DE BEIAARD ZINGT
mSm
DAGBLAD VOOR SCHIEDAM EN OMSTREKEN.
STADSNIEUWS
54ste JAARGANG
DINSDAG 28 JULI 1931
No. 16088
UIT SCHIEDAM S
VERLEDEN
<2. -
RUREAU. KOEMARKT 4, SCHIEDAM
TELEFOON INTERCOMM. 68085
DE BEIAARD ZINGT
DE OUDEN VAN DAGEN OP REIS
VAN HET KANTONGERECHT
Wederom communisten
DIT NUMMER BESTAAT UIT
DRIE BLADEN.
noteering moutwijn en
SPIRITUS
INGEZONDEN.
mÈÊËÊÈmÈ
De ABONNEMENTSPRIJS van <3® NIëUM^
SCHIEDAMSCHE COURANT bedraagt. tranc
by vooruitbetaling: 10-
Der drie maanden 3.25; per maand
Per week 25 cents.
rh u nost bedraagt de
bezorging franco per P 3 75, bü
abonnementsprijs per drie maande
Vooruitbetaling.
gtpnda fla-n ons
losse exemplaren «J" a 6 centa
bureau Koemarkt 4 verkrug
Per stuk.
POSTCHEQUE- en «ROM®" No. 81440.
NIEUWE SCHIEDAMSCHE COURANT
DE ADVERTENTIEPRIJS bedraagt:
Voor 1—6 regels: 1.55, elke regel meer 25 ets
Bij contract aanzienlijke reductie.
Geen prijsverhooging voor den Zaterdagavond.
Reclames tusschen den tekst dubbel adv.tarlef.
Liefdadigheidsadv. half tarief. Voor Liefdadig-
heidsadvert worden geen contracten afgesloten.
Kabouter-advertentiën: 5 regels 0.60; 10
regels 1.—; 16 regels 1.50; bij vooruit-
betaling. Porto voor opzending van brieven
gelieve men bij te voegen.
- w f.
A t 77^0- bii verlies van één hand, één voet of één oog; ƒ150.— bij verlies van een duun; 75.— bij verlies van een wijs
te-^Tng 500.— bij overlijden door een ongeval; 500bij verhes van beide banden, voeten oi oogen, Verzekering loopt op de voorwaarden als eenmaal per maand in dit blad worden afgedrukt.
Gratis-OngevallenverzeKe^^ë Iedematen aUe vinger8 van een hand; 25— bij verlies van eiken anderen vinger. De verzeK p p
vinger; t 50
Nu de gelden beschikbaar gesteld zijn voor
de dringend noodige restauratie van den Sint
Jaastorem aan de Groote MaTkt, is het ook
hej meeat geschikte moment om ernstig de
mogelijkheid te overwegen, of ook ons klokken
spel niet uit zijn verwaarloozing kan worden
opgeheven. In dit verband vragen wij de aan
dacht voor een op ons verzoek geschreven twee
tal feuilletons, waarvoor wij gaarne in ons blad
van heiden em morgen plaatsruimte afstaan.
KATHOLIEKE RADIO-VEREENIGING
„ST. LI DUIN A"
De excurse naar Hiversum
'N HARTELIJKE ONTVANGST
Zondag maakte onze Katholieken Radio-
Vereeniging „St. Liduina" wederom haar
traditioneel© jaarlijksche excursie naar de
studio's te Hilversum om haar opwachting te
gaan 'maken.
Met drie groote touring-cars werd de reis
ondernomen,
Nettegenstaande het slechte weer verkeerden
de deelnemers allen in de beste stemming en
Was het gezang en gelach niet van de lucht.
Te 1 uur precies kwam het gezelschap te
Hilversum aan, alwaar de Schiedammers in de
kroote concert-studio ontvangen werden door
den secretaris van den Katholieken Radio-
Omroep, den heer Paul M. Speet en den heer
Steens, dien bekenden omroeper.
Nadat de heer Speet eenige hartelijke woor-
den van welkom had gesproken en de heer
H. J. Vlug, voorzitter van de Schiedamsche
Radio-Vereeniging, in een kernachtige toespraak
daarop had geantwoord, werd een rondglang
gemaakt door de verschillende apartementen,
waarvan vooral de groote concert-studio en de
technische kamer de beamgstelling wekten van
bet gezelschap-
Nadat de Schiedammers nog eenige nummers
hadden bijgewoond van het lunch-programma.
v®rliet het gezelschap buitengewoon voldaan
bet Huis van den Katholieken Radio-Omroep
en werd de terugtocht via Amsterdam, Haarlem
en Noordwtk aanvoa-rcL
Onderweg ontmoetten, de Schiedammers nog
een groote groep luisteraars uit Den Haag die
eveneens de studio's gingen bezichtigen
Te ongeveer half elf kwamen de touring
onder groote belangstelling van vrienden
kennissen wederom te Schiedam terug.
