HONDERDEN GAAN MEE - EN GIJ?
Swrss s resr. =j=?--=
DE BEIAARD ZINGT
DAGBLAD VOOR SCHIEDAM EN OMSTREKEN.
STADSNIEUWS
OVER 144 UUR VERTREKKEN WIJ
WMBM
54ste JAARGANG
WOENSDAG 29 JULI 1931
No. 16089
SCHIEDAMSCHE KEVELAER PROCESSIE
BUREAU: KOEMARKT 4, SCHIEDAM
TELEFOON INTERCOMM. 68085
DE HOOGEERW. DEKEN
ORANJE-VEREENIGING
Gedurende eenige weken hebben wij U aangekondigd,
dat 4 AUGUSTUS de vertrekdag is van de
Die dag is bijna aangebroken!
^«e^werrSL
VEREENIGING HOOGSTRAAT-
BELANGEN
NOTEERLNG MOUTWIJN EN
SPIRITUS
DIT NUMMER BESTAAT UIT
DRIE BLADEN
harmonie-ver. a. d, y. e. n. d. o-
UIT KETHEL
aanrijding
De ABONNEMENTSPRIJS van de NIEUWE
SCHIEDAMSCHE COURANT bedraagt, franco
bü vooruitbetaling: 10.
Per drie maanden 3.25; per maand IA
Per week 25 cents.
bezorging franco per Post bedraagt
abonn
'ementsprjjs per
drie maanden 8.75, bU
NIEUWE SCHIEDAMSCHE COURANT
DE ADVERTENTIEPRIJS bedraagt:
Voor 1—6 regels: f 1.55, elke regel meer 25 cta,
Bij contract aanzienlijke reductie.
Geen prjjsverhooging voor den Zaterdagavond.
Reclames tusschen den tekst dubbel adv.tarlef,
Liefdadigheidsadv. half tarief. Voor Liefdadig-
heidsadvert. worden geen contracten afgesloten.
Kabouter-advertentiën: 5 regels 0.50; 10
regels 1.—; 16 regels 1.50, bt) vooruit
betaling. Porto voor opzending van brieven
gelieve men bij te voegen.
Vooruitbetaling.
^SSE EXEMPLAREN zöa steeds aan one
bureau Koemarkt 4 verkrijgbaar A S cent»
Per stuk.
POSTCHEQUE- en GIRODIENST No. 81440.
G^nT^Uenverzekermg; 500.- bij overlijden door een ongeval; 500.- bij verlies van beide handen, voeten of oogen; m- hij verlies Toor/airden db ^^aTper" L\ bla/wordeTafgedrukt
batis-üngevalie twe0 voor8te ledematen alle vingers van een hand; 25.— bij verlies van eiken anderen vinger. Ue g p
vUiger; j J
Hedenmorgen heeft de Hoogeerw. heeir
Heken de dr. Nolets tichting, waar hij op 21
Juni voor een rustkuur werd opgenomen,
■Wederom verlaten.
EEN AANGENAME REIS PER EXTRA TREIN
REISBILJETTEN GEEN f 10.doch slechts 9 gulden, kinderen 5 gulden, verkrijgbaar bij
J BROUNTS Hoogstraat 40, Willem de Zwijgerlaan 25 en Wilhelminaplein; HENRI RE-
BERS, Hoogstraat 146; H. A. v. d. MEER, Boterstraat 70. Bij dit laatste adres moeten
zich ook de vaandeldragers en bruidjes meldenReel. 9744S 40
Het program voor 31 Augustus
Gisteravond vergaderde in hotel Byerslber-
gen het bestuur van de Oranje-Vereeniging.
In 'de plaats van den heer M. J. Berick, die
zich om gezondheidsredenen genoopt had ge
voeld zijn penningmeesterschap neer te leggen
Werd tot lid van het dagelijksch bestuur ge
kozen de heer J. 11. Wuister, die het pen
ningmeesterschap op zich nam. Tot assiistent-
Penninigimeester weid benoemd de heer J. van
Noortwij'k.
In zeer hartelijke bewoordingen bracht de
VtooTziï'jter onder alligiemeeme instemming den
teer Berck dank voor al hetgeen hij in de
lange jaren van zijn penningmeesterschap
voor de Vereemiging had gedaan. De heer
Berck blijft voor bet bestuur behouden.
Ingekomen was een schrijven van den heer
Kanis waarin hij wegens drukke werkzaam
heden als bestuurslid bedankte. Ook hem werd
Voor zijn bemoeiingen ten bate der vereenigmg
dank gebracht.
Haar 31 Augustus op een Maandag valt kan
's avonds te voren geen taptoe plaats hebben.
