srrjsr
i: z "r™™1-
«sirarraM u?t ha"iiede'-
Trouw.
schL 1 g™ir' 1"iion,iet ""he,idi
F e uil let q n
Zaterdag 21 Jan. 1911
TWEEDE BLAD.
OudSchiedam
^Lldt^ere'nT1 1695,-^
getaZ ".p ttV'j
Gemengd Nieuws.
(N-r L
Koloniën.
Telefoon no. 85.
No. 9023.
De geschiedenis van het Weeshuis
aan den Langen Achterweg.
het W».I Zü° U"geeMn
et!" oi.T' me<le ,an «8» ™»«i-
teel.» wel, a?»!01"'''.»' onmogelijk was
dat'deT ?Ctr°0i Van 27 °ctober 1695 Iezen wij,
was °e °,°P Van armen en weezen nog grooter
door N. J. M. D.
XX.
Naar authentieke bescheidenj
lv- De f i na nci n vam he tWeeshuis.
{Vervolg.)
De Staten van Holland, die aan de «vaders"
het Weeshuis, na de toestemming voor het
houden der loterij in 1602, den 7 Maart 1612
ree s hadden vergund »alle erfenissen en bester-
temssen" te mogen genieten van hen, die in het
eeshuis onderhouden waren en »ab intestato"
_wamen te overlijden, gaven 9 Maart 1695 en 07
niet all».,. nei' lolerlj in I'1'1-"'
straats- ofte huysarmencamer".
loterij eJrdtemeldC?°'en V°°r het h°uden der
welke er t 'n® Semaakt van de redenen,
Tu. a inj te or8aniseeren.
en daardorn- angbdun&e sware lasten van oorlog,
vermei hefCaUSeerde ^oosheyt» - aldus
voorscreven stad 1 ,e" arn,en '"de
dageliiks noo- meeT'1'8; toegen°men, en nam
noö meer toe, dat het haar (de adres-
Dit verzoek werd eveneens door de Staten in-
santem 1, naar Vde adres-
tieve
Z™Ten: /mitsgaders de ordinare
extra-ordinare 0 ae ordlnare en
voorscreven stad "te"''1 T Burgemeesteren der
daarenboven door deselve
ordinare lasten en loo t V°°rSCreVen exlra'
gesegde vermeerderingh \a"'tTt ™ts*aders
en armen in getal der wezen
geraekt (waren; daT^" V6rVal en aghterheT
sien dat selfs mét dé t tegemoet konden
daar uyt geredden 7 °PC°me"de ^deü oyt
temeer dewiil 1 COnnen worden>
«•de ha«e„
waaren ee„i„ P brengen, met in staat
op d'een of d'« t Van ''Un suPPliatlten daar
sideré a W'JZe te subvenieren en con-
derende oghter de difficultijten om door (hen)
subsidie in geit gesecoureert te worden", zoo
ar'0Chten zij een loteiij te mogen oprichten, I
onder oppergezag en directie van burgemees-
CJ7Tien: °0k de 0nk0Sten' aaa de eerste
vankin! Waren grooter geweest dan aan-
Kelyk vermoed werd.
steg!! ?antal W6eZen en armen was vooral ge-
schevde' e"gevolge van het «veroveren van ver-
Van Pp" anngschePen van Schiedam en speciaal
ScLa! buySCOnv°yer voor de repartitie van
mwrenS" et Sèd.lto'T
n„ •jcnieaammers bemant"
gewilligd, maar onder voorwaarde «dat de erf-
genaamen van den overleedene, ab intestato, ofte
andersints sullen moogen volstaan, mits betalende
ofte restitueerende het beloop van de oncosten
van de opvoeding van den overleedene sonder aan
meer gehouden te sijn."
De financieele positie van het Weeshuis verbe
terde in de 18e eeuw aanmerkelijk.
Door het verkrijgen van belangrijke legaten,
subsidies uit de gemeentekas enz werd men zelfs
in staat gesteld het oude Weeshuis in 1779—1782
gedeeltelijk door een nieuw gebouw te vervaugen.
Over deze verbouwing zal in een volgend hoofd
stuk het een en ander worden medegedeeld.
In verschillende moeilijke perioden wist het
Weeshuis zich staande te houden. Het is opmer
kelijk, dat door alle pericele tijden heen, ook de
reusachtige bezittingen, afkomstig uit de 16e en
17e eeuw van den Heiligen Geest, Elisabeth
Jacobsd., Willem Jan Aertss enz tot heden be
waard zijn gebleven.
