Het Koninklijk bezoek aan Zeeland.
Uit Midelburg meldde men dd. 15 Sept.
De Koningin met de Prinses zijn gisteravond
laat aan het station te 's-Heer Arendskerke aan
gekomen en hebben in den trein overnacht. He
denmorgen zijn zij per auto naar Middelburg ge
komen. Onderweg te Arendskerke en te Nieuw-
land en om zoo te zeggen bij iedere boeren
hoeve werden zij luide toegejuicht, mede om
dat de prinses voor het eerst in Zeeland is.
Bij aankomst te Middelburg, waar alom de
driekleur woei, waren duizenden menschen op
straat om de Koningin en haar dochter blijde
in te halen. Bij de woning van den Commis
saris der Koningin werd uitgestapt. Even later
vertrok de Koningin met Prins Hendrik, die
reeds gisteren hier aangekomen was per auto
naar het terrein van de landt ouwtentoonstel-
ling, terwijl de prinses te Middelburg bleef.
Hedenmiddag keerde de Koningin te ruim 12
uur naar Middelburg terug. In de Abdij werd
haar een aubade gebracht, voornamelijk ook
voor de prinses en wel door „De Kleine West-
kapellaars", die onder leiding van den heer G.
Houtekamer, liederen in dialect zongen, ter
wijl feestreien van Jan Morks werden uitge
voerd. De Koningin ontving in de Statenzaal
de leden van de Prov. Staten. Te 3 uur reed de
Koningin met den Prins en de Prinses voor de
tweede maal naar de tentoonstelling.
De aubade, gisteravond gebracht aan de Ko
ningin, den Prins en de Prinses in de Abdij te
Middelburg, is geworden tot een onvergetelijk
moment voor allen die het bijwoonden. Nadat
het zangkoor De Kleine Kapellaars verschillende
liederen had gezongen en turnsters en turners
rythmische oefeningen en rijen hadden uitge
voerd, deelde de prinses, die van de Westkapel-
sche meisjes bloemen en een plak chocolade
had gekregen, aan de kinderen haar portret uit
en toen even daarna de boerinnetjes een ronde
dansje maakten en kat en muis gingen spelen,
wel toen deed Juliaantje van harte mede en
'?lak bij stonden honderden toeschouwers te
genieten van dit aardig geval.
Na de aubade heeft in de Statenzaal de ont
vangst plaats gehad namens de provincie. Tal
van Statenleden werden aan H.M. voorgesteld.
Vervolgens heeft de geheele Koninklijke fami
lie een tweede bezoek aan de tentoonstelling ge
bracht, dat eveneens een zegetocht is geworden.
Bij de komst op het terrein werd de Koningin toe
gesproken door den voorzitter mr. P. Dieleman,
die haar dank bracht voor haar komst en
toestemming vroeg en verkreeg om aan de
Prinses een blijvend souvenir aan dit eerste
bezoek aan Zeeland aan te bieden en wel een in
zilver uitgevoerde plaquette, aan de voorzijde
een beeld van het landbouwbedrijf en daaronder
Luctor et Emergo en aan de andere een opdracht.
Bij het voorbrengen van de bekroonde dieren
gaven Koningin en Prinses duidelijk blijk van
groote belangstelling en de prijswinnaarswerden
toegesproken. Vervolgens werd de Koninklijke
familie toegezongen door 600 mannen en vrou
wen in Zeeuwsch costuum, terwijl boerinnen in de
tegenwoordige en de oude Zeeuwsche kleding
werden voorgesteld. Maar de huldiging steeg ten
top, toen het laatste deel van de ringrijderij te
paard werd bijgewoond en de Koningin aan
Piet Brasser te Vrouwenpolder persoonlijk den
door haar geschonken wisselbeker overhandigde,
dien hij Voor de derde en laatste maal verwierf.
Na in Middelburg nog even vertoefd te hebben
werd over Koudekerke naar Vlissingen gereden.
