rtH 7 il
TC
LU
VAN GKOOTE DADEN EN GIOOTF
PERSONEN.
«KX2T «,0
taToort6* v903 aiie °ritien
HET SUEZüKANAAL
BBOEBTJE. -
l ORDE VAN
BRUNO.
allerlei.
UIT HET LAND DEB
WITTE NACHTEN.
TUIN IN
DE BEAMEN
VALLEN.
WISTEN JULLIE DAT?
ZATERDAG 10 OCTOBER 1931
de Z
WAT IS 'T GELUKSGETAL
'm Groot missionaris.
LANGS DEN DRAAD
OM TE KLEUMEN!
Voor de jongste garde.
WIE BLAFT DAAR ZOO
LETTERRAADSEL.
Oplossing hersemkronkel.
Oplossing raadsels en
letterraadsel.
Oplossing van den vorigen
rebus.
II.
De stichter der Karthuiaer-orde was de hel-
UB» Bruno uit bet adellijke. Keulsche geslacht
der familie van Hartefaust. 'n Man van hooge
begaafdheid, groote kennis, raadgever van
Paus en bisschoppen, die enkele malen zelf
bisschop had kunnen worden, ja. aartsbis.
schop van Reims nog wel. Diever verkoos hü
met zes gezellen het harde eenzame leven in
de onherbergzame woestenij van Chartreuse
(1084). Daar bouwde zij zich 'n kapel en
een oudige hutten en dat was bet simpele be-
gin dei- Karthuizer-orde, dl© veel weg had van
de orde der Benedictijnen. Voorschriften gaf
de heilige Bruno niet; zijn zeden en gewoon,
ten werden eerst 'n halve eeuw later opgetee
rd. Die galden thans nog onverminderd en
onveranderd: de Karthuizers zijn nooit her
vormd, omdat zij nooit ver-vormd zijn' uit
de eerste nederzetting, uit het stam-klooater
dus, Noordjoosbelijk van Grenoble, werd in
1676 die wereldvermaarde verzameling van
gebouwen en cellen opgetrokken, die jaarlijks
duizenden bezoekers ontving, „la grande Ohnr
treuse"; in 1792 kwam dit klooster aan den
Framschen staat en moesten drie honderd
monniken elders een goed(?) heenkomen zoo.
ken, omdat zij weigelden een verboden eed af
te leggen; men moet God nu eenmaal méér
gehoorzaamheid beween dan den menschep.
Dom Paulin, ziek, wist zich te verbergen in
de eindelooss gebouwen. Toen ze hem in 1805
vondem op Palmzondag, lag hij dood voor zijn
bidsitoel. y
Pater Paulin had de traditie van 1084 het
hTmoIT^' 1820 wert
het moed-ar-klooster weer betrokken en hoef
voor net betrekken van hun eisen huist t
£j0SeeriUS °n^r leidtog von minis"
frankrijk. Ook „la grande Chartreuse" moest
li-whn^i f ten' 9,1 lll0tiein de verdwaasde
dwingelanden weten, dat ze misschien voor
n mlUioeatje *n oogje dicht wilden doen Heel
Sint Brïonët 1JeLte„hOOP °'m de 2,011011 van
Sint Brumo te verdedigen. Hoog en laag ver.
Wuikt™ ZRk- Alte tega,n®8weS«u werden be-
tófL ^glm9M 8oWaten werd er toen op
Coiiw" leiding van luitenant de
dit alio, n\. m waarlijke soldaat weigerde
brak in^4,0"3^ 'beveJ te voeren, hij
dienen n 9816,11 1,11 8tukk;0n en wilde niet m«er
van Win vJmonniicen werden nu met geweid
gesleurd, terwijl zij nog
staat bet kwl T"0 TCrvolgers. Sindsdien
er al mee r™ J ee®' Vaa aUo8 hebben ze
school, nusithi 6Sr^: ^tel, mnseum, zuivel-
en nog ig jw !s vooir OTOrspanmeu geleerden
■worden de vaiTT a luIelf' tein el,ade. Intussehen
terug te latem f 1 0111 106 rtom© monniken
God, dat de *L T®11 0,1 d,rtogerder; geve
rrmmi d<h m
Gandhi speelde gedurende
naar Londen (nu eenige Jl Van
de nnn boord zijnde kindereï"" g®Ied®n)
ste me tun ouders. Zijn heel© 0n scllert
uit dri spinnewielen die h« sage hestond
Wen tij van Bombay S zijn
tet wthousiasme v„ n T0l&de
gen. Bij de zwemvesten oef n ecl3oolj<m-
J^oes hij den officieren ^mng M" Wd'
hom boven water zou kunne? n zt>0'n ding
«et antwoord luidde
«Smdhi ie brood-mager) UW Zwicht
doeken) kunt U er "7 kleedi"g Cn
een!" U er n week in doohbren-
"hondSenA"AIiarenkor?3n V°1SenS somm!gen
200 Precies weten blim .W°Td0tL- Hoe dat
Worden zelfs de sterkst© raadsel: in 'n kooi
honderd. Zij leven rten nlat 011 der dan
luchtstreken, in ëP aarde in de heete
Amerika 1 a (kakatoaa>. Afrika
"Papegaai" komt f en Azlë' He't woord
»kakatoe' Ujt an 't Arabisch babavha-
S? b«eeken? MaIelsch: k^at.«;a, dat n^
Indiaansch. ai' ara' bister: araróT,
M=nf J.
