r
%4. C^ArtAOA
WAAR REEDS PHILIPS II
OVER DACHT
V.....1;'psstAW*
'V' valuer
iiiiiiiiiiiiiiigiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiii
iiiliiiiiiiiiiii:i':iiiiniiiiiiiiiii:i';i ;ii;i:iii!ii:iiiii!ii;i!iiiiii i ,i iiiii:;iiiiniHiiiii r luiüinini
NIETS NIEUW ONDER DE ZON.
UNCLE SAM IN HET SPEL.
DE NICARAGUA-ROUTE.
VOORBEREIDENDE WERKZAAM
HEDEN.
VOOR DE BESLISSING.
BEZWAREN EN VOORDEELEN.
"V'*-
/fÏAriA&u
|&S. Porto
Xcorinto
'mam AC-,
y
-,^1. jua^jt J_s
MACH OCA '^/^OtHOA
conchudAo
SArt/nte,UE.uTO
OrlETERPE
E/LAMD
SAM JORGE'
RIVAS
llO LAS LAJAS
li 11 ill i
1111111
ii
11
Het wereldberoemde en als een wereldwon
der beschouwde Panamakanaal is nauwelijks
vijftien jaar in gebruik, of er worden reeds
plannen ruchtbaar, dia er op gericht zijn,
het kanaal een mededinger te schenken, waar
door het in alle opzichten zal worden over
troffen.
Het Panamakanaal is, naar algemeen be
kend is, het bezit van de Amerikaansehe re
geering, van de regeering der Vereenigde Sta
ten, op wier kosten het indertijd gegraven
werd, nadat de door den Fransehman Ferdi
nand de Lesseps begonnen onderneming in
Generaal José Maria Moncada, president
van Nicaragua.
een jammerlijk schandaal en een even jam
merlijke mislukking geëindigd was.
Het heeft een drie honderd veertig millioen
dollars gekost en het leek, toen het klaar
kwam, groot genoeg om het scheepvaartver
keer voor afzienbaren tijd te dienen. Maar nu,
vijf en twintig jaar nadat de Amerikanen hun
onderneming begonnen, zijn ze tot de oon-
ciusie gekomen, dat het kanaal na een volgen
de vijf en twintig jaren te klein zal zijn. Het
doet Jaarlijks aeven duizend schepen een
omweg van in totaal (voor alle schepen bij
elkaar) ze/ven duizend mijlen besparen. En
ofschoon het verkeer door het Panamakanaal
dit jaar met ongeveer vijf en twintig procent
verminderd is, ziet het er toch naar uit, dat,
zoodra de wereld zifch van de huidige depres
sie heeft hersteld, heel wat meer dan zeven
duiziend schepen voor de poorten van het
kanaal om toelating zullen vragen. Dan zal er
telkens een opstopping ontstaan, vooral omdat
de schepen niet eiken dag in het zelfde aantal
verschijnen, maar juist bij onvoorziene en te
groote hoeveelheden. Er zijn dagen, waarop
een minimum aantal schepen het Panamaka
naal passeert en dagen, dat ze op hun beurt
moeten wachten.
Bij een normaal toenemend scheepvaartver.
keer tusschen den Atlantlschen en den Stillen
Oceaan zal het Panamakanaal spoedig onvol
doende blijken en het is daarom, dat de regee
ring der "Vereenigde Staten ernstig overweegt,
een nieuw kanaal te graven, liever dan het hui.
dige kanaal te vergrooten, waaraan diverse he-
zwaren zijn verbonden, waarbij nog komt, dat
de Amerikanen liever twee dan één kanaal heb
ben, omdat één kanaal zulk een kostbaar bezit
is en gevaarlijk in geval van oorlog, omdat een
eventueele vijand met de verwoesting van dit
ééne kanaal zou kunnen volstaan.
Het nieuwe kanaal zal dwars door de Midden-
Amerikaan sche republiek Nicaragua worden
gelegd. Als plan is het niet nieuw en zelfs veel
ouder dan dat van het Panamakanaal. Reeds in
het jaar 1550 stelde de Portugees Antonio Gal-
vao een verbinding tusschen de twee oceanen
voor, die vrijwel over dezelfde route liep als het
kanaal, dat volgens de huidige plannen zal
worden gegraven. De gedachte van het z.g.