Te Koudekerke werd aan de Prinses een zilveren
doos met Zeeuwsche babbelaars op een kussen
van levendige bloemen aangeboden. Te Vlissin
gen was alles in feestdos. Ook hier werd de vor
stelijke familie door duizenden toegejuicht.
Op het Beursplein werd halt gehouden en toen
begon de optocht, de clou van de feesten, waarin
tal van praalwagens meereden. Ook het Belgische
loodswezen namen deel met een wagen, voorstel
lende de negen provinciën van België.
De Koninklijke familie gaf meermalen blijken
van instemming met deze optocht, waarvan de
burgemeester een Verklaring gaf. Onder de Vele
autoriteiten ,die aan de Koningin werden voorge
steld, was ook de heer Rombouts, inspecteur
van het Belgische loodswezen. De verdere op
tocht door de stad werd een zegetochtop het
Eiland werden bloemen aangeboden. Na een
bezoek aan dit deel van de stad werd naar de
buitenhaven gereden en hier gingen de Konin
gin en de Prinses aan boord van de,,Hydrograaf"
waarmede vandaag de tocht naar Zeeuwsch
Vlaanderen wordt gemaakt. De Prins keerde naar
Middelburg terug en overnachtte bij de commis
saris om v. morgen weer naarVlissingen te komen.
De optocht is gisteravond verlicht herhaald,
waarop een vuurwerk volgde.
Brieven naar Londen.
Naar aanleiding van de klachten over de
trage bezorging te 'Londen van de post uit
Nederland heeft, naar't maandblad „De Kamer
van Koophandel en Fabrieken" mededeelt, de
directeur-generaal der Engelsche posterijen aan
de Nederlandsche Kamer van Koophandel te
Londen bericht, dat de vertraging in het be
zorgen van de Nederlandsche mail in Londen
dikwerf ontstaat, doordat de afzenders in Ne
derland niet altijd het juiste dictrictnummer op
de brieven schrijven.
De Kamer zou het daarom op prijs stellen
indien het blad er op zou willen wijzen, dat het
bijvoegen van het juiste districtnummer op de
voor Londen bestemde brieven van het grootste
belang is.
R.K. Bond van Harmonie* en Fanfare
korpsen.
De plannen, om in het bisdom Haarlem
bovengenoemden bond op te richten, nemen
reeds vasteren vorm aan. In een te Purme-
rend gehouden vergadering werd een com
missie gekozen, welke werkzaam is, om alle
R.K. muziekvereenigingen samen te brengen
in een Roomschen Bond. Tot secretaris werd
benoemd de heer Joh. N. Tromp, Vooruitstr.
133 Purmerend, bij wien inlichtingen zijn te
bekomen. Ziet deze commissie haai' plannen
verwezenlijkt dan zal binnenkort de oprichtings
vergadering plaats vinden.
Verzekering van arbeiders in de
landbouwbedrijven.
Een wetsontwerp is ingediend tot wijziging van
de wet op de Rijksverzekeringsbank.
De hierbij voorgestelde aanvullingen dezer
wet houden verband met het wetsvoorstel betref
fende de verzekering van arheiders in de land
bouwbedrijven tegen geldelijke gevolgen van hun
in verband met hun dienstbetrekking overkomen
ongevallen.
Eerste Kamer.
De Eerste Kamer is bijeengeroepen tegen
Dinsdagmiddag half 4.
Tweede Kamer.
In de heden gehouden zitting der Tweede Ka
mer is de motie-Schaper, betreffende intrekking
van de circulaire in zake den woningbouw, Ver
worpen met 42 tegen 23 stemmen en de motie
in zake de premiebouw met 45 tegen 22 stemmen
De heer Ravenstein heeft medegedeeld, dat
hij met de formuleering van zijn vragen in zake
de gevangenhouding van den dienstweigeraar
Groenendaal niet tijdig gereed is kunnen komen
en verzocht daarop uitstel van de behandeling
zijner interpellatie.
Op Voorstel van den voorzitter werd zonder
hoofdelijke stemming besloten de interpellatie
van de agenda af te voeren.
H.M. de Koningin.