hoopenil6t nest, brengen®11 hal®n d® 3°ng9
26 dan. urengen ze groot en ver-
DH JONge pr A
-ar Tacitun ^fu jafr ging
afhKgen, maar te rollen. Er viel
zoo donker als in -n hevig. Het was
Pen dooven. Je hoorde ni J|r' daarin alle lam.
ten van vrouwen, bet gclandar8 dan de kre-
«u het geschreeuw van van kinderen
«soh te vallen, witt? en- «T begon
Maar »t o,
weg zonder mijn oom'- ?,fn ik' wilden
2« °°m was Plinius d6 Qu aIdlls de brief,
zwaar en zwak van longen k deze- ^eer
verstikking (24 Aug. 79 v. Chr °m door
ogenomen zoon erfde toen »l neef en
Pür.) 68,11 weerszijden dlcbt^0 hoeken,
Maior, de Oudere, Z
Finland voorziet Europa van hout. Dat is
bekend genoeg tijdens 'n bootreis kom je hon
derden drijvende vlotten tegen, schuiten en
stoomschepen met hout beladen, beele stoeten
van aan elkaar gekoppelde, met ijzeren bou
ten omgeven houtstapels. Alles drijft. D e
goedkoopste aller wegen, de waterweg, diaag
elke waar overal naar toe. Ook den mense a
in Helsingfors op 'n schip zitten en je kunt er
weken en maanden reizen alleen te water, a s-
maar hooger Noordwaarts, er komt geen eind
aan, altijd is de vrede der groene oevers om je
heen en der wijde boerderijen, en boven je de
bleeko kristallen lucht der Noordelijke streek.
Waar je ook landt, steeds word je verwelkomd
door de blinkende zindelijkheid van 'n klein
stationnetje. Kirfderen komen met frambozen
en aardbeien en aalbessen, de juffrouw van het
buffet helpt je aan gelen room en, indien je
een liefhebber bent van apartjes, kan je in je
dagboek schrijven, dat je in Augustus nog
aardbeien hebt geproefd!
Wat de 35.000 Finsche meren betreft, overal
hlinken die je tegen. Kijk je uit het portier
raampje links 'n meer rechts wéér een
me®r- Waarheen je oog reikt, altijd is er wa
ter te zien. Hoewel Finland droog gelegd is
(er mag geen sterke drank verkocht worden)
hehoort het land der witte nachten tot de nat-
®te gebieden der aarde.
h Verloor mijn reispet op den heenweg. Op
den terugweg vond ik ze weer, omringd door
drie boersche kinderen, vlasblond, ernstig, rus
t's, Deze kinderen bewaakten mijn pet. Ze
waagden het niet het voorwerp op te rapen,
het was immers niet van hen Gelukkig had-
den ze gewacht tot ik kwam, traden nu ter
zijde en gingen huns weegs. Dat is de eerlijk
heid der Finnen. Verlies gerust op het drukke
faarktplein je portemonnaie, je kunt 'mop het
bureau stellig gaan terug halen.
De Ima-tra-stroomversnelling, 'n paar uur van
tViborg, i3 Finland's grootste natuurwonder.
Door 'n vernauwing in den rotswand stort
het water, afkomstig uit het Saimaa-meer, een
twintig meter naar omlaag, per seconde
500.000 Liter water meevoerend. De Finsche
Staat heeft hier een groot hotel gebouwd en
benut de door den waterval teweeggebrachte
kracht voor de electrlsche verlichting van
Zuld-Finlaud.