Aan de excursie werd deelgenoemen door 83
personen, tebwijl nog 25 liefhebbers
worden teleurgesteld.
Onze Katholieke Radio-Vereeniging „St. Li
duina kan wederom op een uitstekend ge slaag
de excursie terugzien.
VÓÓR VIJFTIG JAAR.
Uit de „Nieuwe Söhied. Ort." van 31 Juli
1SS1:
Op de vergadering van de „Branders-Miout-
wijn-Vereenligiing'' werd de commissie toit re
geling der verkoopprijzen harkoizen.
Uit die gezindheid der vergadering bleek, dat
de bevoegdheid der commissie langzamerhand
zal uitgebreid worden, waardoor deze haar in
vloed en beteekenis belangrijk zal verhoogd
VÓÓR VIJF-EN-TWINTIG JAAIi
Uit de „Nieuwe Söhied. Crt." van 27 Juli
1906:
Gisteravond ongeveer 8 uur werd een zeer
eigenaardig schouwspel waargenomen. Op het
dak der O. L. Vrouw Visiitatiekenk aan de
Nieuwe Haven stonden 14 ooievaars geschaard,
allen op één poot. Honderden toeschouwers
stonden naar de vogels te kijken.
Uit de Nieuwe Söhied. Crt. van 28 Julli
1906:
De Sint Janskerk ondergaat een vrij belang
rijke verandering: de plaats waar de trouwe
Westfalers, diie onze Katholieke gemeente
groot hébben gemaakt, ziich in het g|abeld
veireenigden, en de' plek waar zoovele ouder-
loozen hunne kinderlijke beden ridhtten tot
den Voider der weezen, moffenkoor en weezen-
woor, ter weerszijden van het zangkoor, zijn
onder de mokerslagen verdwenen.
cars
en
moesten
De verpleegden van tot St. J-acobsgastliuis,
dat wo® al hekend, zouden een autotocht gaan
maken en toen hen verteld ward, dat die Za
terdagmiddag j.l. zon Plaats hebben, liepen
velen reeds 's morgens vroeg tin hun Zonldog-
ache kleeren, vol spanning en wachtend, op die
dingen, die konnen zouden.
Om twee uur reden auto-touringcars van de
fa. Van der Ende voor, de oudjes stapten in
en onder zingen en jolijt, ondanks een enkel
regenbuitje, ging het naar Mijendaal. Daas
dronken zij thee en aten zij koekjes, wat zich
nog eeais herhaalde te Kijkduin, waarheen nog
werd. gereden. Verschillende oudjes waagden
zich mag even op tot strand, maar een nieuwe
regenbui kwam opzetten en allen namen weer
plaats in de bussen, om de terugreis naar Schie
dam te aanvaarden. Uiterst voldaan keerden
de oudjes 's avonds weer naar het Gasthuis
todht kon wcirdien georganiseerd, dloar-
j „nlden waren toasldhikblaiar gesteld dlooir
idolen van de Nod. Herv. Kerk en de
t thersche Kerk. Verschillende firma's en par-
hadden versnaperingen beschikbaar
itiiculi^reu
Bjj of krachtens wetten of verordeningen
voorgeschreven en andere officiëele
af- en aankondigingen van het
Gemeentebestuur
HINDERWET
B. en W. van Schiedam hebben bij hun be
sluit Van 23 Juli 1931 vergunning verleend
aan:
1. de drukkerij „Laboremus" (firma Hak
Könenmmn) tot oprichting van een drukkerij
in het pand Oude Sluis 3,. kadaster Sectie A.
nos. 211 (gcdi) en 212, met 5 eiecitromotoren
van resp. 1X. 1, Vs en P-K-, drijvende
snel- en degelpensem en ©en zetmachine,
2. die N.V. Houthandel W. S. van de Wete
ring Go. te Rotterdam tot oprichting van
een stoomhoutzagerij en schaverij aan de Wes-
tenhaven, kadastraal Sectie M. nos. 31900,
3200, 3201, 4477 en 3797, mat een stoommachi
ne van 300-400 P.K., drijvende een electrisehe
centrale voor licht en kracht en diverse hout-
bewierkiingsmaielrines, een stoomketel van 120
M2. verwarroingsoppervlak en 4 electromoto-
ren van resp. 5, 5, 3 en 3 P.K., drijvende ©en
kortziaag- en een slijpmachine en 2 loopkat-
ten;
3. die N.V. Fabriek voor metaal-preserven
te Rottendam tot het oprichten van een me
taal verffabr iele en het opslaan van 2000 L.
benzol en try chloor,aethylieen (mengsel) in ©en I publieke tribune.
