HET KERNVRAAGSTUK VAN
DEN VREDE.
VOOR VREDE EN ONTWAPENING.
EEN KREET om VREDE.
«fSiïSJZ T"
rr° 5" A««, r;::1?
mÊ
MAANÜAG 1 FEBRUARI 1932
WAARACHTIGHEID TEGENOVER
ZICH ZELF EN ANDEREN
^reorganisatie, elk ontwapeningsbe
f ROODE VERLEGENHEID.
DUBLINS A. S. EUCH. CONGRES.
Aartsbisschop dr. Pascal Diaz zal
het congres hijwonen.
wÈm
DE GENEEFSCHE CONFERE Z
EN DE ECONOMISCHE
CRISIS.
Openbare vergadering van de
Vereeniging voor Volken
bond en Vrede.
Dr. H. Colijn.
HERDENKING KRONINGSFEEST
Z. H. DEN PAUS.
NIEUWE VLIEGTUIGEN VOOR 1
DEN INDIE-DIENST.
Vijf Fokkers, type F 18.
DE FILM KAMERADSCHAFT
Een werk van groote
mensclielijkheid.
nm de filmhui! deze £ilm bet aanzijn gaf, ais
v er eaarne kwaliteiten, wijden wij er
hier g een uitvoerige bespreking aan.
v-A -
door
MGR. L. KAAS
Lid van den Duitschen rijksdag cv voorzitter
der Duitsche centrumspartij.
Vol hoop en
verwachting,
doch ook vol
twijfel en bange
zorg richten
oogen en harten
van de ware vre-
desvrienden van
alle naties zich
naar Genève en
de Dinsdag al
daar beginnende
ontwapenings
conferentie.
Een. kwestie
van ontdag'Ük®
beteekenis v °°r
het lot der vol
ken staat op de
Mgr. L. Kaas
agenda. De oplossing, welke de we]ke
vinden, zal toonen, of de bIoedlse£1.e,Jegeven,
de wereldoorlog de menschheid keeontze£tendg
vergeefsch is geweest, of dat
taal, welke hij door de onte Jn de
ruinen gesproken heelt,
harten der volken heeft gevon d
Een storm van petltionnem kringen
beschaafde wereld gegaan woordelUkhcirl
klinkt een beroep op het ver^n'^"f'^^^-
besef der volken, op den goe w 1
moedigheid der staatslieden, in i - ïanu de
Voorzienigheid het lot der v0 011 ln deze be*
angstigend zware tijden gelegd heeft.
Een kreet van hoop, een massakoor van ver
wachting!
Instinctief voelen allen dat al naar de dob-
belsteenen op de groene tafel van Genève val
Jen, het lot der menschheid in een verhelde
rend licht of in nog hopeloozer duisternis vol
trokken zal worden.
Voor ons, Katholieken, in wier geest sinds
de dagen van Benedictus XV de vermanendten
waarschuwende stem der Roomsche Pausen
steeds dringender geklonken heeft., beteekent
de aanvaarding of verwerping der ontwapening
niet alleen een politiek, maar ook een ethisch
en religions Program.
Niet alsof het geopenbaarde Woord der II.
Schrift of het levende Woord der kerkelijke
Autoriteiten er toe voorbestemd zou kunnen
zijn om in de enghartige, vaak egoïstische, de
elementairste oprechtheid en consequentie ont
berende particuliere stellingen der belangheb
bende partijen ingeschakeld te worden of aan
deze dienstbaar te worden gemaakt.
De energieke, maar tegelijkertijd aangrijpen
ds geste, waarmede Pius XI nog onlangs deze
misleidende uitbuiting van Pauselijke woorden
voor Partjjzuctitige doeleinden afgewezen heeft,
moet elken overtuigden Katholiek aanleiding
zijn om de kerkelijke en godsdienstige beginse-
™«lke hij deze kwestie ter sprake komen.
e\e<T 3 mGt de grootste objectiviteit en zake-
j33,11 te wenden en toe te passen.