In Soeomi, zooals de Finnen hun vaderland
noemen, ds de natuur nog sterker dan de men-
schen. Do grootste schoonheid van deze stre
ken is juist de rust, de majesteit der natuur.
Geen woelige, drukke, daverende natuur, haast
geen watervallen, geen rotsgevaarten, geen on-
dergrondsche krochten, alleen maar ere dl
rust. Nooit zag ik 'n landschap, dat déze rust
kent, dat zóó overstraald wordt door een mil i
harmonie, samen stemmend tot mm ar vi
eilanden, eenzame golven en dlchtl
(Naar Fr.
Tormli?!!1^®' m6t 3uUi6 dallIia's? Wat een
ormen en kleuren, hè Net een hoorn van
rvloed Hoe meer bloemen je afsnijdt, hoe
eer er weer in de plaats komen
r reUZe makkelijke plant om te kweeken
e ukkig eigenlijk maar, dat de winter met
stuursch gezicht aan al dlhn kleurengloed
vormen-schoonheid een eiDd komt maken,
ve! """I Z0U ons ten 'aatete nog gaan ver
zaad" ÏI®t 'S nu 3uia'; de hoogste tijd om wat
mnof f ,V6rzamelenWaar je dat vandaan
In die Wel' van ds Plant natuurlijk
zit h©t neorhangende, meest gesloten knoppen
mot We"te hier en daar nog versierd zijn
d©7© Verwelkt blaadje der oude bloem. In
nu zitten tusschen die vliezige
grauw-zw d® smalle, zoowat één c.M. lange,
knoDnen zaden en wanneer nu die zaad-
zitten fiaülafr-?ang genoeS aan den struik
knotmen v, kriJgt alIes «n dorre kleur; de
geplukt en de^aïjes^"""""f"1 W0?f
vliezen. aaadjes samen gelezen uit de
Ie von^sT'tnt6^ d°,08:i6 en bewaar daarin
3 Maart, bij gezondheid. Zorg voor
l" 1 kles alleen die zaad-
zitten 7aai h©?" euriSe en gave bloemen
Mefbn? Zaad in Maart 1932 en plant
het in Mei bulten uit, <jan zal Je toch heusch
een oogenbllk verwonderd staan te kijken over
den goeden raad, dien ik 1e mi ee6f
Begint temee de vorat a
in te zetten, dan
lr6c^ afgesneden worden en
zoo n paar dagen nog ln den d bljJven.
Dan oprooien waarbij je wèl b;4enken mag,
dat je spa niet dwars door de knolvormige
wortels heen gaat, want dan kon het 't vol-
gend jaar wel eens g6(Jaail blyken fle
pret Laat de knollen goed drogen, maar niet
bij koud weer huiten, want ze z«n zóó be
vroren Breng ze kelderwaarts of stop ze in
een kist met aroog turfmolm. 0p die manier
kom je met weinig kosten en 'n schijntje in
spanning aan prachtige snijbloemen voor het
volgend seizoen. Er zijn lui di6 er
heel wat meer voor over moesten hebben!
Ia dahlia-soort verkocht voor
60, zijnde 12CI en ©en geelbloeier, in dat
zelfde jaar, gold 200, 0f 2400. Het was
ermee als met dien dwazen tulpenhandel, de
klad kwam er langzamerhand in, maar na
1910 is het met de dahlia's hooger-op gegaan
en de Hollandsche kweekers hebben dat voor
een belangrijk deel op hun geweten. Eigenlijk
hoort deze populaire bloem in Mexico en ver
der over Centraal-Amerika thuis; naar den
Zweedsóhen plantkundige, a. Dahl, heeft zij
haar naam gekregen Europa heeft zij ■ver
overd van Madrid uit.
Dahlia-bloemen, overdag gesneden, worden
gauw slap; stop daarom de stelen aan het
eind even in heet water, dan sluiten zich de
gekwetste cellen en de steel behoudt zijn sap.
Beter is het om 'deze kinderen van Flora
's avonds te plukken en ze 's nachts in een
flinken emmer met water te zetten, dan heb
ben ze hun steeltjes 's morgens vol sap en
blijven véél langer goed
Het Knekelhuis te het gebouwtje op onze
kenkihovie^ waar wel de beenderen worden
bijgezet van de gestorvenen, die plaats moeten
ma/ken voor nieuwe graf-ibewoners. Onder in
den kelder maten deze gebeenten, het boven
ste gedeelte is 'n kapel met altaar. Eenvoudige
mensdhen zagen in dit „Össarium" of knekel
huls de verblijfplaats der geloovige zielen. Tij.
dons het avondlijk klökgéluii schrijft men er,
met gewijd krjjt, drie keer dertig getallen aan
den wand. Het getaJl, dat dan het eerste ver
welkt, uitgevlakt wordt, is het door de ge-
ioovaige zielen gekozen getal, dat geluk aan
brengt |j
(Slot).