Nicaragua-kanaal is dus heel wat ouder dan de
Vereenigde Staten zelf. Er werd in 1550 niet
eens over de Vereenigde Staten van Noord-
Amerika gedroomd. Men wist nauwelijks iets
van wat wij nu als Noord-Amerika kennen.
Het moest nog door ondernemende reizigers
ontdekt worden....
De Portugees volgde overigens met zijn plan
slechts het voetspoor van voorgangers. Immers
reeds spoedig na de vierde reis van Columbus
in 1502 begon men zich bezig te houden met een
verbinding met het verre Indië en Azië via
Midden Amerika, waarvan men ontdekt had,
dat het slechts een smalle strook lands was.
Noord- en Zuid-Amerika verbindend. De expe
dities, die werden uitgezonden, ontdekten de
groote meren in Nicaragua, het Nicaraguameer
en het Managuameer. Twintig jaar daarna zond
Karei V Cortez naar Midden-Amerika, met de
opdracht, een bevaarbaren doorgang te zoeken.
Doch men ervoer langzamerhand, dat eT zulk
©en doorgang niet bestand en reeds In 1529
kwamen ernstige plannen op tot het graven
van een kanaal. In de drie volgende eeuwen
zijn de namen van Philips II, Nelson en Hum
boldt met kanaalpfannen verbonden geweest.
In Humboldt's „Politiek Essay over Nieuw
Spanje", dat in 1804 werd gepubliceerd, nadat
hij vijf jaren had doorgebracht met het explo-
reerea van hot gebied tusschen Peru en Mexico,
beval hij in groo
te lijnen de route
aan, ,die men
thans voor het nieuwe kanaal aan het uit
werken is en hij prees haar boven alle andere.
Nadien vinden we, in 1825, voor het eerst de
Vereenigde Staten in het plan geïnteresseerd.
Intusschen niet officieel. De financier en poli
ticus de Witt Clinton uit New York stichtte een
Kanaalmaatschappij, maar de regeering weiger
de haar steun. Vijf jaar later bood een Mldden-
Amerikaansche groep het recht, een kanaal te
graven, aa'h koning Willem I van ons land aan,
doch ontving een weigerend antwoord. In 1835
nam de Amerikaansehe senaat een resolutie
aan, waarbij de aanleg van een kanaal door
Nicaragua werd aanbevolen en president Jack
son zond een vertegenwoordiger, om de onder
handelingen te openen. Deze bereikte echter
geen resultaten.
De belangstelling bleef levendig. Een En-
gelsch officier maakte voor het eerst een
raming van de kosten en schatte ze op vijf en
twintig millioen dollar. Door het bezetten van
gedeelten van Nicaragua door Engelsche troe
pen geprikkeld, lokte Uncle Sam politieke ver-
wikkelingen uit, die bij tractaat werden op
gelost, welk tractaat stipuleerde, dat Europee-
sche mogendheden niet het recht hadden, zich
met de voormalige Spaansche koloniën te ver
rijken.
De bouw van den Panamaspoorweg in 1855
maakte intusschen een einde aan de waarschijn
lijkheid van een spoedig graven van een kanaal.
Desondanks bleef het eene plan op het andere
volgen. Uncle Sam begon zich heftig voor het
kanaal te interesseeren en een Amerikaansehe
maatschappij startte met uitvoering van een
project, doch alleen om er drie millioen dollars
bij te verliezen. Maar de Vereenigde Staten
bleven wakker en de intriges van Washington
hadden tot gevolg, dat de regeering van Nica
ragua zich vijandig toonde, toen de Lesseps de
onderneming wilde aanvangen. Deze wendde
zich daarop tot Panama, met het bekende ge
volg, dat voor de Vereenigde Staten van groot
voordeel is geweest, omdat een zich in vreem
de handen bevindend Panamakanaal het in
geval van oorlog op zee danig verzwakt zou
hebben, daar de Pacific- en Atlantische Oceaan,
vloten zich dan niet zouden hebben kunnen
vereenigen, tenzij dan met een omweg van tien
duizend mijlen via Kaap Hoorn.
De belangstelling, die Uncle Sam, in het
einde van de vorige eeuw, door het benoemen
van diverse commissies aan den dag legde,
maakte aan Europa duidelijk, dat het hem
ernst was. En de Fransche Panamakanaal
Compagnie, die aanvankelijk haar rechten op
het Panamakanaal voor honderd millioen dol
lars had aangeboden, bood ze voor veertig
millioen aan, waarna de Amerikaansehe ka
naal-commissie het Nicaraguaplan in den steek
liet en Panama aanbeval.