De Yie van den Koninginnedag begint dus
koraalmiuaiefc rondgang van muziek-
k°rps©n door de stad.
Do volksspelen *nMen weer met dagvuur-
werk geaard ©aan. Besloten werd het inleg-
CflM A sinelen in veribaind met de üjds-
oml te veblagen van 25 op 15
cents dTheer L. Jurgens deed medededling
S een ^orT^ deae T^'
waaruit! bCk" -eer verschillende nieuwe
nummers op het plan staan.
S den optoobt betreft werd meegedeeld
flat ter aansporing tot deelneming
aan particulieren en vereeniglhgen worden
hitgiezonden. De Voorzitter merkte op, dat voor
al oude Sohiediajmisicihe zaken, wel ernstig zich
**»b.ten afvragen. of zij niet van de partij
hom-den te zijn, daar die nieuwe meest uit Rot
terdam gekomen firma's zich zeker niet onbe
tuigd zouden laten
Omtrent' het avoudinuimmer kunnen nog geen
W3J^?e.digfd kon dringend waren
Nadat de bestuursleden g Au g
aangespoord op 3
valt op Zondag - ter gel sKonMi;n.M,oedar te
I ööig van H. gjjjte vergadering ge-
vlaggen, werd de goed-»®
sloten.
WIT-GELE kkuis
Jaarvergadering
Vrij dag®vonld om acht uur houdt heit Wit-
Gele Kruis in den R r. Volksbond zijn jaar-
VergadsriuS; He agenda vermeldt onder meer
het belangrijke jaarverslag van don secretaris
waaruit de prachtige groei van die vereeniging
duidelijk naar voren treedt.
Ter nadere bespreking van het besluit, ge
nomen in de vorige week Dinsdag gehouden
vergadering van de vereeniging Hoogstnaattoe-
langen om, ter gelegenheid van de te maken
nieuwe bestrating op die Hoogstraat een re
clameweek te organiseeren, als die bestrating
gereed is, had het bestuur tegen gisteravond
wederom een vergadering uitgeschreven in
Musis Sacrum.
De voorzitter, die heer A. van Duinhoven
opende deze vergadering en deelde mede, dat
34 leden, die niet ter vergadering aanwezig
konden zijn, hebben toegezegd, aan de reclame
week te zuillen meedoen en daaraan te zul
len bij dragen. Met de aanwezige leden en het
bestuur mag dan gerekend worden op een
deelname van circa 90 leiden. Spr. zette uiteen,
dat er in geen geval iets mlag worden onder
nomen, als er niet de volle 100 procent kans
van slagen Is.
De plannen van het bestuur zijn als volgt. De
reclameweek zal worden geopend, evenals het
Vorige jaar, op die Markt. Vandaar zal in op
tocht, met muziek over de Hoogstraat worden
getrokken. De straat zal weer worden verlicht,
maar moderner dan de vorige maal, terwijl aan
de reclameweek weer een attractie zal worden
verbonden in den vorm van een prijsvraag.
Ieder deelnemer zal 10 moeten storten, zoo-
dlait er bij een deelname van 90 ƒ900 in kas
komlt voor de winkelweek, waarmee de zaak
kian worden gefinancierd. Wanneer echter dlat
bedrag niet binnen 10 diagen aanwezig is, kan
aan de organisatie van een reclameweek niet
Worden gedacht. De leden moeten leven in het
besef, dait de resultaten van de vorige recla
meweek moeten worden uitgebuit en spontaan
het bedrag storten oim nieuwe successen te
behalen.
De heer Bouwman stelt voor, de contributie
van 50 cent per maand voorloopig te ver boogie n
tot 50 cent per week, waarop de voorzitter ant
woordt, diat zioo'n belangrijk besluit thans niet
mag worden genomen, omdat het voorstel daar
toe niet op de agenda heeft venmeid gestaan
en te Weiinig ledien aamweaig zijn.
Die heer Van den Arend wil een drieklas-
senstelsel invoeren, n.l. een klasse A. voor
winkeliers, dlie 10 kunnen betalen, een klas
se B. voor hen, die 5 willen betalen en een
klasse C. voor hen, die slechts 2,50 hebben
te missen, terwijl de heer Roede voorstelt,
Voor de winkeliers een afbeitaJingssysiteeim te
ontwerpen, waarbij elke winkelier per week
1 kan betalen.
De voorzitter geeft in overweging, op dieze
voorstellen niet in te gaan. De winkeliers
moeten het of goed doen of in heft geheel niet
doen. Als de reclameweek niet behoorlijk kan
worden georganiseerd en wanneer de winke
liers niet 10 kunnen betalen om een prach
tige reclame op te zetten, moet er niet aan
worden begonnen.
