IN HET WESTLAND „DE TUIN VAN HOLLA
^Ül
m
f
ÏUIfWBClUW TOT
GEWORDEN.
m
m
a
a
ISB
DIE
-
lil Ifi
m
eHSHI
1 -"""^7':*T2r.T-r*,
M IMP^li
Ém§'^W§4S
1
I
SMiËSHii 1 §1111
V* «t'hkel
-
w% y 4ff
■HOK
-
.- -
êSi%M3::k-Mó\;
i L M
*•'^1
1
v i
liliiiüÉiÉiü
'k
DE ONTWIKKELING VAN DEN
GLASCULTUUR.
-
DE TOMATEN-CULTUUR.
DE BLOEMENTEELT ALS AANVUL
LINGSCULTUUR.
HET WESTLAND EN DE ECONO
MISCHE CRISIS.
^v - y
«y -
i
',5
v,
I I I I I I I I IHII II1 I I I I I I I I I I I liiiiiMiiiiir
maar
al te
goed
dat hij
bij dit
van 3 tot en met 7 November in het
nieuwe veilingsgebouw der G.W.8. te
Honselersdijk zal worden gehouden, was
ons aanleiding het Westlanden de
wereldberoemde producten van zijn tuin
bouw, naar voren te brengen.
wen was niet zoo gemakkelijk te herwinnen.
Door de malaise gedwongen, zocht men naar
middelen om den tuinbouw er weer bovenop
te helpen. Met leede oogen moest men nu tel
ken jare aanzien, hoezeer de druiven en fijne
groenten te lijden hadden van het gure kli
maat en van de schadelijke Westelijke en Noor
delijke winden. Men nam eens een proef met
•iet beschutten van de druiven door schuin te
gen de muren, waarlangs de druiven groeiden
'riroitieve broeiramen te plaatsen.- En werke-
De groote bloemententoonstelling, welke J aLles toch niets meer beteekent dan degene,
„die plant en besproeit", m. a. w. dat hij slechts
de omstandigheden voor den groei gunstig
maakt, maar dat het God alleen is, Die steeds
weer het groote wonder doet in de natuur
„Die den wasdom geeft".
Intusschen heeft de op wetenschappelijken i
Ieder seizoen heeft er zijn eigen teelt, grondslag berustende en met de grootste zorg resultaten waren bevredigend. Met deze
Van zomer of winter trekt de West- vuldigheid toegepaste cultuur in het Westland rame" tegen de ^ruivenmuren zijn de
landsche tuinder zich met zijn kassen, de schitterendste resultaten opgeleverd Waar i liassen' de ..lessenaars" ontstaan, een
verwarmde en koude, weinig aan. In het toch vindt men gaver vruchten waar is het d*m' Welk® d®D V0Tm Van deze kassen heel
najaar en in den winter overstroomt hij diepe rood der tomaten glanzender, waar zijn
de markt met zijn prachtige chrysanten de druiven zoeter en sappiger dan in het West- men n°s enkele
en fraaie tulpen, dan komen de vroege land
groenten, vervolgens de tomaten en ten
slotte de druiven.
Op het oogenblik is het nog de druiven-
tijd, zooals uit bijgaande foto's over
tuigend blijkt.
Over het Westland en zijn interessante
cultures willen wij hier thans een en
ander vertellen. Bed.
Wat een oogenweelde zijn de zware druiven
trossen, waaraan de kanjers van vruchten el
kaar verdringen de kostelijke vruchten,
waarover de wazige „dauw" nog ongeschondei
gespreid ligt de vruchten.
„Vol spannende zap,
vol zoet,
vol zuur,
vol zijpelende zap,
vol zoetheid
Het Westland is nog altijd „de tuin van
Holland". Maar geheel anders ziet die tuin er
Sen""' Vergeleken m- bÜ een haIve eeuw gelijk Gezelle van de kersen zingt.
Toen was het inderdaad een hof, waar men j
in het voorjaar de boomen zag bloeien en de
malsche groenten uit den grond zag schieten,
waar in het najaar de rijpe vruchten in de
boomgaarden een weelde waren voor het oog.