Dat de bezittingen van allerlei aard, waarvan
zich het Weeshuis in het bezit heeft gesteld, een
enormen omvang hebben, laat zich begrijpen.
Uit uittreksels van de kadastrale kaarten, van
enkele jaren geleden dagteekenend, blijkt, dat
ten name van het Weeshuis staan o.a. de volgende
weilanden c.a.
Onder de gemeente Keihel
In den Westpolder, Iiikkers-Blok, Nieuwland-
schen polder, Westpolder, Hargpolder 40 H.A.,
30 Are, 09 c.A.
Onder de gemeente Schiedam
In den Nieuwlandschen polder, Oud-Mathenesse,
Nieuw-Mathenesse 38 H.A., 96 A., 0.1 c A.
Onder Vlaardinger-Ambacht.
In den Zouteveen '12 H.A.. 88 A., 20 c.A.
In den Broekpolder, Aalkeetbinnenpolder, Maas
dijk 28 H.A., 10 A., 16 c.A.
Onder Maasland
In den Ouden Camppolder, Aalkeetbuitenpolder,
en -binnenpolder 43 H.A., 57 A., en 49 c.A.
De hier genoemde bezittingen moeten nog ver-
meerd worden met die, welke elders gelegen zijn
en op de bedoelde ®pgave ontbreken, hetgeen mede
zeer beduidend is.
Tegenwoordig worden de aanzienlijke inkomsten
uit die bezittingen niet meer gebruikt voor alle
armen en weezen te Schiedam, terwijl noch de
afstammelingen van vroegere erflaters (uitgezon
derd die van het geslacht Aertss, die jaarlijks
een uitkeering ontvangen) daaruit eenig genot
trekken.
Men gebruikt de inkomsten uitsluitend voor
het Weeshuis der Hervormdenen voor de opeen
stapeling van kapitaal op kapitaal.
Handig en listig in 1855 in elkaar gezette sta
tuten waaruit in een volgend hoofdstuk een
en ander zal worden gepubliceerd welke den
9en Januari 1856 zonder eenige discussie door
den Gemeenteraad zijn «geslikt", hebben het mo
gelijk gemaakt dat een dusdanige wantoestand in
het leven is geroepen.
Wij wijzen er vooral op, dat in dit stuk sprake is
van weezen en armen.
beschadigd en moet de toestand van het oóg
zeer zorgwekkend zijn. (Ilbld.)
(Wordt vervolgd).
Het isdan ook te begi nnen i
Weeshuis elke gelegenheid 1
teerdere inkomsten voor het w" namen om
tachtigen. Weeshu.s te be-
In 1696 verzochten zij aan e»
land r. de Staten van Hol
na te mogen beuren en senior
sen en nagelaten goederen van H 'i61 fenis"
bet Weeshuis grootgebracht en <>n.' ie 'n
geweest, bijaldien zij Zouden sterven'
wettige kinderen en
■Een verhaal uit het tijdperk der r,v,„ r,
1) I.
Als wij een officieele mededeel in™
lo°ven, die ten jare 1793 door buffer u gf"
aanver»rder der strijdmacht, van uit° i|„ }"aU
dea minister van Oorlog gericht n "°D "T
pending, waarmee het Comité de sal ut m'ildie^
nhanger der conventie, Garnier de si i ?6n
kf, niet van d= gemakkelijkst fcd'it
Sarthe n t6nh aePartement van de
'the het revolutionnair bewind te regelen zoo
denri biJ decreet van den 10en October v'eror
Jaend was. «En,' zei Moynault in de opgeséhSe"
hebh Van dlen ï>Gal'lller zaI moeite genoog
zetteuna°m manschappen te vinden voor het be-
Orne uer vestlngen 5 want de departementen der
dwee'w yenne en Sarthe worden geteisterd door
"öpzucht, aristocratie en federalisme."
meerela1? het inderdaad zeer waar was, dat het
Sche ee' der inwoners van Le Mans van gan-
tpoef t h1rte den ouden regeeringsvorm aanhing,
De M toegegeven worden, dat de revolutie te
^nioTans e.ve«als in andere steden van Frankrijk
«e vurige partijgangers telde. Niet alleen vond
Ongelukken. Een jongmensch, werkzaam
op de rubberfabriek te Loosduinen, is door een
der raderen gegrepen. Toen men hem eindelijk
weer to[t bewustzijn had gebracht, bleek de Onder
kaak ontwricht on gebroken te zijn. De toestand
liet zich zorgelijk aanzien.
