CASTEL GANDOLFO EU DE VILLA BARBERINI. DE ZOMERRESIDENTIE VAN Z. H. DEN PAUS. m urbanus vin. rsMhébés BLIJFT ART. 14 VAN HET VERDRAG VAN LATERANEN EEN DOODE LETTER CASTEL GANDOLFO EN PAUS Wilt ge u een poon ontslaan van 's levens knellende zorgen. Kom naar Gandolfo's brucht. blauwen spiegel spreidt. Kom naar Ganddolfo's brucht (Naar de verzen van Maffeo Bar berini, later Paus Urbanns VIII) Vacantia De een is van meening, dat zijn vacantie hem voor een paar dagen en weken IDs maakt van al de zorgen en vermoeienissen, die achter hem liggen; de een slaakt een zucht van ver lichting, wanneer zijd rustuur slaat in het jaar vol alledaagsche beslommeringen, omdat hij een dikke punt, of een triumfantelijk uitroep- teeken plaatst achter het verteden. De ander zal van de vacantie eerder verwach ten, dat hem nieuwe kracht en frissche lust en versche moed voor de toekomst geworden; de ander ziet vooruit in den tijd, die achter de sluizen van onbezorgdheid, weldadige luiheid, en sereens rust woelt en kolkt Moeten wij vaak om het wezen van een belangrijk verschijnsel en een gewichtig vraag stuk te benaderen, de quintessens van twee uitspraken combineeren, die van een totaal ver schillend standpunt getuigen, dan mogen wij dat is de vacantie er niet belangrijk genoeg voor ook hier doen. En dan wordt de vacantie zóó gekneld tusschen den tijd, die voor ons en den tijd, die achter ons ligt, dan wordt de vacantie, poos van herleving, bezinning en bezieling zoo genepen, tusscben verleden en toekomst, dat het vluchtige nu, 't ondeelbare heden uitvalt, of zich oplost. Tusschen den voltooid verleden en den toe komenden tijd tooveren wij ons een wondere periode, waarin wij de wenschende wijs, die overigens het heden beheerscht, reëel maken. In de vacantie beleven wij de paradox: den „tegenwoordigen tijd" van den „optatief". En daarmede komt er een brok Paradijs uit den hemel gevallen; daarmee verliezen wolken luchten, plasregens en stekende zonnehitte hun plaagzuchtig karakter; de vacantie weet op deze manier het heden te transponeeren tot zulk een hoogte, waarop het voor iemand van zelf spreken gaat, dat hij zijn toevlucht eens neemt in een abdij en een retraitehuis. Een goede vacantie is zulk 'n wonderdadige tijd, dat zij ons den Hemel, of voor wie het anders denken, het Nirwana dichterbij brengt, hetzij in een volkstuintje, amper een kwartier buiten de obsedeerende bedreiging van de nieuwste huizenblokken, hetzij in een huisje van wat latten en wat zeildoek aan het strand, hetzij in de kampeertent of in de luxueuse appartementen van een Kurhaus en 'n „Palace- hotel", hetzij in een vorstelijk landhuis bij Engadin, of in 'n optrekje op de hei Een vacantie wordt iemand het meeste be nijd, maar tevens het minste misgund. Het is een groot zedelijk goed, dat, voor iemand die het goed weet te genieten, nauwelijks met zware stoffelijke ketenen gebonden ligt aan die realiteit, die het verhindert de vlucht naar de sfeer der illusies cn idealen te nemen. Den arbeider wordt de vacantie gegund, den eerzamen werkman, en hem zoo hartelijk en royaal, dat hij vergeten kan, hoe hij voor die Hoven: Een zijpoort, toegang gevende tot het park der villa Barberini. Onder: Interieur van Castel Gandolfo, de Pauselijke troonzaal met de nog door Paus Pius IX gebruikte troonzetel. De schrijftafel van Pius IX in de werkka mer van Castel Gandolfo. weldaad heeft moeten strijden; hem, die over veler belangen en over veler wel geplaatst is wordt zijn vacantie van harte gegund, en waarom zouden wy de maatschappelijke ladder zoo langzaam opklimmen? waarom grijpen wij nu eindelijk niet raak en vast het doel hoe wordt den Heiligen