KARDINAAL.
De aartsbisschop van Algiers zou spoedig de
eerste Afrlkaanscbe kardinaal worden.
Aan Frankrijk en aan de H. Kerk had de
vurige aipostel deze verheffing wèl verdiend.
Een boodschapper van Paus Leo XIII bracht
hem de tijding in zijn residentie „Saint Louis"
van Carthago. „De Paus" zoo sprak mgr.
Lavigerie „zal meer de bedoeliug gehad heb
ben om Afrika, het werelddeel, dat nog niet
in het Heilig College is opgenomen, te eeren
dan mijn nederige persoon. Zeg aan Zijne Hei
ligheid, dat ik op de ruïnen van dit oude
Carthago de liefdadigheid predik, de eenheid
en den vrede!"
Te Parijs overhandigde de Fransche presi
dent hem de kardinaalsbaret en sprak hem
van het koninklijk purper, dat hem thans
sierde.
„Ik wou" aldus de nieuwe eminentie
„dit purperen ornaat wel uitspreiden over alle
missionarissen, want zij hébben het méér ver
diend dan ik. Verschillende onder hen droegen
dit kleed trouwens al eerder dan ik, geverfd
als hun gewaad was met het purper van hun
martelaarsbloed".
Nu ging de reis naar Rome, waar de koene
kroonprins der H. Kerk de titelkapel kreeg
van Sint Agnes-buiten-de-muren. De terugvaart
leidde over het eiland Malta. De Katholieke
bevolking was één en al jubel, en trok het
rijtuig voort. Alle straten waren versierd en
s avonds brandden er overal vetpotjes, die het
toch altoos leuker doen dan dat strakke, starre,
koele electrlsche licht. Teruggekeerd In Afrika,
vereerde de geestelijkheid hem een „cappa
magnade lange kardinaals-sleep, die als 'n
vlam achter den drager aan schuifelt. Wei
nig vermoedde men, dat deze vorstelijke man
tel als het ware het doodskleed voor den on
verschrokken missionaris zou worden.
BOOS OP DEN KARDINAAL.
«en op 'n keer, dat op de reede van Algiers
talrijke hooge officieren (40) van de Fransche
v oot aanwezig waren, noodigde kardinaal La-
Vvgerie deze heeren aan zijn dlsoh (12 Nov.
lS90).^Niet zonder bedoeling, want Z. H. Paus
Leo XIII had hem opgedragen eens duidelijk
aan de Katholieken van Frankrijk, die liever
n koning in hun land hadden dan 'n presi
dent, te zeggen, dat zij voortaan niet meer
200 op de republiek mochten afgeven en veel
eer de nieuwe orde van zaken hadden te steu
nen. De kardinaal meende daartoe deze gele
genheid te moeten benutten, maar hij zag er,
eerlijk gezegd, wèl 'n beetje tegen op! Even-
wel de Paus had gesproken en dan bleef er
niets anders over dan ridderlijke eu ronde ge
hoorzaamheid. Van te voren had Zijne Eminen
tie z'n twee „krukken" besteld, waarop hij,
om te kunnen loopen, steunen moest: twee
schooljongens, wie hij verzocht véél voor hem
te gaan bidden.
Aan het einde van het diner raakte de pre
laat, die anders heusch niet gauw bang was,
'n oogenblikjo van streek, maar hij vermande
zich en sprak de „toast van Algiers" met vaste
stem. Hij drong aan op eenheid, eerbied voor
het gezag, en saamhoorigheid.
Aan het eind: geen applaus, kille stilte de'
admiraal antwoordde niet eens uit zichzelf'
„Admiraal, U beantwoordt den kardinaal niet'"
moest mgr. Lavigerie zélf nog vragen Ik
drmk op de gezondheid van Zijn Eminentie'en
op.de geestelijkheid van Algiers!" Dat was
aites.
