Dagblad voor Schiedam en Omstreken.
DERDE BLAD.
34ste Jaargang.
Zaterdag 23 December 1911
l\o. 10203.
Gemengd Nieuws.
ABONNEMENTSPRIJS:
Dit blad verschijnt dagelijks, uitgezonderd Zon- en Feestdagen, en
kost voor Schiedam per 3 maanden 1.35, -per maand 45 cent en per
week 10 cent. Franco per post door geheel Nederland f2.per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2 cent.
Abonnementen worden dagelijks aangenomen aan ons Bureau: Boter-
straat 50 en bij alle Boekhandelaren, Postdirecteuren en Brievengaarders.
Bureau: BOTERSTRAAT 50.
PRIJS DER ADVERTENTIëN:
Familieberichten 20 cent per regel
Handelsadvertentiën van 1-6 regels' f 0.92elke regel daarboven 15 cent
Driemaal plaatsen wordt tweemaal berekend cent.
Ingezonden mededeelingen 35 cent per regel
Voor herhaaldelijk adverteeren worden uiterst bil
lijke overeenkomsten aangegaan DU"
Telefoonnummer 85, Postbus no. 39.
De Kerstkaarten in Engeland. Zes
en dertig millioen Kerstkaarten worden jaarlijks
door de Engelsehe post in den Kersttijd besteld.
Welp en bewijs, Roever dit gebruik onder Engel
sehe bevolking is doorgedrongen. Het getal ar
beiders, die werken in een Londenscbe Kerst-
kaartenfabriek bedraagt 5000.
Vier duizend nieuwe teekeningen voor Kerst
kaarten werden verleden jaar gemaakt. De prij
zen voor deze teekeningen zijn zeer verschil
lend en wisselen af tusschen 25 en 60000 gul-
den.
Beroemde kunstenaars ontvangen natuurlijk
die hooge sommen. Ook prijzen voor mooie ont
werpen worden uitgeloofd. Het grootste gedeelte
der teekeningen wordt door beroepsteekenaars
vervaardigd. Vooral de dames-teek©naressen ver
staan deze kunst uitstekend. Er zijn vrouwen,
die door kunstig werk en grooten vlijt zich hier
mede ©en inkomen van 9 tot 12000 gulden jaar
hjks verschaffen. Zeer zorgvuldig is ook de druk
dezer kaarten. Voor passende versjes worden de
meest populaire dichters door de fabrieken ge
ëngageerd.
Zoo kreeg Tennyson voor een vers van twaall
strophen, waarvan elke strophe met een teeke-
mng van een beroemd teekenaar wei d geï u
streerd f12000.
Een prijs van 12 tot 60 gulden per vers is
't gewone salaris.
Elke fabriek heeft een zoogenaamde litera
rische afdeeling, waar verschillende bedient, cn
bezig iZjjn rnet het zoeken van passende vei
zen en uittreksels uit bekende schrijvers, pas
send voor de ingezonden ontworpen.
Den volgenden morgen is de jeugd van het
dorp reeds vroeg ter boen.
Zij wekken de langslapers met 't overoude
Kerstlied „Een Kind is' geboren in Bethlehem
Alleluja" 1
Hartroerend is dit heerlijke ljed, dat daar ge
zongen wordt te midden van den eeuwigen nacht,
die juist in den Kersttijd in Groenland hoerscht.
Stille Nacht, Heilige Nacht. Wie kom-
pionqerde dit veel bekende lied?
Is bef van Michael Haydn? Neen, en dit is
niet algemeen bekend. In 1818, den 24en De
cember' kwam de hulppriester Joseph Mohr te
Oberndor fan der Salzbach bij den- organist Frarnz
Gruber, met ©en gedicht, en het verzoek daarbij
muziek te schrijven voor twee solostemmen en
koor, met hegeleiding van gitaar. Dienzelfden
avond was de. eenvoudige melodie geschreven
en in den heiligen nacht nog werd zij gezongen
i;n de, Nicolaaskerk te Oberndorf, zooal's gezegd
met begeleiding van gitaar, omdat het orgel er
slecht en onbruikbaar was. Mohr zelf zong ha,ar
met mooie tenorstem, en de componist de bas.
