Staten-Generaal.
Binnenland.
Stads- en Gewestelijk Nieuws.
en de Roghi zelf gewond en van al zjn have be
rooid z^n
I tweede kamer.
Wijziging Lager Onderwijswet.
Een wetsontwerp is door de regeering ingediend
tot wijziging der wet tot regeling van het lager
onderwijs. De strekking er van is om aan het
meer uitgebreid lager onderwijs meer subsidie van
Rijkswege te verleenen.
Ter toelichting wijst de minister van binnen-
landsche zaken er op, dat er in den laatsten tijd
bij de Regeering ook van de zijde, van de Staten-
Generaal, herbaaldelijk.is aangedrongen dat maat
regelen zouden worden voorgesteld om meer steun
te verleenen aan het meer uitgebreid lager onder
wijs. De aandrang was nog sterker geworden in
verband met het voorstel van wet tot subsidieering
van bijzondere hoogere burgerschoolen. Zoolang
echter wettelijk niet vaststaat wat in het alge
meen onder meer uitgebreid lager onderwijs is te
verstaan, is het niet mogelijk merkt de minis
ter op een afdoende wettelijke regeling te
maken betreffende de subsidieering van dat on
derwijs. En daartoe zal men z.i. eerst kunnen
geraken, wanneer de gelegenheid zal hebben be
staan om de te verwachten voorstellen van de
staatscommissie te overwegen betreffende de betere
ineenschakeling van de verschillende takken van
onderwijs.
De Regeering is intusschen tot de overtuiging
gekomen, dat aan het verlangen, waarvoor zjj veel
gevoelt, te gemoet kan worden gekomen in aanslui
ting aan de bestaande voorschriften van wet.
Bjj het thans aangeboden wetsontwerp wordt
voorgesteld aan scholen waar het onderwijs ten
minste twee der vakken onder 1, m en n en het
vak p van artikel 2 omvat en de leertijd loopt
over een cursus van
I ten minste negen achtereenvolgende jaren.
II ten minste acht achtereenvolgende jaren,
welke geacht kunnen worden aan te sluiten aan
het eerste leerjaar eener lagere school
III ten minste zeven achtereenvolgende jaren,
welke geachte kunnen worden aan te sluiten aan
het tweede leerjaar eener lagere school;
IV ten minste zes achtereenvolgende leerjaren,
welke geacht kunnen worden aan te sluiten aan
het derde leerjaar eener lagere school, een rijks
bijdrage ten bedrage van de minimum-jaarwedde
voor drie surnumeraire onderwijzers indien de
school minder dan 90 leerlingen telt en voor vier
surnumeraire onderwijzers indien de school meer
dan 90 leerlingen telt.
Om zoovel mogelijk te waarborgen, dat het
onderwijs ook in werkelijkheid zal zjn meer uit
gebreid lager onderwijs is bepaald, dat het onder
wijs ten minste twee der vakken 1, m, n, en het
vak p in art. 2 der wet genoemd, gezamenlijk in
ieder ,der hoogste drie klassen gedurende ten
minste acht uren moet worden gegeven.
Hiermede wordt zegt de Minister niet be
doeld dat dit minimum van acht uren komt boven
het minimum van 20 uren, genoemd sub 2o in
het eerste lid van 59 der wet. Bij de toepassing
der wet zal ook in de toekomst overeenkomstig de
tot nog toe gevolgde uitlegging zijn in aanmerking
te nemen, dat niet in alle klassen de 20 uren ge
geven worden, maar dat het voldoende is zoo
slechts in eene of meer klassen aan den wettelj-
ken eisch wordt voldaan.
Een juiste raming der meerdere uitgaven voor het
rjjk uit deze voorstellen volgende, is niet moge
lijk. Alles hangt in de eerste plaats af van het
getal scholen, dat zal worden ingericht om aan de
eischen voor de Rijksbijdrage te voldoen. Voor
de thans bestaande en reeds gesubsidieerde scholen
welke voldoen aan de eischen genoemd sub I, II,
III en IV is de meerdere uitgaat te schatten op
ongeveer f 435.000 terwijl dan de meerdere kosten
welke zullen voortvloeien uit de verheffing der on
gelijkheid ten aanzien van de bjjdrage voor éen
onverplichten onderwijzer aan kleine scholen met
uitgebreid leerplan, zjjn te stellen op ongeveer
f 15,000, in totaal dus een meerdere uitgaaf van
pl.m. f 450,000.