Tlot leden van die riecflaimecolmmilssle werden
benoemd de hoeren Kamp, Riitman, Noordijk,
Soesbergen en Bonman. Laatstgenoemde zial
weer zorgen voor gratis muziek met een nieu
we installatie. Als vertegenwoordigers van
het bestuur, hebben In de commissie zitting de
beerem van den Berg en Poppezijn.
Nadat' nog een vergadering ultimo Septem
ber in het vooruitzicht was gesteld, sloot de
Voorzitter de vergadering.
RIJKSWERKVERSCHAFFING
TE WITTEVEEN
Loonstaat van 1117 Juli 1931
Normale verdiensten en aantal werkuren in
de ploeg:
Ploeg 1 21.88 42%; 2 25.72 41; 3 24.80 42%;
4 25.88 41; 5 26.06' 42^; 6 24.20 42^;
7 26.53 42%; 8 33.76 41; 9 25,50 42
10 25.69 42)4', H 23.87 42%; 12 25.62 42%;
13 24.23 42%;; 14 21.60 42%; 15 21.43 42%;
16 31.48 42%; 17 28.56 42%; 18 24.16 42%;
19 25.67 42%; 20 27.16 42%.
RIJKSWERKVERSCHAFFING
TE EENERVELD
Loonstaat van 316 Juli 1931
Normale verdienste in de ploeg: Ploeg
f 56.32; 2 52.85 3 51.70; 4 51.40; 5 43,37.
6' 41.89; 7 40.87; 8 40.54; 9 40.16; 10 4o!l5;'
11 39.85; 12 37.87; 13 37.09; 14 37.08-
15 36.10; 16 36.07; 17 35.92; 18 35.56^
18 35.56; 19 35.12; 20 33.61; 21 32.9e
22 32.51; 23 31.49; 24 31.28.
GEVONDEN VOORWERPEN
Bij de politie aangegeven in het tijdvak van
13 tot en met 23 Juli 1931.
Te bevragen aan het Hoofdbureau van Politie
op alle werkdagen van 12 uur 's middags:
portemonnaie met Inhoud, beddezak, zak, bonds-
insigne, rijwiel, dameshandschoen, 2 sleutels,
glassnü'der, sleutel, rijwielplaatje, kindermuts,
tabakspijp, drukwerk, ring ^t2«eJtels'^"d'
schoen kinderkousje, kmder-
eehoentje. breek, tan».», broch.
koperen gewicht, zak m. gereedschap regenjas.
Bü vinders: ring met 2 sleutels, A. totman.
Villastraat 7T8; portemonnaie met m
Schoenmaker®, VlaaTKi'itnigerstraat 3 W1
ki-ndlerfielte, P. Sfceenis» Brugmamstr.
zeemlap, wed. Maltha, Zuidlandschestraat 3b,
rijwielplaatje, J. Bijloo, Voorneschestraat 3ua,
ijzeren schijf, J, Bitter, Vlaardingerdijk 213b,
paar schoentjes, Q. van Dijk, Kortlandstraat
15b; damesportemonnaie met inhoud, A. Olivier,
Franklinstraat 3b; ring met sleutels, C. Holle
man, Heerenstraat 29; regenjas, D. Windhorst,
Emmastraat 25; sleutel, T. Bats, Buitenhaven
weg 176/4; zilveren broche met steen, J. Schef-
fers, Nieuwe Haven 21; R. K. kerkboekje, A.
van Zanten, Emmastraat 24; blauwe cape,
J. Mulder, Baan 62a; wit schort, A. Struik,
Havendijk 34; ring met sleutel, N. Kramer
Freher, Ridderkerkschestraat 34b; sleutel, A. v.
d. Poe, Gasstraat 25; rijwieltasch met gereed
schap, A. de Giroot, Noordmolenstraat 36;
cape, K. Nagtzaam, Kortlandstraat 14b; acte-
tasch inhoud portemonnaie met inhoud, W.
Elgers, Brugmanstraat 50; portemonnaie met
inhoud, R.E.T., X. Hubertstraat Rotterdam;
broche J. v, d. Woude, Alb. Thymstraat 3b;
ceintuur, W. Vaandrager, Van Leeuwenhoeck-
straat 10b; portemonnaie met inhoud, J. Witte,
potgieterstraat 34; Ch. kerkboekje, J. Wuister,
Broersvest 187; dames parapluie, H. Winkel,
Rozenburgerstraat 26a; zakmesje, J. Prein,
Van Leeuwenhoeekstraat 10; kindermianteltje,
A. Zuidgeest, Willemshofje 7; rvjwielplaatje,
A. Vogel, Van Riebeekstraat 5, Vlaardingen.
SCHIEDAM, 29 Juli. Officieele moteerlug van
do commissie uit de Kamer van Koophandel.