•tVJT echter is en blijft zeker: uit het
de«ken komt als vanzelf een ge-
voor'd611taliteit voort, welke er op ge-
ri° dpel vanH- vrede te strijden en als essen-
iteang der be<-r.i Verw!nnen, welke dezen
H -riacl.» voorbereid Zegepraal der vre-
De eerste en fundament
7,1 die de vredesbewegi plicht van een"
waarachtigheid tegenover dienen, is
waara Zelt en tegenover
a"lls iets er toe kan leiden, dat aan h
dor in Genève beginnende o„t 3an het <®cces
f a linden getwijfeld wordt, Peniagsonder
handelingen jn dan lg hpt de
menta 1 e g alie kampen
t9 bespeuren t nooit de
ontwapening der ar 0Ver
ontwapening.
Zoolang dit meer of minder hewUst
seïsme het denken en handelen der ve,.' 6 fari'
delijke staatslieden beheerscht: zooiatlg tw°°r-
opricht® wil triomfeert om de grootsehe
te van de vermindering der bewap^^ -
voorlooper van de verwezenlijking van s
vrede, in onvoorwaardelijke onpartijdighei(j
-j r,n alle staten en volken
gelijkberechtigdhei naar ik -vrees, elke
toe te passen, zoolaageuta'tief zij ook is samen-
conferentie, hoe h en deskundig zij ook
gesteld, hoe e ulterlJjk schitterend zij ook
wordt geleid, dg ware bezieling missei]i
wordt ge pro pa Jg uU een jurldisch
7 banisme een levend vredesorganisme te
a Voortkomen, dat elk lid van het groote
staten- en volkengezin gelijk recht en gelijke
sluit dat niet op deze basis is opgetrokken, is
n s^and gegrondvest. De bouwvalligheid der
fundamenten zal ook het uiterlijk meest trot-
sche geb°uw ia korter tijd, dan velen meenen,
doen ineenstorten.
In het discussie orgaan der SD.AP. „De
ocina democraat" komt de partijleidet
J a meI klem op tegen de opvatting
coor de linksche oppositie gehuldigd
it de arbeidersklasse in staat zal zijn
ml den chaos, die door den ondergang van
let kapitalisme ontstaat, de socialistische
°rde te scheppen".
Die opvatting is volgens den heer Albar
fIa „volkomen onjuist". „Als de crisis
zoo meerit hij verergert tot een volledige
instorting van het economisch leven, wor
den de voorwaarden voor de verwezenlij
king van het socialisme niet gunstig, maar
ongunstig".
En nader wordt deze gedachte nog als
volgt uitgewerkt:
Het ontredderde kapitalisme biedt voor
de verwezenlijking van het socialisme geen
betere kansen dan het kapitalisme in een
gunstige conjunctuur. Integendeel. Sociali
satie maakt va.n uitgeputte ondernemingen,
die hun afzetgebied en hun kapitaal ver
loren hebben en welker machines stilstaan,
geen bloeiende bedrijven, die rechtstreeks
of indirect tot het levensonderhoud van het
volk kunnen bijdragen. Socialisatie moet de
productie in de macht der gemeenschap
brengen; zij bedoelt niet het bankroet van
de kapitalistische nijverheid te maken tot
een bankroet van de gemeenschap.
Wie beluistert, in deze eerlijke verklaring
niet meteen de erkenning van eigen on
macht? Ook het socialisme staat, tegenover
de economische crisis met een vertwijfeld
gebaar.
Het lieeft geen zin wat de linksclie oppo
sitie wil: groote demonstraties, straatru
moer en Kamer-obstructie; want na dit
alles gaapt ook voor een sociaal-democra
tisch be%ind de afgrond. Met het wacht
woord „socialisatie" komt men niet verder
Het Bureau van den Ned. Euch. Bond deelt
ons mede:
De Patere Jesuieten van Mill town Park,
Dublin, zullen de eer hebben gedurende het
congres als gast te mogen ontvangen den be
roemden aartsbisschop van Mexico Z. H. Exc.
mgr. dr. Pascalis Diaz, wiens naam over oe
geheele' wereld bekend werd gedurende de
bloedige vervolgingen onder Calles' tyrannie
en onlangs nog toen hij optrad tegen de on
rechtvaardige en anti-godsdienstige wetten ten-
opzichte van het aantal priesters te Mexico.
