Verspreide berichten.
Binnenland.
Stads- en Gewestelijk Nieuws.
Skoetari.
Gisteren had een artillerie-duel plaats, dat den
gemeren dag duurde. De Turken begonnen te. vu
ren met hun geschut op den Tarrabosch en uit
hun overige .posities en beproefden een «itvai
om de stellingten, die zij gedurende de laatste
dagen verloren hadden te herwinnen. De Mon
te mg rijn en namen eten verdedigende houding aan..
Toen de Turken naderden, werden zij door een
geregeld vuur van. mitrailleurs en granaten ont
vangen. Zij leden groote - verliezen oir werden
op de vlucht geslagen. De Montonegrijnen had
den 2 dooden en 8 gewonden. De Turksche ver
liezen zijn niet bekend.
Allerl ei nieuws.
Volgens. een telegram uit Constant:nope] aan
de Paiijsche .Matin" zouden er bij hevige ge
vechten te Tsjataldzja tusschen voorst a ndtrs van
het vorige kabinet en aanhangers d<ar .Tong-Turk
se lm partij 42 officieren gedood en 170 gewond
zijn
De Fransche minister van Financiën be-;ft
gister Theodorof, den Bulgaarsehen minister van
financiën, ontvangen.
De nieuwe Turksche minister van Marine is
voornemens zelf de vloot te gaan ins'pecteeren
teneinde daarna met die Turksche vioot de
Da roanellen uit: te varen en slag te levéren aan
dc Griekscbe vloot, aldus verneemt het Berliner
Tageblatt".
ENGELAND.
Het home-rule-ontwerp is door het Hoogerhuis
na een vierdaagsch debat verworpen met 326
tegen 69 stemmen.
BELGIS.
Volgens de nSoir" liep in de couloris van de
Kamer het gerucht, dat het ministerie verdeeld
is in zake de kwestie der grondwetsherziening.
Er zou zelfs rekening gehouden moeten worden
met de mogelijkheid, dat de voorzitter van den
ministerraad aftreedt. In den loop van den avond
zou nog een zitting van den ministerraad
plaats hebben.
DUITSCHLAND.
De rijkskanselier liet gister verklaren, dat hij
afzag van een beantwoording der interpellatie der
Polen over de onteigening van Poolsch grond
bezit, daar de Rijksdag in deze kwestie niet
competent is.
Na de debatten stelden de Polen een motie
voor, waarin zij verklaren, dat de toelating
der onteigening door den rijkskanselier niet
met de opvatting van den Rijksdag overeen
stemt.
Deze motie werd aangenomen met 313 tegen
97 stemmen, terwijl 43 afgevaardigden zich van
stemming onthielden.
De secretaris van Handel en Arbeid, Nagel,
bevestigde de beslissing van de bijzondere com
missie, die de uitzetting van Castro uit Amerika
bevolen heeft.
Het aangekondigde, te Berlijn te houden con
gres van bij het Noord-Atlantische verkeer be-,
trokken scheepvaartmaatschappijen, is gisteravond
geëindigd Duitsche, Engelsche, Fransche, Belgi
sche, Hollandsche, Russische, Oostenrijksche en
Skandinavische reederijen waren door hare di
recteurs vertegenwoordigd. Een overeenstemming
met de Canadian Pacific Co. is niet verkregen.
De maatschappijen beslaten eenparig, hare aan
eensluiting, ook zonder de medewerking van de
Canadian Pacific tot stand te brengen. De Oos
tenrijksche scheepvaart-maatschappij »Austro-
Americana" deelde mede, dat zy zich heeft voor
genomen, een geregelde stoombootdienst tusschen
Triest en Canada in te richten.
De nOsservatore Romano" spreekt tegen
dat er onderhandelingen tusschen Servië en den
Heiligen Stoel gaande zijn over een concordaat.