Vader, Z. H. den Paus, hem, die gesteld is over het zielenheil van blank en zwart, van geel en rood, hem, die een ver antwoordelijkheid draagt, zwaar als geen ander, hem, die vroeger, vóór Hij het Stede houderschap van Christus Kerk bekleedde, wist en toonde, hoe Hij een vacantie waardeerde en noodzakelijk oordeelde door haar door te bren gen in de meest indrukwekkende getuigenis van Gods grootheid en des Scheppers almacht de bergen hoe wordt Hem op de aller-voor- naamste plaats een wijle rust gewenscht, opdat hij den looden last der dagen van zich afzette. Heel onze inleiding op ons onderwerp is slechts een parafrase geweest van dat oord, waar de Paus zijn vacantie door zal brengen: Castel Gandolfo, recht en statig, hoog boven de rotsen van het Lago di Albano, een plaats „waar een tweeduizendjarig verleden krachtig leeft, en waar het heden dood is", waar het dus den Heiligen Vader makkelijk moet vallen, om zich te bezinnen op de duistere toekomst en zich te bezielen in die afzondering tezamen met Hem, Wiens Plaats hij op deze wereld inneemt. Artikel 14 van het Concordaat, in 1929 gesloten tusschen Italië en den H. Stoel, het verdrag van Lateranen, dat de Christenheid zoo zeer met vertrouwen en dankbaarheid ver vulde, wijst nadrukkelijk de historische zomer residentie der Pausen aan het Vaticaan toe. De berichten, eenige maanden geleden, ver rieden klaarblijkelijk, dat Paus Pius het voor nemen had, om zich, wanneer de hitte te Rome haast ondraaglijk wordt, eenigen tijd in de Albaansche bergen terug te trekken. Werd er immers niet met koortsachtigen ijver aan de restauratie van het oude kasteel gewerkt; wer den de gebouwen: Castel Gandolfo zelf en de Villa Barberini met de kleinere villa Civo niet onderling verbonden, en had de Paus immers geen breeds strook gronds aangekocht om dit zomerverblijf afdoende tegen opdringerige en storende nieuwsgierigheid van de buitenwereld te isoleeren De Albaansche bergbewoners zijn er vast van overtuigd geweest, dat Pius XI na den roem rijken Pius IX, die 't laatst Castel Gandolvo bewoonde, er weer zijn intrek zou nemen, dat er wederom een geleerde en heilige Pontifex Maximus zou gaan tronen boven op hun ruige, beminde bergen, dat er weer een Paus Zijn blikken zou laten weiden over het mysterieuse Albaansche meer. De ontwikkeling der gebeurtenissen tusschen den H. Stoel en het Quirinaal laten niet toe, dat men het bericht verwacht: De H. Vader is naar Castel Gandolfo afgereisd. En toch, alwie zich een oogenblik de figuur en de persoonlijk heid van Paus Pius voor oogen stelt, zal het, gezien 's Pausen Impulsleven aard. Zijn wils kracht, gestaald in wijs beraad en vroed wik ken en wegen, niet vreemd voorkomen, wanneer wij straks tóch zullen vernemen, dat de op volger van Sint Petrus, en ook de opvolger van Urbanus VIII zich voor eenige weken heeft teruggetrokken op Castel Gandolfo. Dat schoone oord, waaraan dit jaar nog zoo ijverig gewerkt is, dat evident de aandacht van den Paus heeft gehad, ondanks alle moeiten en zorgen, dat staat mét jammer ge noeg vele andere, betreurenswaardige dingen uit 's Pausen omgeving, in het brandpunt der actualiteit. Wat zal de Paus doen? Op vacamtie gaan? Zoo ja, waar heen ven-huist Hij dan voor 'n korte poos, wanneer Hij naar Cassed Gandolfo reist en de Villa Barberini; en wie mag de schepper geweest zijn van zulk een rusthuis! Zooals wij nee-ds poogden te suggereeren, ligt 's Pausen zomerresidentie hoog boven heit blauwe water, hoog onder den blauwen hemel. Nauwe lijks een uur van Rome ver wijderd, ten Zuid-Westen van de Eeuwige Stad, verheffen zich eenige honderden me ters lang de rotsen van een ouden