Mgr dr. Diaz is gewijd 'in d® bekende Mexi-
caansche basiliek van O. L. Vrouw van Gua-
daioepe in 1923 tot bisschop van Tabasco, maar
werd uit zijn diocees verjaagd en gedurende
eentge maanden achtervolgd. In 19-9 weid hij
aartsbisschop.
Graafwerk aan den Meppelerweg bij Zwol.
Ie voor den aanleg van een vliegterrein.
DE GASVERSTIKKING TE TILBURG.
Ook de man overleden.
Ook het tweede slachtoffer van de gasver-
stikking te Tilburg, de 32-jarige H. de N„ is
Zaterdagmiddag overledlen.
DE ROOFOVERVAL TE HELMOND
De vermoedelijke daders aangehouden
Zaterdagavond laA zijn t.e Tilburg, verdacht
vain don roofoverval te Helmond op den 63-j.
wissellooper M. v. d. Bragt, wien een porte
feuille, inhoudende 1230 ontstolen wend, g®.
ar resteend die 25-jiarige A. B. van Lieshout en
de 21-jarige H. j. C. vain Lieshout, twee ge
broeders, die te Helmond woonachtig zijn—
ERNSTIGE BOTSING
Zware beschadigingen
Gistermiddag reed dr. Boerebach uit Naar-
den met zijn auto oip den Bred'iliesweg te Bug.
sum en wilde den Rijksweg oprijden bij ...Tan
Tabak". Een motorrijder, die uit de richting
Maarden kwam stopte voor dr. B. Vanuit de
richting Laren kwam op dat moment met
groote snelheid «cm auto, die bestuurd werd
door W. L. G. uit Zeist, zoodat zij tegelijker
tijd op het kruispunt waren. G. haalde om een
botsing te voorkomen naar rechts uit en remde
met alie macht, maar kon niet verhinderen dat
dr. B. van achteren werd aangereden, terwijl
tevens eon boom, die naast het rijwielpad
stond en een verkeersbord werden omver ge.
teden. Beide auto's werden zwaar beschadigd.
Dr. Boerebach en de bestuurder van den auto
u>t Zeist, alsmede de inzittende van laatstge
noemden auto, bleven ongedeerd.
DOODELIJK ONGEVAL.
Zaterdagmorgen heeft een doodolijk -ongeval
plaats gehad in de Margarinefabriek N.V. Pas-
man's Slachterijen en Fabrieken te Steenwijk.
Een ongeveer 30-jarige arbeider, A. v. d.
Heijden, wonende te Zundveen, die' werkzaam
was op de boterkarn, gleed uit en viel van een
hoogte van ongeveer twee meter met zijn
hoofd op een machinedeel, waardoor hij een
schedelbreuk bekwam. Dr. Brons verleende de
eerste hulp maar ondanks het toepassen gedu
rende ongeveer een uur van kunstmatige adem
haling en van zuurstofapparaten, mochten de
pogingen om de levensgeesten op te wekken,
niet baten. Het lijk werd voorloopig naar het
politiebureau vervoerd.
De ongelukkige was gehuwd en vader va-n
twee kinderen.
BEDREIGING.
Vrijdag stond die werkman J. F. de V., uit
Weesp voor de Amsterdamsche Rechtbank te
recht wegens bedreiging van den agent H. van
Dijk.
Uit de stukken bleek, dat verdachte niet al
te gunstig in Weesp bekend stond. Volgens ver
klaringen van den burgemeester zou men zelfs
uit angst liever niet tegen verdachte getuigen.
De Officier eischte ten slotte, wegens bedrei
ging tegen het leven een gevangenisstraf van
vijf maanden, met aftrek van voorarrest.
Vonnis 12 Februari.