Te Sneek speelde een leerling van de H. 13.
S. onder do les met een ledige huls van een
revolverpatroion. Het voorwerp dicht bij zijn oog
houdende, onderzocht hij met een speld ot er
zich nog wat slagpoeder in bevond. Plotseliiw
ontbrandde dit met het treurig gevolg, dat de jon
gen de volle vlam in het oog kreeg.
Volgens den oogarts is 't hoornvlies ernslig
men ze onder degenen, die zonder eigen vaste
beginselen altijd gretig hun persoonlijk fortuin
grondvesten op de puinhoopen der algemeene
welvaart, maar ook onder eerlijke lieden, die ofwel
verleid werden door de schoonklinkende leuze van
«vrijheid, gelijkheid en broederschap," of bijna
onbewust werden meegesleept door die verachte
lijke IJdelheid, die er zekere geesten toe brengt
de voorrechten van hoogere standen te benijden. 1
lot dit laatste Siig van menschen behoorde een
oude vrijgezel met name Chévert, die met zijn
ongebuwae zuster, welke ook reeds den bloeitijd
des levens achter den rug had, een kleine hulzin^
in de Itue basse bewoonde.
Zij hadden van hun vader, die in de Rue petit
pont neuf een zaak in wollen goederen dreef een
fortuin van vijftig duizend franks geërfd dat hij
uit de dagelijksche winstjes van zijn handel bii-
eengespaard had. Broeder en zuster waren echter
niet tevreden met het stille bezit van dezen schat,
maar koesterden plannen van eerzucht, die hun
geest zoodanig bezighielden, dat zij aan niets an
ders dachten. Petromlla Ghévert, die, ofschoon
met van adel, toch met jonge juffers van adellijke
geboorte op kostschool geweest was, had vergeefs
gedroomd aan haar gezellinnen gelijk te worden.
Op vijftienjarigen leeftijd had zij het vaste voor-
nemen gemaakt slechts met een edelman in het
huwelijk te treden. Ten gevolge van dit besluit
was zij op vijftig-jarigen leeftijd nog ongehuwd,
daar niemand, die in haar oog waardig was, tot
nog toe haar hand gevraagd had. Dit onvergeef-
Z wen del. In den Gelderschen Achterhoek
worden in de laatste dagen bij voorkeur Katholie
ken door personen bezocht, die met schilderijen
venten, waarvoor zij 2 a 3 gulden per stuk
vragen, onder voorgeven daartoe te zijn gezonden
door de R.-Kath. St. Jozefvereeniging te Box
meer, welke de Fransche kloosterszusters, die
zich daar vestigen, wil helpen om een klooster
te hou wie n. Bij onderzoek bleek liet verhaal on
waar. De schilderijen zijn hoogstens eenige dub
beltjes waard.
Een Fransche marketentster. De
zer dagen overleed, arm en vergeten, in een
„tehuis" te Vésinet, de voormalige marketentster
van het eerste regiment Fransche huzaren, ma
dame Le Breton. De vrouw, die 81 jaar oud
geworden is, maakte .3 jaar geleden nog een
veldtocht in Marokko mee, waarbij zij gewond
en eenige weken door de Marokkanen in gevan
genschap gehouden werd. Zij- nam in haar leven
deel aan 5 veldtochten, werd tweemaal gewond
ein driemaal gedecoreerd.. De „moeder dér Zou-
aven" werd in een Algerijnsch fort geboren als
dochter van een marketentster, die wegens be
toomde dapperheid met het legioen van eer ge
decoreerd was. Op 15-jarigen leeftijd trouwde zij
met een Zouaaf en trad bij' diens regiment als
marketentster in dienst. Zij ontving den vuurdoop
in 'dei Krim, ging met haar regiment naar Italië,
werd na SolferinO' gedecoreerd en maakte den
Mexicaanschen oorlog mee. In den oorlog van
1870/71 nam zij aan verschillende veldslagen deel
en we?d door de Duitschers gevangen genomen.
Madame Le Breton was nog verwant aan het
Zweiedsche vorstenhuis. Haar vader namelijk, de
majoor der artillerie Bernadotte, was familie van
den veldmaarschalk Bernadotte, die als Karei
XIV den Zweedschen troon besteeg.
Salarissen in Amerika Eenige dagen
geléden heeft men gemeld, dat de nieuwbenoem
de'.president van de staaltrust, Farrell, een trac-
tement zou ontvangen van 250.000 gulden 's jaars.