krater. Een hooge brug, die de dorpstraat over welft, verbindt twee van deze p-lateaux, waarvan het eene het Castel Gandolfo, het andeTe de Villa Barberini torscht. Hier speelt de natuur met haar tooverstaf. De trotsche gebouwen staan verscholen tusschen sterkriekende pijn- bootmen, terwijl de stilte der hoogte nog indrukwekkender wordt door de befaamde steeneiken, die op den wind het melodieuss lied der verre historie schij nen gezongen te hebben in het ruischen van het dichte, bonte loover. En van den eenen tuin naar het andere park loopen donkerbe schaduwde paden, die zloh in de vreemdsoor- tigste bochten wringen. Pieter Schenk, een Nederlandsch plaatsnij der, die in 1715 te Amsterdam op 54-jarigen leeftijd stierf, heeft het Oastel Gandolfo in een gravure beschreven, een beschrijving die wat dor aandoet om de juistheid, waarmee de topo grafische ligging uitgewerkt is, maar die des- w-orden, daar een uur ver de Sint Pieter, een uur ver van het Quirinaal. Reeds als kardinaal Maffeo Barberini bracht Urbanus VIII naar Romeinsch gebruik de on vergelijkelijk mooie Italiaansche herfstdagen in het Albaansche gebergte door, waar de lichte helderheid van de lucht, de bonte pracht van het gebladerte en vooral het gloeiende avond rood zijn bewondering opwekten. Niet alleen echter de natuur bekoorde aldaar den toekomstlgen Paus, hij droeg de tiaar van 1623 tot 1644 maar de sfeer van de oer oude klassieke sagen moest den geleerden, voor namen man, gesproten uit een oud-Italiaansch geslacht van handelslieden, evenzeer boeien. Natuurlijk slaan wij, zoodra wij een ampel woord over den Stichter van Castel Gand-olf wijden, Ludwig von Pastor's Gesohichte der Pabste op, waarbij evenwel, en dit wordt dan ook de reden, dat wij den söhrjjnwerper weer eens wat lang op deze historische figuur laten rusten meermalen 'n treffende gelijkenis op valt tusschen hem, die stond voor de Katho lieke restauratie, de godsdienstoorlogen en de rivaliteit der politieke machten in de eerste helft van de 17e eeuw, een man, die te maken had met een Richelieu en 'n Gustaaf Adolf, een Paus, die zich bijzondere zorgen moest maken om den Kerkelijken Staat, en dat deed nochtans zoo, dat hij de wereldlijke macht, ver onder de geestelijke macht achtte, een Paus, die in 1632 den nuntius van Weenen door den staatssecretaris liet weten, dat het er weinig aan toe doet, of de oorlog op religieuse of op politieke gronden ontstaat; maar dat het van belang ls, of het Katholieke geloof in gevaar is, een treffende gelijkenis tusschen dezen Urbanus VIII, en dien anderen Stedehouder: Pius, die leeft voor de Katholieke restauratie tegenover fascisme en bolschewisme, die staat tusschen de ontwrichting van werelddeelen, die te maken heeft met Hoover, Mussolini en Sta lin, een Paus, die zich ook wederom zorgen moet maken om zijn Vaticaanschen Staat.. Hoe laten wij ons echter verleiden om deze beide Pausen aanstonds met elkander in het groote te vergelijken; wij zijn pas aan het typisch kleine toe. Kardinaal Barberini dan zocht leder jaar trouw de Albaansche bergen op, niet zoozeer, omdat hij in vergelijking met Paus Pius al pinist genoemd mag worden, maar wel een De voorgevel van het Pauselijk buitenverblijf Castel Gandolfo. ondanks toch genoeg vertolkt van de grootsche natuur, die het kasteel omringt. Staande op de tinnen van de burcht of van de villa staat men verstomd over zulk een weelde van vergezicht: Noord-Westelijk zijn de grilligheid en de majesteit van het Albaansche gebergte te volgen; men ziet neer op Cicero's TuscTilanuni, en over de welige Romeins-che Campagne; in de wijde verte slaat de zon zijn roodkoperen gloed om den