Zaterdagmiddag is iin het Gebouw voor Kun
sten en vveteiiscaappen te s-Uravenhage van
wege de Vereeniging voor Volkenbond en Vrede
een openbare vergadering gehouden in ver
band met de opening van de ontwapeningscon
ferentie. De zaal was geheel gevuld. Jbr. Mr.
Dr. H. A. van Karnebeek, voorzitter van het
hoofdbestuur der Vereeniging voor Volken
bond en Vrede, presideerde de bijeenkomst,
welke werd bijgewoond door vele autoriteiten
onder wie werden opgemerkt de ministers Ruys
de Beerenbrouck en mr. Verschuur, de professo
ren Francois en Rutgers enz.
Bij den aanvang van de bijeenkomst zong het
koor van „Die Haghe Sangers", onder leiding
van Jos. Vranken Jr., „Kyrie Eleisou" en
„Sanct.us" van Palestrina.
Daarna heette jhr. van Karnebeek de aanwe
zigen welkom. Hoe men moge denken over
conferentie en ontwapeningsvraagstük. aldus
spr., in deze dagen maken zestig landen zich
op om het moeilijkste vraagstuk onder de oogen
te zien, dat de samenleving op dit oogenblik
kent, en van die gebeurtenis moet men wel
onder den indruk komen, door de groote
beteekenis en den diepen ernst ervan. Een
ontwerp-verdrag zal dienen als grondslag vooi
de conferentie. Het is van technischen aard
en leent zich niet tot een systematische be
handeling hier. De bedoeling van deze verga
dering is dan ook, het ontwapeningsvraagstuk
als zoodanig te beschouwen. Spr. dankte de
sprekers, dat zij hun medewerking aan de be
reiking van dat doel willen verleenen
Rede dr. 11. Colijn.
Dr. IJ. Colijn, voorzitter der Anti-Revolutio
naire fractie van de Tweede Kamer, stelde de
vraag, of de uitslag der conferentie van in
vloed zal zijn op
den economisclien
toestand. De uit
gaven voor bewa
pening hebben aan
bijna alle volken 'n
zwaren last te dra
gen gegeven. Op 1
milliard pond ster
ling worden de
jaarlijksche bewa-
peningsuitgavea
der wereld becij
ferd. Een vermin
dering van die las
ten zal met een
zucht van verlich
ting worden be
groet. Maar het be
langrijkste economische element is de moge
lijkheid, dat een gunstige uitkomst der confe
rentie een heilzamen invloed zou kunnen
oefenen op den tegen woord igen economischen
toestand der wereld. Een verbetering in de
politieke verhoudingen zat ook aan de eco
nomische ten goede komen. Daarbij hangt
de economische crisis ten nauwste samen met
de bijzondere crisis, die Duitschlaud teistert
en waarvan de kern is de aan Duitschland op
gelegde betalingsverplichting. Het Duitsche
probleem is in belangrijke mate oorzaak van
de financieeie verlamming, die de wereld trof,
aldus de uitspraak der commissie, die een op
zettelijk onderzoek heeft ingesteld daarnaar.
De resultaten der conferentie te Genève nu
kunnen de hefboom zijn, die de openbare
meening in Amerika in beweging brengt met
betrekking tot een wegneming van de moeilijk
heden, door de tegenwoordige betalingsver
plichtingen van Europeesche landen jegens
Amerika veroorzaakt. Wordt Duitschland van
zijn betalingsverplichting ontheven, dan blij
ven de verplichtingen der andere desbetref
fende landen tegenover Amerika bestaan.
Zonder een doeltreffende regeling van het
internationale schuldenprobleem zullen de fi
nancieeie en economische spanningen tus-
schen dé landen toenemen. Een totstandko
ming van zulk een regeling hangt van Amerika
af. En de vraag welke houding Amerika zal
aannemen, staat in nauw verband met het
resultaat der ontwapeningsconferentie. Het
Amerikaansche volk en de Amerikaansche re
geering zullen, naar men vertrouwen mag,
Mr. C. Goseling.
uit kloeke daden van Europa op ontwapenings
gebied even kloeke gevolgtrekkingen maken
op het gebied eener oplossing van de schui
denregeling.