Dat hadden trouwens zijn voorgangers Charles
M Schwab en William Elles Corey ook gehad.
Maar het valt voor den nieuwbenoemde niet mee.
Hij ontvangt slechts (1) l'/.'ton per jaar. Daar
entegen heeft en houdt Gary, de voorzitter van
den raad van commissarissen en van bet financi
eele comité van die trust, zijn kwart millioen
's jaars.
Een dagbladman heeft Farrell geïnterviewd om
te weten te komen wat hij van de zaak dacht;
en Fari ell was niet ontevreden Gary is het hoofd
van de trustleiding en zijn kwart millioen komt
hem toe vindt Farrellen de betrekking, die
hijzelf bekleedt, is metT1;, ton goed betaald.
Gary zelf heeft aan een medewerker van de
World verteld, dat hij zijn eigen salaris niet te
hoog vindt. Immers, hoe een reusachtige ver
antwoordelijkheid draagt hij nieten wat gaan
door zijn handen niet reusachtige sommen. Hij
machtigt, door het plaatsen van zijn handteeke-
ning, tot uitbetalingen voor bedragen van meer
dan 25 millioen gulden daags.
Welk bankiershuis zou voor de diensten van
een man als Pierpont Morgan niet gaarne 2^
millioen gulden per jaar betalen En de bezol
diging van den president eener groote levensver
zekeringmaatschappij als de Mutual Life Insu
rance Company is met 150.000 's jaars volstrekt
niet te hoog betaald. Immers, één klein foutje
van zoo'n bestuurder kan van onberekenbare
schade zijn voor de belanghebbende verzekerden
en aandeelhouders.
Zoo denkt de heer Gary over het salariëeren
van eerste rangskrachten, die een groote verant
woordelijkheid dragen.
Curasao.
Do v er betering der haven van Cu-
lijk verzuim had haar ten laatste een afkeer in
geboezemd tegen de hoogere standen in het
algemeen. Wat Chévert zelf betreft, het was
immer zijn hartewensch geweest den hoogen
eerepost van schout in zijn geboorteplaats te
bemachtigen, die hem een positie in de wereld
zou verschaft hebben en tegelijkertijd het kostbaar
voorrecht van zich te omgorden met een zijden
sjerp, versierd met gouden franje. Hij had echter
tallooze teleurstellingen ondervonden en zich de
vernedering en smart moeten laten welgevallen,
dat Barbet des Granges en Pousset de la Voye
en eenige jaren later ook advocaat Delaunay de
voorkeur kregen. Ten laatste was hij er toe ge
komen een grooten afkeer te koesteren voor een
bewind, dat zijn verdiensten niet had weten te
schatten en hij was dus meer dan bereid «de
opkomende zon van gerechtigheid en vrijheid"
met geestdrift te begroeten want aldus betitelde
hij het besluit der vergadering, dat wijziging
bracht in de gemeentebesturen. Zijn gekwetste
eerzucht was nog grooter geworden, toen Garnier
de baintes hem onder het getal zijner vertrouwe
lingen scheen opgenomen te hebben en hem zelfs
bij gelegenheid met een broederlijken handdruk
vereerd had. Burger Chévert ging dus voor een
ijverig patriot door, toen zich te Le Mans het
gerucht verbreidde, dat de Yendeeërs, na Beaugé
en La Flèche genomen te hebben, een legermacht
van vijftien of zestien duizend man, die generaal
Chabot onder Chapelain-Renaudin, aanvoerder der
nationale garde, tegen hen had afgezonden, op de
rapao. In haar overzicht over het jaar 1910
schrijft nu ook de „Cur. Ct.", dat de voorwaarden,
waarop aan het Koloniaal Bestuur concessie is
gevraagd voor de verbetering der haven van Cu
rasao, zoo bezwarend zijn, dat het verzoek als
niet voor inwilliging vatbaar dient te worden
beschouwd. Het blad meent, dat het werk onge
twijfeld van bestuurswege zal worden onderno
men.
Suriname.
De staking der b a co ve n c u lt u.r.
Den 29en December is in Suriname bet besluit
tot staking der bacovoncultuur in den tot dus
ver gevolgden vorm bekend geworden. De ont
vangen bladen betreuren bet gevallen besluit len
zeerste. In de des avonds gehouden openbare
vergadering van de Koloniale Staten heeft de voor
zitter bet ter zake van den minister van koloniën
ontvangen telegram voorgelezen. De voorzitter
sprak ook zijn leedwezen over het gevallen be
sluit uit, en deed het voorstel de belangen der
kolonie Van bevoegde zijde persoonlijk bij het
opperbestuur te doen voordragen.
