen der steenfabrikanten.
Door deze WaalverbeteriDg zal overigens voor de
steenfabrikanten een veel betere toestand intreden
dan tot dusver, wat betreft het bereiken langs hun
vaargeulen van de diepe rivier.
Het ontwerp werd daarna goedgekeurd zonder
stemming.
De vergadering werd tot nadere bjjeenroeping
gescheiden.
Hulde aan H. M. de Koningin.
Het geschenk van de Noordhollandsche vrouwen
met uitzondering van die van Amsterdam, aan H.
M. de Koningin aan te bieden ter gelegenheid van
de blfjde gebeurtenis, was gisteren in de Prinsen-
De eerstgevonden, of de gebruikte melodie
is de Cantus-flrmusde melodieën, die de com
ponist gelijktijdig wil doen hooren, noemt men
het Contrapunt. Zoo hebben we gezegd, dat
Bach zijn koralen zoodanig heeft geschreven,
dat elke stem weer een nieuwe melodie vormt.
Het hoofdkoraal, dat Bach in de Johannis-
Passion veelvuldig gebruikt heeft, Stockmann's
Passion's liedJesu Leiden, Pein und Tod" is
dus van de koralen, waarin het gebruikt wordt,
de Cantus firmus, waartegen de andere stem
men zijn geschreven in Contrapunt. We hebben
er op gewezen, hoe Bach daardoor die andere
stemmen geschikt maakt, met meer gevoel
meer uitdrukking te worden gezongen, waar-
dooi het koraal als geheel ook weer aan innig
heid van voelen wint.
Bij het schijnen in polyhonenstijl onderscheidt
men vier kunstvormen.
Het gefigureerde Koraal, de C a n o n, de
Fuga en het koraal met Canon en Fuga.
Een gefigureerd koraal is een koraalmelodie,
waartegen een of meer stemmen in Contrapunt
zijn geschreven en tenminste éen daarvan noten
heeft voor korter tijdduur dan de noten van 't
koraal. Voorbeelden daarvan vindt men dus>
in de Johannis-Passion.
De Canon is bekend genoeg. Door dezelfde
melodie, op zelfde toonhoogte, op verschillende
tijden te beginnen, krijgt men tegelijkertijd
velschillende melodische toonopvolgingen te
hooren.
We hebben er op gewezen, hoe het aanvangs
koor bij de woorden „Zeig uns durch deine
Passion canonisch is behandeld.
Bij de Fufjja hoort men een melodie of melo-
zaal van het Stadhuis te Alkmaar ter bezichtiging
van het publiek gesteld.
Het bestaat uit een zilveren blad, dragende in bet
midden het wapen der provincie Noordholland, met
daaromheen de wapens van de voornaamste gemeen
ten, als o.a. van Haarlem, Alkmaar, Zaandam, Hil
versum, Enkhuizen, Helder, Hoorn, Weesp, Pur-
merend, Edam, Naarden, Beemster, Texel, Wormer-
veer, benevens uit twee zilveren suikerpotten, op
eene waarvan een boom met opkomende zon is gegra
veerd met onderschrift »Vivat Oranje een zil
veren melkkan, een zilveren papschaal, alles op voet,
benevens twee paplepels, eveneens van zilver. Sui
kerpotten en melkkan zijn voorzien van deksels, ge
kroond door een gouden pelikaan, voerende haar
jongen, De beide lepels dragen ieder een gouden
kroon.
Het geheel is gevat in een bruin lederen met
verguld bewerkte casette, van binnen gevoerd met
wit fluweel en witte zijde, gemonteerd met gouden
kroon op bet deksel en met gouden handvasten,
en is vervaardigd door de firma W. Voet en Zonen
te Haarlem. Het geschenk viel een bijzonder druk
bezoek ten deel.
II. M. de Koningin-Moeder.
H. M. de Koningin-Moeder bracht gisteren een
bezoek ran de nieuwe gasfabriek aan den Trekvliet
te 's Gravenhage.
De blijde verwachting.
Te Bussem is men voornemens ter gelegenheid
van de a.s. gebeurtenis feest te viereD.
Wij v ernemen daaromtrent, dat de Harmonie
Crescendo een matmée zal geven, dat er een op
tocht zal worden gehouden van vereenigiogen, en
dat des avonds een fakkeloptocht door het dorp
zal worden gemaakt.
Een en ander zal in eene vergadering in 't begin
der volgende week nader worden geregeld. Geljjk
wij reeds meldden, zullen de schoolkinderen van
wege het gemeentebestuur worden onthaald en
een vollen dag vacantie krijgen.
Ned. Yereeniging voor Yolks- en Schoolboden.
Naar men meldt, heeft H. M. de Koningin-
Moeder het Beschermvrouwschap over de Nederl.
Vereeniging voor Volks- en Schoolbaden, gevestigd
te 's-Gravenhage aanvaard.
Tweede Kamer-Verkiezingen.
ENSCHEDE. De heer G. Elborst, aangewezen
als vermoedelijke candidaat de rechtsche partijen,
zou, nu niet alle R. K. Kiesverenigingen, in dat
district besloten den anti-rev. candidaat over te
nemen die te Hengelo besloot een R. K. can
didaat te stellen naar het gerucht wil, om die
reden voor een eventueele candidatuur bedanken.
(Tijd.)
dische toonopvolging van eenige noten bij af
wisseling in de verschillende stemmen, maar
niet op dezelfde toonhoogte.
Die melodie of melodische toonopvolging
noemt men het thema.