Ons werelddeel staat voor de keuze, öf de
Amerikaansche bereidwilligheid te winnen en
een practische regeling tot. stand te brengen
met als gevolg een geleidelijken terugkeer tot
het oude welvaartspeil, öf den toestand nog
te zien verergeren, met een belangrijke ver
lenging van den duur der wereldcrisis. Wij
geven aan onze delegatie naar Genève onze
beste wenschen mede. maar bidden haar te
vens toe, dat God haar hart en hoofd cn
lichaamskrachten moge schragen, opdat zij ons
land waardig vertegenwoordige en tot goede
resultaten der conferentie moge bijdragen.
(Applaus).
Rede prof. dr. J. Cramer
Prof. Dr. -J. Cramer, voorzitter der Neder-
landscbe afdeeling van den Wereldbond dei
Kerken was de volgende spreker.
Wij kunnen niets doen, zeide spr., zonder
idealisme, maar spr.'s overtuiging was, dat
het zijn oorsprong moet vinden in het geloot
aan God. Zoo ook moet de wereld streven
naar vrede en ontwapening onder opzien tot
God! (Bijval).
Rede mr. C. Goseling.
Volgende spreker was Mr. C. M. J. F. Gose
ling, voorzitter van de R. K. Staatspartij en
lid van de Tweede Kamer. Spr. zeide, dat Jhr.
Loudon als voor
zitter der voorbe
reidende conferen
tie duidelijke taal
heeft gesproken,
toen hij verklaar
de, dat men tot el-
ken prijs moet sla
gen en zulks zon
der reserves, en dat
een mislukking van
de ontwapenings
conferentie een
zwaren schok zou
toebrengen aan 't
vertrouwen der
volken in het werk
van Genève. Onze
medewerking
wordt gevraagd. Wij zijn opgeroepen vanuit
Genève. Aan den vooravond der conferentie
willen wij onzen wil overgieten in onze af
gevaardigden naar Genève. Niet de minste
twijfel mag mogelijk zijn, dat Nederland voor
en tijdens de conferentie al het mogelijke dóet
om een goed resultaat te bewerkstelligen.
Het werk, dat hier gedaan moet worden, staat
in het teeken des woords van de Kerstbood
schap. liet is voor alle mensoben, die van
goeden wille zijn. Zoo ooit, dan ligt nu de
conclusie voor het grijpen, dat alles moet wor
den gedaan ter wegneming van de oorzaken
der ellende, die over de wereld gekomen is.
Mogen onze afgevaardigden te Genève als
echte Nederlanders volharden tot bet laatste
toe en nïogen zij handhaven en versterken
Volkenbend en Vrede. (Applaus).
Het koo-r van „Die i-laghesangers" zong
hierna A. B. H. Verhey's „Adventzang".
Rede mr. J. Limburg.
Vervolgens vo-erde het woord mr. J. Limburg
lid van den Raad van State en oud-voorzitter
van de Union van Volkenbondsvereenigingen.
Hij noemde, wat thans te Genève staat te ge-
beu reu, het feit, dat zoovele landen samen
komen om het ontwapeningsvraagstuk onder
de oogen te zien, een prestatie op zichzelf. Als
deze conferentie zou mislukken, zou dat een
ramp zijn voor vrede, Volkenbond en elk land
afzonderlijk.
Ais Genève zijn taak begrijpt en zijn plicht
gevoelt, aan dezen tijd een geneesmiddel t.e
geven, zal de menschheid van Genève de eer
ste vermindering van bewapening ontvangen,
die tot heil zal strekken van de geheele
menschheid! (Applaus).
Rede dr. J. Schokking.
Dr. J. Schokking voorzitter der Christelijk-
historische fractie van de Tweede Kamer,
daarna bet woord nemende betoogde, dat de
volkeren zeiven moeten inzien, dat hun belan
gen slechts worden gediend door een beslech
ting van geschillen niet door den oorlog maar
door het recht. De basis van het recht, waarop
de verhoudingen zijn gebouwd tusscher de bur
gers van een staat, zal ook moeten worden ge.
bruikt voor de betrekkingen tuschen de staten.