In den loop der eeuwen is, naar uit het voor-
gaande blijkt, meer sprake geweest van een
Nicaragua- dan van een Panamakanaal en er
blijkt tevens uit, dat het Nicaraguaproject
inderdaad redelijker was en is.
Vandaar, dat de Amerikanen, voordat ze de
rechten van Ferdinand de Lesseps' failliete
maatschappij overnamen, lang hebben geaar.
zeld. Ze wisten, dat een groot deel van het
Nicaragua-traject betrekkelijk gemakkelijk be.
vaarbaar viel te maken. Een zekere Commo
dore Vanderbilt was in 1849 met zijn raderboot
„Dictator" reeds tot het Nicaragua-meer door-
gedrongen, toen hij een groep goudzoekers
na«» Californië brengen moest. Hij ontscheepte
Drie leden van de Interoceanic Canal Com
mission, die een onderzoek naar de route-
van het kanaal hebben ingesteld.
zijn passagiers aan den oever van het meer,
vanwaar ze nog slechts een twintig kilometer
hadden af te leggen, om den Stillen Oceaan te
bereiken en een kustboot te vinden, die hen
naar San Francisco bracht. De tocht over land
van New York naar Californië was toen in
verband met de in het verre Westen rond
zwervende vijandige Indianenstammen te ge.
vaarlijk en de tocht rond Kaap Hoorn duurde
te lang naar den zin van de op goud beluste
avonturiers. Deze Nicaragua-route werd vijf
jaar lang gebruikt.
Dezelfde twintig kilometer, die de goudzoe-
kers over een rotsaehtigen grond hadden af te
leggen, is heden ten dage nog de eenige strook
waardoor een kanaal moet worden uitgegraven.
Het verdere en verreweg grootste gedeelte van
het nieuwe Nicaragua-kanaal loopt door het
genoemde Nicaraguameer en door de rivier San
Juan, die momenteel al voor kleinere stoom,
schepen bevaarbaar is en slechts eenmaal door
vier stroomversnellingen onbevaarbaar wordt
gemaakt, door de z.g. Costillogroep.
De Rio San Juan loopt parallel met de grens
tusschen Nicaragua en Costa Rica en raakt
die zelfs op een punt, waaruit politiek aange-
legde lezers kunnen concludeeren, dat hier
eenige politieke voetangels en klemmen liggen,
die overigens niet de eenige zijn, want Nicara
gua staat sinds jaren op gespannen voet met
zijn buren, San Salvador en Honduras, die de
meening zijn toegedaan, dat Nicaragua niet het
recht had, het Nicaraguakanaal aan de Ver.
eenigde Staten te verkoopen.
Dit heeft het gedaan en wel met het z.g.
Bryan-Chamorro tractaat, dat in 1914 gesloten
en in 1916 geratificeerd werd. Nicaragua ver
kocht hiermede aan de Vereenigde Staten voor
drie millioen dollar, „vrij van alle belastingen
of andere openbare lasten, de uitsluitende
eigendomsrechten die benoodigd zullen zijn of
bestreden of liever voorkomen zullen moeten
worden. Bij den aanleg van het Panama-kanaal
hebben zoowel onder het Fransche als Ame
rikaansehe toezicht duizenden door gele koorts
etc. het leven verloren. Het Panamakanaal
heeft evenveel levens gekost als een kleine
oorlog.
Dat wil men ditmaal voorkomen. Trouwens,
de Amerikanen organiseerden, zoodra ze met
het Panamakanaal begonnen, een schitterenden
sanitairen dienst, die het mogelijk heeft ge
maakt, dat het werk tot een succesvol einde
kon worden gebracht. De arbeiders stierven er
niet meer als ratten, toen ze een behoorlijke
en wetenschappelijk opgezette verzorging had
den.