De leiders van de afdeeling Schiedam van
de Communistische Party Holland, Collé en
C Frenay zijn gisteren weer voor het koperen
hekje verschenen. Ditmaal voor het feit, dat ze
op 24 Juni den dag der gemeenteraads-verkie-
--ingen op de Hoogstraat een optocht hadden
geformeerd, die onder het roepen van „Rood
front" voortdurend daar défileerde.
Verdachte C. kon zijn gemeenteraads-allures
ook in de rechtzaal maar niet kwptraken, en,
der gewoonte gtrouw, heeft hij weer vele nia
„de aandacht gevestigd" op feiten die met e
te behan-delen kwestie absoluut niets te ma en
hadden. Maar iedere verdachte heeft het recht
zich zoo goed mogelijk te verdedigen en C. had
tenminste de goede eigenschap, dat hij netjes
en beleefd en beschaafd bleef.
Dat was anders met verdachte F.
Twee weken geleden was hij onbehouwen,
maar zooals hij aich nu gedroeg, was 't op zijn
minst genomen, verregaand onbeschoft. Onder
het verhoor van zijn collega interrumpeerde hij
telkens op de meest brutale manier, en als de
kantonrechter hem gebood te zwijgen, ant
woordde hij: ,,ik heb het niet tegen jou." Zoo
ver ging hij aeijfs, dat hij den kanton
rechter brutaliseerde door hem met ,,jij" en
„jou aan te spreken. Verder stond hij met
zijn handen diep in zijn broekzakken wat rond
te draaien, ijdel in den spiegel te kijken en
teekenen van verstandhouding te wisselen met
het rumoerige groepje geestverwanten op de
28 Juli: Diergaarde, avond,concert Kon
Mil. Kapel.
31 Juli: Diergaarde, avondconcert Rati.
Philh. Gen. Groote Kerk, orgelvoordracht i
J. H, Besselaar Jr., 8 uur.
1 Aug.: Diergaarde, avondconcert solisten
Ital. Opera.
2 Aug.: Doeletuin, 5e (laatste) pop. concert
Kon. Mil. Kapel, 8 uur Diergaarde, middag
concert Haagsche Harmonie.
Dagelijks: Casino-theater, Yardoz' Ope
rette Revue 8,15 uur. (voor volwassenen).
Bioscopen: Goedgekeurde programma's
tol en met Donderdag 30 Juli in: Thalia, Heit
Geheimzinnige eilandRoyal, Watt en half
Watt als detectieven; Olympda, Het meisje met
twee vaders; Corso, De onsterfelijke Vagebond
(voor volwassenen); Luxor, Försteirchrist
ivoor volwassenen); Centraal. De deserteur
voor volwassenen); Roxy, Haar filmcarrière
(voor volwassenen); Colosseum, De Onschul-
digen van Parijs (voor volwassenen); Ooster
theater, Het geld ligt op straat (voor volwas
senen).
Verwacht wordt: Zwakke tot matigen, meest
Westelijken wind, zwaar tot half bewolkt,
miet tijdailijkie opklaring, waarschijnlijk mc^g
enkele regenbuien, weimig verandering in
temperatuur.
HOOGSTRAATBELANGEN
Op de vergadering, welke b0aenanr?77repni-
«to Sacrum wordt alleen de
^HoogstnoatbeiangenKtob^ Hoo©straatbe-
leden, nmar ook de nilt?L
de vergadering zullen, zoo-
woneirs toegang. Op
als wij reeds medetoolden, de plannen bespro
ken wonden voor een te houden winkelweek van
1" tot 19 Ocitober a.s„ wanneer de nieuwe be-
stoatlmg van de Hoogstraat gereed i®.
BOLHOED GESTOLEN
Ten nadieele van dien kellner J. D„ ntt de
Alieiidastraat, is Zondag uit het café van S.,
aan de Koemarkt, een bolhoed geatolen
LAF
Gistermiddag om 1 uur verscheen een agent
van politie op het kantongerecht om te ge
tuigen inzake een overtreding varn de commu
nisten C. F. en het raadslid W. C. De agent
bad voor de zitting zijn rijwiel geplaatst in het
daarvoor bestaande rek to de vestibule van 't
gerechtshof, waar ook andere rijwielen ston
den. Toen de agent na afloop van die zitting
zijn fiets wilde ophalen, bleek dat de achter
band met een mes was doorgesneden.