Met de bede, dat God de afgevaardigden van
hun groote verantwoordelijkheid moge door
dringen, riep spr. de aanwezigen op tot het
streven naar het groote doel. (Bijval).
Internuntius celebreert een
Pontificale II. Mis.
Evenals andere jaren zal de Pauselijke
Internuntius, Zijn Exc. Mgr. L. Schioppa, ook
dit jaar wederom ter herdenking van het
Kroningsfeest van Z. H. den Paus een
Pontificale H. Mis opdragen in de kerk van
O. L. Vrouw van Goeden Raad aan het
Bezuidenhout te 's-Gravenhage. Deze plechtig
heid zal plaats vinden op Zondag 7 Februari
om kwart over 10 uur. De katholieke gezan
ten met hun familieleden en het personeel
hunner legaties benevens de katholieke Neder-
landsche ministers zijn tot bijwoning van deze
Pontificale H. Mis uitgenoodigd.
Dr. F. M. Wibaut.
Rede dr. F. M. Wibaut.
Dr. F. M. Wibaut, lid der Eerste Kamer,
als volgende spreker optredende, zeide geneigd
te zijn, bevestigend
te beantwoorden
de vraag, of wij
kunnen verwach
ten, dat de confe
rentie een begin
zal zijn van een
stelselmatige bewa
peningsbeperking
om te komen tot
ontwapening. De
grond voor die
verwachting is 'n
economische nood
zakelijkheid. En
daarop gronden
wij onze verwach
ting. Dat allen
dan medewerken
aan 't maken van
een begin om een grondslag te leggen, waarop
de ontwapening kan worden verhaast. (Ap
plaus).
Slotwoord Jhr. mr. dr. H. A.
Karnebeek.
De voorzitter, Jhr. van Karnebeek, sprak
vervolgens een slotwoord. Weest niet ontmoe-
dingd. Want er is het feit eener dagelijks
groeiende gebondenheid en saamhoorigheid
tusschen de volkeren. Dat het materialisme
hoogtij viert, is juist, maar tegen deze tendenz
verheft zich de drang der feiten. De werking
in de geesten wordt versterkt door het feit,
dat de volgende oorlog een verdelging in kor
ten tijd zal brengen, dien de dertigjarige oor
log in zijn dertig jaren niet gekend heeft. De
menschheid is steeds langs den rand van den
afgrond gegaan en zelfs al zou het spel ver
loren worden, dan zou dit nog geen defini
tieve beslissing beteekenen, omdat in de laat
ste plaats het woord zal zijn aan wat ligt in
de lijn eener natuurnoodwendige ontwikke
ling. (Applaus).
Het koor zong ten slotte van J. Gallus
„Repleti Sunt" en „Haec Dies."
Hiermede was de bijeenkomst geëindigd.
af) 1st,
Naar wij vernemen heeft de Kon. Lucht
vaart Maatschappij ten behoeve van haar
Holland-Indië dienst, aan de N.V. Nederland-
sche Vliegtuigenfabriek opdracht gegeven tot
het vervaardigen van 5 drie-motorige Fokker
verkeersvliegtuigen van het type F 18. Deze
vliegtuigen worden elk uitgerust met drie
Amerikaansche Pratt Whitney „Wasp" mo
toren van elk 425 p.k. De romp van dit nieuwe
type Fokker verkeersvliegtuig, zal waarschijn
lijk smaller zijn dan die van de F 12.
MEDISCHE KEURING VAN DE
VLIEGERS DER INDIE- I
LIJN.
Voortaan ook keuring te Bandoeng.
Aan de bestaande regeling inzake de medi
sche keuring van de piloten der Kon. Lucht
vaart Maatschappij, is, naar wij vernemen, de
nieuwe bepaling toegevoegd, dat de vliegers
van de Holland—Indië lijn voortaan ook te
Bandoeng gekeurd zullen worden, vóór het aan
vaarden van de terugreis naar Nederland.