By deze becijfering is in aanmerking genomen
het grootst aantal onverplichte onderwijzers, waar
voor de met de wetteljke minimum-jaarwedde
geljkstaande rijksbjdrage kan worden verleend.
Voor iederen onderwjzer is daarbj gerekend op
een bedrag van f 775 's jaars, als gemiddeld be
drag der minimum-jaarwedde volgens artikel 26
wet op hat lager onderwjs, met inbegrip van
eventueele bjdragen in de tegemoetkoming in de
huishuur.
Een zomerverblijf van H. M. de Koningin
in het Clvenhoutsche bosch P
Men meldt aan de »'s Hert. Crt." uit Breda
Er loopen geruchten, dat H. M. de Koningin het
voornemen heeft, in het Ulvenhoutsche bosch een
zomerverbljf te laten bouwen, waar H. M. 's zomers
eenige dagen denkt te verbljven. Dit zou in ver
band staan met het bezoek, dat Z. K. H. de Prins
eenigen t jd geleden aan de bosschen in de omge
ving heeft gebracht.
Nederlandsen Oranje in Rotterdam Ijheeft beslotenj
zich van deelneming aan de verkiezing voor een
lid van Zuid-Hollands Staten te onthouden.
Waar de Katholieken en de Christ.-Historischen
eveneens geen candidaat stellen, zal de strjd dus
vermoedeljk gaan tusschen de heeren mr. H. P,
Marchant (v.-d.), H. Spiekman (S. D. A.P.)enJan
Visser Jacz. (lib.).
De Duitsche Keizer.
De Zutphensche Ct. verneemt, dat keizer Wil
helm 9 Augustus op zjn terugkeer van Kleef per
extra trein naar de Steeg vertrekt, om den volgen
den dag over Zutten en Winterswjk naar Duitsch-
land terug te gaan.
Mr. O. J. II. Graaf van Limburg Stirum. -}-
Te Godesberg is op 54 jarigen leeftjd overleden
mr. O. J.H. graaf van Limburg Stirum,die gedurende
eenige jaren lid der Tweede Kamer was voor
Schiedam. Door zjn verbljf in Indië, behandelde
hj bj voorkeur koloniale aangelegenheden met
name die der koffiecultuur en de Christeljke zen
ding in de Buitenbezittingen. Hj rangschikte zich
meer bj de Chr.- historische dan bj de anti-rev.
partj.
De Nederlander schr jft
Met weemoed zullen allen die hem als vriend
leerden kennen, de droeve tjding van het overlj-
den van graaf v. Limburg Stirum vernemen. «Vele
instellingen, velen die in nood verkeerden, heeft
hj met zjn vermogen krachtig bjgestaan. Moei-
ljk viel het hem hulp te weigeren en menigmaal
schonk hj ongevraagd steun.
Aan tal van Christeljke instellingen, die aan
hem haar bloei geheel of voor een deel dankten,
was zjn naam verbonden, en in vroeger jaren was
zijn woning in het Noordeinde 144 te- 's-Graven-
bage een toevlucht voor menigeen, die in nood
verkeerde. Maar zelden ging een waarljk hulp
behoevende van daar ledig henen. Zóó was vooral
in de Residentie deze man met zjn eigenaardig
heden, maar vooral met zjn warm liefder jk Chris
tenhart bekend en bemind.
«Maar niet alleen op die wjze heeft hj hier
zjn taak volbracht. Hj behoorde tot de weinigen
in ons land, die onze Koloniën waarljk lief had
den, wien de welvaart en het welz jn der Indische
bevolking zeer ter harte ging Op zjn herhaalde
reizen in onze Oost had hj zich voortreffeljk op
de hoogte gesteld van ons binnenlandsch bestuur
vooral ook van de Christeljke zending. Zelden
klopte men te vergeefs b j hem aan om inlichting
waar het de toestanden dor Christen-inlanders,
hetzj op Java, hetzj in de Buitenbezittingen gold.