Men seint ons uit Terneuzen
H. M. de Koningin is hedenmiddag door den
gouverneur van Oost-Vlaanderen, graaf de
Kerkhoven, namens den koning der Belgen, al
hier begroet.
H. M. ontving den gezant van den Belgischen
koning aan boord van de „Hydrograaf".
De koningin vergezeld van den Prins en prin
ses Juliana vertrekt heden middag uitMiddelburg,
zal te Kruiningen in den trein overnachten en
morgen via Rotterdam naar Den Haag terug-
keeren.
Staten-Generaal.
TWEEDE KAMER.
Zitting van Donderdag, 15 September.
Aan de orde zijn de wetsontwerpen betref
fende o.m. Onteigening voor de uitbreiding
van het Pharmacologisch laboratorium der
Rijksuniversiteit te Utrecht Nadere wij
ziging van de Visscherijwet Wijziging der
Octrooiwet 1920 wijziging en verhooging der
begrooting van Ned. Indië voor 1921 (verschil
lende onderwerpen) nadere wijziging van art. 8.
der Beroepswetwijziging van art. 8. C. der
Woningwet welke wetsontwerpen alle z.h.s.
worden aangenomen.
Interpellatie-Schaper.
Aan de orde is dan de interpellatie van den
heer Schaper (S. D.) in zake de woning-
bouwcjrcula;re, van Mmster Aalberse.
De heer Schaper (S. D.) hermnert aan
de uitvaardiging van de circulaire van 1 Juni
j.l., waarin alle Rijkssteun aan den woning
bouw wordt opgeschort. Hij schetst vervolgens
de ellende van den woningnood, de groote af
zetterij van de menschen die een woning zoe
ken en stelt tot slot de volgende vragen
1. Is over de circulaire van 1 Juni 1921 voor
af het advies van den Rijkswoningraad inge
wonnen Zoo neen, waarom niet
2. Houdt de Minister na de kritiek op de be
rekeningen in de Juni-circulaire uitgeoefend,
deze berekeningen staande
Zoo ja, wil de Minister dan nader mededee-
len, hoe hij bijv. tot de slotsom is gekomen van
een woningtekort van 52.516 woningen
3. Hoe komt de Minister aan zijn berekeningen
van het aantal van 28.920 bouwarbeiders
4. Beteekent de slotzin der Juni-circulaire ook
dat productieve associaties als te Amsterdam
werkzaam zijn, voortaan van den woningwet-
bouw zullen worden uitgesloten Zoo ja, waar
om Zoo neen, wil de Minister dit bekend
maken
5. Welk bedrag en voor hoeveel woningen is
•tot heden aan premiën voor den particulieren wo
ningbouw uitgekeerd? Vindt de Minister niet,
dat van dien premiebouw ten bate van per
soonlijke belangen somwijlen misbruik wordt
gemaakt
6. Is de Minister bereid de circulaire van 1
Juni 1921 in te trekken, althans voor onbe-
paalden tijd buiten werking te stellen, en den
aanbouw van meer volkswoningen met Rijks-
steun krachtig te bevorderen in dier voege dat
de voortzetting van dien bouw regel zij en
onthouding van steun voor gemeenten waar na
onderzoek blijkt in de behoefte te zijn voorzien,
uitzondering
7. Is de Minister bereid, hierbij den vereeni-
gings- of gemeentelijken bouw krachtens de
Woningwet, in geen geval achler te stellen bij
den premiebouw
De Minister van Arbeid de heer Aalberse
betoogt, dat van 1917 tot September 1921 niet
minder dan 6371/a millioen gulden door den
Staat is uitgegeven aan woningbouw hypo
theken, voorschotten en steunverleening. Spr.
vraagt of er één land is waar in die jaren zooveel
aan den woningbouw is gedaan
Er zijn voor den bouw drie zaken noodig
geld, materiaal en arbeiders. Het materiaal,
begint in prijs te dalen. Aan arbeidskrachten
is er een groot tekort en daar het maar bouwplan
nen bleef regenen, werd 't tekort aan arbeiders
steeds grooter, waardoor de loonen ontzettend,
abnormal stegen. Zoo staakten b.v. de stuca-
doors in A'dam, omdat zij met 125 per week
niet tevreden waren en 150 wilden hebben. Spr.
zet dan ook den woningbouw niet stop, maar al
leen de indiening van plannen die nog niet uit
gevoerd kunnen worden. Hierop beantwoordt
spr. de gestelde vragen als volgt.