Reuze-herrie ln Frankrijk, 'n Onweer stak
op. Alle koningsgezinden waren méér dan
woedend; men vergat zelfs het respect voor
den spreker en sommige doordrijvers verloren
alle gematigdheid uit het oog; wat men den
kardinaal durfde toevoegen, gaat alle be
schrijving te boven. Erg kwalijk werd ook ge
nomen, dat tijdens het diner het republikein-
sche volkslied, de „Marseillaise" was gespeeld
Men probeerde zelfs Zijne Heiligheid over te
halen den kardinaal .terecht te wijzen, maar
Leo XIII viel hem zoo duidelijk mogelijk bij.
Dat. neemt niet weg, dat de moedige kerkvorst
hitter veel verdriet van deze „toast" heeft be
leefd.
HET OVERLIJDEN.
De geweldige vermoeienissen van den na de
verheffing tot kardinaal gepredikten kruis
tocht tegen de slavernij, waarover we het
vorige week reeds hadden, moeilijkheden met
den Fransehen Staat van onaangenamen aard,
het sloopende klimaat van Afrika hadden ten
slotte hun uitwerking op het sterke gestel van
kardinaal Lavigerie. Hij moest zijn tol betalen
aan een leven, opgebrand om 'het heil der zie
len. Zijn geestkracht bleef, maar zijn ledema
ten weigerden hem hun dienst. lederen morgen
ontving hij de H. Communie op zijn ziekbed,
later moesten ze het venster open schuiven,
dat de hooge lijder beter de kerk van Onze
Lieve Vrouw van Afrika kon zien. Zijn paro
chianen moesten nog eenmaal langs hem heen
trekken; hij zegende ze, vooral de zusterkens
der armen.
Den 29sten November werd de toestand van
den doorhiöhtlgen patiënt heel erg. Het spreken
begon moeilijk te vallen, al schertste hij nog
tot zijn verplegers. Tegen tien uur 's avonds
werden de gebeden der stervenden gezegd.
Een aanwezig bisschop noodigde de omstan
ders uit een laatste maal de hand te kussen,
die hen zoo dikwerf den zegen had verleend.
In het 67ste jaar van zijn onvermoeid leven,
in het tiende van zijn kardinalaat, ging mgr.
Lavigerie verheven en welgemoed naar het
beinelsch Palmenland (1S92).. Het geestelijk
testament van den kerkprins begon met de
verklaring: „Ik wil sterven in de gevoelens,
waarin ik heb geleefd, in een onbegrensde ge
hoorzaamheid en aanhankelijkheid aan den
Heiligen Stoel en aan onzen H. Vader den Paus,
den Plaatshekleeder van Jesus Christus op
aarde!"
In alle parochies van Algiers luidde, den dag
der begrafenis, de doodsklok. De stad rouwde,
ook haar schepen, haar gebouwen. Het gar
nizoen bracht de militaire eerbewijzen, twaalf
kanonschoten deden zich hooren; rond de ka
tafalk, die het gebalsemde lijk omhulde, baden
zes Afrikaansche bisschoppen, en ook 'n zus
ter van den overledene was aanwezig. In Car
thago wilde Zijne Eminentie begraven wor
den; maar zijn liefde, zijn hart bleef toch In
Algiers. Een oorlogsschip bracht den doode
naar Tunis, de „rooide marabóe", zooals de
inboorlingen den kardinaal plachten te noe
men, „de roode priester" was thuis. De aarts
bisschop van Carthago, primaat van Afrika,
had eindelijk in datzelfde Carthago rust ge
kregen! Hij had voor eeuwen geschiedenis ge
maakt. De rustelooze apostel had de velden
rijp -gemaakt voor den oogst!
„Je ne veux plus un seul jour de repos!"
„Ik wil geen dag rust meer", het levensdevies
van dezen voornamen mensch, van dit man
nelijk karakter, die het „gaat en onderwijst"
van 's Heeren bevel méér dan menig ander
had toegepast!
HOE CARD. LAVIGERIE WAS.
Hoe was het karakter van dezen Rootnschen
pionier met zijn witten profeten-baard en ge
kleed in het kardinaalsornaat als ln een zon?
„Hij had wel honderd jaar kunnen worden"
zelden de dokters als de bekeering der
heidenen hem niet boven alles was gegaan.
Schrander was hij en snel ln zijn oordeelen,
al moest hij daar wel eens, gelijk prins
Maurits placht te zeggen, „e§n nachtje over
slapen!" Hij eischte veel van zichzelf; van
anderen niet minder; om hem moest alles
buigen, want wat niet hoog, werd verpletterd.