En al miste hj de gave om op te treden als lei
dend staatsman op koloniaal gebied, toch zal nie
mand, die hem van nabj heeft gadegeslagen, ont
kennen, dat hj als Kamerlid zich met den groot
sten jver aan de koloniale zaken heeft gewjd en
op alles nauwkeurig toezag en critiek oefende.
Ook zjn geschriften geven daarvan getuigenis.
«Ook ons blad, waarvan hj geruimen tjd pre
sident-commissaris is geweest, dankt aan zjn
toewjding veel. Met hart en ziel had hj zich
aangesloten aan de C.-H. partj, en wj mogen
van hem, van hem ook als politiek man, zeggen
wat Jezus zeide van NathanaëlZiedaar waarljk
een maD, in wien geen bedrog was.
«Het is ons een behoefte hier te getuigen van
de smart, die ons vervult bj het heengaan van
dezen man, die in waarheid een edelman was, en
wiens naam en werk onder ons niet zal worden
vergeten."
Koninkljk bezoek aan de hoofdstad.
Naar het N. v. d. D. verneemt, zal het Konink-
ljk bezoek aan Amsterdam niet vóór de maand
November a. s. plaats hebben.
Prins Hendrik.
Men meldt uit Zutphen
Gisternamiddag te ongeveer halt drie passeerde
per auto door onze stad Prins Hendrik, om een
bezoek at te gaan leggen op de huize De Voorst.
De Prins was vergezeld door zjn adjudant van
Suchtelen van de Haere. Na de thee te hebben
gebruikt, zal de Prins te ongeveer half zes naar
het Loo terug keeren. Het prachtige landgoed De
Voorst, dat bewoond wordt door de familie Voelcker,
is in 1696—1709 op last van koning Willem III
door Engelsche werklieden gezet voor des stadhou-
gunsieiing Arend Joost van Keppel, graaf van Al
bemarle.
Provinciale Statenverkiezingen.
ZUID HOLLAND. De a. -r. kiesvereeniging
Zaterdagmiddagsluiting.
De afdeeling 's-Gravenhage van den Nationalen
Bond van Handels- en kantoorbedienden Mercurius
heeft tot de patroons te 's-Gravenhage een circu
laire gericht met een verzoek om steun voor haar
streven, teneinde, op het voetspoor van het buiten
land te geraken tot een vervroegde Zaterdagmid
dagsluiting. De afdeeling stelt zich voor, de mede
werking der handels- en effectenbeurzen, zoo hier
als te Rotterdam en Amsterdam, in te roepen,
daar de actie niet plaatseljk zal bijven.
De Kamer van Arbeid voor het crediet- en ver
zekeringswezen te 's-Gravenhage heeft verklaard,
zich met de strekking van bovenbedoelde circulaire
te kunnen vereenigen.
Tentoonstelling te Tilburg.
Gisteren heeft te Tilburg, onder groote belang
stelling de opening plaats gehad van de tentoon
stelling van handel en njverheidskunst.
Het eerst werd het woord gevoerd door den heer
Léon Bruyelle, den wakkeren voorzitter van het
hoofcomité.
Daarna hield de minister van Landbouw, Njver-
heid en Handel, de heer A, S. Talma, de openings
rede.
B j de opening waren o. m. tegenwoordig baron
Van Voorst tot Voorst, commissaris der Koningin
in Noord-Brabant, de heer Arts, lid der Tweede
Kamer, de burgemeester van Tilburg, de heer
Raupp, leden van het uitvoerend comité enz.
Dr. Leyds.