Ad. vraag 1. Het advies is niet gevraagd,
omdat de circulaire geen wijziging brengt in de
woning-politiek. Over wijziging daarvan zal
eventueel advies worden gevraagd.
ad. 2. De Minister licht zijn cijfers toe. en meent
dat zijn berekening vrij nauwkeurig is.
Spr. weet er wel eenige fouten in aan te wij
zen die echter elkaar weer grootendeels ophef
fen. Het aantal bouwvakarbeiders is stijgende,
o.a. ten gevolge van het stopzetten van den
luxe en industriebouw. Het cijfer bedraagt nu
ongeveer 40 duizend. Dit is tevens een antwoord
op vraag 3.
De resultaten van het premiestelsel zijn zeer
gunstig geweest, vooral omdat het den particu
lieren bouw heeft hersteld en het streven naar
goedkooper bouw heeft bevorderd. Daardoor is
vergelijkend materiaal ontstaan en het gevolg
daarvan was dat de woning-wet bouw ook goed
kooper werd.
Ad. 5. Voor arbeiderswoningen bedraagt de
premie pl.m. 1350 gld. afhankelijk van de
grootte van de woning voor middenstandswo-
ningèn pl.m. 1900 gld. Of er misbruik van ge
maakt is, kan moeilijk gezegd worden. In elk
geval wordt alleen premie verleend als er een
nieuwe woning wordt gebouwd.
Ad. 6. Uit het antwoord op de vorige vragen
volgt wel dat spr. de circulaire niet intrekt.
Ad. 7. Er is geen sprake van achterstelling
elke bouw wordt gelijkelijk bevorderd. Indien
de normale toestand is bereikt moet de bouw
weer geschieden volgens normale beginselen.
In de afgeloopen maanden van dit jaar zijn 13.980
woningen afgeleverd de maandproductie van
4000 woningen lijkt niet onmogelijk en als dat
juist is, zal in begin 1923 de acute woningnood
overwonnen zijn.
Meer plannen heeft de Minister niet noodig.
Ze zouden eer nadeelig dan gunstig werken.
De heer Schaper (S. D.) dient bij zijn
repliek een motie in, luidende
De Kamer,
van oordeel, dat de bouw met Rijkssteun vai\-
volkswoningen, in het bijzonder arbeiderswonin
gen, nog geruimen tijd krachtig dient te wor
den bevorderd, in dier voege dat alleen voor
gemeenten waar na onderzoek onmiskenbaar
blijktdat in de behoefte behoorlijk is voorzien,
die steun mag worden geweigerd,
noodigt den Minister uit, de circulaire van
1 Juni jl. in te trekken of voor onbepaalden
tijd buiten werking te stellen.
Voorts dient hij deze motie in
De Kamer
spreekt als haar oordeel uit, dat bij het ver-
leenen van Rijkssteun ten behoeve van de vo.ks
huisvesting de vereenigingsbouw of de bouw
rechtstreeks vanwege de gemeentebesturen niet
mag worden achtergesteld bij den premiebouw
en dat tegen misbruiken van welken aard ook
dient te worden gewaakt, opdat de Rijksgel-
den deugdelijk aan het gestelde doel beantwoor
den.
De heer Snoeck H enkemans (C. H.)
juicht in het algemeen de woningpolitiek der
Regeering toe, maar is toch van meening
dat tengevolge van de circulaire in enkele
gemeente, waar wel degelijk woningnood heersch-
te, geen steun is verleend.
De Voorzitter zegt, dat de heer De
Jonge heeft verzocht zijn interpellatie van de
agenda af te voeren.