Overdag dwong hij door zijn noesten vlijt de
bewondering af van zijn omgeving, maar mid
den in den nacht verzette hij nog het meeste
werk; er gingen genoeg nachten voorbij, dat
hij geen oog dicht deed. De helft van zijn leven
verreisde hij en hoeveel keer stak hij niet de
Middellandsche zee over, de schoonste blauw
ste en trouwelooste zee!" naar hij schertste. Hij
nam altijd weinig gevolg mee: „Ik ben maar
'n wilde cardlnaal!" een carddnaal sauvage
- lachte hij! Het leukste was dan, dat ze
hem soms voor 'n gewonen pater hielden, ln
z'n zwarten toog. Dan vroegen ze wel:
„Waar komt u vandaan Informeerde 'n
priester.
„Van Algiers!"
„Kent u cardlnaal Lavigerie
„Ik zie herni zoo nu en dan wel eens!"
„Was u eerder ln Algiers dan Zijne Eminen
tie
„Nee, we kwamen op denzelfden dag aan
„Is de cardinaal nog zoo lastig als vroe
ger, toen hij bisschop was van Nancy
„Nog veel lastiger, sinds de tropen-zon op
z'n hol brandt!"
„Moet u begrijpen, mgr. was vast van plan
geweest mij in Nancy tot zijn vicaris te be
noemen, maar ik vond hem zoo erg veel-
eischend en daarom nam ik het niet aan!"
De trein kwam voor. De gewezen bisschop
van Nancy stapte ln.
Nu toonde hij zijn ondervrager..,, het bis
schoppelijk, pectorale kruis, dat hij onder zijn
mantel droeg!
„Waarde heer, ln hetgeen we gezegd heb
ben ligt veel wat juist is, ook veel wat onjuist
is. Maar In één ding moet u zich vergissen:
ik heb bij mijn weten nimmer het plan gehad
u tot mijn vicaris te benoemen!"
Zóó was cardlnaal Lavigerie!
Bescheiden in zijn woning, met weinig ge
noegen nemend, met geen ander personeel
dan 'n oude keukenmeid en Louis, zijn knecht.
„Allen die hem gekend hebben, zouden zich
voor hem ln stukken hebben laten hakken"
schrijft 'n pater, die een zijner volgelingen
werd.
Een Arabier had zich nogal erg misdragen.
Hoogst-eigenhandig diende Zijne Eminentie
hem vier stokslagen toe. -
„Hoeveel moet je voor lederen slag hebben?
Vijf francs?"
'n Stilte.
„Niet genoeg? Secretaris geef hem 100
francs, hij zal tenminste niet zonder 'n sneetje
brood weggaan!"
In Napels maakte hij schertsend het volk
wijs, dat Zijne Heiligheid hem voor straf
naar Afrika had gestuurd, om zijn leven te
verbeteren, want van de beste kardinalen
maakte de Paus aartsbisschoppen van Napels!
„E vero, e vero" „dat Is zoo" riepen ze
allemaal op straat!
Cardlnaal Lavigerie behoort tot de groot
ste missionarissen, die de H. Kerk ooit heeft
voortgebracht. Veel Hollanders arbeiden in
zijn Sociëteit, broeders en paters. Wie er meer
van weten willen, moeten maar vragen aan
den Zeereerw. Overste van St. Charles, te
Esch (Boxtel) of hij de Procure der Witte
Paters, te Boxtel.
'«Hert o
,t Suezkanaal heeft er veel toe bijgedragen,
de zeilschepen te doen vervangen door stoom-
booten, want veel te zeilen valt er in dat
kanaal niet! Er zijn géén sluizen in in
t Panama-kanaal wèl het ls een niveau
kanaal, het Panama-kanaal wint het echter
weer in diepte 12,5 M. tegen 10.5 M. en
ook in breedte 200 M. tegen plm. 100 M.!
De allergrootste schepen kunnen door het
Suez-kanaal dus niet heen en die moeten dan
hun weg nemen rond Kaap de de Goede Hoop!
'n Heele omweg! Ga maar eens na: de reis
van Londen naar Bombay rond Afrika bedraagt
10.930 zeemijlen: door het Suez-kanaal 6.130,
het kanaal bespaart dus 'n lengte tot 44 pet.!
De kanaal-maatschappij wordt geldelijk in
hoofdzaak beheerscht door Engeland, al héét
het vaarwater internationaal en neutraal.
Tijdens den oorlog van 19141918 bleek van
die neutraliteit tenminste al heel weinig. De
schepen, die er doorvaren, voeren meest de
Engelsehe vlag; van de honderd haast zestig!
