Het geheimzianige raadsel
DA GBL.&D WO OR SCHIEDAM EtV OMSTREKEN*
""feuilleton.
Is Hendrik VI zalig
46ste Jaargang.
Maandag 16 Juli 1923.
No. 13693.
Bureau: KOEMARKT 4. Telefoon Litereommunaal BE. Postbus: 39.
Abonnementen per 3 maanden ƒ2.—per week 15 cent, franco per
poat 2.50 per kwartaal. Afzonderlijke nummers 3 cent.
ii
(Slot.)
Zonder verlof verliet Richard zijn post,
verzamelde een leger en trok naar Londen. Nog
durfde hij niet doortasten. Zoo kwam er een
compromis tot stand. De koning beloofde, Somer
set zoo lang gevangen te houden, tot de beschul
digingen tegen hem ingebracht, weerlegd waren.
York ontbond nu zijn leger en nam zitting in
den koninklijken raad. Koningin Margaretha
verhinderde echter haar gemaal, zijn belofte
gestand te doen. York was dus beetgenomen
en moest zich schikken. Het volgende jaar
(1453) gebeurden er hoogst belangrijke dingen.
lo. De laatste veldslag van den honderdjari
gen oorlog. De Engelschen moesten Frankrijk
ontruimen. Galais alleen bleef Engelsch. Natuur
lijk had dit zijn weerslag op de stemming in
den lande. We kunnen dit nagaan, als we het
huidige Duitschland eens vergelijken met
het machtige rijk van vóór 1914. In 1453 moest
Somerset het ontgelden. York eischten velen
in zijn plaats. 2o. Daar verloor Hendrik VI het.
gebruik van zijn verstand. Nu trof York het,
men kon er niet buiten, hem tot protector te
benoemen. Somerset Werd verwijderd. Doch
reeds in 1454 herstelde de koning. York had
afgedaan enSomerset herkreeg zijn vorige positie
Dit was het werk van Mararetha. Onmoge
lijk kan de geesteszwakke koning dit bewerkt
hebben. Het zou hem anders kwalijk aan
gerekend kunnen worden. Desniettemin blijft
Hendrik VI de oorzaak, voor de verdere ge
volgen, zij het dan ook geheel onschuldig.
Hij had weinig talenten gekregen, weinige
kon hij teruggeven. En wie weet, hoe hij zijn
koninklijk gebod, zelfs aan Margaretha, heeft
opgelegd Kon hij, met de geringe energie hem
eigen, het bolwerken Legen een krachtige figuur
als de koningin was Of was de hofkliek hem
te machtig Heel best mogelijk. Al kwam Enge
land nu in een toestand van anarchie, van burger
oorlog, als het vaststaat, dat het hoofd van
den staat naar lichaam en naar geest te zwak
was, den voornaamsten plicht, de rust te be
waren, niet te voldoen, dan kan hém geen smet
treffen. Des te erger staan zijn raden schuldig.
York was woedend. Nog in 1453 gebeurde
no. 3 Margaretha schonk den koning een zoon,
Eduard. Bij gevolg was Yorks kans verkeken.
Op gewone wijze den troon beklimmen, ging
niet meer, dan maar met geweld. In 1455 ver
sloeg hij zijn tegenstanders en had het geluk
Somerset gevangen te nemen. De koning werd
gewond en voor de Lweede maal vervulde duis
ternis zijn geest.York kreeg zijn zin het protec
toraat werd hem aangeboden. Het duurde niet
lang, of de koning werd voor gezond verklaard
en York trad af. Hij bleef echter in den raad
des konings zitting nemen. Hendrik wilde dit
zoo ter wille van den vrede. En Werkelijk twee
jaren verlieten zonder groote gebeurtenissen.
De partijhaat doofde echter niet.
In 1458 kreeg Margaretha twist met Warwick,
een neef van York en zijn besten helper. Het
onzalige gedoe begon opnieuw, nu erger. Plot
seling toonde Hendrik een opleving van geest,
zoo onverwacht, dat de uitwerking een vol
komen overwinning voor hem was.Zijn krachtig
optreden aan het hoofd van een leger, ver
strooide zijn vijanden. Een veldslag bleek
niet noodig. York vluchtte naar Ierland, War
wick naar Galais, waarvan hij gouverneur was.
Een amnestie Was verder voldoende, de rust
te herstellen. De koninklijke macht was weer
gevestigd. Jammer, dat er zoo gauw een. in
zinking volgde. Warwick Waagde in 1460 een
inval, versloeg Hendrik en nam hem gevangen.