SCHEEPVAART
Voor tot eerst in ruim twintig jaar is heden
geen enkel schip onze havens binmengeloopen,
en heeft ook geen enkel schip ze verlaten.
EXAMEN HOOFDAKTE
Geslaagd te 's Gravenhage de toer M. D.
Moes, alhier.
onder grondsiohe tank, 1,600 L. teerolie .in ijzer
fust, 10.000 K.G. asphalt, 500 K.G. haTs en
10.000 K.G. verf in houten vaten van 50 L.
in helt panld Bakkersstraat 15, kadaster Sec
tie L. no. 196, met een electromotor van 14
F.K., drijvende een mcrgketel met roerwerken
cn een breekmaicbine en met 4 kookpotten;
4. die N.V. Anker- en Ketting-Industrie Hol
land tot' ui'tfbineidiing vian de ketting- en anker-
smeiderrij m;et leien grofsmederij, bakwenkerij
en draaierij in het pand Buitenhavenweg 94,
kadiaster Sectie I. nos. 1702, 2389, 2390 en 2395
dbor bijplaatsing, verplaatsing en verwijdering
van diverse eleotromotoren, waarin aanwezig
zullen zijn 13 eleotromotoren van totaal 146
p.K. (t.w. 1 x 30, 2 x 20, 1 x 15, 4 x 10, 4 x 5
en 1 x 1 P.K.), drijvende een luchthaintea' van
275 K.Gt vulgewWht, 4 ventilatoren voor 2E
ketting- en smidsvuren, 2 knipmaoMnes, e^n
boormiaobiine, een toets- of trekbank, een lier
en diverse diraaii- en andere banken in de batui-.
werkerij en dinaaiierij.
5. de N.V. Chemische Lijm- en Zeepfabriek
i.o. tot oprichting van ©en lijm- en zeepfabriek
in het pand Noordvestsiingei 5759, kadaster
Sectie H. mo. 738, met 2 stoomketels van resp.
18 en 15 M2. veirwarmingsoppervlak en met
een ruwoliemobor van 70 P.K. en 2 electroonio-
toren van resp. 10 en 3 P.K., drijvende een
breekroolen, een transportband, een schutbak,
wasehimojchines, roerwerken en een trii^torich-
ting.
Schiedam. 27 Juli 1931.
DRANKWET
B. en W. van Schiedam brengen ter open
bare kennis, dat bij hen zijn ingekomen verzoe
ken van:
ie. P. H. Brouns, alhier, om vergunning voor
den verkoop vam sterken drank in het klein
voor gebruik ter plaatse van verkoop in de
bemeden-localiteit van het perceel, gelegen aan
bet Broersveld 14b, alhier; en
2e. N. L. Dubois, alhier, om vergunning voor
den verkoop van sterken dronk in het klein
voor gebruik ter plaatse va,n verkoop in de be-
neden-loiaafl'itieit van hef penceel, gielegen aan
de Beierliandsiclbestraat 21, alhier;
en heriinmerem er aan, dat binnen 2 weken na
deze befcemdimiakJing tegen het verieenen van de
aangevraaig'dfe vergunningen bij hun College
'Slohriftollijk ibezwarieni kunnen wanden ii^?e-
braoht.
Sdhliedam, 27 Juli 1931.
AANRIJDINGEN
lederen Woensdagavond half 9 verplichte
bijeenkomst St. Jos. Gezellen, Schiedam I, Ver-
eenigingsgebouw Lange Haven 70. Conferentie
over: Populair Godsdienstige Onderwerpen,
door den praeses.
lederen Donderdagavond van 810 ui/i
repetitie Polyhymnia. R K. Volksbond.
lederen Vrijdagavond van half 9 tot üaif 11
repetitie Koninkl. Zangvereeniging Schiedam'»
Mannenkoor „Orpheus" onder leiding van Ed.
Flipse. Gebouw R. K. Volksbond.
Toen de eerste verdachte zün „pleidooi" had
beëindigd, kwam verdachte F. aan de beurt.
Hü' maakte eerst de opmerking dat hij niet
als een kwajongen behandeld wenschte te
worden. Zou hü nu heusch niet geweten heb
ben, dat hü zelf zich gedroeg, zooals men het ^ig beschadigd
van geen kwajongen zou duiven verwachten?