De boeren waren verrukt over die teere melodie,
en vermoedden niet dat zij die wereld door zou
gaan. Hoe ze uit 't dorp gebracht weid naar
elders en in 1834 met tekst (zes coupletten) in
Gebhard's „Jugendfreund" afgedrukt werd, weet
ik niet; maar wel dat Michael Haydn, die in
Salzburg woonde, lang voor den componist is
gehouden ten onrechte. Franz Gruber, in 1863
gestorven, kreeg op zijn grafsteen een wijdend
„Deiem Söhöpfer das wellhekannten Wejnacnts-
lieider „Stille Nacht, Heilige Nacht".
In alle oorden wordt het Duitsiche lied ge
zongen; de christelijk© negers van Afrika ken
nen 't, missionarissen brachten 't naar China.
werden vierder westwaarts door t© dringen.
Tot in die laatste jaren bleef het een toe
vluchtsoord voor gevaarlijk© rooverbanden.
D© bewoners een sterk ras van mensehein
houden er zich vooral bezig met het vellen van
bout, dat jn vlotten langs die. rivieren wordt ver
voerd. De taal is er bij de meesten een tongval
van biet Duitsc'h, hoewel aan de Boheemsohe zij
de het Czenisclh de overhand heeft.
Kerstmis bij de Eskim o's- Ook in
streken van 't eeuwig ijs wordt Kerstmis
Werd. De christelijke Eskimo's op Groenland vie-
r«n het Kerstfeest in de. heilige gebruiken, die zij
Vari de missionarissen geleerd hebben.
Be Eskimo's wonen in armzalige steenen m
ten of bonten houten huisjes op ©en wijde i
van
sneeuw ©n ijs.
uit de hut
ehuid in
Des avonds van den 24 December kom
teven in do christelijk© dorpen.
Lichtjes flikkeren hier en daar, en
ten treden klein© schepseltjes, ge heel
leer en wol. Het zijn d© kinderen, die voor den
eersten keer mee ter kerke gaan. Het eau1
berkje is door ©enige petroleumlampen .p<
zaam verlicht. Daarheen beweegt zich de lange
rÜ der kleinen, terwijl zij' met hun bel due eir
1Tlen het oude Kerstlied zingen: m
>>Klein hart luister vroom, heden is wc -■*
d° avond, dat Christus geboren werd."
Achter de rij der kleinen, volgen de ou ers-
e kleedij der vrouwen bestaat uit een io
Seborduurde broek van zeehonds vel en een wi
w°Uen jak, waaronder ©en loeren vast.
Bood leeren schoenen en een kalsketting
§tazen paarlen voltooien den foestdoch.
B© meest© mannen dragen de haren vor g
Wpt, slechts weinigen hebben aan t on e g
WBk der Ipnge vastgehouden.
„Be zwarte glimmende vlechten der ^ou
2)jn hoog op 't hoofd bijeengebonden en n
blauw lint versierd.
Z°o spoeden zij zich allen ter kerke, wan
J** hen schijnt helder do sterre, die eens
verre Oosten voor 't menschdom opging.
Zii zingen met ruw© stem, maar met een ge
hart hun Kerstliederen.
Be kleine kerk is gevuld met den wasem
W aan de kleeren smeltend ijs.
Wanneer de godsdienstoefening afgeloopen i
}iOJ"°onigen zich Eplyaim en David, Ruth ei
ec<:a, die hun heidensch© namen tegen
David, Ruth en
i- nun nemend namen tegeni eae
ïEelsche namen geruild hebben in hun
,Gn hutten rondom een Kerstboom, f c e
W®chts nuuomAn ombonden stoK-
ts uit een paar met bramen om-
Bestaat, maar voor hen toch al de piet
en de
vreugde van
.t f0est vertegenwoordigt.
Een goede maaltijd vormt het
lot van hun
H©t Klexs'tf ees t in het Biohie'tnerw ou d.