Wel levert het Westland altijd nog dezelfde
groenten en vruchten, zelfs duizend maal over
vloediger dan voorheen, zoodat men er een
afzetgebied tot ver over de grenzen voor heeft
moeten zoeken, maar het oog wordt nu niet
meer bekoord door bloeiende boomgaarden en
nob "ftRPig® moestuinen. Men ziet er tegenwoor-1
dig bijna niets anders meer dan schittering
van de glazen wanden en daken der kassen en
warenhuizen en de steile gevaarten van hooge
fabrieksschoorsteenen.
De glazen fabriek van Van Nelle wordt te
genwoordig den bezoeker van Rotterdam als
een bezienswaardigheid getoond, maar eenige
tientallen jaren eerder had het Westland reeds
zijn glazen fabrieken, waar de tuinders hun
druiven en tomaten en nog wel ander fruit en
groenten produceeren. De lirma Van Nelle
bouwde haar fabriek wel ettelijke verdiepingen
hoog, terwijl de kassen en warenhuizen slechts
gelijkvloersch zijn, doch zal dat zoo blijven
Wanneer in het Westland de grond even
schaarsch wordt als in Rotterdam, dan gaan de
Westlandsche tuinders misschien ook nog wel
Gaat eens zien, op de Westlandsche veilingen
waar de mooiste producten van „Hollands
kassen en serres met verdiepingen bouwen Een wegje tusschen de haast onafzienbare
De Westlandsche tuinbouw is tegenwoordig j i
nagenoeg geheel geïndustrialiseerd. De indus- rye" drmvenkassen.
trialisatie heeft niet slechts naar het uiterlijk
plaats gehad, maar ook in werkelijkheid heeft I tuln" morden aangevoerd. Ge zult er meer nog
men de natuur een heel eind naar den zin en van genieten dan van de sappigste en kleu-
wil der menschen weten te dwingen. Door de rIgste vruchten-stillevens, door de Hollandsche
wanden en daken der kassen en warenhuizen meesters in onze gouden eeuw geschilderd,
zijn de producten bij hun ontkieming en groei
tegen de ongunstige weersinvloeden beschermd;
schadelijke insecten worden buiten-gesloten
tegen nagenoeg alle plantenziekten heeft men
bestrijdingsmiddelen men besproeit de plan
tten en boomen naar behoefte door toevoer
van kunstmatige warmte heeft men het in de
hand de vruchten sneller te doen rijpen; door
afkoeling kan men het rijpingsproces vertra-
Het Westland is een tuinbouwcentrum van
groote beteekenis geworden, toen in de negen
tiger jaren de glascultuur opkwam.
Hoe de glascultuur is ontstaan
In de laatste decennia van de vorige eeuw
gen en ten slotte hebben proeven, om zich door ging het slecht met den We3tlandschen tuin-
het gebruik van kunstlicht minder afhankelijk bouw. De crisis, welke op den oorlog van 1870
te maken van het zonlicht, reeds verrassende was gevolgd, werkte nog na en bovendien had
uitkomsten opgeleverd. Men heeft om zoo te den de tuinders den handel in vroege aardap
pelen op Engeland door allerlei wantoestanden
danig verknoeid. Pas te laat zag men in, dat
men op den duur niet zonder schade voor zich
zelf te kleine kwanta en onvoldoende kwaliteit
kon leveren. Men had spijt, maar het vertrou-
zeggen het ontwikkelingsproces geheel in de
hand.
Maar de Westlandsche tuinder verhoovaar-
digt zich niet op zijn kennis en kunst, om de
natuur als het ware te dwingen, want hij weet
K!"-; t
smimmtSi
ardig teekent. Hier en daar in het Westland
van zulke „lessenaars
ian.