Toen de kantonrechter hem nogmaals waar
schuwde, vond hü: „Je mot niet zoo dikwyis
waarschuwen, dat doe ik ook niet." De kanton,
rechter gaf te kennen, dat hü deed wat hü
wilde, waarop F. weer: „Dat mot jü weten!"
Toen was de maat der brutaliteiten overvol
en deed de kantonrechter iets, dat hü al veel
eerder had moeten doen: hü sommeerde F. de
zaal te verlaten. Deze gaf hieraan onmiddelbjk
en zwijgend gehoor.
De zaak was nu vlug afgehandeld: C. en F.
werden elk veroordeeld tot 4.of 4 dagen,
terwijl ook onmiddellük de publieke tribune
ontruimd moest worden.
Vlak voor het hekje sloeg C. de hielen tegen
elkaar, stak zün vuist op en riep „Rood front!"
Welke strüdkreet door de bevolking van de
tribune plichtmatig werd beantwoord.
Maar een van hen had toch nog de kans,
den veldwachter voor „snotneus" uit te schel
den!.
Zondagmiddag omtrent vier uur werd de
10-jarige K. v. L., uit de Rhoonsche straat,
in de Groene!aan aangereden door den mot
rijder B. de R. Beiden sloegen tegen den grom. j ^€ren Zaterdagavond: Ned. R. K. Bond
Het knaapje bekwam 'n scheur wond aan tot Houtbewerkers, Meubelmakers, Behan-
linkeiroor en een schaafwond aan de imker- aanverwante vakken ,,St. Antonius"
zijde v.an het hoofd. Hij werd door doktei fe g [jalf 9 zitting van het bestuur.
Meyer verbanden. De motorrijder kwam er met t(yt aanmelding van leden,
eenige schrammen af; de motorfiets wena ern-
Woensdag 29 Juli
Sint Augustinusvereeniging afd. Schiedam
en Omkeken. Excursie naar Heineken s
Brouwerij. Aantreden even voor half drie
Goudsche Singel, hoek Jonker Fransstraat.
Uitspraken
J. S. alhier, wegens trekhond niet doen
inschrijven, 5.of 3 dagen; J. C. alhier, op de
spoorbaan geloopen 3.-of 1 dag; C. J. R dam,
overtreding der maximum-snelheid, 5.of
3 dagen; J. Z„ Vlaardingen, varkens gehouden
binnen de bebouwde kom, 5.of 3 dagen.
SCHIED. POSTDUIVENYEREENIGING
„DE VRIENDENKRING"
Uitslag wedvluöht-Roozendaal op 26 Juli. 1.
C. Lookemmansi, 2. M. H. Biruijn, 3, 10, 27, 29,
F. Heilkier; 4, 13, 14, 18, 24, M. Bakker; 5, 12,
17, 21, de Wilde en Co.; 6. E. v. Smlirxen; 7,
25! A. Wennekes; 8, 11, 31, L. de Jong; 9, 22,
C. Middendorp; 15, 26, J. Komijn; 16. 30, N.
dn 't Hal19 en le Overduif L. Borrand; 20,
H, Groenenweg; 23. R. Steijns; 28. W. Flipse.
le Duif 8 uuir 52 min. 15 sec. Laatste duif
9 uur 21 sec.
Vrijdag 31 Juli, van 5half 7 uur in-kar-
ven wedvlucht Lier.
Giateravoud te half acht had op de Nieuwe
Haven ter* hoogte van de Oramjebrug ©en aan
rijding plaats tusschen d,e wielrijders H. B.
van de Noord vest en J. P. uit da Goereesche-
straat. De wielrijders vielen tegen dien grond,
evenals een 7-Jarig kleinkind vau B., dat deze
op zijn fiets vervoerde. Geen hunner liep letsel
op. Het voorwiel van de flets vam P. werd ver
bogen.
Te ongeveer drie uur gistermiddag had
op den hoek van de Nleuwstraait en de Korte
Kerkstraat een aanrijding plaats tusschen een
besitelautotje, bestuurd door W. N., uit BCdam
en den wielrijder C. B. uit de Philipö vam Bour-
gondiëstraat. Deze laatste liep een schaafwond
op aan tot linkeroor. Hij werd in den politie
post aan de Groote Markt door dokter de
Kruym geholpen, waarna hij naar zijn woning
werd gebracht.
Gistermiddag omstreeks 3 uur werd op de
Hoogstraat een Vierwielige melkwagen; be
spannen met een paard en bestuurd door G.
v. d. M„ wonende Ooststogel, van terzij aan
gereden door een vrachtauto van de Unie.