Dan komt Holland: van de honderd elf,
Duitschland 9.3 pot. en Frankrijk 7 pot. Wij
Slaan daarginds dus nog lang zoo'n schamel
figuur niet! De Amerikanen staan met hun
2 pet. 'n aardig stukje beneden ons! Amerika
wint het dan wear in dat Panama-kanaal,
dat tevens van. groot belang is ten tijde van
een oorlog ter zee, want dan kan deze staat
zijn vloot in den Atlantlschen Oceaan met
die in den Stillen Oceaan heel sinel vereeni-
gen! Meer dan de helft der het Panama-
kanaal aandoende schepen voert de Ameri-
kaansche vlag, dan komen Enigeland, Noor
wegen en Japan
Het verkeer van Oost naar West via dit
nieuwste kauaal is de helft minder dan dat
van West naar Oost!
Het vallend blad vertelt van het voorbij
gaan van den zomer en van de nadering van
den herfst Op het grasperk plekken de ver-
geelde en bruine bladeren dile eenLge dagen
geleden nog ln hoogere sferen vertoefden,
maar nu door den boom trouweloos werden
losgelaten! Ze vallen niet allemaal op den-
zelfden tijd, evenmin alfi alle booinen gelijk
tijdig in het blad staan! De een is er wat
eerder mee dan de ander. Na bet eerste
nachtvorst je of gedurende het woeden van
de kille herfststormen, bezwijken de bladeren
van bramen, ahorn en beuk al dadelijk, doch
de eik houdt de zijne vast als 'n gierigaard
z'n duiten! Soms duurt het wel tot de komen
de lente 'toe, voor hij er afscheid van neemt!
Het ds nu mooi om 'n wandeling te maken
door het herfstbosoh. Wat 'n prachtige tinten!
Donder bruin etn geel en rood wiseelt af met
purper en violet! De bladeren doen dat, dit
kleur-wisselen, om zich te verdedigen tegen
den grooten overgang van de soms nog felle
namiddagzon en de kilte van nacht en vroe
gen morgen. Soms was de herfsttint al in het
blad, maar word ze eerst nu zichtbaar, nu
het bladgroen of chlorophyl verdween. De
bruine beuk houdt het langste zijn kleur!
De hoornen schudden de blaren niet eerder
af, voor zij maatregelen hebben genomen dit
verlies te overkomen aan verdord loof hebben
zij tenslotte toch niets. De sappen, die naar
dat loof toe stuwden in warmer jaargetijde,
houden nu op te vloeien. De blaren drogen
uit tot zwarte, bruine, gele pcrka.mentjes, die
kraken onder den voet. De wind drijft er zijn
spel mee en voert ze vèr weg van den moe
der-stam
GRENADIERS EN DRAGONDERS-
Hoewel het stelsel van „Soldeniers", betaal,
dekrijgsknechten, al lang is afgeschaft,
spreekt mien toch nog even goed van „sol.
daten". Onder hen worden de „grenadiers"
genoemd als degenen, die „granaten" hebben
te werpen, een handwerk, dat pas weer in
den gruwelij'ken wereldoorlog werd uitge.
oefend. Dragonders (huzaren) heetten die
krijgers .welke op hun vaandels 'n draak. La-
tijnsch: „draoo" voerden. Vroeger waren de
kogel3 ook werkelijk wat het woord zegt:
ronde ballentegenwoordig lijken ze daar
heelemaal niet meer op.
GETUIGE,
Onze voorouders hadden er niet veel mee
op ergens al „getuige" te worden gedaagd,
een verschijnsel; dat tegenwoordig nog vaak
voorkomt. Ze waren altijd bang 'n klap van
den gerecbtelijken molen, die langzaam maar
zeker maalt, mee te krijgen! Geen wonder
dat dit woordje „getuige" van 'n werkwoord
is afgeleid, dat „trekken" beteekent, ze wer
den dus van de rechtbank getrokken of ge
sleept! Daar gold het den tegenstander te
overtuigen* d.w.z. meer getuigen er bij te slee
pen dan waarover hij beschikte.
VADERMOORDERS
heetten vroeger de hoog uitstekende puntige
manshalsboorden, waarvan de punten zoo te
zeggen tot in den mond van den drager reik
ten, De Franseben 'beschuldigden nu die
pünten ervan mee te eten' en noemden za
„parasites", parasieten, tafelschuimers of klap-
loopers. Dit woord werd verkeerd verstaan
en de „volksetymologie" maakte ervan „par-
racide", het (Latijnsche) woord voor vader
moordenaar, vadermoorder! (pater vader,
parrlcida vader-moorder, of ook: moorde
naar van familieleden).