Het zwaarste werk in Nicaragua hebben
thans de opmeters. Ze moeten hier en daar in
stinkende moerassen opereeren en staan soms
tot de borst in het modderige water. Hun toch
ten leggen ze te voet, in een kano of met een
ouderwetschen ossewagen af. Op die tochten
staan ze in gestadige radio-verbinding met het
hoofdkwartier te Ochoa, het „Hoover-kamp",
van waaruit regelmatig de expedities vertrek-
In het Hooverkamp te Ochoa, houdt een staf dokters en Amerikaansehe gezond
heidsofficieren zich bezig met het bestudeeren van de sanataire'toestanden.
bevorderlijk voor den aanleg, het onderhoud
en de exploitatie van een interoceaansch ka
naal, zulks voor altijd." Het tractaat geeft den
States intusschen nog slechts het recht tot
het graven van het kanaal, maar het sluit de
kans op mededingers uit, en dat is het voor
naamste. Bij het tractaat is voorts bepaald,
dat de Vereenigde Staten een optie van negen
en-negentig jaar hebben op de Little Corn en
Great Corn-eilanden in de Caraibische Zee en
op een maritieme basis in de golf van Fonseca,
in den Stillen Oceaan, tusschen Honduras, San
Salvador en Nicaragua. Honduras en San Sal
vador nu, alsmede Costa Rica, meenen, dat
hierdoor hun rechten op de golf van Fonseca
werden aangetast. De zaak Is een ernstige
kwestie geweest, maar op de lange baan ge
schoven door het feit,, dat er geen hoogere
macht aanwezig Is, die hier kan beslissen. De
Vereenigde Staten houden zich wijselijk bui
ten het conflict. Maar het Nicaragua-kanaal,
alsmede de talrijke Amerikaansehe onderne
mingen ln Midden-Amerika doen vermoeden,
waarom Uncle Sam zulk een overgroote be
langstelling aan den dag legt ln de aangele
genheden der Midden-Amerikaansche republie
ken, met uitzondering dan van de penibele
Fonseca-kwestie. Die belangstelling is overi
gens begrijpelijk en het ligt voor de hand, dat
Uncle Sam niets van revoluties in die republie
ken moet hebben. Vooral in verband met het
nieuwe kanaal hebben de Vereenigde Staten
groot belang bij een geregelden toestand. In
tusschen een merkwaardige ironie der geschie
denis, het was de revolutie, waardoor Panama
van Columbia losgescheurd werd, die het
Uncle Sam mogelijk maakte het Panama-ka
naal te graven, want de jonge republiek wilde
er graag wat aan verdienen. En het Is niet
onwaarschijnlijk, dat de revolutie in Panama
uitbrak, omdat er een Panama-kanaal op
komst was
Dit alles behoort evenwel in de politiek
thuis. We zullen het dies ook aan de politiek
overlaten, het Fonseca-probleem op te lossen
en nagaan, hoe de ingenieurs zich de techni
sche oplossing van het nieuwe kanaal voor
stellen. Er bestaan reeds lang uitvoerige tech
nische beschouwingen over het Nicaragua-pro
ject, berustend op plaatselijke onderzoekingen
en metingen. Het jongste project dateert uit
1901, maar het is te oud, om thans nog te kun
nen dienen. En het Is hierom, dat Amerikaan
sehe militaire ingenieurs sinds lang bezig zijn,
in de jungles van Nicaragua opmetingen te
verrichten. Hun taak is lang niet gemakkelijk.
Want het binnenland van Nicaragua is woest
en verlaten en even bar als de land-engte van
Panama was, toen de Amerikanen er het Pa
nama-kanaal begonnen te graven. Maar juist
de bij het Panama-kanaal opgedane ervaringen
maakten het mogelijk, dat men heden ten dage
zoo ongeveer weet, wat men moet doen, alvo
rens de hand aan het werk te slaan.
Behalve Amerikaansehe genie-officieren zijn
ook Amerikaansehe en Nicaraguaansche dokto
ren en geleerden bezig met onderzoekingen. Ze
gaan den gezondheidstoestand van het gebied
na en controleeren, welke tropische ziekten er
ken, die rivierbedding, rotsgrond en stroom
versnellingen onderzoeken.
De onderzoekingsarbeid gaat van de Ame
rikaansehe regeering uit en de leiders ervan
hebben onlangs aan het Amerikaansehe Con
gres een rapport over de bereikte resultaten
uitgebracht, waarin ze tevens het plan voor 't
nieuwe kanaal hebben uitgewerkt. De onderzoe
kingen hebben alvast aan het licht gebracht,
dat het nieuwe kanaal de helft minder zal
kosten, dan men aanvankelijk had geschat.