De man was zeer bereidwillig aan dit verlangen
ie voldoen en zat spoedig voor het telegraaf
toestel. Werner dicteerde hem wat hij seinen
moest en de burgemeester vond dit uitstekend.
Hij was blij, dat de flinke jonge man feitelijk het
Werk voor hem deed. Toen het bericht aan de
officieele personen verzonden was, vroeg Werner
den directeur ook voor hem aan het adres van
,,Het Eerste Nieuws" een telegram af te zenden,
doch daartegen werd bezwaar gemaakt.
Het kantoor hier is om half aclvt pas open en ik
mag zeker nu niet particuliere telegrammen aan
nemen, zeide de ambtenaar.
Kom meende de burgemeester, ik zou hierin
nnjnheer maar ter wille zijn.
Neen, neen. het gaat werkelijk niet. U moet
mij goed begrijpen. Ik voor mijn persoon zou
gaarne de moeite doen, maar het dienstreglement
staat dat niet toe.
Werner zag wel, dat het moeilijk, zoo niet on-
niogelijk, zijn zou den man tot andere gedachten
te brengen.
Maar apropos, zeide hij, u hebt hier ook rijks
telefoon, laat me daarvan dan gebruik maken. U
AdvertentiCnï 15 regels 1.75 j elke regel daarboven 35 cent, 3 maal
plaatsen wordt 2 maal berekend. Ingezonden mededselingen 75 ct. per regel.
Speciale conditiën voor herhaaldelijk adverteeren. Tarieven worden ep aanvraag
toegezonden. Incassokosten worden berekend.
ork nam de gelegenheid te baat en eischte het
koningschap op. Dit achtten the Lords van het
parlement al te stout. Zij kwamen met Richard
evereen, dat Hendrk uit zijn gevangenis zou
bevrijd worden en koning zou blijven dat hij
den koning zou bijstaan als protector ;dat; hij
Hendrik zou opvolgen. Om verder bloedvergieten
te voorkomen, nam de koning deze voorstellen
aan. De gevluchte koningin was ten diepste
verontwaardigd, dat de rechten van haar kind
niet erkend Werden. Ze kon zich den toestand
van haar echtgenoot niet indenken. Hééft
Hendrik opzettelijk en met volle verstand zijn
vrouw en kind benadeeld Waren de aardsche
zaken soms nietig in zijn oog Het antwoord is
moeilijk te geven. Juist het intieme leven worde
zoo zelden in de geschiedboeken aangehaald.
Als hiervan eens meer geopenbaard wordt, dan
hebben we een beteren kijk opden persoon, dan
is het ons gegeven te begrijpen, datHendrik een
hemelmg is. Hier beneden is lijden zijn deel ge
weest, 't verblijden is nu zijn loon hier boven. Als
koning niet dan een speelbal der partijen, kan
hij nu tot wonderdoener verheven zijn.
Margaretha vond hulp bij de Schotten. In
Richards eigen land,York, wilden de edelen hem
niet erkennen. Margaretha met haar zoontje
Eduard kon dus op een grooten steun rekenen.
Richard van York trok haar tegemoet.
Op 't eind van 1460 verloor hij echter den
slag en zijn leven. Men hieuw hem het hoofd af,
plaatste ter bespotting een papieren kroon er op
en nagelde het zoo op de muren vanYork. Hel
tweede zoontje vanRichard werd wreed gedood.
Misschien heeft de koningin aan deze gewelddaad
de hoofdschuld. Zij trok nu naar Londen, doch
Warwick onderschepte haar marsch. Zij had
het geluk hem te verslaan. De Weg naar de hoofd
stad lag nu voor haar open. Haar strijders
waren echter zoo beestachtig ruw, dat ze met
zulke troepen de stad niet durfde naderen.Ter
wijl ze aarzelde, sloeg de oudste zoon van den
gesneuvelden Richard van York zijn slag. Ook
hij heette Eduard. Met de verslagen soldaten
van Warwickbezette hij Londen en werd als
koning uitgeroepen door het parlement, dat
op het oogenblik uit partijgangers bestond. War
wick had dus eerstRichard, nu diens zoonEduard
koning helpen maken. Hij is dan ook.de bekende,
koningsmaker, the Kingmaker. Den werkelijken
koning Hendrik, had Warwick als gevangene
verloren in den laatsten veldslag tegen Mar
garetha. De vereenigde koninklijke familie
vond veel sympathie in het Noorden van Enge
land. Eduard (IV) was populair in het Oosten
en Zuiden van het rijk.