Nergens wordt het Kerstfeest zoo huiselijk, en
misschien aoo, godsdienstig glevierd als in |d© Kar
tlmUeko gewesten van de Duitschie Rijken. Zelfs
in de woeiste stelden en de meest afgelegen' stré
ken van di© gewesten, aopals in hief Bohemerwoud,
is Kerstmis heit plechtigs to en vroioiij'kstei feest
getij van hielt jaar, dat met vreugde lang te vor
rein verbeid, met vromen zin iein innig zielsge
noegen gefeest wordt. Geien afwezig lid des huis-
geiziniSi, boe verre hij ook van de zijnen moge
verwijderd zijn, of hij keert met Kerstmis in den
schoot zijner familie terug, om het blijde feest
met zijn dierbaren te vieren. Door het hoorn-
getoet der nachtwacht daartoe opgeroepen, trek
ken de bewoners dier eenzame streken soms van
urein in het rond," door de woeste bosschem, naar
heit kleine, landelijke kerkje, om daar met godsi-
dienstige ingetogenheid het geboortefeest des Hol
lands te gedenken.
Heit Bohemerwoud i;s een uitgestrekt gebergte
op1 d© grenzen van Bohemein ©n Beieren, ©ene
echt© wildernis met ongebaande wegen, dichte
dennenwouden, gevaarlijke moerassen, steiie rots
wanden, diepe .afgronden en onbewoonde daten,
waar men niets hoort dan hier en daar het rul-
schein van ;een heek, het afrollen van een steen
of het opvliegen van een vogel. Vroeger moei.
mem er wolven en herein in menigte hebben ge
had. nu wordt er nog slechtis .dein wild in aan
getroffen.
Het Bohemerwoud is een onuitputtelijk ma
gazijn van zuiver kwarts voor de glasblazerijlen,
van veldspaat ern kaolien voor de porcelain fabri
kanten en van. graphiet voor het vervaardigen
van smeltkroezen en potlooden. Vooral op de
noordelijk© hellingen van het gebergte is het in
den winter echt Siberisch, en zelfs 's zomers
kan men er een dikken overjas goed verdragen.
Ja men heeft daar streken, waar de aardap
pelen eerst tegen September bloeien. Hier én
daar zijn echter ook heerlijke dalen, zooal's bij
voorbeeld het Angel thai, dat geheel ingesloten
is door hooge: bergtoppen met' schilderachtige rui
nen er op; een echt romantisch gezicht. ^Ilet
.schoonste gedeelte van het gebergte is het zoo
genaamde Bieiersiche woud; prachtige kasteden
staan daar aan den o,ever van den Dunau, om
ringd door de weligste boomgaarden.
Van ouds vormt heit Bohemerwoud oen na
tuurlijke grens dep? Slawen, dje er door belet
Misletoe, geen Kers t mi spilan t voor
oms Nederlanders. De zeereerw. heer J,. 11
Graaf schrijft jn de „Msb.":
Hiet loopt tegen Kerstmis, en we zijn in den
tijd dat dei dagbladen (verl. jaar „De Veld boe'
dit jaar „Dei Maasbode" van 12 December) hun
ne opstelletjes plaatsen over „Mistletoe, de woe
kerplant, die in deftig Latijn als „Viscum al
bum" en in gewoon Nederlandsch als „Mare
takken" of „Vogellijm" betiteld wordt.
Dje besprekingen hebben blijkbaar ©en cmbbel
doel, vooreerst die uitbeemsche en eigenaardige
plant b eik end te. maken, en ten andere haar aan
te- bevelen als „Kerstmis-plant", geschikt „om ge
durende de. feestdagen van Kerstmis aan de huis
kamer 'n gezellig aanzien te geven".
Nu is de eerste bedoeling in alle opzichten
prijzenswaardighoe meer men den rijkdom van
Gods heerlijke schepping tentoonstelt, dies te be
tier, vooral wanneer het de „scdentia amabilis"
d.i. de beminnelijke wetenschap der kruidkunde
raakt; en. ook tegen het tweede oogmerk is op
zich zelf niets in te brengen.
Toc'h zij heit mij vergund bedenkingen, te maken.