Tot dusver is de streek, waardoor het kanaal
zal loopen, in kaart gebracht en de komende
maanden zullen door de onderzoekers worden
doorgebracht met het doen van boringen. En
die zullen van hen even groote opofferingen
eischen als het topografische werk, waarbij de
landmeters zich met de machete, het typische
Latijnsch Amerikaansehe lange mes, dat het
midden houdt tusschen een zwaard en een
dolk, zich een weg door dén jungle moesten
banen. Terwijl ze soms, zooals gezegd, ten
gevolge van de door regenval opeens sterk
stijgende rivieren en stroomen tot aan de
borst in het water stonden, hadden ze zich
voorts te verdedigen tegen zoetwaterhaaien en
waterslangen. En des nachts, wanneer ze moe
en doodop naar een verkwikkenden slaap ver
langden, maakten de tallooze apen dien door
hun aanhoudend gekrijsch onmogelijk
Intusschen, al dit werk is slechts een voor
spel vergeleken bij de groote en grootsche
onderneming, die het graven van een nieuw
kanaal dwars door Nicaragua zal zijn "Volgens
schatting zal het vijf honderd millioen dollars
kosten, een bedrag, dat het overigens noodig
zal maken, de onderneming grondig te over
wegen. En voordat men met het nieuwe kanaal
zal beginnen, dient eerst definitief te worden
uitgemaakt, of het Panamakanaal op den
duur onvoldoende zal blijken. De bouw van een
grooten dam, waardoor dit kanaal een aan
merkelijke verbetering zal ondergaan, nadert
thans zijn einde en voorts blijven er nog twee
mogelijkheden, om het Panamakanaal te ver
grooten. Men kan ten eerste een derde serie
sluizen construeeren, waardoor de capaciteit
met de helft vermeerderd wordt en ten tweede
het kanaal uitdiepen en verbreeden, zoodat een
snellere doortocht mogelijk is. Maar wat de
derde serie sluizen betreft, dit is het laatste
woord. Daarna bestaat er geen kans meer op
uitbreiding. Het kanaal heeft dan een limiet
bereikt. Verbetering, een eenigszins afdoende
verbetering van het Panamakanaal zal groote
financieele offers eischen en het is derhalve
begrijpelijk, dat de voorstanders van het
Nicaragua-kanaal deze financieele offers dhhr-
voor willen bestemmen, zich er op beroepend,
dat men met betrekkelijk geringe extra-kosten
een tweede kanaal kan verkrijgen, waarvan de
voordeelen velerlei zijn. De in het voorjaar
gehouden manoeuvres der Amerikaansehe
Marine in Caraibische Zee en Stillen Oceaan
hebben o.a. ten doel gehad, de strategische
waarde van een nieuw kanaal te onderzoeken.
De resultaten zijn niet publiek gemaakt.
In een interview, dat de voorzitter van de
commissie voor interoceaansche kanalen, sena
tor Schall, kart geleden verleende, gaf hij als
zijn overtuiging ten beste, dat het Nicaragua-
kanaal er komen zal. Het is ten eerste om
strategische redenen noodig en ten tweede om
commercieele. Een groot deel der Zuidelijke
Amerikaansehe staten, ,en speciaal de Missis-
sippivallei, zal van het nieuwe kanaal in bui
tengewone mate profiteeren. Het biedt een
route naar den Stillen Oceaan, die duizend
mijlen korter is dan die door het Panamaka
naal. Wanneer het nieuwe kanaal tusschen
Minneapolis en New-Orleans gereed is, zal het
met het Nicaraguakanaal een prachtige verbin
ding vormen tusschen het Zuiden en het Wes
ten van de Vereenigde Staten. En het Nicara
guakanaal zal tevens Nicaragua en de er om
heen liggende republieken voor den handel
openen. Tot dusver ligt Nicaragua's binnenland
verlaten, maar wanneer er een kanaal komt,
zal dit worden opengeworpen en groote moge
lijkheden bieden.
Indien de werkzaamheden binnen afzienbaren
tijd worden aangevangen, zal het Nicaragua
kanaal in 1950 gereed kunnen zijn, dus onge
veer tegen den tijd, dat het Panamakanaal niet
meer in staat zal wezen, het toenemende
scheepvaartverkeer te verwerken, ondanks
nieuwe dammen, nieuwe sluizen etc. Dat dit
verkeer steeds meer zal stijgen, daarvoor staat
de immer voortschrijdende ontwaking van het
Oosten borg. En indien het scheepvaartverkeer
zich blijft ontwikkelen, zooals het zich sinds
den wereldoorlog heeft ontwikkeld, zal het
Nicaraguakanaal spoedig zich zelf betalen.