Moutwijn
Moutwijn per H.L. ad 46 pet. 8.50.
HERMAN JANSEN
Spoeling 1.40.
Spoeling
BOOT VASTGELOOPEN
Hedenmorgen was op den Nieuwen Waterweg
voor Permis, die Framsche boot Si-Kiamg voor
anker gegaan. Bij laagtij is de boot vastge-
loopen. Hedenmiddag is bij weer losgetrokken.
Verwacht wondt: Zwiakike tot matigen, Wes
telijke tot Zuidelijken wind, aanvankelijk
meest licht' tot half bewolkt, later toenemen
de bewolking, aanvankelijk© weimig of geen,
later toenemende kans op regen, iets wanner.
DISTRICTS-ARBEIDSBEURS
Gevraagde arbeidskrachten te Schiedam: nette
Winkeljuffrouw voor winkel in optische arti
kelen; naaisters voor mode-ateliers. Te Maas
land: nette dienstbode.
Buiten de stad. Bouwbedrijven: -straatmakers,
lantaarnfttter, bekend met den aanleg van
gas- en electrische verlichting; schilder, bekend
met auto-lakwerk.
Metaalbedrijven: bekwame carrosseriebouwers;
electricien-bankwerker, bekend met kraanbe-
drijf; metaalfraiser, bekend met tandwielen
fraisen.
Algemeens bedrijven; bekwaam kapper; meu
belstoffeerder; leidster v. d. afdeeling vrouwen
voor werkinrichting voor zwakzinnigen; halfwas
stoomer-perser; hulp in de huishouding; huis
houdster, bekend met koken; dienstboden.
Voor nadere inlichtingen wende men zich tot
de Gemeentelijke Arbeidsbeurs, Broersveld 142.
Maaindagavomid gaf hiet muziekkorps Ad-
vando, onder af d. M. S„ te R'diam, haar jaair-
lijksch concert op hot Rozenhurgerpleiin al
hier. Voordat het concert begon, had de direc
teur, Pb. Jordaanse, eon. ovatie aan te hoeren.
Het woord weird gievoerd door de heerem J.
v d. Merwe on J, v. d. Liind-em, die namens het
hoofdbestuur en de loden der muziekvereeniging
hem kwamen feliciteerem mot zijn geboortedag.
De sprekers overhandig den den directeur een
mooin dirigeerstok.
EXAMEN BOUWK.-OPZICHTER
Geslaagd aan die T. M. S. te Rotterdam voor
het examen bouwkundig opzichter do lieer J.
v. d. Kooy alhier.
SCHEEPVAART
SCHIEDAM, 29 Juli. Aangekomen; Dultaeh
ss Wilhelm Kunstmann, met papierhouit van
Hiêahors in de Wilhelminahavcu.
SCHIEDAM29 Juli. Vertrokken: Duitsch
ss Borbeck/naar Rotterdam; «h eA
'Adolf von Baijer, met stukgoederen naar
Valparaiso via Antwerpen; Diutsch s.s. Es^n,
met stukgoederen naar Java via Antwrepen,
Duitsch m.b. Travo, met stukgoederen naar
"^LONDEN: 29 Juli. Vertrokken: moter zee-
tjalk Beitey, met ledige zakken naar Schiedam.
ONDERWEG VERLOREN
Gisteravond om 10 uur kwam de 20-jarige
motorrijder J. v. R., wonend© t© Rotterdam,
aan den politiepost aan de Broersvest, aangi
doen, dat hij zijn duorijder, P. Z„ op den weg
van Vlaardingen naar Schiedam verloren had.
Later heeft P. Z. zich bij de politie gemeld.
Hij was van de duozitting gevallen zonder
dat v. R. zulks merkte. Letsel had hij niet
opgei oopen.
POLO WEDSTRIJDEN ROTTERDAM—DEN
HAAG 7—1.
Gisterenavond hebben onder leiding van den
heer M. Jurgens in de gemeentelijke zweminrich
ting aan den Havendijk te Schiedam de verte
genwoordigende kringzeventallen van den Haag
en Rotterdam elkaar ontmoet. Voor de rust wis
ten de Rotterdamsche spelers tot driemaal toe
te doelpunten, en na de rust werd de stand tot
7o opgevoerd, waarna den Haag er in slaagde
met een strafworp de eer te redden.
Voor Rotterdam kwamen uit: van Woerkom,
S. Z. C., Buys, Maas, van der Meer, S. Z. C.,
Fortuyn, Maas, Bergkotte, S. Z. C., Bongers, R.