Deze keuring zal geschieden door den medi
cus van de Indische Militaire Luchtvaart Af
deeling te Bandoeng.
„Kameradschaft", een Nero-ff®
onder regie van G. W. Pabst. Ge
luidsysteem Tobis-Klangfilm.
Over eenige dagen gaat in Royal te Amster
dam d9 première van de nieuwe Nero-fil®
„Kameradschaft", geregisseerd door den be
gaafden cineast G. W. Pabst. Deze film die
bmiLdan een r€den Van enorme beteekenis
van aanbel' ,kreeg V°°r °nS latKl comité
kende name g mee' ®en 'ange lijst van klin"
staven dat zoowd °m deu adel van bet
Dit is een kreet d
DU is een smeekemi I
dat ons welkom ianfng®baar °Km Voedering,
men het klare begrin, P blZarren tijd' nu
wapening" en ..bewa^" <®sschen ont-
wo een Volkenbondatu®siDhS" heeft verIeerd- Nu
hebben als een stootblofc P de .Ianden noodig
genoeg bleek, om een An_,a u'et eens hecIlt
rivalen te keeren. Nu er n >"°g,VUJSschen twee
schijnt noodig te zijn, waarvan'^d oor'ogatuiS
op veiligheid of onveiligheid zalf®n 8
experiment niet op een duizendste l-pIT"
«f d.. I. vredestijd
weduwen maakt.
Deze film werd geen aanklacht, tegen niets
en tegen niemand, want het is geen anti-ooriowïT
film, waarin de oorlog als een luguber moorden
]s vastgelegd in beeld en in geluid.
jui et is een apologie voor den vrede, een
vari !'tr®et om den vrede, een sprekend beeld
man]'et; geluk, dat de „Kameradschaft" tusschen
breno-g11 vaa deze en gene zijde der grens
dat dg11 kan- 't Eenige, dat we betreuren, is,
tend eiiV'ede llier gePr°Pageel"d wordt uitslui-
terwiji a"een om menschelijkheidsmotieven,
vrede eerl®11 ook '}ii iedere poging naar den
blijken zni'e'ig®eus motief een hechte bouwbasis
de film te °0lt lleeft men in een inleiding op
grond gegchVeel llet grensidee op den achter
muur" gen 0ven- De grens is daar een „fictieve
vliegt, de be61d' omdat de piloot, die er over
als weiden 'g?n aIs hergen ziet en de weiden
'vóór of over a'V€r aan elkaar gelijk, of ze nu
dat zün moedergrens Uggen omdat het ,dnd'
roept, juist hetzelfde bedoelt,
„1, het roept 0m Julsl neizeune di
8 Maar wat er ^Utter" °f "®a ®^e"
is sar San ""!e
vraafe net een stem als een spreek-
koor' a pp'n rpii11 vla-m van geestdrift door,
met som V6rbetenheid, als de tanden
op elkaa g ptt worden en de handen zich
tot vuiste Want een groot mensch
blijven als.1 et eigen ikin de kfiel kQmt>
is soms
hard en bitter moexlijk.
Dit is eoh vei haal van louter humaniteit.
Liefde 5 e lefde, zooals zij zich tot
nu toe op het witte doek nog uitte speelt
hier geen rol. ®aar de liefde van den mensch
tot den mensch als ..evenrnensch" viert er
hoogtij, luidruchtig, maar spontaan en mate
loos mooi. „U® macht van deze film ligt niet
in het aesthetische maar in het. ethische", heeft
men in de propaganda-brochure, die „Kamerad
schaft" voorafgaat, gezegd. Toegegeven dat de
grondslag ethisch is, en sterk Maar aesthe-
tiseb, in dit geval filmisch, vindt deze rolprent
maar moeilijk haar gelijke. Daarom zullen, wij
in deze bespreking die elementen niet scheiden,
wiR zij samen dit grootsch geheel hebben ge
maakt.
Mag ik U hier iets van het scenario vertellen?