De druif moet niet alleen beschut staan,
loeh moet ook om te gedijen licht en zon heb
ben. De muurtjes van de „lessenaars" bena
men een gedeelte van het voor rijpen zoo kost
bare licht en dit was voor een logisch den
kenden Westlander aanleiding om kassen en
serres te bouwen, waarvan de wanden aan alle
zijden uit glas bestonden. Nu kon het licht van
alle kanten vrij toetreden. Niet alleen druiven,
maar alle soorten vruchten en groenten wer
den in deze kassen gekweekt en met succes.
De in de kassen gekweekte producten waren
eerder rijp dan die van het open veld en brach
ten daardoor betere prijzen op. Maar de tuin
ders waren daar nog niet mee tevreden. Nog
meer wilde men de producten vervroegen en
daarom ging men er toe over de kassen te ver
warmen. Die verwarming was aanvankelijk
zeer primitief. Men stookte bulten de vuren en
leidde de rookkanalen door de kassen. Later is
men overgegaan tot de meer moderne centrale
ver warmi ngsins tal la ties.
Het gevolg van de verwarming der kassen
was, dat het Westland reeds vruchten en groen
ten kan leveren, voordat deze nog ergens an
ders waren te verkrijgen. Voor deze vervroeg
de producten werden goede prijzen gemaakt
met het gevolg, dat de warme-kascultuur zich
meer en meer uitbreidde en de meeste tuinders
in het Westland naast hun koude thans ook
hun centraal verwarmde kassen hebben. Het
groote aantal schoorsteenen der verwarmings-
inrichitingen geeft aan het tegenwoordige
Westland het aspect van een industrie-centrum,
wat het inderdaad zoo langzamerhand dan ook
geworden is.
De tomaten-cultuur neemt op het oogenblik
in het Westland de voornaamste plaats in.
Meer dan 40 millioen K.G. van deze „Holland
sche roodhuiden" komt jaarlijks aan de West
landsche veilingen.
Reeds zeer lang wordt de tomaat in 't West
land geteelt. Vóórdat er kassen waren, werden
de meest beschutte en zonnigste hoekjes in de
tuinen voor deze cultuur gereserveerd. Maar
de financieels resultaten waren toen nog niet
erg bevredigend. Voor de betrekkelijk kleine
hoeveelheden, welke op de markt werden aan
gevoerd, interesseerde de handel zich niet bij
zonder, mede omdat het groote publiek nog
niet zoozeer op het gebruik van tomaten was
ingesteld.
Toen men de tomaten in de kassen ging
kweeken, nam de productie toe en tegelijk met
die productie-stijging vond deze vrucht meer
afnemers. De doeltreffende reclame, door he
Centraal Bureau van de Veilingen in Neder
land voor het gebruik van tomaten gevoerd,
zal op deze meerdere afname zeker niet zonder
invloed zijn geweest.
Ook in de exportlanden, waar de reclame
evenzeer als in ons eigen land krachtig werd
ter hand genomen, nam het gebruik aanmerke
lijk toe. In Engeland, dat steeds first class
groenten en fruit gebruikt, vonden onze toma
ten, die dank zij de glascultuur steeds gaaf en
mooi van vorm zijn, een vlugge markt.
Later kwam ook Duitschland op de markt,
hetgeen weer een stijging der productie van
koudglas tomaten tengevolge had.
Deze toename van in koude kassen gekweekte
tomaten werkte niet gunstig op den prijs. Deze
prijsdaling wend mede bevorderd, doordat
Italië, waar oorspronkelijk in hoofdzaak toma
ten werden gekweekt voor purée-fabricatie,
zich ook op de teelt van consumptie-tomaten
ging toeleggen en zijn produet op de Duitsche
en Zwitsersche markten wierp. Het milde
klimaat van Italië stelde de kweekers aldaar
in staat hun product tegelijk af te leveren met
onze koude-kastomaten. Om een voorsprong op
Italië te behouden, ging men er in het Westland
toe over om de tomaten nu ook in de verwarm
de kassen te kweeken. Het succes hiervan bleef
niet uit; de Hollandsche tomaat lion tegenóver
het Itallaansche produet haar positie op de
wereldmarkt heroveren.