koepel van de Sint Pieter; 's nachts blakert Rome's lichtschijn den Italiaanschen hemel, terwijl de einder wordt afgesloten met de Tyrrheensche zee, waarop ver en geruischloos een mailboot traag langs den horizon schuift, en door de blauwe omtrekken van het Abruzzengebergte. En be neden aan den voet in het doodgebrande kra terbekken ligt strak en effen het dlep-blauwe water van het Lago di Albano, aan de over zijde beheerscht door den kegel van de „Monte Cavo", de resten van een oud-Latijnsche tem pelruime en dichte wouden van kastanjes. Het landschap ligt er klaterend van kleur, overstroomd met rood goud licht op den hellen dag; maar 's nachts wordt het hier een ge droomd wonderpaleis, wanneer de maan haar zilveren licht en witte sln'iers neerspreidt over het donkergroen van boomen en het diepe blauw van water. Overdag ligt de klove tus schen Rome's triumfeerende wereldstad, hoofd stad van bet Christenrijk en hoofdstad van Italië, de klove tusschen de Heilige Stad en de herinnering aan Latiums oertijd stil en bont en bloot open voor het oog, dat weidt over evenvele eeuwen als kleuren; maar s nacht is het of de geesten van zoovee1 eeuwen, van zooveel helden en hedligen, levend Het dorp Castel Gandolfo, gezien vanaf de oevers van het Albaansche meer. Het Pauselijk buitenverblijf en de beide parken liggen links van het dorp. graag wandelaar. Het wandelen maakte een belangrijk programmapunt voor hem uit. Gelijk dat van onzen Paus bekend is, stond bij zeer vroegtijdig, heel vaak bij zonsopgang al op; na 't brevier gelezen te hebben, las hij de H. Mis, waarna hij heel den morgen aan zijn plichten van staat, aan conferenties en aan audiënties wijdde. De namiddag diende dan tot ontspanning; na tafel genoot hij een siesta of onderhield hij zich met zijn familie, die hij in zijn naast omgeving wist, en waarvan er meer dere leden ln hooge kerkelijke functies waren geplaatst; graag luisterde hij ook naar het de- clameeren of voordragen zijner eigen verzen onder muziekbegeleiding. In den namiddag dan ging hij wandelen, of rijden, urenlang in de tuinen van Quirinaal of Vaticaan. Zijn disch was zoo eenvoudig en sober mogelijk; 's mid dags nam hij nraar heel weinig tot zich, omdat de hoofdmaaltijd 's avonds plaats had. En 's nachts wenschte hij de grootste stilte; men vindt zelfs vermeld, dat hij de vogels ln den tuin Het dooden, omdat zij hem stoorden. In weerwil van deze laatste aneedotisehe bij zonderheid, trok hij toch telkenjare, in Mei en in October als kardinaal al veertien dagen ongeveer naar het gebergte rondom het Al baansche meer. Hij nam dan zijn introk in een villa, eigen dom van Monsignore Visconti, dat aan het begin van het dorpje Gandolfo, waarop de Camera Apostolica in 1596 de hand had gelegd, en dat pal aan den oever van het meer lag. Als Paus kocht hij deze villa, en terwijl hij in andere jaren nog wel eens elders huisves ting vond, de eerste jaren van zijn pontifi caat genoot Urbanus gastvrijheid ln de villa Mond ra gone van kardinaal Borghese wij vermelden deze bijkomstigheden om den lezer eenige welklinkende namen uit deze periode der kerkgeschiedenis in het geheugen terug te roepen betrok hij toch in 1626 voorgoed tweemaal 's jaars Castel Gandolfo. Tijdens zijn verblijf doorkruiste de Paus links en rechts de omgeving, waar hij nu hier, dan daar 's mor gens de H. Mis opdroeg. Dat dit ook hier even als te Rome over het algemeen in de namid daguren gebeurde, moge volgen uit het feit, dat de zaken van Kerk en Staat geenszins wer den stopgezet, want ooi tijdens deze vacanties werden de gezanten en andere bijzondere hoog- waardigheidsbekleeders ontvangen. De villa van