Aldus geschiedt.
De heer S meenk (A. R.) betoogt, dat voor
1914 samenwoning niet veel voorkwam.
Hij meent, dat de cijfers in de circulaire wel
eenigszins aanvechtbaar zijn, aangezien de Mi
nister tot te optimistische beschouwingen komt
De gedwongen samenlevingen zijn sedert 1914
zeer toegenomen. Principieel is de circulaire
evenwel niet aanvechtbaar. Het komt echter
niet zoozeer aan op haar inhoud als op haar
toepassing en daaraan ontbreekt zeer veel. Op
het Departement wil men te eenzijdig den pre
miebouw bestendigen.
Premiebouw is goed voor het platteland, waar
de bouwer zelf het huis gaat bewonen, maar
voor de steden is de bouw door vereenigingen de
meest aangewezen weg.
De vergadering wordt hierop geschorst tot 8
uur.
Avondvergadering.
Aan de orde is voortzetting van de behande
ling der interpellatie-Schaper.
De heer Reimer (R. K.) meent, dat de Mi
nister van Arbeid, wel zal hebben betreurd eerst
heden in de gelegenheid gesteld te zijn de mis
verstanden, welke zijn circulaire in het leven
heeft geroepen, uit den weg te ruimen. De
hoofdvraag welke de minister zich bij deze cir
culaire gesteld heeft, is of er voldoende arbeids
krachten beschikbaar zijn en spr. is 't opgevallen
dat de heer Schaper ook bij de repliek slechts
zeer zijdelings is teruggekomen op de kwestie
der arbeiderskrachten. De heer Schaper heeft
zelfs uitgeroepen wat heeft dat er eigenlijk mee
te maken.
De heer Schaper (S. D.) Ik bedoelde, dat
de menschen geregeld aan het werk worden
gehouden en dat men zich niet behoeft te laten
weerhouden nieuwe plannen goed te keuren.
De heer R e i m e r (R. K.) meent, dat de be
doeling van de circulaire den heer Schaper vol
komen ontgaat en betwist het dezen verder dat
de Minister in strijd zou hebben gehandeld mez
de Woningwet, toen hij steun verleende aan
den particulieren bouw.
Intusschen zou spr. gaarne vernemen hoe de
Minister denkt te handelen ten opzichte van de
openbare aanbesteding en het bouwen in eigen
beheer, aangezien aan deze laatste vorm toch ook
zeer wel voordeelen kunnen zijn verbonden. Ver
der dringt hij er op aan, dat spoedig nadere mede-
deelingen zullen worden gedaan omtrent de bij
dragen en premies waarop met zekerheid kan
worden gerekend.
De heer R u g g e (S. D.) vestigt de aandacht
op de misbruiken bij den premiebouw en ver
telt van villa's in Groningen met premie ge
bouwd en aanstonds na de voltooiing met specu
latieve oogmerken verkocht.
De heer Duys (S. D.) bespreekt een quaestie
met de bouwvereeniging „De Arbeid" te Wor-
merveer.
Minister Aalberse constateert, op de
zeven vragen van den heer Schaper meer ant
woord gegeven te hebben dan deze op de ééne
vraag van spreker. Wat betreft de misbruiken bij
den premiebouw wacht spr. over het nader bepa
len van zijn gedragslijn het rapport van prof.
Visser af. Het is met den premiebouw het lukt
of het lukt niet. Als het niet lukt, dan behoeft
men zich er niet zoo druk over te maken, en
als het lukt, dan zal men een maatstaf hebben
voor den vereenigingsbouw. Het is in de laatste
jaren juist de moeilijkheid geweest, dat wij
om het platweg uit te drukken niet konden
nagaan of wij al dan niet „gesneden" werden.
De genoemde gevallen van verkeerde toepas
sing der ciculairer, gistermiddag genoemd, zal
spr. nauwgezet overwegen. Dat aanvragen om
bouwpremie sneller worden afgehandeld dan
aanvragen om steun voor vereenigingsbouw,
spreekt vanzelf, aangezien de verleening der
bouwpremie een veel eenvoudiger zaak is.