Te Dundee hadden opgewonden tooneelen
plaats gedurende de plechtigheid, waarbij aan
Asquith het eere-burgerschap werd verleend. Toen
Asquith beproefde te antwoorden op een toespraak
van den burgemeester, werd hij voortdurend on
derbroken door suffragettes. Een vrouw, die As
quith ^verrader" noemde, werd naar buiten ge
worpen. Te midden der grootste verwarring*
moesten de aanwezige vrouwen de een na den
ander de zaal verlaten. Een van haar geraakte,
toen men haar uit het gebouw wilde verwijderen,
in zulk een opwinding, dat zij van een twintig
voet hooger gelegen galerij wilde afspringen. Zij
kon nog juist bijtijds teruggehouden worden. Het
aanwezige publiek geraakte in groote opwinding
en gaf door fluiten en schreeuwen herhaaldelijk
zijn afkeuring te kennen. Nadat aan het tumult
een einde gekomen was, ging Asquith voort met
spreken.
Den Beer Poortugaal f.
De staatsraad generaal jhjr. den Beer Poor
tugaal is, na de ernstige ziekte die dezen kris
sen man jonlangte overviel, in den gteztegenden
leeftijd van bijna 81 jaar ontslapen. Niettegen
staande zïïn hoogten leeftijd nam hij nog kort
vóór zijn ziekte aan het openbare leven deel.
Hij begon zijine zoo schitterend geëindigu© loop
baan als luitenant der infanterie, ma,ar bracht
zijn diensttijd ais subaltern- en hoofdofficier moe
ren deels door bij den geuejralen staf van hel
leger.
Reeds als kapitein deed hij zich kennen als
een vaardig en knap militair schrijver, in *-t bij
zonder over de logerhervorming en over oorlogs
recht.
Bij de mobilisatie in 1870 werd hij hij hiet
hoofdkwartier belast met de zaken vian het oor
logsrecht. Hierin gaf hij onderwijs aan de toen
malige stafschool en een bijzonder bewijs van
hulde aan zijn veelzijdige kennis van de leger-
toestanden was wel, dat hij in 1876 als waarn.
hoofdintendant belast werd met die lejiding van
een legeronderdeel, waa-rvatl hij niet herkomstig
was. Zijn brochure, gtetiteld„Amsterdam in staat
van beleg1", getuigde er van hoe deze kundige
officier ook een studie had gemaakt var.- het
belangrijke vraagstuk der tegerverpleging'.
In den ïang van wd. hoofdintendant nam luit.-
kol. den Beer Poortugaal in 1879 zitting in het
Ministerie Kappeyne van de Cappello, doch slechts
voor korten tijd, daar hij ©en half jaar later met
dit liberale Kabinet aftrad. In hef leger terug
gekeerd, werd hij in 1881 gouvernejur der Kon.
Mil. Academie; in 1885 inspecteur van het Mi
litair Onderwijs; in 1887 divisie-commandant dér
infanterie en in 1889 commandant der -telling
van Amsterdam, als hoedanig hij in 1,890 zijn
ontslag uit den militairen dienst vroeg en ver
kreeg.
Twee jaren later werd op zijne diensten en
bekwaamheden Voor den: lande weer een beroep
gedaan door zijne benoeming tot lid Van den
Raad van State, van. Welk hoog StaatslichiSm
hij de nestor Was en' waar hij lot aan zijn dood
deel Uitmaakte van de afdteelingen Marine en
Oorlog.
Van zijne uitgebreide kennis van het ooriogs-
<n volkenrecht, van de wetten en gebruiken van
den oorlog werd vaak door opvolgende Regie
ringen partij getrokken door den heer den Beer
met verschillend© opdrachten op dit gebied te
belasten.
In 1874 was hij, de jonge luitenant, toege-
voogd aan de Nederl. gedelegeerden ter Brussel -
sche conferentie over' oolrlogsrechtals generaal
een der gedelegeerden op de vredesconferenties
in 1899 en 1907 on op de conferentie! van Génè-ve
van 1906.