De burgers voelden hun belangen veiliger
onder de hoede van den flinken 19-jarigen
Eduard van York, Hij moest zich steviger
op den troon vestigen door een overwinning op
zijn vijanden. In 1461 besliste de slag bij Tow-
ton in zijn voordeel. Aan Margaretha's zijde vie
len 20.000 man. Negen jaren regeerde Eduard
vrij rustig, ondanks de pogingen der vluchtelin
gen de beweging gaande te houden. Hendrik VI
kon zich een jaar lang verborgen houden in
bosschen en op heidegrond. Toen werd hij
ingerekend en gevangen gezet. Door dit alles
kwam er weer een matheid over hem, een droo-
mig slapen, waaruit hij zelden ontwaakte. Niet
uit medelijden spaarde Eduard IV zijn leven
maar uit berekening, Zoolang immers de kroon
prins Eduard nog leefde, had Hendriks leven
nog waarde voor den troonoverweldiger,en' kon
Margaretha nog niet voor haar zoontje opkomen,
al was haar echtgenoot ook gekerkerd.
Warwick rekende op dankbaarheid van 's
konings zijde. Eduard was te krachtig, om zich
te laten leiden, zoodat de verhouding lusschen
die twee koeler werd. Warwick zou in Frank-
staat me alleen toe, dat ik spreek met de telefoon
centrale in de hoofdstad. Als die me verbinden
wil met m'n redactiebureau, dan valt dat in
zekeren zin toch buiten uw verantwoording
Na eenige aarzeling werd het toegestaan, tot
Werner's groote voldoening. Want had men hem
ook dit verzoek geweigerd, dan zou het niet on
mogelijk zijn, dat andere bladen het sensalioneele
nieuws evenspoedigin hun kolommen hadden als
zijn courant.
Het kantoor in de hoofdstad was spoedig op
gebeld en op de vraag van Werner hem met de
redactie van „liet Eerste Nieuws" te verbinden,
bracht men daar die verbinding zonder moeilijk
heden te maken tot stand.
Hallo, hoorde Werner, met de nachtredactie
van „Het Eerste Nieuws", wat is er
Met uw verslaggever Werner, ik moet direct
den chef van dienst hebben.
Een oogenblik.
Een minuut later hoordeWerner de hem beken
de stem van mijnheer Crans.
Is u daar, Werner, wat is er
Belangrijk nieuws, luister. Hebt u pen en pa
pier bij de hand Welnu noteer dan
Professor Evan is gisteravond vergezeld van
zijn dochter en twee vrienden per auto vertrokken
naar het buiten „Beukenhof" bij Renswoude.
Dit geschiedde met de bedoeling zich daar eenige
dagen schuil te houden, daar men toch vreesde,
dat de dreigbrief, waarvan wij gisteren melding
n&jsmom
rijk onderhandelen om een prinses naar Engeland
te brengen als aanstaande vrouw voor den koning
In dien tijd echter voldeed Eduard zijn eigen
verlangen en huwde Elisabeth Grey. Haar
familie behoorde tot deLancasters, de partij van
Hendrik VI. Dat was ongehoord De Konings
maker veranderde van front, en verzoende zich
met Margaretha. Natuurlijk ontbraken weer
de huwelijken niet als bewijs van oprecht
heid Prinsen en prinsessen schijnt het
zelden gegeven te zijn, het hart te laten spreken
in een zaak, waarvan hun levensgeluk afhangt.
De groote kinderen moesten elkaar genegen
heid toonen, die ze niet bezaten. Warwick land
de van Frankrijk uit in Engeland. Zoo onver
hoeds gebeurde dit, dat Eduard IV in aller
haast vluchtte naar zijn zwager Karei den Stou
ten. Deze was als hertog van Bourgondië de
vijand van Lodewijk XI, koning van Frankrijk
na Karei VII. De onderneming tegen Eduard
geschiedde dan ook met Fransch gelcf.HendrikVI
verwisselde nog eens den kerker met den troon
(1470) Die verheffing zou weer spoedig in een
vernedering omgezet worden. Door geldelijke
hulp van Karei den Stouten was Eduard in staat
in zijn eigen hertogdom York te landen.In den
begin gaf hij uit, alleen dit terug te winnen.