Dr. Leyds vertoeft sedert enkele dagen te Lon
den. Niet onwaarscbijnljk heeft de oud-gezant
zich derwaarts begeven ter begroeting van gene
raals Botha en Smuts en andere Atrikaansche lei
ders, die thans te dier plaatse zjn of er worden
verwacht, in verband met de door het Britsche
Parlement te passeeren formeele wetgeving in
zake de stichting van den Zuid-Atrikaanschen
Bondsstaat. (Z.-A. P.)
Rgksmiddelen.
De totaal inkomsten over het le halfjaar zjn
niet ongunstig. Het totaalcijfer f78.257.304 is
verkregen door een vrj algemeene toeneming der
middelen, terwjl onder de achterbljvend eenige
waren, waarover men zich niet bezorgd pleegt te
maken, n.l. het successie recht, dat bjna ton,
en de acjns op het gedistilleerd, die 23/4 ton min
der opbracht dan dan in 1908. In het geheel is er
2.4 millioen meer ontvangen dan in 1908, zoodat
de helft der raming nog slechts ruim 2.3 millioen
tekort is.
Minister Sabron.
Generaal Eland wjdt in «Het Vaderland" een
waardeerend woord aan minister Sabron, die om
gezondheidsredenen moet aftreden.
»Zjn ontjdig heengaan zal door velen worden
betreurd. Zoo iemand dan geniet hj het ver
trouwen van het legerh j staat terecht bekend
als een hoogst bekwaam, eerljk en bescheiden
generaal, die aan een krachtigen wil groote hu
maniteit paart. Wie met zjn denkbeelden instemt,
heeft dan ook alle reden om zjn altreden een
ramp te noemen, en ook zjn tegenstanders kun
nen niet anders dan meewarig gestemd worden,
indien zj overwegen hoe iemand, van wie wel
eens gezagd is dat hj een zeldzame vereeniging
is van goede eigenschappen, genoodzaakt wordt
om gezondheidsredenen een arbeid te staken die
in zjn oogen een hoogsten landsbelangen ten goede
zou komen'"
Generaal Eland wj'st er dan op, dat tot nu toe
die arbeid zich bepaalde tot maatregelen die in
vooruitstrevende militaire kringen niet alle konden
worden goedgekeurd, daarentegen, zegt hj, vonden
de door minister Sabron aanhangig gemaakte
wetsontwerpen tot aanvulling en wjziging der
Landweerwet, tot wjziging der wet op het mili
tair onderwjs »zoo goed als algemeene instemming."
Generaal Eland wj'st op andere ontwerpen en
plannen van minister Sabron en eindigt dan zjn
artikeltje
«Let men niet alleen op de hoeveelheid der
genomen maatregelen en voornemens, doch ook op
de vermoedeljke gevolgen voor de landsverdediging,
dan is het niet gemakkeljk, een eerl jke balans op
te maken de eigen inzichten spelen daarbj een
te groote rol. We zullen ons daarom thans hier
van onthouden. In ieder geval bljkt uit dit korte
overzicht, dat we een zeer werkzamen Minister
verliezen ook wj zullen zjn heengaan vooral dan
betreuren, indien zjn opvolger zjn behoudende
beginselen op militair gebied deelt.
In elk geval komt een Minister Sabron, ook van
hen, die hem moesten bestrjden, een eeresaluut
toe, wj drukken daarbj de hoop uit, dat het
hem in elk geval nog vele jaren gegeven zal zjn,
ons te doen profiteeren van zjn studiën op het
door hem zoo geliefkoosde terrein der krjgsge-
schiedenis van ons vaderland.
Middelbaar Onderwjs.
Naar de «Eindb. Crt." verneemt, heeft het de
partement van binnenlandsche zaken verlaten en
reeds den Raad van State bereikt een wetsont
werp inhoudende:
lo. eene ruimere subsidieering van het meer
uitgebreid lager onderwjs.
2o. toekenning van een diploma aan het eind
examen van de school voor meer uitgebreid lager
onderwjs met geljke rechten en bevoegdheden
als dat van een 3-j. H. B. S.
Chr. Hooger Burgerschool.