Het gevolg van een en ander is geweest, dat
de productie van tomaten in verwarmde kassen
met sprongen omhoog ging, terwijl de teeli
van het koude glas-product aanmerkelijk terug
liep.
grondlegger der druiventeelt. Deze eere-tltel
wordt hem door sommigen betwist, maar nie
mand zal toch ontkennen, dat hij groote ver
diensten heeft gehad voor de Westlandsche
druivencultuur en dat het standbeeld te PoeJ-
dijk hem ten volle toekomt.
Men vermoedt, dat pastoor Verburch van
het huis „Honselersdijk" de Frankenthaler
■onder de Westlandsche bevolking heeft ge
bracht. Deze druivensoort is de oudste ln het
Westland gekweekte en nog voert zij onder de
verschillende soorten, welke er in latere jaren
werden geïmporteerd, den boventoon. In de
door heggen omgeven tuinen en boomgaarden
vond in vroeger eenwen de Frankenthaler tegen
speciaal daarvoor gebouwde schuttingen een
geschikt plaatsje, om te gedijen. ZooaJs boven
reeds gemeld, gaven de proeven met glas en
verwarming, op het einde der vorige eeuw be
gonnen. nog betere resultaten. De druivencul
tuur kreeg daardoor 'n stabiliteit, welke haar
de plaats en beteekenis verschafte, die zij
thans onder de Westlandsche cultures In
neemt.
Toen men proeven ging nemen met glascul
tuur en verwarming, wilden de Westlanders
ook wel eens weiten, hoe men in het buitenland
de teelt in kassen toepaste. Een viertal tuin
ders trokken daarom naar België, waar zij de
glascultuur bestudeerden. Meteen namen zij uit
België eenige nieuwe diruivensoorten mee o.a.
de Black Alicante, die aan een mooi aanzien
een goeden smaak paart en bovendien voor
export meer geschikt is dan de Frankenthaler,
omdat de huid steviger is en beter tegen het
verroer bestand. Toen bleek, dat de Black
Alicante een zeer goede export-druif was, ging
men ook andere soorten uit het buitenland
beproeven. Voorts vestigden zich in het West-
land vreemdelingen, die uit de streek vanwaar
zij kwamen, vaak nieuwe variëteiten meebrach
ten. Uit deze verschillende variëteiten hebben
zich de thans in het Westland gekweekte stan
daard soorten ontwikkeld. Tot deze standaard-
soorten behooren de Frankenthaler, de Black
Alicante, de Gros Colman, die vooral ln Enge-
Een, die 't zich laat smaken
De bloemencultuur in het Westland Is nau
welijks tien jaar oud, maar men staat verwon
derd, als men ziet, hoe de Westlandsche tuin
ders zich in dien betrekkelijk korten tijd de
bloemencultuur hebben eigen gemaakt.
Bij het trekken van tulpen wordt van de
nieuwste wetenschappelijke vindingen partij
getrokken, n.l. het vooruit koelen der bollen
waardoor 'n grooter, forscher en fraaier bloem
wordt verkregen, hetgeen dé meerdere kosten
aan deze speciale behandeling verbonden
ruimschoots goed maakt.
De aankomst der volgeladen schuiten voor het veilingsgebouw, waar ze haar beurt
afwachten om binnengevaren en geveild te worden.
Op weg naar de veiling. Op den achtergro nd het standbeeld van Pastoor Verburch,
den grondlegger van de druivencultustr kt Eet Westlaxd.
DE DRUIVENTEELT.
De druivencultuur is één van de oudste en
naast de tomatenteelt één van de voornaamste
cultures van het Westland.
Vóór het veilingsgebouw te Poeldijk staat het
standbeeld van pastoor Verburch, den eersten
pastoor van het Westland na de reformatie.
Op het voetstuk van dit standbeeld leest men
het opschrift: Sranciscus Verburei ltüSHëS,
land veel gevraagd wordt, en de buitengewoon
fraaie Gros Mairoc.