Vooreerst is er niet zoo'n bijzondere behoefte
aan. juist deze plant mmers het reeds bestaande
gebruik van dennen- en sparrengroen, en van
den hulst met zijn© vrool'ijk roode bessen ejscht
hoegenaamd geen hulp. En de maretakken, al
dragen zie aardige, drietallig geplaatste, witte bes
sen, zijn veeleer, wegens de gaffelvormige ver
takking, waarbij telkens slechts twee bladeren,
lederachtig en stijf, teegnover elkander staan,
meier ongemeen en vreemd dan wel* sierlijk te
noemen. Waarbij nog komt, dat de twijgen die,
hoofdzakelijk uit de Ardennen en Normandijie, af
gesneden worden ingevoerd, hunne frisohheid al
spoedig verliezen. Doch, wat meer zegt, we heb
ben ©ene betere plant die al' van ouds: „Kerst
roos" beet: de „Helleborus", welke als „viridis"
inheiemsich, doch als „niger" ie verkrijgen en
te kweek-en is, en op Kerstmis met witte rozen
bloeit. Ik zag z© dezer dagen al1 in de bioem-
winkels te koop geboden.
Maar tan .andere. Wil men onze kerkelijke fees
ten passend en zinrijk opluisteren, dan moet t-r
bet noodige "Verban d aanwezig zijn met gods
dienstige feiten, gevoelens of herinneringen. Dat
vindt miem in de „Kerstroos" (ook bij de Duit-
scbe.rs „Christwurz" genoemd), en ook in het
.allerwegen bekende wintergroen van dennen en
hulst, hetwelk aan heel het volk gemeenzaam
en lief is geworden dooie Kerstnacht-tafereeltjes
en landschapjes van dein vroegeren Roman tieken
tijd.
Met de Engelsehe „'mistletoe" is het echter een
ander g'eval. Deze kan op geen manier gezegd
worden 'bij ons inbeiemscih te z.ijin, heeft heel geen
geschiedenis in ons volksleven, en komt, behalve
in Zuid-Limburg, nergens in ons land voor. Ze
is daarbij zulk een wild kind der vrije natuur,
dat aan' kunstmatige kweeking wel geen denken
is. En zeer merkwaardig onder dit opzicht is
heit feit, dat jhjet roemrijk ehkende werk „Flora
Rata.va", dat al sinds meier dan een eeuw (Jan
Kops dagteieke-nde zijn Voorbericht van den 17
N-ov. 1800) beizig is .onze inlandsche flora af te
beelden en t-e beschrijven, eerst in zijne 355ste
aflevering van h'eit jaar 1907 er toe gekomen
is, om „Viscum album", „Maretakken", Vogel
lijm" te behandelen. Men moet dan ook niet
gaan denken, dat er met' de invoering van dit
gebruik, hetwelk niet eens zoo veel jaren telt,
eien vrome gedachte gemoeid is. De Mistletoe is
eenvoudig door onze voorname standen, ond<3r
welke zoo welig de ingenomenheid tiert met al
wat Engeilsch is, in zwang gebracht als echte
„chic", :en „erg leuk". In Engeland namelijk is
heit zede, op Kerstmis te sieren met Mistletoe.
D,aar komt de1?© woekerplant voor a]s onkruid
(in de Rijnstreken kan ze vaak zeer lastig zijn)
op oude appel- en pereboomiem en populieren.
Soms geeft ze aan zulke hoornen een aanzien
alsof ze, met verlaten vogelnesten bezet zijn. Dat
vrij heldere groen nu, met zijn witte bessen prij
kend in den kalen wintertijd, beeft natuurlijk v<m
oude, tijden af een eigenaardigen indruk gemaakt
op het bijgeloof des volks. En men behoeft nu
maar de ouderwelsche Cruydtboeken van Do-
doens en De Lob el er op na (e slaan om fe er
varen, wat. al sagen en geheimen er, van de al
oude hieidensehe tijden der Gallische Bruiden,
af, om de maretakken hebben heengespookt, en
wat al,genezend middel tegen gift en tooverij in
heit „Viseum-album" voorhanden werd geacht. In
de Germaansohe fabelleer ook is, bij den strijd
waarin de booze Loiki den goeden Balder bekampt,
eien groote invloed toebedacht aan de marentak.