Visconti werd dan tot een paleis omgebouwd, een paleis, als een burcht, omgeven door een solleden ringmuur. Deze algeheele hernieuwing was in het jaar 1629 voltooid. Tegelijkertijd werd er een nieuwe weg naar het Castel Gandolfo aangelegd. Het plan voor het overigens sobere, eenvou dige, ja zelfs nuchtere en zwaarmoedige bouw werk was ontworpen door Carlo Maderno, en werd uitgevoerd door Bartolomeo Breccioli, die bijgestaan werd door mannen van naam als een Domanico Castello en een Do ren zo Bernini. Dat Kardinaal Barberini veel van d-eze plaats hield, blijkt aan de uit- noodiging, die hij zijn vriend en vertrouweling Lorenzo Magalotti in dichtvorm deed toekomen, waarvan dan ook eenige regels bij den aanhef van. dit artikel werden geplaatst: „Zie", zoo luiden een paar andere verzen, in proza weergegeven, „zie hier wordit de bodem al vochtiger, hier zucht al een koeler windje over de zengende hitte; en de zomer maakt zich gereed tot een overhaas ten aftocht. Liefelijk LoSkt het land, en de vrijere lucht van het heuvel landschap. Hier verkwik t.k mij; hier verwijl ik zoo graag, waar mijn blik ken ver zweven als in vogelvlucht over heuvelen en dalen. Hier her vindt het lichaam zijn krachten; hier blijft mij de ouderdom verre, waar de weldadige stiilite mijn bedrijvige^ geest kalmeert. Wilt gij, Magalotto„ u ook ontslaan van kwellende zorgen, kom dan waar het Albaansche meer zijn blauwen spiegel spreidt, Lom naar Gandolfo's burcht, naar den burcht van liet Julische Alba, waar een eenvoudig huis welkome gasten opneemt". En dat Paus Urbanus tevreden was - over zijn stichting, blijkt uit de vele gasten, waarmede hij ziclh op Castel Gandolfio omringde. Hieronder waren vele dichters en kunstenaars. De dichters op hun beurt bezon gen dit gastvrije zomerverblijf, en niemand minder dan Claude Lorraine schilderde dit paleis, op Urbaan's bestelling Tot aan 1870 is Castel Gandolfo bij vele Pau sen geliefd geweest, en waar het vele herin neringen bevat aan Paus Pius IX, die het 't laatst bewoonde, verraadt het ook, dat deze laatste Paus in genegenheid voor de zomerre sidentie bij den stichter niet achterbleef. Na 1870 bleef het slot ter beschikking van het Vaticaan; evenwel niet als eigendom. Het Vaticaan verhuurde het aan een familie, die echter niet kon verhinderen, dat het kasteel en het park er spoedig verwaarloosd en ver armd uitzagen, totdat Paus Plus XI, volgens de berichten, kosten noch moeiten spaarde, om het wederom tot een yaardig en gerieflijk ver blijf in te richten. Momenteel kunnen wij slechts hopen, dat het doel van deze kostbare en deskundige res tauratie ook bereikt worde, en dat deze roem rijk regeerende Paus den weg naar Gandolfo in vrede moge inslaan Hoewel van Paus Urbanus verzekerd wordt, dat hij zich vrij hield van nepotisme, is de verhouding tot zijn naaste familie niet te ver gelijken met toestanden uit den huidigen tijd. omdat deze momenteel nauwelijks meer hé- staan. Hoe weinig immers vernemen wij thans van de familie der Pausen. Vroeger, en vooral ln de 16e en 17e eeuw, en ook hij Paus Urbanus, was dat anders. Het zon ons te ver voeren, om de familierelaties van dien Paus met de machtige Barberini's in den breede te beschrijven. De Paus had twee broers, de een, Antonio, was Capucijn, de ander, Carlo, had drie zonen, Francesco, Taddeo en Antoïlio, die allen een onberispelijk leven leidden. Broe der Carlo, die vroeger bankbeambte was ge weest, kreeg een hooge post en werd benoemd tot „generaal der Kerk", zonder nochtans veel invloed te kunnen uitoefenen, wat het karakter van Urbanus in geen geval duldde. Neef Fran cesco werd reeds in Augustus 1623 prelaat en