Door den toeloop van zijn partijgangers achtte
hij zich sterk genoeg, weer het hoogste gezag in
handen te krijgen. Warwick versperde hem den
weg. Een gedeelte van diens leger liep tot Eduard
over, zoodat hij terugtrok en Londen voor de
Lancasters open lag. Hendrik moest nu weer
den tijd zien door te brengen in den Tower en
Eduard regeerde in zijn plaats. Warwick be
proefde zijn geluk in een veldslag, maar sneuvel
de. Op dienzelfden dag kwam Margaretha in
Engeland gesteund door hel geld van Lodewijk
XI van Frankrijk. In den slag van Tewkesbury
werd zij met haar zoontje gevangen genomen.
De prins werd vermoord en Margaretha eenige
jaren gevangen gehouden. Hendriks leven had
geen waarde meer, dus liet Eduard IV hem om
brengen (1471).
Hoe gedroeg de vrome koning zich in de gevan
genis Verduurde hij met lijdzame berusting
het lot, dat God hem beschoren had? Juist
deze dingen moeten hem tot een heilige gemaakt
hebben. Wanneer zijn zaligverklaring een feit
is, zal men wel meer daaromtrent vernemen. Hij
zal dan een voorbeeld zijn voor degenen, die
zwak naar lichaam en vooral naar den geest,
toch den hemel willen beërven.
Al die veldslagen te zamen met de toestanden
van verwarring daaraan verbonden vormen de
z.g. rozenoorlog. Eigelijk een verkeerde be
naming. Wel was het teeken der Yorkisten de
witte roos, doch de roode roos was niet aanwezig,
in het wapen der Lancasters. In 1485 pas kwam
de binnenlandsche vrede in Engeland tot stand
handel en verkeer konden nu ongestoord bloeien.
C. C. H. Swinkels.
Buitenlandsch Nieuws.
DE ENGELSCHE PLANNEN.
In Britsche officieele kringen neemt men een
volkomen gereserveerde houding aan met be
trekking tot den aard van het ontwerp-antwoord
der Britsche regeering op de Duitsche nota.
Naar verwacht wordt, zal dit op 19 Juli a.s.
geheel voltooid zijn. Men kan gerust aannemen,
dat daarin onder meer zal worden voorgesteld
een internationale commissie in te stellen, welke
tot taak zal hebben, Duitschlands betalingscapa-
citeit vast te stellen.
Voorts is het mogelijk, dat zal worden aan
gedrongen op beëindiging van het lijdelijk verzet
in het Roergebied.
maakten, een werkelijk ernstige bedreiging in
hield. Het vertrek werd geheim gehouden, doch
degenen, die den geleerde naar het leven stonden,
waren er blijkbaar geheel van op de hoogte. Een
uur, nadat het gezelschap op het buitengoed aan
kwam, is de professor in zijn slaapkamer ver
moord gevonden, met een
Hé, riep mijnheer Crans, versta ik u goed, ver
moord gevonden. Maar dat is ongelooflijk. Je
weet het toch wel heel zeker, Werner. Je bent
toch niet het slachtoffer van een mystificatie
Neen, neen, schrijf verder, vermoord gevonden
met een dolksteek in de borst. Zijn eigen dochter
vond hem zoo, hij ademde nog zwak, doch is
kort daarna, zonder eenige aanwijzing te hebben
kunnen geven, overleden. De justitie is telegra
fisch gewaarschuwd. Dat is het.
Maar bij alle goden, Werner, is het waar Vnn
wie weet je dat Men wil je er toch niet laten in-
loopen
Ik was zelf op den Beukenhof. Ik hen hier op
het postkantoor te Renswoude.
Reusachtig. Maar geef dan nog wat bijzonder
heden. Wie waren die vrienden
Antoon van Grielen, medisch student, de zoon
van bankier van Gielen en de andere ben ik. Wij
waren, na de dochter van den vermoorde, de
eersten die op zijn kamer kwamen. We werden
opgeschrikt door den angstkreet, die zij bij de
vreeselijke ontdekking slaakte. Wij vonden haar
bezwijmd liggen vóór het bed van haar vader.
Naar alle waarschijnlijkheid zal de inhoud van
het Britsche ontwrrp-aanbod „a titre d'informa-
tion" aan de regeering der Vereenigde Staten
worden medegedeeld.
Volgens Engelsche berichten, zou Frankrijk
onder zekere voorwaarden bereid zijn, zich bij
het Engelsche antwoord aan Duitschland aan te
sluiten. Een der eerste condities is de herroeping
door Berlijn van de instructies aan de Duitsche
beambten inzake den passieven tegenstand in
het Roergebied. Ook hoopt men op de mede
werking der Ver. Staten tot oplossing van de
herstelkwestie.