Wat de openbare aanbestedingen betreft,
verklaart spr.,*dat ook bij den bouw in eigen
beheer leelijke misbruiken kunnen voorkomen.
Ook beantwoordt spr., den heer Duys. Spr. is
niet bereid zijn circulaire in te trekken. Het slot
der tweede motie is spr. echter uit het hart ge
grepen, doch daarentegen is het eerste deel
buitengewoon vaag. Wanneer de bedoeling
van deze motie is te zeggen dat zoowel par
ticuliere als vereenigingsbouw moet worden
gesteund, heeft spr. er vrede mede. Bedoelt
zij echter, dat onder alle omstandigheden aan
vereenigingsbouw de voorkeur moet worden ge
geven, dan heeft hij er zeer ernstige bezwaren
tegen.
De heer Schaper (S. D.) heeft in de
circulaire gelezen, dat de minister stelselmatig
de voorkeur wil geven aan den premiebouw.
Als de minister zich met spreker's motie veree-
nigt, dan is deze zaak ten minste in orde. Spr.'s
eerste motie handhaaft hij en kan niet begrijpen
dat de minister zoo'n ophef heeft gemaakt van
die eene vraag, welke spr. niet beantwoord
heeft.
De heer Beumer (A. R.) constateert,
dat het is blijven ontbreken aan de zakelijke
argumenten, welke alleen de interpellatie had
den gerechtvaardigd en beschouwt de interpel
latie Schaper als niet ernstig gemeend.
De heer Schaper protesteert ten stelligste
tegen deze opvatting en vaart heftig tegen z'n
(egenparij uit.
De voorzitter hamert.
De heer Schaper (S. D.) meent, dat de
heer Beumer hem zoo zeer heeft aangeval
len, dat hij recht heeft hem eens ter dege de
ooren te wasschen.
De heer Beumer (A. R.) had wel be
grepen, dat zijn woordan den heer Schaper
niet aangenaam zouden zijn, doch niet ver
wacht dat deze op een wijze als hij in zijn re
pliek heeft gedaan, zou toonen, dat deze dag
een mislukte is geweest.
De voorzitter sluit de interpellatie en
dankt den minister voor de verstrekte inlich
tingen.
Vandaag wordt over de beide moties gestemd.
De interpellati e-T eenstra,
Aan de orde is vervolgens de interpellatie-
Teenstra over eventueele wijziging in de kos
tenberekening over de afsluiting en droog
making van de Zuiderzee,
De heer Teenstra (V.-D.) beklaagt zich
over de geheimzinnigheid ten aanzien van de
rapporten van den Zuiderzeeraad en over on
voldoende antwoorden op zijn schriftelijke vra
gen.
Minister K o n i g zegt toe eene nieuwe be
rekening van kosten en baten aan de Kamer
te zullen Voorleggen. Het zal evenwel nog
eenigen tijd duren, omdat vele moeilijke en
uitgebreide onderzoekingen en berekeningen
daartoe noodig zijn. De eerste jaren zal de
uitvoering der Zuiderzeewerken slechts in lang
zaam tempo plaats hebben.
De heer Teenstra (V. D.) is bevredigd
door het antwoord van den minister.
De heer Schaper (S. D. A. P.) waar
schuwt tegen het angstig maken der publieke
opinie, ten aanzien van het grootsche werk
der Zuiderzeedrooglegging.
Na repliek van den minister en den heer
Teenstra, worden de beraadslagingen gesloten
en de zitting verdaagd.
Stads- en Gewestelijk Nieuws.
Spaarbank R.K. Volksbond.
Het bestuur van de Spaarbank van den R.K.
Volksbond alhier zal voortaan Zaterdags zitting
houden van 35 uur n.m., in plaats van in de
avonduren.
Geveilde en verk. onroerende goederen.
Notaris: W. A. v. Dolder Dzn.
GeveildVrijdag 16 September.
I. Woonhuis en erf, Dwarsstraat 51, geveild
voor 1025.