Men zal zich herinneren, dat den 25en Juli te
Amsterdam een vereeniging werd gesticht voor
de oprichting van een Hoogere Burgerschool op
Christeljken grondslag. Wj vernemen, dat thans
op de statuten dezer vereeniging de Koninkljke
goedkeuring is aangevraagd. Is deze verkregen,
dan zal geld worden ingezameld en zullen verdere
stappen worden gedaan voor de oprichting der H.
B. S. Volgend jaar September reeds hoopt men
de school te openen.
Handel had de Kamer een exemplaar ontvang®0
van het verslag der Staatscommissie van de weeg*
werktuigen, met een begeleidende missive, hou
dende de rnededeeling, dat Zjne Excellentie het
zeer op prjs zou stellen, indien de Kamer zoo
mogeljk vóór 15 September a.s. omtrent het voor*
gestelde in de bj het verslag behoorende nota s
haar gevoelen zou willen mededeelen. De Kamer
besloot deze stukken te stellen in handen van eeo
commissie tot het uitbrengen van prac-advies.
leden der commissie werden benoemd de heeren
M. v. d. Vlies, A. C. J. M. Schiphorst en de
Secretaris.
In de vorige vergadering was aan den Secretaris
opgedragen om een antwoord te ontwerpen op
de missive van den Minister van LaDdbouW,
Njverheid en Handel, houdende het verzoek om
hem de opmerkingen te willen mededeeleOi
waartoe het ontwerp-Stuwadoorswet de Kamer
aanleiding mocht geven. De dientengevolge ont
worpen missive werd, na door den Secretaris te
zjn voorgelezen, door de Kamer goedgekeurd.
In dezelfde vergadering waren de heeren A>
Cool Mzn., B. A. J. Wittkampf en de secretaris
benoemd tot leden eener commissie om prse advies
uit te brengen omtrent het ontwerp van een alge*
meenen maatregel van bestuur tot uitvoering van
de artikelen 5, 9 en 17 van de Schepenwet-
Namens deze commissie werd thans door den heer
Wittkampf prae-advies uitgebracht. Dientengevolge
besloot de Kamer den voornoemden minister mede
te deelen, dat het ontwerp haar geen aanleiding
geeft tot het maken van opmerkingen, maar dat
hierbj dient te worden in het oog gehouden, dat
zj minder bevoegd is om over onderwerpen als
in het onwerp behandeld, een oordeel te vellen,
daar zij geen deskundigen op dat gebied onder
haar leden telt.
Wjl bj de rondvraag geen der leden het woord
verlangde, werd de vergadering door - den voorzit
ter gesloten.
Onbeheerde nalatenschappen in Rhodesia.
De minister van Binnenlandsche Zaken vestigt
de aandacht van belanghebbenden op de in de
«British South Company Government Gazette" van
30 April 1909 opgenomen Ijst van onbeheerde
nalatenschappen in Rhodesia, welke Ijst in Stct.
no 162 is afgedrukt.
Zj, die belanghebbenden zjn bj eenige der in
de Ijst vermelde boedels of eigendommen, moeten
zich, onder overlegging van de noodige bew jsstuk-
ken, waaruit van hunne aanspraken bljkt, tot
den Master" van het Hoog Gerechtshof in Zuid-
Rhodesia wenden en hebben te dien einde en tot
in-ontvangst-neming der nalatenschap te Salisbury
een wetteljk gemachtigde te stellen.
De uitslag.
De uitslag der herstemming ter verkiezing van
vier leden van den Gemeenteraad in de onder
scheidene districten zal heden-avond aan ons
bureau en per bulletin in de sigarenwinkels worden
bekend gemaakt.
Kamer van Koophandel en Fabrieken.
Woensdag-middag hield bovengenoemde Kamer
onder voorzitterschap van den heer mr. W. H.
Jansen vergadering.
De notulen dér vorige vergadering werden voor
gelezen en ongewjzigd vastgesteld.
Van den Minister van Landbouw, Njverheid en
Socialistische propaganda-vergadering.