WAAROM IS ZEEWATER ZOUT?
Ja, waarom is zeewater zout, blijft het zout,
niettegenstaande de rivieren er zooveel zoet
water naar toe dragen? Men zou toch mogen
veronderstellen, dat op den langen duur de
zeeën 'n beetje zoeter zouden gaan worden?
Niks hoor! Het rivierwater schuurt langs ber
gen en hoogten naar den oceaan en neemt op
die reis iets mee van de zouten der aardkorst,
die daarin natuurlijk smelten; 'n weinigje
maar, maar toch voldoende om de zee zout te
maken, want, terwijl haar water verdampt
aan de lucht, blijft het zout terug. Dat ver
dampt niet! Hoe gro ter de verdamping en
hoe minder rivierwater wordt toegevoegd. de3
te meer zout blijft aohter naar verhouding.
De Doode Zee heeft 'n zoutgehalte van 24 pet.
en het „Mormonen-meer" in Noord-Amerika
„great salt lake!" 18.5 pet. Daar ligt de
groote zoutmeerstad, Great Saltlake City.
Ze hebben berekend, dat de rivieren 150.000
millloen jaren noodig hadden om de oceanen
zóó te pekelen! Of daar geen nulletje te veel of
te weinig bt) staat?
OP DE 100 AMERIKANEN,
der Vereenigde Staten komen er 24 voor,
die van Duitocbhen kom-af zijn! Slechts 20
Engelschen en haast evenveel 18 Ieren!
De Negers maken geen slecht figuur met bijna
11, terwijl de Italianen in de minderheid
zijn, 8. Zij winnen het nochtans van de Fran-
sohen, die niet hooger dan I komen!
Langs twee millloen K.M. telegraafdraad
vliegen de berichten over heel de wereld.
Noord-Amerlka heeft van deze twee miiliioen
het leeuwendeel in zijn bezit, daarna komen
Duiitsohland, Frankrijk, Engeland, 'n 20
Kabels verbinden de Oude Wereld van Europa
met de Nieuwe Wereld16 daarvan loopen
naar de Unie-republiek in het Noorden. Van
die onderzeeërs wint de Italiaansche het grif,
de kabel van Rome naar New-York heeft een
lengte van niet minder dan 7000 K.M.
Wie het liever mondeling dan met een tele
grammetje af doet, gebruikt de telefoon. Géén
land in Europa waar zóóveel telefoons zijn
als in Duitschlanddat gaat de twee millloen
met duizenden te boven. Amerika wint het
daarvan; het heeft er haast zeven maal zoo
veel. Per dag worden daar gemiddeld 56 mil-
lioen telefoongesprekken gevoerd, alleen dan
wel te verstaan in de Ver. Staten. De telefo
nisten gaan er zeker niet over rozen, doch erg
veel is geautomatiseerd, dat scheelt
Neem frissdhe Meuren en breng geen schadu
wen aan, dan wordt 't het leukste
De derde menschenredder uit onzen kennel.
Het Meveliingsdier van Prins Hendrik! Half
dien Brie! kwaim eraan te pas, toen het hondje
Zijne Hoogheid ■trouweloos had veriaten tijdens
diens bezoek aan de Geuzeveste.
Na no. 5 verwacht ik de oplossing voor don
prijs.
Het geheel stelt voor een zeer bekende stad
op het eiland Java.
X 1
X 2
X i 3
X 4
X »«»«5
X 6
X
X 8
X 9
1 afkorting voor „heilige"
2 meest populair familielid
3 melk voor het jonge kalf
4 om om den hals te dragen
5 valsche verklikkers
6 om je les uit te leeren
7 brandt op het altaar
8 nog eens weer
9 de helft van Amsterdamsch Peil
Ziehier het oorspronkelijk opschrift van den
gevonden steen; Ju(lius) Caesar.
I. Klok, kalk, balk, kaal, zaal.
II. 7x8 56.
III. Claas Compaan.
,1. c voor „do", afkorting 2. sla 3. mat ;i
4. laars 5. plassen 6. Paaschmis 7. pan
toffel 8. lemming 9. lepel 10. var 11. lamjl
12. n. voor Noorden.
Indien de waarheid wat hard klinkt, gedenk
dan dat de bitterste geneesmiddelen vaak
heilzaamste zijn.