Eenige dei- voornaamste geschriften van zijhe
hand over internationaal en oorlogsrecht e.d. zijn:
een prae-advies aan de Neid. Juristenvereeniging
over: „De militaire jurisdictie"; het werk „Oor
logsrecht"; „Internationaal Maritiem Recht (1881)
en zijn opstellen in „Onze Eeuw" over de Iweede
V redesconferentie
Zijn naam als beoefenaar en kenner van het
Volkenrecht was niet alleen in Europa, doch ook
in andere werelddeelen bekend en geënterd, getuige
zijn benoeming' tot lid van verschillende buiten-
landscbe instellingten.
Met den Beer Poortugaal is een dor verenen
stelijk© mannen verscheiden, die niet alleen door
zijn landgtenoofen, doch ook ver buiten onz© land*
grenzen werd geëerd.
Onder de vele binnen- ein buitenlandsche hoogë
onderscheidingten hij was Commandeur der
orde van den Nederl. Leeuw hem wegens zijine
verdiensten toegekend was en een' zeef eenvoudig
eereteeken, dat voor den overledene dé herinne
ring levendig hield aan zijn gewicih.fi.gte mede
arbeid aan de conventie van Genèvei van 1864
de medaille van het Roode Kruis.
De ter-aarde-bestelling van heit stoffelijk pver-'
schot is voorlioopig bepaald op Maandag! a.s. op
„Oud Eik-en-Diuinen",
Hofrouw.
De opper-ceremoniemeester maakt bekend, dat
het Hof, ingevolge de bevelen van H. M. de Ko
ningin, den lichten rouw zal aannemen voor den
tijd van drie dagen, ingaand op heden, wegens
het overlijden van Zijne Keizerlijke en Koninklijke
Hoogheid Aartshertog Reinier van Oostenrijk.
(Stct.)
Postzegels.
Bij Kon. besluit van 22 Jan. is de volgéndc
aanvulling gebracht in art. 11, par. 1 van het.
Kon. Besluit van 14 Dec. 1895, Stbld. no. 222,
tot uitvoering van onderscheidene bepalingen der
wet tot regeling der brievenposten!, Staatsblad
1908, no, 316 en no. 334 van 1911:
„De postzegels kunnen door een daartoe stek
kend teeken ook worden btestemd om uitsluitend
te worden gebezigd voor een bepaaldten tak van
openbaren dienst".
Dit besluit treedt in werking op 1 Fcbr. a.s.
(St.-Ct.)
Onlusten in de Westerafdeeling van Borneo.
Blijkens een uit Nederlansch-Indië ontvangen
telegram, werd bij kampong Oebah Soengei Ka-
rangan, in het landschap Landak (residentie
Westerafdeeling van Borneo), een bende Dajaks
omsingeld. Bij een poging tot ontvluchting sneu
velden 6 gewapenden en werden 8 gewond, terwijl
94 man gevangen genomen werden 41 geladen
trompladers, een groote hoeveelheid munitie, be
nevens blanke wapens vielen in onze handen.
Onzerzijds zjjn geen verliezen geleden. Vele
hoofden melden zich bjj het bestuur.
Cipier vermoord.
De correspondent van de »N. R. Ct." te Batavia
seint d.d. gisieren
De cipier op Noesa Kembangan, De Jongh, is
doorAtjehers gruwelijk vermoord.
Subsidies tot "bestrijding van de tuberculose.
De minister van Binnenlandsche Zaken noodigt
de besturen van de vereenigingen, die zich bestrij
ding van de tuberculose ten doel stellen en dje
voor 1913 in aanmerking wenschen te komen voor
toekenning van een Rijkssubsidie, uit, hun daartoe
strekkend, op gezegeld papier geschreven verzoek
zoo spoedig mogelijk, doch in elk geval vóór 1
Mei a.s. tot de Koningin te richten.