De aangekondigde openbare vergadering, waarin
de candidaten Dinkelaar en Van Leeuwen met
vroede De Bruin als sprekers zouden optreden, had
gisteravond een groote menigte naar den Tuin
gelokt, waarvan de sociaal-democraten, ook een
aantal roode dames, de kern vormden, zoodat 't
aan claqueurs niet onbrak.
Nadat de voorzitter van Pelt de vergadering
geopend en de hoop had uitgesproken, dat de
heer Nolet, voorzitter van «Recht, Plicht en
Orde", en de heer Goslinga aanwezig zouden zjn,
en, natuurljk, liefst deel zouden nemen aan het
debat, waartoe aan het eind der vergadering gele
genheid zou gegeven worden, kwam het
Eerste bedrjf: Dinkelaar aan 't woord. H j
had al vrj weinig te zeggen. De kiezers moesten nu
eens links houden in 't belang van goed onderwjs en
dan kwam de fameuze zwakzinnigenschool, de ont
worpen Doeleschool, beroofd van licht en lucht, waar'
in men de arbeiderskinderen wilde wegstoppen,en de
mooie nieuwe christeljke school op 't appèl. De heer
Honnerlage Grete deed als persoon wel heel wat
voor het onderwjs, maar hj zit toch aan de
rechtsche meerderheid vast. En als rechts
overwint, dan gaat Honnerlage Grete weg en wordt
Geshnga of Van der Laan wethouder van onder
wjs II Volkshuisvesting! Woningbouw; daar
hebben de reactionairen een broertje aan dood.
Belastingvraagstuk 1 - Enfin, bj zou 't er maar
bj latener was nog zoo veelVan Leeuwen cn
De Bruin moesten ook nog spreken.
Tweede bedrjf: Van Leeuwen op het
podium 1 Natuurljk af en toe de vuist gebald en
een fier handgebaar vertoond I Vooraf een apothéose
van de sociaal-democratie: Tien jaar heeft ze nu
in Schiedam bestaan; ze heef opgewekt leven
gebracht in de stilte van het grafzie eens wat
een politiek levendie stampvolle zaal 1 De nieuwe
industriën hebben het industrieel proletariaat
ontwikkeld. Schiedam leeft onder de zweep van
Van Leeuwen, zegt men, daar is-ie grootsch op.
Incidentde stinkbommen van Van Leeuwen
daar heeft-ie geen schuld aan. - hj' vertelt het
zelfde wat hj' in de «Oude" en «N. Schied. Crt."
schreef. De verklaring van den heer Honnerlage
Grete zou tot dubbelzinnigheid aanleiding kunnen
gevenspr. zal 't nog eens goed vertellen maar h j
heeft er geen schuld aan. Och, als je zoo belasterd
wordt, je familie zelfs met minachting ,'op je neer
ziet, omdat je voor het verdrukte volk opkomt,
dan kan t je op 't laatst niet meer schelen, wat
de menschen van je zeggenmaar komt men zjn
partj te na, dan zal hj ze «mokeren" zoolang hj
kan (ai 1) Hj' zal wel zorgen als hj tjd van leven
heeft, dat de 21 zetels in den Raad allen door
rooden bezet worden; althans net zooveel als er
plaats komt in de districten, waar de proletariërs
de meerderheid hebben. Waarom de socialisten
liberalen stemmen? Omdat de liberalen in
toenemende mate door het proletariaat in onze
richting gestuwd worden daarom zullen de socia
listen, wanneer liberalen met clericalen in her
stemming komen, altjd den liberaal steunen, wjl
de liberalen een belangrjk deel van de eischen
der socialisten willen inwilligenhier kunnen de
clericalen niet democratisch zjn.
Na een lofrede op de «Moker", die het zaad
gestrooid heeft, waaruit groeide het socialisten
bosch, aan welks wortels nu de reactionairen
knagen, zegt spr., dat de kerkeljke democraten
niet eeneigen standpunt innemen, maar «zich richten
naar ons wij bepalen wat de clericalen zullen
doenwerkloozenfonds van Leeuwen voorzitter
«de arbeidersorganisaties onder roode vlagdat
hoort zoode leiding rood"h j' werd gekozen
(Ik