De heer Smith sprak in 'denzelfden geest en
critiseierd© daarenboven het plan een commissie
uit te zenden, die na een vluchtig bezoek niet
geacht zal kunnen worden een beter inzicht in
de 'zaak te zullen krijgen dan de gouverneur, die
nu al 2i/2 jaar de kwiestie van nabij volgt en
gerekend mag worden tot de lieden, die volkómen
op de hoogte zijn. De wijze waarop deze zaak
in Holland is behandeld, heeft op spreker den
indruk gemaakt, dat men niet deu noodigen tijd
voor overweging heeft gehad, en een beslissing
is genomen zonder volledige kennis van den tóe
stand der kolonie. i
Op voorstel van den beer Smith werd met
algemeene stemmen en zonder beraadslaging be
sloten Het volgende telegram te verzenden en
daarvan mededeeling te doen pan dén minister
van koloniën.
„Koloniale Statiën Suriname gelezen telegram
Minister van Koloniën aan Gouverneur, berich
tende dat kamer aangenomen heeft liquidatie bac-
ovencultuur dé beslissing ten zeerste betreurende
en als groote ramp voor Kolonie beschouwende,
achten voortzetting bacovencultuur met tus-
scbenbeplantingen als door Gouverneur voorge
steld eenig middel ter verbetering oecono-mischen
toestand en opbeuring Landbouw, geen nut ver
wachtend© van zending eener commissie uit Ne
derland, daarom meenende die te moeten ont
raden.
Achten verplicht eerbiedig Majesteit verzoeken
Gouverneur te ontbieden om door Opperbestuur
te worden gehoord omtrent overgroot belang ko
lonie voortzetting bacovencultuur.
Mocht onverhoopt daartegen overwegend bezwaar
bestaan, alsdan Gouverneur opdragen Commissie
van "bevoegde personen naar Nederland te zen
den ter verdediging bij Op'perbestuur belang Ko
lonie.
Voorzitter Da costa"
„De West" heeft getracht van den vertegen
woordiger dier United Fruit Company antwoord te
krjjgen op die volgende vragen:
le. Zou eVentueel kans bestaan, dat de Fruit
Company onder oogstverband voorschotten ver
strekt aan de plantages om voortzetting der cul
tuur mogelijk te maken?
2e. Wat zal de Fruit Co. doen,'in geval van
ontbinding van bet contract met ons Gouverne
ment, met de honderdduizenden planten, gekweekt
van de Congo-variëteit?
De heer Goodell verklaarde niet in staat te
zijn, op een dezer vragen thans een uitsluitsel
te geven. Ook hij is door de plotselinge wending
in den stand van zaken overvallen, en wacht
instructies af. Te zijner tijd beloofde de heer
Goodell het blad nader te zullen inlichten.
Van andere zijde vernam „De West", dat de
heer Goodell waarschijnlijk den 30en December
per bacovenboot naar de Vereeitigd© Staten zou
vertrekken.
vlucht geslagen hadden.
Dit bericht, dat door talrijke vluchtelingen
bevestigd werd, had reeds bij burger Chévert en
zijn waardige zuster de grootste onrust verwekt,
en eveneens bij de burgerlijke en militaire gezag
voerders. Op den lOen December des moigens om
negen uren zag Petronilla, die nog met haar
toilet bezig was, haar kamerdeur met geweld
openvliegen en een man bij haar binnenloopen,
zonder dat hij de minste verklaring gaf.
Zij was geërgerd, omdat de indringer zoozeer
aan de regels der welvoeglijkheid te kort kwam en
toonde zich onwillekeurig boos. In de bleeke en
ontdane gestalte, die zich in een leuningstoel bad
laten neervallen, herkende zij echter haar broeder,
en daar zij vermoedde, dat bun een groot onge
luk moest overkomen zijn, bekoelde haar drift.
Zij dacht niet meer aan de woorden van verwijt,
die zij al gereed had, liep haastig naar hem toe,
greep hem bij de hand en riep uit
«In 's hemels naam, wat is er toch met u ge
beurd
«Wij zijn verloren,' mompelde burger Chévert,
die met moeite een woord kon uitbrengen «de
bandieten rukken in allerijl aan en van avond zijn
ze misschien al meester van de stad
«Weet gij dat zeker?" vroeg de arnje Petro
nilla, die op haar beurt verbleekte.
(Wordt vervolgd).