Maatschappij, waarhij het schamel vam den
melkwagen vernield werd.
SCHIEDAM, 28 Juli. Officieel© noteering vam
■ie commissie uit de Kamer van Koophands».
Moutwijn
Moutwijn per H.L. ad 46 pet. 8.50.
HERMAN JANSEN
Spoeling
Spoeling 1.40.
AAN DE LEDEN VAN DE AFD. SCHIEDAM
EN OMSTREKEN DER ST. AUGUSTINUS
VEREENIGING
L. S.
BURGERLIJKE STAND
Aangifte van 2526 Juli
GEBOREN: Anma, dochter van P. Kreuk en
A. Lingen, FiMps van Bourgondiestr. 5 ---- - aanbevelen?
Adriana G. W. M„ zoon van P. J. M. de Vos vacanriekinderspelen aan u j^enjmnJ
Mag dk namens het Bestuur onzer afd. de
en J. M. A. J. Thijssem, dr. Noletstraat 1
Hemdrina E., dochter van J. R. Drijl en E-
Schenk, IJsselmomdestraat 43 Maria C.,
dochter van N. vam Putten en F. C. van Oers,
dr. Noletstraat 1.
OVERLEDEN: H. de Bok, 6 jaar, dr. Nolet
straat 1.
VER. SCHIEDAMSCH VOLKSBADHUIS
Op 24 en 25 Juli 1931 werden 518 baden ver
strekt t.w.: im de le klasse 82 en in de 2e
klasse 436.
Zij, die enkele dagen willen missen om met de
jeugd nog 'ns „jong" te zijn, steunen 'n prac
tig werk en helpem tevens den hoofdleider
(den heer P. Alberts, adres Lekstraat 5Sa)
door z'n grootste zorg: geregeld 'n voldoen
aantal leiders te zijner besidbikikiinig tie he
ben.
Mem mioet goed begrijpen, dat een ieder
v r ij b 1 ij f t het aantal daigen, dat mien
deelneemt z 1 f vast te stellen.
Met' ©Ml. gr. en prettige vaicantie.
A. W. G. DEKKER,
Secretaris.
Als 't vaamitj© wappert, beiaardier.
En kermis is geboren,
Dan wacht daarboven uw trouw klavier,
Dan sipoieidt ge U, koene beiaardier.
En klautert naar den torem.
Dan kltokem uw klokjes over de steê:
„Lieve gebureman, kom-de gij mee?"
Dan klinken uw klokjes luid en larng
Tingellinge, tingelang,
Tinge ttoige - tang!
(Herman Broeckiaert)
Toem, korten tijd vóór den grooten wereld
oorlog waarvan ook België de nadeelige ge
volgen zou ondervinden de Amerikaansche
schrijver William Gordon Rice een bezoek hald
gebracht aan de Nederlanden, verscheen in
1914, het mohilisatiejaar,- een aardig werkje
van zijn hand, getiteld: „Carillons to Belgium
and Holland".
Wat bij de lezing vam dit boek wel het meest
frappeert, is het fait, dat de schrijver, de
nuchtere, de zakelijke Amerikaan, zijn inlei
ding waarin hij Holland's stedenschoon be
zingt heeft besloten met deze woorden:
doch alleen als de muziek der klokken
boven dit alles klinkt, wordt de bekoring vol
komen"
Vam ons, Hollanders, wordt wel eens be
weerd, dat wij geAl gevoel hebben voor het
sehoone; geen gevoel voor de ve,e mooie din
gen die wij om ons heen als 't ware slechts
voor het grijpen tobben. En in een eerlijk ge
meend „confiteor" moeten wij dikwijls erken
nen, dat het juist buitenlanders zijn, menschen
als Rice, die blijvend de belangstelling vesti
gen op zaken, welke die oude kruid'eniersgeest
beneden zijn waardigheid achtte om er ook
maar de geringste aandacht aan te wijden.
In tegenstelling met veel andere volken, do.
mineert bij den Hollander het verstandelijk©
element tusschen haakjes gezegd: geen kwa
de eigenschap waardoor hij vóór alles de
dingen van den zakelijken kant beziet.
„Land vam kooplui en ketters", heeft Gérartd
Bruniing, één der jongere Katholieke dichters,
ons land en zijn bewoners eens vol verbitte
ring getypeerd.
Land van kooplui en ketters!