Ook van witte druiven werden verschillende
soorten beproefd. Sommige bleken hier niet
te voldoen; andere evenwel hebben hun be
staansrecht bewezen, zooals de Golden Cham
pion, de Muskaat van Alexandrië, de Emile
Royal en de Forsters White Sydeling. Deze
laatste behoort echter tot de verdwijnende
soorten, omdat de huid van deze variëteit
groote neiging tot bersten vertoont vooral bij
overvloedigen waterval.
De keuze van de druif, welke een tuinder
zal kweeken, wordt hoofdzakelijk bepaald door
de ligging van den tuin en den aard van den
grond. De eene druif gedraagt zich op dezen
grond het best, de andere op die.
Het vorig jaar leverde het Westland onge
veer 8% millioen kg. druiven; maar dit jaar
wordt de opbrengst op 10 millioen kg. geschat.
De druif ls een seizoenproduct, dat onder
gewone omstandigheden tegen het najaar rijpt,
Door verwarming van de kassen, waarin de
druif staat, kan men echter het rijpen aan
merkelijk vervroegen, terwijl men door het
bewaren van de vruchten in koelhuizen de
rijpe druiven nog maanden lang kan goed
houden. Door dit vervroegen en verlaten zijn
de Westlandsche tuinders in staat het geheel?
jaar doof druiven te leveren.
De druiven- en tomatenteelt wordt tegen
woordig In het Westland meer en meer aan
gevuld met het kweeken en .trekken" van
bloemen In de kassen. In het vroege voorjaar
en in het najaar, wanneer er aan de druiven
niet veel te doen ls en de tomatenplantjes nog
niet zijn uitgezet, gaat de Westlandsche tuinder
zijn kassen productief maken foor de teelt van
bloemen. In het voorjaar „trekt" hij er zijn
tulpen, welke voor den export verhandeld wor
den, en in het najaar brengt hij er zijn chry
santen heen, die zich gedurende den zomer bui
ten, hetzij In potten, hetzij in den vollen grond
reeds tot flinke planten outwinkeid fcobtess.
De chrysanten vragen, wanneer zij eenmaal
in de kassen zijn geplaatst en de blauwknop-
pen zich beginnen te ontwikkelen, zeer veel
zorg. Wanneer men groot-bloemige chrysanten
in den winkel koopt, treft rneh altijd maar één
bloem aan een stengel. De natuur van de plant
is dit niet. De plant maakt ln haar groei ver
schillende vertakkingen en op elk daarvan ont
wikkelen zich knoppen. Wanneer de kweeker
dat alles zijn gang maar liet gaan, zou hij veel
bloemen krijgen, maar deze zonden veei klei
ner zijn, dan de vorstelijk groote bloemen,
waarnaar in den handel zooveel vraag is. Om
deze groote bloemen te krijgen, moeten de zij
takken en knoppen alle tot op éên na verwij
derd worden. Alle sappen, welke de plant uit
den grond opneemt, dienen dan om dien eenen
knop te voeden, die zich daardoor tot een
groote, rijke bloem kan ontwikkelen.
De nog jeugdige snijbloemen-teelt in het
Westland, heeft reeds mooie financieele resul
taten afgeworpen.
Al zijn de financieele resultaten van de
Westlandsche cultures, dank zij de activiteit
en voortvarendheid der tuinbouwers en hun
organisaties over het algemeen zeer bevredi
gend geweest, de economische crisis gaat het
Westland toch niet ongemerkt voorbij Dit
voorjaar waren de verwachtingen Omtrent de
opbrengst der producten ln verband met de
malaise ln binnen- en buitenland niet hoog ge
spannen. Tegen die verwachtingen ln ontwik
kelde zich echter de groenten-handel want
ook de kasgroente Is een van de Westlandsche
producten dit jaar lang niet ongunstig.
Vooral het belangrijke artikel gias-sla werd
door de bultenlandsche markt tegen goede prij
zen gietig opgenomen. Dit gaf den tuinders
weer moed. Ook de verwarmde tomaten von
den tégen redelijke prijzen koopers. Zoodra
echter de volle productie begon, toen de zoo
genaamde koude tomaten op de markt kwa
men, daalden spoedig de prijzen tot beneden
den kostprijs.