Z C., en van der Woud, R. Z. C.en voor den
Haag: Roos, C. J. M. V., v. d. Berg, D. Z. V.,
Blanchard, de Zyl, van wyk, H. Z. P. C.,
Kraay-enbrink, de Zijl, Tissen, C. J. M. V. en
Brommelkamp, Zian.
lederen Woensdagmiddag van 33% uur
gelegenheid tot afhalen van Naaiwerk voor da
Missienaaivereeniging, Korte Kerkstraat 6.
lederen Woensdagavond half 9 verplichte
bijeenkomst St. Jos. Gezellen, Schiedam I, Ver.
eenigingsgebouw Lange Haven 70. Conferentie
0ver: Populair Godsdienstige Onderwerpen,
door den praeses.
lederen Donderdagavond van 8—10 nor
repetitie Polyhymnia. R K. Volksbond.
lederen Vrijdagavond van half 9 tot half U
reoetitie Koninkl. Zangvereeniging Schiedam'e
Mannenkoor „Orpheus" onder leiding van Ed.
Flipse. Gebouw R. K. Volksbond.
lederen Zaterdagavond: Ned. R. K. Bond
van Houtbewerkers, Meubelmakers, Beh^i.
gers en aanverwante vakken „St. Antoniufl'.
yin half 8 tot half 9 atting van bet bestuur,
Gelegenheid tot aanmelding van leden.
Woensdag 29 Juli
Sint Augustinusvereeniging affl. Schiedam
en Omstreken. Excursie naar Heinekens
Brouwerij. Aantreden even voor half drie
Goudsche Singel, hoek Jonker Fransstraaft.
Vrijdag 31 Juli
Jaarvergadering Wit-Gele Kruis. Gebouw
R. K. Volksbond. Acht uur.
S. A. C.
Het programma van deze week luidt:
30 Juli. De KomeetG.F.MI
MODEVAKSCHOOL TE VLAARDINGEN
Geslaagd voor coupeuse: A. Coeter, M. Pau-
weis, J. Overdevest, M. Reeling en B. Verhaar
allen alhier.
BURGERLIJKE STAND
Aangifte van 2728 Juli 1931.
GEBOREN: Johanna Petronella, d. van J.
van Duikeren en J. P. Remmerswaal, Brug-
mansitTiaat 14. Inge, d. van C. H. Riech-
mann en A. M. Soliultheis, Huijsmansstraat
88. Geertje, d. van C. J. Koppenhagen en
J. Sclhniek, Doeiehofje 14. Geertrui Wülle-
mina, d. van H. Zuidgeeslt en J. A. Baas,
Kreupelsitraat 23. Johannes, z. van P. Mei
boom en H. de Wit, H'alleijstraat 24.
OVERLEDEN: H. van Laar 77 j. Haven-
dijik 196. M. W. Stigiter 2 j. Nassaulaan 75.
DE BURGEMEESTER
De heer J. L. -Verveen, burgemeester van
Kethel, heeft voor eenige weken met verlof
ornze gemeente verlaten,
Op den Schiedamschen weg had eeoi aan
rijding plaats tusschen een vrachtauto van die
Rotterdamsche Melkveiling, bestuuid doo-r J.
v. V. en den slager D. R. uit Schiedam. Laatst
genoemde kwam met zijn rijwiel te vallen en
liep een blessuur aan de kniie op, terwijl ook
zijn costuiun werd gehavend. Zijn rijwiel liep
mede eenige schade op.
BURGERLIJKE STAND
Aangifte vlan 1527 Juli
GEBOREN: Johannes A. A., zoon van W. A.
J. van Veen en E. van den Ende, Vlaard.weg
16 Geertruida M. C., dochter van J. J. J.
van de Water en G. Hoenderkamp, Kerklaan 57
ONDERTROUWD: Alfred Kauer 28 j. en
Marie B. Cusitens 28 jaar.
31 Juli: Diergaarde, avondconcert RotfcL
Philh. Gen. Groote Kerk, orgelvoordracht
J. H. Resselaar Jr., 8 uur.
1 Aug.: Diergaarde, avondconcert solisten
Ital. Opera.
2 Aug.: Doeletuin, 5e (laatste) pop. concert
Kon. Mil. Kapel, 8 uur Diergaarde, middag
concert Haagsche Harmonie.
D a g e i ij k s: Casino-theater, Yardaz' Ope
rette Revue 8,15 uur. (voor volwassenen).