Maar tevens de Streek, waarover een Vam
Deyaseil fn één vam zijn Reisbrieven bon
schrijven:
„De vochtigheid der atmosfeer maakt to
lage landen aan de zee tot een betoovemdie
streek, waar zelfs het op zichzelf onaanzien
lijke tot schoonheid wordit."
Diezelfde stemming zet zich voort over de
hulzen, die straten en de grachten, de bruggen
en de hoornen. Zij geefit telkens wisselendie
aspecten aan de groene weiidschheid der vlak
ten met Remhrandtieke luchten. Wij hebben
het mooie om ons heen. Altijd en overal. Bn
boven dit alles ulit Wtokt elk oogeoblik in
bekoorlijk-naïeve tolokk-etonen de ziang onzer
torens. De torenmuziek, welke aan onzé lan
den een charme verleent, waarvan buitenlan
ders onwillekeurig den machtigen invloed on
dergaan. Het carillon, waarvan Victor Hugo
dichtte:
„J'aime le carillon dans tes dité's antiques
vieux pays gardien de tes moeurs domestiques
Noble Flandre
Bn Longfellow, die in z.ijn „Carillon" of „The
Belfry of Bruges" schreef over:
the beautiful wild chimes
From the belfry in the market
Of the ancient town off Bruges".
Zij alien ondiergfagen de bekoring van het
Hollandsche landschap volkomen. En hun ge
dichten leven in deze atmosfeer vam schoon
heid, waarboven het klokkenspel zijn levens
vreugde uittinkelit. Em andere vreemdelingen
ONZE OUDE SINT JANSTOREN met zijn
fraais maar verwaarloosde klokkenspel gaat
worden vernieuwd.
waren evenieems val lof over onze „zangers
met goudeme klanken uit trillim gvan bronzen
metaal".
Om daarviam nog een enkel voorbeeld te
geven en tevens om aan te toornen, dat die
bewondering vam buitenlanders niet slechts
geassocieerd was aam de torenmuziek onzer
Zuiderburen., citeer ik nog onderstaand frag- 1
ment uit een gedicht van den Dnitscher Ar-
miiTi T. Wegmer, opgenomen in „Sang und
Iilang", Deutsche Lyrik vou 1800 bis heute,
waarin de dichter aich als volgt uilt over de
oude stad aan den Amstel en het IJ:
„Wenn auf dien Türmen die Glockensplele
Wie müdte Herzien schlagen,
Durch die der greise Traum der vergamgeuen
Jahre geht.
O, Amsterdam, wie wachst du blühend
und grosz". I
Het carillon in hoogen klokkentoren. Monu
ment van het verleden. Herinnering aan be
langrijke gebeurtenissen, rond zijn vergrijsden
en bemesten voet afgespeeld in vroeger eeuwen.
Middelpunt vam romantiek. Beeld van steden
schoon en fleren burgiertroits, dat met rijn
klokke-klanken kwartier op kwartier gedach
ten bij ons oproept aan wat voorbij gnig. Wach-
ter vam den tijd, die voorbijgaat snelle, dan
onze gedachten.
De torens zijn die sprekende, de zingende
symbolen van den individueelen vrijheidszin,
waarmee het volk der Nederlanden reeds van
ouds bezield was. Hun bij uitstek democrati
sche muziek kenlt derhalve geen staatkundige
grenzen. De liefde voor het klokkenspel Is 'h
eigenaardigheid vam het ras, -waarop desniet-
tegfmstaande toch de staatkunde haar invloed
heeft doen gelden. Immers, wanneer in de
eerste ontwikkelingsperiode van het klokken-
spel, Vlaanderen, het machtigste der lsedier-
landische gewesten, niet zulk eeai grooten in
vloed had uitgeoefend, wij gelooven niet, dat
de torenmuziek zich zoodanig zou hebbem ver
breid over de landen die stonden onder de
Bourgondisch-Oostieinrijksche heerschappij, als
nu het geval was.
Vlaander ens invloed was oorzaak, dat de ge
schiedenis een periode kent, gedurende welke
bijna elke stad in de Nederlanden, die zich
zelf respecteerde, één, soms meer, klokken
spellen bezat. In de zeventiende eeuw waren
er ia de Noordelijke Nederlanden ruim 86, ter
wijl het Zuiden mieer dan 100 carillons telde.
Allerlei rampen, als branden en oouogon,
waren oorzaak, dat deze getallen sterk achter
uitgingen. Ik herinner hierbij aan eenige voor
beelden van recemèen datum: den brano van
Leiden's fraaie raadhuis, waarbij het klokken
spel werd vernield den grooten wereldoorlog,
diie oorzaak was van hst verdwijnen van
carillons te Leuven, Dsndermoinide, Dixmui-
den, Nieuwpoort, Yperen en Atrecht. Boven
dien heeft ook geldgebrek meermalen de staids-
bestuurderen gsdwongzn, één of meer klokken
soms zelfs van gree waarde te vor-
koopen.