Da drttivenprjjzen bleken ook al niet evea-
In den kop: Hoe men uit den toren det
R. K. kerk van Poeldijk een gedeelte van
het Westland kan zien; zoover het oog
reikt rijen zich de druivenkassen aaneen.
redig aan die van het vorig jaar en voor een
bloemkool was in het buitenland bijna in het
geheel geen afzet te vinden. De vrachtprijzen
en de invoerrechten in het buitenland werkten
zeer ongunstig op den export.
Toen bovendien de groote bankkrach tn
Duitschland kwam en de tuinbouwproductie
daar op de zgn. derde lijst werden geplaatst,
waarvoor bijna geen deviezen werden beschik
baar gesteld, was de export van Westlandsche
producten naar Duitschland, voorheen een der
grootste afnemers, radicaal .amgeslagen.
Later werden weliswaar onze tuinbouw
producten op de eerste lüst geplaatst, maar
het vertrouwen bleek toen reeds te zeer ge
schokt om den handel op Duitschland weer
te doen opleven.
Het vrijhandelsland Engeland restte nu
vrijwel als eenig afzetgebied voor de West
landsche producten. Maar daar kwam op eens
als een donderslag bij helderen hemel het be
richt, dat Engeland den gouden standaard
had verlaten. Het pond sterling daalde tot op
bijna 2/3 van de vroegere waarde. Dat heeft
aan de groenten- en frnit-exporteurs groote
verliezen bezorgd en bovendien het vertrouwen
zoodanig geschokt, dat thans van een vlotten
handel op Engeland geen sprake meer is.
Zoolang het pond zich niet heeft hersteld of
een vaste waarde heeft aangenomen, zijn da
vooruitzichten van den handel op Engeland
allesbehalve rooskleurig.
Met deze vooruitzichten is er werkelijk moed
voor noodig om voor het komende seizoen da
zaken weer aan te pakken. Maar gelukkig aan
moed ontbreekt het den Westlandscben tuin
der geenszins. Men moet maa- eens gaan zien,
wat hij ondanks de malaise durft ondernemen!
De lage glas- en ijzerprijzen prikkelen hem
tot den bouw van nieuwe kassen; nleuwa
druivenstekken worden uitgezet, weer grootera
hoeveelheden bloembollen dan het vorig jaar
heeft hij Ingekocht om ze, na ze te hebben
laten vooruitkoelen in de koel-inrichting,
straks in zijn warme kassen te „trekken". Da
Westlander laat zich door de malaise niet ont
moedigen.
Wij spraken dezeT dagen den voorzitter van
den Bond Westland, den heer J. Barendse, 'n
echten Westlandschen tuinder in hart en nie
ren. Aan hem danken wij tal van gegevens,
welke in dit artikel verwerkt zijn.
Wilt gij weten hoe hij over den toestand
denkt?
„Bij al de moeilijkheden, die wij'thans bels-
ven zelde hij ons moeten wij niet ver
geten, dat ons oordeel te begrensd is om het
geheele terrein te kunnen overzien. Onze tuin
bouw is afhankelijk van de wereld-marktprij
zen en de wereld-concürrentie, welke op hun
beurt weer beïnvloed worden door de wereld
productie. Welnu, die Wereldproductie heeft
men niet in de hand; die is van te veel facto
ren afhankelijk.
,Het is daarom onze plicht om door te gaan,
zooals we dat gew-oon waren en kalm de re
sultaten af te wachten. Het is al zoo vaak ge
bleken, dat menschelijke berekeningen faal
den. En bovendien, wanneer wij doen wat wij
kunnen, dan hebben wij tenminste de voldoe
ning van onzen plicht te hebben, gedaan.
„Laten wij onzen plicht blijven doen en ver
der het resultaat overgeven in de handen van
Hem, Die alles voor ons regelt".
Dat Is de mentaliteit van den Westland
schen tuinder. Ondanks alles blijft hij opti
mist. En heeft hij niet een beetje «^lijk?
L.
v-'-V
';y y';
In de druivenkas. Het plukken en verpah
ken van de sappige trossets.