Blo«copen: Goedgekeurde programma's
tot en met Donderdag 30 Juli in: Thalia, Het
Geheimzinnige eiland; RoyiaJ, Watt en haiC
Watt als detectieven; Olympia, Het meisje met
twee vaders; Corso, De onsterfelijke Vagebond
(voor volwassenen); Luxor, Forst eichnslu
(voor volwassenen)Centraal. De deserteur
(voor volwassenen)Roxy, Haar filmcarrière
(voor volwassenen); Colosseum, De Onschul-
digen van Parijs (voor volwassenen); Ooster-
theater, Het geld ligt op straat (voor volwas-
senen)
II (Slot)
„Een goed ingerichte beiaard is een
zoo gevoelig speeltuig, diat het een
zieer verfijnde vertolking toalaait. Een
auditorium van duizenden, in den
avond verspreid in straten en buurten
en door niets gebonden tenzij door
beiaardspel, heeft in menig geval sterk
zijn voldoening betoond over deze
muziek. Ik meen te mogen, getuigen,
dat beiaardspel eein bijzonder gevoelig
middel is om dien indruk te kennen
van muziek en vertolking."
(Jef Denijn).
„MEE NAAR BOVEN"
Reeds ©enige jaren is het geleden, dat ik
het genoegen had, op een rustiigem zomeravond
door dien heer Timmermans voor de eerste
maal „mee naar boven" te worden genomen.
Naar boven! Naar het carillon van Rotter
dam's machtige Raadhuis.
Dat was één van die mooiste oogenblifcken
diien ik ooit heb meege maakt, en nog steeds
herinner ik me dlalt oogemblik, terwijl de ge
luiden van het drukke stadsleven als een
lang aangehouden geizoem naar boven stegen,
nog sbeedis herinner ik me dat oogenblik, dat
ik daar heb gestaan hoog op den toren, tus
schen de galmgaten, waar de klokken «reun-
den.
Ondier me |de Metropolis, sprookjesachtig
geïllumineerd door flitsende, kleuremwiissiedende
lichtreclames. Heel in d'e verte de maasieve
figuur van ean America-steamer, beschenen
door het licht van een groote volle maan, op
geklommen te-gen dof-blauwen avondhemel.
In het Westen gloeiden nog na de sachlt-
rose pastelkleuren van den verzink-endiaii dag.
En heit was in deze entourage, dat ik ineens
nauwelijks meier waarneembaar, den Schiedam
schen Sint Jan ontdekte.
Schiedlam met zijn eoheeveu, vierkanten
toren zijn één!
Beziet ond© teekeiniiingien en schilderijen en
altijd opnieuw zal de grijze St. Jan als achter
grond dienen.
De ras-echte Schiedammer iis met zijn toren
vertrouwd geraakt: door de eeuwen heen....
En de oude toren is een onmisbaar monument
geworden voor onis stedenschoon
Van den toren ts bekend, dat bij werd ge
bouwd in de eerste helft van d:e 15 e eeuw,
na den brand van 1428, al bevat bij In zijn
onderbouw vermoedelijk nog wel lets van vóór
dat jaar. De hoogte bedraagt 54 Meter.
Ofschoon ze niet to-t het carillon behoo-ren,
wil ik toch eerst even de aandacht vesdgen
op de drie groote luidklokken, welke in den
toren zijn aangebracht, en bevestigd In een
klokkenstoel, la 1721- vervaardigd dooi den
stadsbouwmeester Kormeiis Van Boles.
FERDINAND TIMMERMANS
onze kundige stadBibeiaandiier
De oudiste van diit drietal is de zoogenaamde
„Brandklok" die naam, haar door dien volks
mond gegeven, dulidit de bestemming reeds
voldoende aan welke het volgende, 2-regelig
opschrift draagt:
Laudo Deum Verum. Voco plebem. Colligo
clerum, MCCCCLV. Defunctcs plloro. lango
pesitem. Fesitia decor o. Fecit Willem van
Cloterdüc en de Steven Butendiic.
Hetgeen In vertaling wal zeggen: Ik loof
den waren God, Het voilk roep ik op. Ik ver
zamel de geestelijkheid 1455. (De dooden
beween ik. De pest Verjaag ik. De feesten
luister ik op, Willem van Clotencüje ten
Steven Butendyc hebben mij gemaakt.
De groote klok, de luidfclok, die bij den
dood van Koning Willem III do-or het vele
luiden gescheurd is iedier goed Schiedam
mer weet natuurlijk te vertellen van de geste
van het gemeentebestuur Van destijds, dat, in-
plaaitis van een gerenommeerde firma met de
reparatie te belasten, de opdracht gaf aan
een paar reizende zigeuners (aan romantiek
dus geen gebrek!als gevolg waarvan deze
klotk mooi-t meer een zuiveren toon heeft terug
gekregen die groote klok dan, xs in 1519
vervaardigd door Willem en Jasper Moer.