Afdrukken van de voorschriften overeenkomstig
welke de verzoekschriften, enz., van de plaatselijke
en daarmede gelijk gestelde vereenigingen behoo-
ren te worden ingericht, zijn kosteloos aan het
Departement van Binnenlandsche te bekomen.
(St.-Ct.)
Prov. Staten-Verkiezing.
DEN HAAG. Provinciale Staten-verkiezing (va
cature nar. JE. Baron Mackay, aftreding 1916.
Uitgebrachte geldige stemmen 16858. Volstrekte
meerderheid 8430.
Mr. J. J. Henny (vrijzinnige concentratie) 5975
K. ter Laan (S. D. A.P.) 4638. Mr. JE. baron
Mackay (gesteld door een groep kiezers) 1498.
Mr. R. van Veen (C.-H.) 4747, zoodat een her
stemming moet plaats hebben tusschen de heeren
Henny en Van Veen.
ProvinciaIe],Staten-verkiezing (vacature Dr. W.
P. Ruysch, aftr. 1913)
Uitgebrachte geldige stemmen 16894. Volstrekte
meerderheid 8448. Dr. B. A. P. van Dam (vrijz.
concentratie) 6641. L. Hoejenbos (S.D.A.P.) 4656.
A. C. A. van Vuren (R.-K.) 5597, zoodat een
herstemming moet plaats hebben tusschen de
heeren^Van Dam en Van Vuuren.
Weerbericht.
Telegrafisch bericht naar waarnemingen, verricht
in den morgen van 31 Jan. 1913, medegedeeld
door het Kon. Ned. Met. Instituut te De Bildt.
Hoogste barometerstand 770 0 te Richa.
Laagste barometerstand 716.7 te Seydisfjord.
Verwachting tot den volgenden dag aanvanke-
krachlige tot stormachtigen later afnemende
westelijke tot zuidwestelijken wind, zware be
wolking, tijdelijk opklarend, regen- sneeuw- of
hagelbuien,, koude.
Uitbreiding Gasfabriek.
(Slot)
Het bezwaar dat men het gecarbureerde water-
gas niet in willekeurige hoeveelheden mag men
gen met steenkolengas en het bezwaar der giftig
heid bestaan niet bij het zoogenaamde Rincker-
Woltergas, een gas dat groote uiterlijke overeen
komst vertoont met gecarbureerd watergas, althans
in de fabricage, maar dat daarvan sterk afwijkt
in zjjne scheikundige samenstelling, die het meer
op steenkolengas doen gelijken. Het wordt bereid
uit gasolie en is in hoofdzaak een ontledingspro
duct er van. De bouwkosten zijn laag in verband
met de eenvoudige bereidingswijze een inrichting
b.v. waarmede het vermogen der gasfabriek met
27 vergroot zou worden, 4000 M3. per etmaal,
zou niet meer dan f 22.000.— kosten, gebouw in-
begrijpen. De opslag van de gasolie neemt slechts
een zesde gedeelte van de plaatsruimte in van
eene uit een oogpunt van gasproductie overeen
komende hoeveelheid steenkool en kost de helft,
men kan verder ten allen tijde de inrichting ver-
grooten als de gasfabriek weder uitbreiding be
hoefde. Echter zijn de tegenwoordige gasolie-
prijzen van dien aard, dat het geproduceerde gas
veel te duur zou uikomen het komt namelijk op
het oogenblik meer dan twee maal zoo duur te
staan in de fabricage dan steenkolengas, en de
voordeelen van lagere rente en afschrijving door
den goedkoopen bouw zouden daarom reeds ver
dwijnen, zoodra dit gas door ons in eenige noe-
monswaardige hoeveelheid moest worden aange
maakt, wat bij den tegenwoordigen bloei der
fabriek in een twee- of drietal jaren reeds het
geval zou zijn. Men ziet dan ook behalve te
Utrecht en te Koog a/d Zaan dit gas niet aange
wend hier te lande. Bij de gasolieprijzen van nog
slechts anderhalf jaren geleden zou de bouw eener
dergelijke inrichting op onze gasfabriek wel aan
bevelenswaardig geweest zjjn.