Naar wordt aangenomen, is de Hoover-
regeering voor het Nicaraguakanaal, terwijl
ook de militaire autoriteiten het ten sterkste
steunen, omdat ze zich erg onprettig voelen bij
de gedachte, dat een paar vijandige bommen en
een aardverschuiving het Panamakanaal kun
nen sluiten en aldus hun plannen in de war
kunnen sturen.
Het eenige ernstige bezwaar, dat pas tegen
het Nicaraguakanaal werd ingebracht, is de
jongste aardbevingsramp van Managua. Vóór
die ramp hadden de vulkanen van Nicaragua
zich rustig gehouden, toen het Amerikaan
sehe Congres voor de keuze stond, de erfenis
van de Lesseps al of niet te aanvaarden, kregen
de afgevaardigden van de voorstanders van
het Panamakanaal Nicaraguaansche postze
gels toegezonden, d,ie hun met de er op afge
beelde rookende vulkanen een heilzamen schrik
moesten inboezemen en ook van aardbevin
gen was het deel van het land, waar het kanaal
zal komen, vrijwel verschoond gebleven. Maar
nu kwam daar die aardbevingsramp roet in
het eten werpen. Zou het bestaan van een Nica
raguakanaal niet ernstig door nieuwe aardbe
vingen bedreigd kunnen worden? Het centrum
van de aardbeving lag juist in het traject van
het kanaal....
Links in den kop: de gesteldheid van den
bodem, waar 't kanaal moet komen, wordt
onderzocht. Met een boor zijn proeven
bovengebracht. Hierbovenhet type van
een Nicaraguaanschen arbeider bij de
voorbereidende kanaalwerkzaamheden
betrokken.
Het antwoord op deze vraag was verrassend.
Althans het antwoord, dat door sommige
geleerden werd gegeven. Die betoogden, dat
een aardbeving gewoonlijk een soort opruiming
houdt in de gesteenten. Alles wat ter plaatse
in den grond wankel is, wordt er, door tezamen
geperst en het resultaat is een stabiliteit, die
vóór de aardbeving niet bestond. Hierdoor
is de streek, waarin het nieuwe kanaal zal
komen, veel veiliger geworden dan ze oodt ge
weest is en dat wel voor een lange reeks jaren.
Bovendien heeft men ten aanzien van aard
bevingen ervaringen opgedaan, die voorzorgs
maatregelen insluiten en wat meer zegt, het
nieuwe kanaal zal voor het overgroote deel
door een meer en een rivier loopen, die sinds
menschenheugenis de aardbevingen hebben
overleefd. Weshalve men volgens de deskundi
gen de toekomst met een gerust hart tegemoet
kan zien.
Een ander bezwaar tegen een spoedig ter
hand nemen van het Nicaragua-kanaal, het
nieuwste wonder dezer eeuw, wordt door den
slechten economischen toestand gevormd. De
Vereenigde Staten staan voor het eerst sind3
den wereldoorlog voor een tekort in hun be
grooting, voor een verbijsterend groot tekort.
En de publieke opinie is niet erg gunstig ge
stemd ten aanzien van het uitgeven van de
vijf honderd millioen dollars, die voor het
nieuwe kanaal noodig zullen zijn.
Aan den anderen kant staan echter de zeker
heid dat 't nieuwe kanaal welvaart zal brengen
en het feit, dat er ondanks de depressie geld
genoeg is in de Vereenigde Staten. Er zullen
genoeg geldschieters zijn, die de regeering van
de noodige middelen zullen willen voorzien.
Indien het Congres de plannen goedkeurt, zal
het menschdom daarom binnen afzienbaren tijd
voor de tweede maal aanschouwen hoe, om de
woorden van een dichterlijken beschrijver van
het Panamakanaal te gebruiken, „een conti
nent zal worden verdeeld, om de wereld te
vereenigen.
N e w -Y o r k.
H.
Het paleis van den president van
Nicaragua.
Een blik op een arm van het Nicaraguameer, waardoor heen het nieuwe kanaal geprojecteerd is en dat er een van
voornaamste gedeelten van zal uitmaken.