Ook van dieze klok heb ik een opschrift in
handen gekregen, waarvan de oude Kronieker
getuigt, dat het „zond-er eenige correctie nauw-
keuriglyk gevolgd" is. Er bestaat natuurlijk
geen redten, om er aan te twijfelen, waarom
de m-an, die bet opschrift van deze Mok co-pi-
eerde, de waarheid nii-elt zou hebben gespro
ken. Maar vast staalt wel, dat bet met den
besten wil van die wereld niiet moge-lijk is,
©e-n normalen Hoilandischlen t-ekgt uit do „La-
tijnsohe" woorden te c-onstrufeeren. De eenige
mediedteteliing, welke ik nog over deze klok
zou kunnen do-en, Is, -dat zij den naam draagt
van St. Jan den D-ooper, den patroonheilige
der oud-e Markt-kerk.
Zoo kom ik dan aan de kleinste^ d-e werk-
of poorteklok genlaam-d. Deze vermeldt in
kapitale letters de volgende spreuk:
Omniiis Spmriltus laudelt Doimlnum. Cïaes
Noorden et Jain Albert de Grave me fecerunt
Amisitelodami anno 1710.
In vertaling aJdus: Alle geest lovo den
Heer. In Amsterdam, in het jaar 1710, ben ik
vervaiardigd door Claies Noorden en Jam Albert
de Grave.
HET CARILLON
Over de eersite levensperiode van het caril
lon valt weiinig definitiefs te zeggen. De eenige
mededeeling die ik er over vond, is deze, dat
liet „beyerwerk van 12 fcleyne klokken", het
welk behoort bij het uur-, speel- en slagwerk,
„zeer oud" is. Een mededeeling die niemand
iets wijzer maalft.!
Weliswaar zegt de oud-sitiadsbeiaardier H. J.
P. Textor in. eon in October 1909 door hem
aan den Gemeenteraad gezonden adres (naar
aanleiding van het feit, dat bij het onderzoek
der gemeentiebegrooting voor 1910 in de afdee-
Ïingian „de herstelling of wegneming van het
carillon," ter spilake was gekomen) dat het
klokkenspel dateert vlam 1765-'66, maar de juist
heid. van deze medeldteeliing, die mij, iu ver
band met de geschiedienis van het carillon in
het algemeen, wel wat vreemd voorkomt, heb
ik miiet kunnen conitroleeren.
Duidelijker is d-e oude Kromiker, wanneer
hij vertelt, dat van bet beierwerk „niet veel
te roemen" is.
In 1786 w-erd het tegenwoordige carillon
aangebracht, bestaande uit 38 klokken. Het
oude spel is bij de betaling mede in ru.il ge
geven voor de schepping van den Leuvenachem
klokkengieter Andreas Joseph van den Gheyn.
De toonao-mvang van het nieuwe spel het
zelfde dalt we op het oogemblik nog steeds
ieder kwartier kunnen beluisteren loopt van
C tot d driemaal gestreept, waarbij ik moot
opmerken, dat die cis ontbreekt. Overigens is
het spel chromatisch. Bovendien is lxet trans-
poneerend, daa.r de toonshoogte een halve toon
lager is, dan de normale.
In 1910 is het instrument, dat in sterk
vervallen toestand verkeerde, hersteld, waar
voor de Gemeenteraad destijds een crediet ver
leemde van ten hoogste 3000. Tijdlens dezelfde
vergadering van den Raad. 16 Noven/ber
1909 deed die tegenwoordige wethouder vau
Leiden, de heer T. S. Goislinga, een bescheiden
poging om een nieuw carillon voor onze stiad
te verkrijgen. Het is hem niet mogen gelukken!
DE TOESTAND VAN EET INSTRUMENT
Te betreuren is het intusschen wel, dat van
de 38 klokken er 14 practi-sch buiten werking
zijn. D-at moest in een Stad als de onze, met
haar eeuwenoud© traditie, niet kunnen voor
komen.
De toon voor het mechanisch speelwerk,
vervaardigd door Steygerwald uit Rotterdam,
is een geschesn-k van mej. M. Loopuyt, „een
veel weldoende stadgenoot©". Deze metalen ton
dateert uit 1838 en heeft een middellijn van
1.60 M„ terwijl d-e breedte 1.15 M. bedraagt.
Zij bevat 5600 verSteek-gaten (waarin de pin
nen zijn aangebracht, met behulp waarvan
de Mokken automatisch kunnen worden in
beweging gesteld) en heeft ©en dispositie van
72 maten voor 't heet© uur; 32 maten voor 't
half uur en 8 voor d-e kwartieren, hetgeen in
totaal 112 maten maaikt.