Blijft de vergrooting der gasfabriek door bij
bouw eener steenkooigasstokerij. Dit brengt met
zich vergrooting van het vermogen der natte zui
vering en der condensatie van de bestaande {gas
fabriek en heeft het nadeel dat de cokesproductie
onzer gasfabriek blijft stijgen. Zoolang Schiedam
in staat blijkt om vrijwel alle geproduceerde cokes
op te nemen, is dit geen bezwaar, maar er is
daaraan een grens en daarenboven zal de groote
gasfabriek der gemeente Rotterdam, die in aan.
bouw is in de onmiddellijke nabijheid onzer ge
meente, eveneens groote hoeveelheden cokes op de
open markt werpen. Daartegenover staat dat naar
buitenaf steeds hoeveelheden cokes, zij het ook
tot lageren prijs, zijn af te zetten, zoodat dit be
zwaar niet overwegend behoeft te zijn.
Tot vergrooting van het productie-vermogen
der bestaande fabriek, staan twee wegen open.
De eerste is het bijplaatsen van ovens. Aangezien
het laadtoestel even goed een grooter aantal ovens
kan bedienen dan nu het geval is, zou dit eene
zeer goedkoope wijze van doen zijn. Een blik in
de gebouwen der gasfabriek leert echter, dat dit
slechts mogelijk is met opoffering van een groot
gedeelte, van wat II jaren geleden met groote
kosten is gebouwd, te weten het ketelhuis en de
machinekamer. Men zou dus daarvoor een nieu^
gebouw moeten optrekken en zou zoo plaats voof
nog vier ovens kunnen verschaffen, m.a.w de
capaciteit der stokerij zou met 40 °0 vergroot zij0.
Men zon echter gedwongen zijn wederom ovens
te bouwen met korte retorten, waartoe wij ge'
dwongen zijn bij de bestaande ovens, omdat de
stokerij te smal is, en de toestand onder de ovens,
die nu reeds ongunstig is. zou nog slechter wor
den. De bestaande stokerij ligt ook te laag
voortdurend moet door pompen het aandringend®
grondwater van onder de ovens worden wegge
pompt. Ook deze wijze\ van doen verdient dus
niet in de eerste plaats aanbeveling. De andere
weg staat open door bijbouw eener nieuwe sto
kerij op de cokesplaats naast de bestaande stokerij)
wat in de gelegenheid zou stellen ovens van nor
male grootte aan te schaffen.
De kosten eener stokerij naast de bestaande met
schoorsteen, bunkers, zouden ongeveer f 55.000
bedragen, en de rente en afschrijvingen rond
f 6400 per jaar. Het produceerend vermogen der
gasfabriek zou met rond 55 toenemen.
Uitbreiding der stokerij brengt noodzakelijk
vergrooting der condensatie-inrichting met zich,
zoowel als der natte zuivering.
De in 1884 gebouwde vier condensor-ringkoe-
lers zijn in 1901 ingebouwd geworden in het con
densorgebouw, in 1905 is de inrichting vergroot
door bijplaatsing van een waterkoeler in hetzelfde
gebouw, en in 1907 ts een z.g. ruimtekoeler bij
gebouwd in de open iucht. De inrichting wordt
beslist te klein.
Het ligt voor de hand om tegen het bestaande
condensorgebouw, dat goed onderheid is een tweede
zoodanig gebouw aan te bouwen, en daarin een
tweede condensor-inrichting te plaatsen aldus kan
de oude inrichting, die te nauw van doorlaat
wordt, blijven dienst doen voor de eene stokerij,
en de nieuwe inrichting voor de andere stokerij.