medelid van de Consulta, terwijl hij drie maan den later het purper ontving, op nauwelijks 26-jarigen leeftijd. Antonio, de derde zoon van Carlo, maakte eveneens 'n schitterende carrière en werd in 1627 tot kardinaal verheven. Urbanus kon de smeekbeden zijner familie niet weigeren, hoe wel van den anderen kant ook Antonio deze waardigheid om zijn deugd en reinheid van ze den ten volle verdiende; van zijn inkomen, dat in 1630 8000 scudi bedroeg, piaakte hij een uit muntend gebruik. Hij stichtte niet alleen de beroemde Barberijnsche bibliotheek, die op de Vqticaansche na de rijkste is, doch deed er overigens veel goed mee. 's Pausen broeder Antonio, de Capucijner monnik, werd eveneens kardinaal, min of meer om den onderlingen nayver der broeders in evenwicht te houden. Deze Antonio bleef een streng leven leiden; wanneer hij bij den Paus ontboden werd, kwam hij te voet, wat Urbanus steeds gunstig beoordeelde, en verder wordt zijn ascese nog verkondigd door het grafschrift dat hij zich koos: „Hier ruston, stof, asoh en niets". Werden reeds de drie kardinaalnepoten met talrijke gunstbewijzen bedacht, Carlo Barberini en diens derden zoon voeren er het beste bij. Men moet zich natuurlijk In de omstandig heden dier tijden indenken, om deze en zulke zaken rechtvaardig te kunnen waardeeren. Nog- Interieur van Castel Gandolfo: de wachtzaal van de Zwitsersche garde Salone degli Svizzeri"). maals wordt er hier de aandacht op gevestigd, dat wij in Pastor's geschiedenis herhaaldelijk lezen, dat dit nepotisme, dat den Paus zelfs gewetensangsten op zijn sterfbed berokkend heeft, familieleden gold, die een waardigen en alleszins hoogstaanden levenswandel voerden, zoodat men geenszins van de Barberini's een indruk mag krijgen, die door sommige Re naissance-pausen wel eens gewekt wordt. Dit alles diende hier evenwel ter verklaring van het nu wel begrijpelijke feit, dat de ver wanten van Paus Urbanus dicht bij het Castel Gandolfo een zomerverblijf voor de familie Barberini lieten bouwen, en wel door denzelf den bouwmeester, die Gandolfo gebouwd had. Zij plantten er 't groote befaamde eikenwoud om hun bezitting en verzamelden er alles, wat de eerste, de meest bekende, en de grootste le den van het geslacht, die zich allen als groote kunstmin-naars hadden doen kennen, aan schat ten van schilderijen, weefsels en edelsmeed- werk vergaard hadden. Nog lang, tot voor eenige jaren, kozen de Barberini's tijdens de zomermaanden hun verblijf aan de oevers van het Lago di Albano. Thans is de villa door een brug over de dorpsstraat met het Castel Gandolfo verbonden. Thansen weer dringt zich de vraag op, zal het Pius gegeven zijn, om zonder ern stige zorgen, de pijnen en kwellingen van het Een hoekje der villa Cibo tusschen Castel Gandolfo en de villa Barberini gelegen. Pontificaat, die l'j voorbaat vergeven zijn, ook een wijle op Castel Gandolfo te vergeten? WH zullen niet nog eenmaal de verzen van Maffei Barberini herhalen, al zijn ze nog zoo toepas selijk op Paus Plus. Wij zullen, zelf genietend van een krachtda dige vacantie, het „Oremus pro Pomtifice" op de lippen brengen, en dit niet ter intentie van Zijner Heiligheids vacantiereis, maar om Gods zegen te erlangen over de geweldige gebeurte nissen, die Christus' Stedehouder zelf en Zijne Kerk bedreigen. De terrassen van het park van Castel Gandolfodat uitzicht geven op het Albaunschq Meer, i 1 I I I III lil.ll.llillil'.l llllllJi;il!»illl!lil!l!ll!j|il l l lll i i III mm I III II iiiiiü; I I I lil I I I I 1.1 I! I I! I I I ilill III II I I llülllllir

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Nieuwe Schiedamsche Courant | 1931 | | pagina 10