Textor zegt hierover: „de ton, een uitmun
tend, kostbaar stuk werk, is met toebeboorem
(stiften, Miavier enz.) nog in volmaakte orde
en behoeft voor de beste in ons land niet
onder te doen". En verder: „Acht maal in het
uur laat het speelwerk zich hooren„dan
draalt die ton om en komt er een klavier, in
werking, dat door middel van lang© ijzer-
draden de hamers op de klokken doet vallen".
„Behalve den spieelton en den regulator
van het uurwerk, bevindt zich in dezelfde
kamer bet „beiertoedtiel", „een klavier met
pedaial, bestaande uit zware houten pennen,
welke met de vuisten bespeeld wordt, en dat
ook door lange (lees: te lange K.) ijzeren
verbindingsdraden de klepels i n de Mokken
doet aanslaan".
Een verdieping hooger, aan de Westzijde
van den torens, hangen de Mokken. „Aan
elke Mok bevindt zich een hamer, klepel en
zware sterke veerem, in deze nabijheid nog
tuimelaars, ijzeren stangen, enz, enz. en een
gecompliceerd net. van ijzerdradien. Alle deze
doelen we citeer en Textor zijn "grooten-
doeis verteerd, verroestkon tot op een ja-ar
geleden de Heer Völcke, die met het onder
houd van uur- en speelwerk is belas,t nog
kleine reparation doen geschieden, den laat-
sten tijd blijkt, niettegenstaande de handig
heid van zijn personeel in dit werk, da-t dit
niet meer mogelijk is, omdat allies ander de
bewerking afbreekt, e-n inwendig versleten is.
„Mocht U inviteert Textor met eten gra
cieus gebaar onze vroede vaderen tor
plaatse een kijkje willen nemen, ben ik gaarne
voor begeleiding en inlichtingen bereid; de
Mimparttij van 140 treden is niet zoo moeilijk.
„Als men dezen vervallen toestand beziet,,
dan zal men overtuigd zijn, dat duidelijk mooi
speelwerk en beierspel onmogelijk is, en een
vernieuwing noodzakelijk wordt.''
Aan het eind van zijn betoog iaat 'lextor
de technische zijde van het geval varen en
doet hij een beroep op bet goede Schiedam-
sche hart van onze stadsbestuunderen. „Waar
bijna alle steden van ©enige beteefceffils in
onis land, en zelfs veel kleinere plaatsen als
hier, een carillon rijk zijn, zou het een be
wijs van diep verval zijn, wanneer dit hier
niet kon behouden warden.
„UNE VILLE MORTEV'
„Schiedam zou met recht „une ville morte"
genoemd wordeneen. carillon bejüjodri tot
het decor" van een Hollandsche ötad, want
al mag ik zelf ,van muzikaal standpunt ge
zien, deze „hoogstaande kunstuiting" niet ais
een uiting van, hooger© muziekkunst beschou
wen, niemand zal toch ontkennen, dait telkens
weer dit Molkkengleluid, en ook hlet weke-
lijksch beierspel, een vroolijke levendige op
gewekte stemming te wieeg brengen.
Eindelijk ook iter ©ere van de nagedachte-
nis aan de nobele geefster, is het plicfiit voor
hareschenking zoo goed mogelijk zorg te
dragen.; bet zou van geen dankbaar nage
slacht getuigen, als de speelton in onbruik
kwam, wiegreestte of opgeruimd werd; dat
kan haar bedoeling nooit geweest zijn."
Men ziet, dat Textor's aandacht voor een
groot gedeelte gaat naar het mechanische
speeltuig Doch daarnaast mag het persoon
lijke sp-ei, dat juist nu een periode van op-
Woei doormaakt, niet wonden verwaarloosd.
En dat dit ook het sltreven is van den tegen-
woord igen beiaardier, den heer Ferdiinaaxi,
Timmermans (die zijn opleiding o.m. gonoofc
zal eenieder moeten erkennen, die m«t «an-
aan de beroemde beiaardschool te Mechelen)
dacht de concerten van de-zen kunst snaar
volgt
En nu tot slot:
Hebben wij ditmaal eens heel, héél erg veel
vertro-uw-an in Schiedams gemeehtenaad, in
de hoop, dat hij een beslissing moge geven,
welke is, zoowel in bet belang van bet auto
matisch- als van het persoonlijk beiaardspel
op onzen ouden Sint Jan.
E-n, laat in bet vervolg -ons naar wij
hopen gema3taxi(r'eerd(e! klokkenspel eens
wat meer d-e aandacht onzer lezers hebben. En
wel om deze reden, dat: „Het klokkenspel is
een eigenaardig Hollandsche kunst zoo
schreef het eens de oude Textor en met hem
wil ik besluiten het is „een erfenis onzer
Vaderen, welk gebruik, waar daar gelegen
heid voor is, met hand en tand in eere moet
gehouden worden
WILL. K.