De in 1902 geplaatste horden wasscher voor de
natte zuivering, die in 1906 is vergroot geworden
door aankoop van een tweedehands-Liveseywas-
scber, is nu wederom te klein geworden. Bij
plaatsing van een tweede hordenwasscher in het
nieuwe condensorgebouw is de aangewezen weg
voor vergrootingde kosten zijn met belangrijk.
Met de vergrooting van condensatie en natte
zuivering zou ongeveer f14.000.— gemoeid zijn,
gebouw inbegrepen, wat aan rente en afschrijving
rond f 1100.per jaar zou kosten.
Het vermogen der kolenberging, als de beide
loodsen geheel vol zijn, is nog niet voor acht
waken in den winter voldoende vergrootiug door
bijbouw van eene loods op het reeds beschikbare
terrein zal geen groote kosten met zich brengen
evenmin zou het bezwaarlijk zijn een tweede on-
dergrondsch reservoir te bouwea voor de teer
Ook indien men dadelijk tot deze uitbreidingen
zou willen overgaan, zou het nog aanbeveling ver
dienen. hiermede met te komen op het oogenblik
dat eene stokerij, een condensorgebouw, ovens,
toestellen, enz. moeten gebouwd en geplaatst wor
den, maar liever hiermede nog een jaar te wachten.
Wij kunnen met deze voorstellen geheele
medegaan.
Omtrent de te verwachten uitbreiding van het
gasverbruik en den; invloed van de levering van
electrischen stroom kan nog het volgende worden
opgemerkt
Schiedam met zijn nagenoeg 34000 inwoners
mag geacht worden ongeveer 6000 wonin
gen te bevatten bij de laatste tienjaarlijk-
sche volkstelling was het aantal 5738
die bijna alle bereikbaar zijn, al vallen niet alle
in de termen voor gasverbruik. Daarentegen
stonden op 31 December te Schiednm 2217 ge
wone lichtmeters bij particulieren, waarvan mis
schien ongeveer 600 a 700 op kantoren, werk
plaatsen en fabrieken, en waren 2194 muntmeters
in gebruik, zoodat in het geheel ongeveer 3750
huisgezinnen van gas gebruik maken. Dit getal
mag te laag geacht worden. Hiermede stem1
ook overeen de lage productie per jaar, berekend
per hoofd der bevolking, die hier ter stede in
1012 M3. bedroeg, terwijl volgens de laatste be
schikbare statistiek van 1910 dit in de 25 grootste
steden van Nederland tusschen 83 en 177 M3.
bedroeg en sleehts in 3 steden behalve Schiedam
zelve lager was dan 112 M3.
Zelfs in aanmerking nemende de onmiddellijke
nabijheid van een groote stad, was het gasver
bruik in winkels, koffiehuizen en openbare ver
makelijkheden ongunstig beïnvloedt, is dit cijfer-
van 112 M3. ongetwijfeld nog voor verhooging vat
baaro.a. mag veilig aangenomen worden dat
het muntgasverbruik hier ter stede nog jaren lang
flink zal toenemen.
Daarbij komt nog de toename der gasproductie
tengevolge van de jaarlyksche toename der be
volking.
Verder is de ondervinding in Nederlandsche
steden opgedaan omtrent den invloed van eene
electrische centrale op het gasverbruik, dat deze
invloed niet groot is.
De stad Arnhem bijvoorbeeld die het karakter
van een weelde stad bezit en mag rekenen op
een jaarlijksche gasaflevering van 174 M' per
hoofd der bevolking, heeft van de in 1907 opge
richte centrale nauwelijks den invloed in de gas
aflevering ondervonden deze viel van 10.8 mil-
lioen M3. in 1907 (met 63113 inwoners) op 10.7
M8. in 1908 met 63981 inwoners), en was in
1911 (met 64634 inwoners) weder tot 11.1 mil-
lioen M». gestegen.
De bloeiende centrale van Nijmegen begon haaf
X