Op het oogoniblik kennen wij in ons land nog
eien 60-tal carillons; In België ruim 45 en 20
in Noord-Frankrijk. Buiten deze stal ©k ook
wel het gebied dior „zingende torens getuoemd
zijn er over de gebeele wereld circa 40
carillons verspreid. Daarvan vinden wij er
terug in Engeland en Ierland, waaraa.i de
omstandigheid, dat de Mechelsche meester Jef j
D-enijn er gedurende eenige jaren va„ don
oorlog verbleef, niet vreemd is. Veroieir 3 in
de nabijheid der Nv andscbe Oostelijke gren
zen en tenslotte o«-n viertal in d.e oude Hanze
steden, d.ie in den tijd vain Vlaanderen s machi
een drukken handel dreven met de bewoners
van onze gewesten.
Zoo zien wij dan den klokkentoren al-s een
duidelijk sprekcind beiwqs van den vrijheidszin,
den rijkdom cm de macht enzer voorvaderen.
Mèt de klokken waren dez-s toirens echter ook
wachters voor diie vrijheid, die in tijden van
gevaar de poorters opriepen tot den strijd tegen
een aanrukkemden vijand, of ook wel om het
vuur te stuiten, dat in vroeger eeuwen meer
dam eens omze steden fel geteisterd heeft.
Het klokkenspel zooals wij dat nu kennen,
heeft 't spreekt eigenlijk vanzelf niet
altijd in zijn tegenwoordige gedaante bestaam.
Waren eerst twee of drie klokken voldoende
om de „stem der stelde" te doen hooren, later,
toen het leven meer gecompliceerd werd, is
allengs het aantal klokken uitgebreid, tot 4, 5,
6 of meer. De „voorslag" ontstond en daarna
de kostbare beiaard.
Alvorera au op dit thema vender te gaan,
wil ik ter oriëntaitiie evenopmerken, dat het
woord beieren is afgeledi van het oud-Vlaam..
sche baren of beren, dat klankgeven heteekenit
Beiaardenafgeleid van „beieren", noemde
men bet doen klinken van een klok, door eï
met een hamer op te slaan. Onder luiden
verstomd men tot klamk voortbrengen door imd1-
del van een klepel.
Wanneer werd nu gebeiaard, wanneer ge
luid?
Een amitwoord op deze voor de hand liggende
vraag geeft dr. G. van Doorslaer in zijn werk
„Onze beiaarden", met als ondier-titel „oor
sprong en ontwikkeling der beiaarden", uit
het Franscb vertaald door J. Stadeler, mot de
volgende woorden:
„Bij een overwinningsfeest, een „omme-
gamek", bij de geboorte van een vorstelijk per-
soom, een huwelijk, werd „gebeiaard?'Ter
gelegenheid van godsdienstige of burgerlijke
ceremoniën, vam begrafenissen eniz., werd
..geluid".
Duidelijk blijkt uit deze woorden, welk een
"roote burgerlijke beteekenis de klokken be
zeten in het leven der Middeleeuwen. Waar
"'-.gelijk werden op de raadhuizen klokken ge-
r'aatst: alarmklokken, op wier gelui i-edei bur-
geT verplicht wais, op straf vam een zware boete,
voor 't stadhuis te verschijnen; hramdkloKken,
die met hun zwaren dreun schrikaanjagend de
bevolking opriepen, dikwijls te nacht em ontij
een kleinere klok luidde meestal eem kermis-
vieaiing in. Daarbij bezaten de meeste siteden
ook een poortklok, -welke, wanneer de tijd van
het sluiten der poorten daar was. de eventueel
buiten de muren vertoevende burgers atten
deerde, dat zij bij langer uitblijven verplicht
v-.ren poortgeld te betalen; tevens werden dan
de vreemde kramers ofwel boeven (afgeleid
van bubetn), die den nacht niet binnen de
muren mochten doorbrengen, gemaamid, de stad
te verlaten. Deze gewoonte, om 's avondis cvp
een bepaalden tijd de poortklok te luidem,
wordit in enkele plaatsen we noemen o.m.
Schiedam in eere gehouden; men behoeft
daaraan echter geen andere beteekenis toe 6»
schrijven, dam helt in stand houden van e^B
oude trate'-
WILL. K.