Bij een goed geschreven Fuga, nadat alle
stemmen het thema éénmaal hebben, laten
hooren, en daarmee de z.g. EXPOSITIE heeft
plaats gehad, komen in het gedeelte, dat nu
volgt, de z,g. tusschenharmonie gedeelten van
het thema als imitaties in alle stemmen bij
afwisseling voor. Daarna treden de stemmen
de een na de ander na langer of korter tusschen -
poozen onverwachts weer met het thema in.
In vele fuga's volgt nu, nadat alle pai tijen
het thema eenige malen hebben laten hooien,
Eng führungdan treden alle stemmen na
elkander met het thema in, wanneer de voor
afgaande stem nog slechts een gedeelte van
het thema heeft laten hooren.
Bij Bach vindt men die Eng-führing niet al
leen aan het slot, maar ook op andere plaatsen
ia de Fuga.
Als voorbeelden van Fuga's noemen we het
koor.- „Wir hoben ein Gesetz und nach dem
Gesetz soil er sterben", en het koor„Lasset
uns den nicht zerteilen". (In het tweede ge
deelte voorkomend.)
De vierde kunstvorm, het Koraal met Canon
en Fuga, laten we nu onbesproken.
We willen nog iets opmerken aangaande de
aanwending van recitatiefin de Johannis Passion.
Het recitatief is de naam geeft het duide
lijk genoeg aan het verhalende-element in
de muziek. Bach heeft tweëerlei recitatief ge
bruikt. Het recitatieve secco het woidt
Beschadigde Muntstukken.
Naar aanleiding van het bericht, dat iemand te
Haarlem voor zijne door het vuur beschadigde
muntstukken van de Rijksmunt de waarde terug
kreeg schrijft iemand aan het »Vad".
Daar het nog wel eens meer zal voorkomen dat
Nederlandsche munten in verdrukking komen en
ongeschikt worden voor verdere circulatie, kan
het van nut zijn er aan te herinneren, dat sedert
de tegenwoordige Muntwet tot stand kwam de
wet van 28 Mei »Stsbl." 132 de Staat verplicht
is munten, als hierboven bedoeld, in te trekken
en daarvoor gave in de plaats te geven.
Ieder is bevoegd beschadigde muntstukken op
te zenden aan den controleur-generaal van 's Rijks
munt te Uirecht, die over de al of niet intrekking
te beslissen heelt en dus betzij gave munten uit
reikt, of de ingezonden stukken terugzendt.
Terugzending volgt, indien de munten valsch of
opzettelijk geschonden zijn.
Een geval als te Haarlem zich voordeed, is vol
strekt niet zeldzaam, Herhaaldelijk komt het op
het platteland en ook in steden voor, dat tabaks-
doozen en trommeltjes met bankpapier en specie
bij gebrek aan betere bewaarplaats in een oven
gezet en vergeten worden. Indien dan het bank
papier later in verkoolden staat te voorschijn
komt, mag het met recht een meevaller beeten,
indien nummers en letters nog leesbaar zijn en
de Nederlandsche Bank daarin aanleiding vindt tot
vergoeding der geleden schade.
Wat de geblakerde, onbruikbaar gpworden
munten betreft, geeft de Muntwet van 4901, die
w(j aan minister Pierson te danken hebben, een
misschien nog niet genoeg bekende remedie.
Nederl. R. K. Volksbond.
De 20*te algemeene vergadering van den Cen-
tralen Raad zal gehouden worden Zaterdag 5 en
Zondag 6 JuDi, te Amsterdam.
A. Zaterdag, des avonds 7 uur, in het Gilden
huis, Heerengracht 489.
4. "Rekening en verantwoording van den Pen
ningmeester.
2. Verslag van de verificateurs belast met het
nazien der boeken van den Penningmeester (boek
jaar 4907/8).
3. Mededeelingen door het Centraal-Bestuur.
4. Vaststelling van de plaats der eerstvolgende
algemeeDe vergadering.
5. Voortzetting der behandeling van de Statu
ten-wijziging.
alleen door akkoorden ondersteund eu het be
geleide recitatief, liet recitative accompagnato
waarvan de begeleiding illustreeren is.
Als voorbeelden van recitativo accompagnato
met anderen naam ook wel ree. obligato, noemen
we in Recitativ 48 (zie blz. 25 van 't tekstboek
je) „Da gedachte Petrus au die worte Jesu, und
ging hinaus und weinte bitterlich. miec.
28 (zie blz. 29) „Ware mein Reich von dieser
Welt meine Diener würden darob kampfen.
In ree. 30 (zie blz. 33. „Da nahm Pilatus Jesum
und geisselte ihn.
Van Millingen schrijft in zijn muziekleer
Bach heeft in zijn Passionen door de partij
„van den Evangelist (Verhaler) geheel al reci-
[tativo secco te behandelen' en die van Chris
tus als recitativo obligato een groote tegen
stelling tusschen deze beide persoonlijkheden
„verkregen en aan de figuur van Christus als
„het ware een stralenkrans weten te verleenen.
Het recitativo 'secco kan vrij worden vooige
dragen. Soms gaat het over tot een melodie of
melodische toonfiguur, die wel in de maat moet
worden gezongen. Dat heet Arioso. Ook daaivan
vindt men voorbeelden in de Johannis Passion.
Uit de Ariöso ontstond de Aiia, die giootei
van opzet is en reeds elders is besproken.
Hiermede meenen we aan onze belofte te
hebben voldaan.
We eindigen niet, dan na de hoop te hebben
uitgesproken, dat de lezer een avond van onge
kend, verheven kunstgenot moge smaken 1