I'k kan hier niet in bijzonderheden gaan; maar
voldoende toelichting verschaffen het Kruidboek
van Weinmann-Burm,annus Amst. 1748; Unsere
Pflanzien van Dr. F. Söhns, Leipzig 1897: Het
plantenrijk van A. M. Oomen, Antw. 1835, en
de Alraunchens Ivrauterbuoh, Munchen 1882
Deze oud-beidensche gewichtigheid geeft ook
.allerwaarschijnlijkst verklaring van -ten Neder-
landschen naam: „Maretakken", „Mare" toch had
in het oud-Nederlandsch de beteekenis van
„nachtspook" en „kwelgeest"; welke beteekenis
nog is loverge,bleven in de verbastering nacht
merrie, welbekend.'
Nu weet ik zeer goed, dat dit onderwerp gansch
niet zonder belang is voor wat men noemt Chris-
teJijke Folklore, en dat het zeker de moeite waard
zou zijn, na te gaan jn hoe ver bij het Engelsehe
volk de beidensiche .overlevering gekerstend is
ge,worden. Bij ons elchter is in dit op-zicht hoe
genaamd geen overlevering noch eenig verhand
aan te wijzen met oude christelijke of vóórchris
telijke gewoonten. Ons Christe.ijk volk, Katho.iek
zoo. min als onkatholiek, heeft noodt ©enige heu
genis bewaard pan de maretakken in verband
met de viering va/i bet Kerstfeest. Noch Bud-
dingh, noch Schotel, noch Prof. Moll, noch Ter
Gou\f in zijne Volksvermaken vermelden iets daar
van. Er bestaat alzioo alle reden om de2a nieu
wigheid van den vaderlandschen bodem verwij
derd te houden, en wel om twee redenen, voor
eerst omdat heel de invoer van dit modeartikel
gewoonweg behoort tot vele manieren waarop
onze volksaard gevaar loopt verengelscbt te wor
den. We worden, zoo waar, verengelscht in taal
en spraakkunst,, in sp'el en ontspanning, i'n discih-
e,n omgangslmani'eren zelfs onis oud-Hoëaadsch
thee-uurtje heeft men niet ongemoeid gelaten I
De andere reden is, dat we als Katholieken al
te goed weten, hoe er van anti-christelijke zijlde
vaak met onze feesten gesold! wordt, en velen van
onze „intellectueelen" wier Christendom door
gaans ver te zoeken is, dei-gelijke oud-heiden,scbe
gebruiken en sagen „hoogst interessant" vinden.
En eindelijk, laat men toch zoo wijs zijn, ook
niet te vergeten, dat de gTootste opdrijving van
modes en manieren zoo vaak ie wijten is aan
handel en industrie, die ze handig bevorderen
omdat er aardig wat aan te verdienen valt.
Een nieuwe letter. De heer G. P. Tierie
te Haarlem, heeft aan de redactie van het „Nieuws
blad" voor den Boekhandel letters getoond, door
hem ontworpen, welke in enkele kenmerken van
die tegenwoordige letters afwijken, zonder ©ven
wel iaem fantajsie-tetter te zijn. Uit onderzoekingen
bleek hem, dat, niettegenstaande de ontwikkeling
onzer letters greotendeete logisch is getfeest, er
algemeen e kenmerken bij de letters der laatste
eeuwen voorkomen, welke in slrijd zijn met de
letterfiguren in gebruik.
Eigenaardig schijnt bet ons, dat tot nu toe
een dergelijke ontdekking niet is gedaan. De heer
Tierie schrijft dit toe aan bet feit, dat de letters,
ook weer in de laatste jaren, meerendeels wer
den ,en worden ontworpen of geschreven d.oor
hen, die niet eerst een grondige studie van let
ters malcen, maar terstond letters trachten t?
geven welke, of meer aesthetische waarde bezit
ten. of een anderen vorm hebben dan bestaande
letters.
Dat de wetenschappelijke onderzoekingen nog
niet tot een dergelijk resultaat hebben geleid is
toe te schrijven aan het feit, dat. men ge-
z. 1