I)E CONFERENTIE TE LAUSANNE.
De dag van Zaterdag heeft den toestand, met
betrekking tot de conferentie, niet gewijzigd.
De geallieerden hebben den geheelen dag on
derlinge besprekingen gevoerd. De Turken
kwamen niet van hun standpunt terug. De ge
allieerden schijnerv^een stap van de Turken te
willen afwachten, waardoor zij in staat zouden
worden gesteld, de besprekingen met de Turk-
sche delegatie te hervatten. Als deze stap van de
zijde dezer delegatie niet wordt gedaan, zal de
Turksche regeering hebben te beslissen welke
houding haar delegatie te Lausanne zal aan
nemen.
IN HET BEZETTE GEBIED.
De Belgische krijgsraad te Aken heeft de
Duitsche saboteurs graaf von Keilen, Ludwig en
Kingender, ter dood veroordeeld. Lorbeer werd
tot levenslangen dwangarbeid veroordeeld.
REDE POINCARE.
De Fransche premier Poincaré heeft gister te
Senlis een oorlogsgedenkteeken onthuld. Bij deze
gelegenheid heeft de premier ook een politieke
redevoering gehouden.
Poincaré wees o.m. op de betrekkingen tus-
schen Frankrijk en zijn geallieerden en de be
staande meeningsverschillen in zake de schade
loosstelling en verklaarde dat Frankrijk geen
concessies meer zal doen.
RUSLAND.
Naar gemeld wordt, zou uit de officieele
statistiek der Russische communistische partij
blijken, dat het aantal leden van de partij, dat in
1921 nog een half millioen bedroeg, thans tot
ongeveer 250,000 is geslonken. Als de groote
centra van het communisme worden genoemd de
gouvernementen Moskou, St. Petersburg, Jaro-
slaf, Nisjni-Nofgored, Wladimir en de steden
Toela, Brjansk en Iwano-Woznesensk. In deze
gouvernementen en steden wonen te samen
80,000 actieve leden der partij en even zooveel
candidaat-leden. Van de te Moskou wonende
communisten hebben 3 percent hooger onderwijs
genoten. Wat de beroepen aangaat, belmoren 49
percent der Mo.skousche partijleden tot den
werkmanstand en 33 percent tot de ambtenaren.
RUSLAND EN IIET VATICAAN.
Uit Moskou wordt gemeld, dat het departe
ment van buitenlandsche zaken Lwof, den vroc-
geren eerste-procureur van de heilige synode, tot
vertegenwoordiger van sowj et-Rusland bij het
Vaticaan heeft benoemd. Lwof heeft den laat
sten tijd in pro-bolsjewistischen geest gewerkt.
Kardinaal Gasparri moet reeds zijn goed
keuring aan deze benoeming gehecht hebben.
DE ONTVLUCHTING VAN EHRIIARDT.
De „Ullsteindienst" meldt
Over de ontvluchting van Ehrhardt is door het
departement van Justitie het volgende mede
gedeeld Toen hij een, bad ging nemen, is Ehr-
Dat is alles. Je kunt nog melden, dat de burge
meester en veldwachter en de dokter zeer spoedig
ter plaatse waren, de dokter nog vóór het slacht
offer den laatsten adem uitblies.
Mijnheer Crans wilde nog meer vragen, doch
Werner meende, dat het zóó meer dan voldoende
was en belde af.
Hij kon zich levendig voorstellen, wat er thans
op het redactiebureau van de courant voorviel.
De posteditie van het ochtendblad moest reeds
klaar zijn, maar alle maatregelen werden geno
men om in de stadseditie het vreeselijke nieuws
in geuren en kleuren aan de lezers mede te deelen.
Het eerste was een boodschap naar de zetterij,
dat er nog eenige kolommen dringend nieuws
opgenomen moesten worden. En terwijl mijnheer
Crans zelf een aaneengeschakeld verhaal samen
stelde van hetgeen hem getelefoneerd was, waren
twee andere redacteuren dadelijk bezig een ne
crologie te schrijven van professor Êvan. Natuur
lijk had men over den bekenden geleerde de
noodige gegevens voorhanden.Terwijl de een in
het kort den levensloop van den professor weer
gaf, beschreef de ander zijn beteekenis voor de
wetenschap en wees op het Verlies, dat de weten
schap in het algemeen en de academie van de
hoofdstad in het bijzonder leden door den onver-
wachten en gewelddadigen dood van dezen ge
leerde.
Wordt vervolgd).
EDAMSCHE COURANT
«Kaasas