Daarmee wordt niet veel verraden, want het
verhaal is sober, bijna zonder intrigue. Maar
aan het einde krijgen ze elkaar, dames en
heeren die verrassing dfeem ik wreed mis
schien voor U weg. Die „ze" zijn twee
menschengroepen. aan deze en gene zijde van
de grens, verschillend in nationaliteit, in ras
en in taal, maar die in een apotheose tegenover
elkander komen te staan met blinkende oogen
in hun zonnige gezichten, wijl zij elkander
vonden in „Gute Kameradschaft".
t Verhaal speelt in twee grensdorpen. Tijd
na den wereldoorlog. Het eene dorp is Fransch.
het andere is Duitsch, maar de menschen leven
er van hetzelfde werk, want in beide dorpen
ligt een mijn. Eu de arbeiders zijn er even
zwart, de lucht is er even vol van kolenstof en
roet en <1® meisje dansen er even onstuimig.
Toch leeft nog steeds de oude rivaliteit tusschen
de twee landen, die zich in allerlei kleinigheden
uit. De contie aan de grens is kleinzielig
scherp, een Fransch meisje blijft zitten, wan
neer een Duitscher haar om een dans vraagt,
de buitenlander kiijgt een stempelmerk mee,
voor hij zich onder de anderen mengen mag.
Op een morgen, als de eerste ploeg uit de
Duitsche mijn de liftkooi verlaten heeft na de
volbrachte taak, jaagt het bericht rond, dat
in de Fransclie mijn een ramp heeft plaats
gehad. Er is er een bij de ploeg, die zonder
redeneeren besluit, de Franschen te gaan hel
pen en vrijwilligers om zich te verzamelen.
Het wordt een volledige reddingsbrigade, die
met goedkeuring der directie naar de plaats
van de ramp jaagt, bij het passeeren der grens
zich niet bekommerend om de officieele con
trole-formaliteiten. (Hier is de film even sterk
tendentieus).
Intusschen beleven we onder den grond de
mijnramp in al haar lugubere verschrikkelijk
heid. De ontploffingen volgen elkander snel
op, -de eene gang na de andere stort in, onder
het puin nieedoogenloos de stakkerds bedel
vend, die geen uitweg meer konden vinden
voor hun vlucht. En de vlammen huilen door
de holle gangen, telkens nieuwe ontploffingen
veroorzakend, die lang nagalmen en weerkaat
sen. Onder den grond ontmoeten de twee red
dingsbrigades tlkander en na een eindeloos-
zwaren arbeid slagen zij er in, de levenden
boven te brengen. Al hebben de redders zelf
ook zware verwondingen opgeloopen en ai heeft
zich menig hartverscheurend tooneel voor hun
oogen afgespeeld.
En als na eenigen tijd het leed geleden is
en de wonden, die de redders opliepen bij hun
menschlievend werk geheeld zijn, wordt er op
de grens een verbroederingsfeest gevierd. Er
is muziek en er waaien vlaggen. Op een vracht
auto. waar de Fransclie en de Duitsche vlag
broederlijk naast elkander wapperen, staat een
jonge Fransche mijnwerker, een geboren volks-
redeuaar. Zijn enthousiasme is wild als de
wind, die z'n haren verwart en soms slaat zijn
stem over, want 'net is het hart, dat spreekt.
En aan de overzijde, op 'n hoogen wegberm,
staat een Duitscher. De Fransche klanken heeft
hij niet verstaan, maar de taal van het hart
des te heter. En dan slaat er op den rand van
die twee naties een tweetalige jubel los, de
vaderlandsche vlaggen waaien ineen en ljet
wordt een ontroerend feeST van menschenliefde.
Gute Kameradschaft 1
Ziehier het vertelsel, sober en ongecompli
ceerd. Maar wat een materiaal voor een cineast
ais G. W. Tabst en met hoeveel liefde en over
tuiging heeft hij dit gegeven uitgewerkt. Laat
de technicus op deze film nog aanmerkingen
hebben, de vondsten der regie, die talrijk zijn
en pakkend, vergoeden dit met honderd procent.
Wat 'n spanning zit er in dat tafereel, als
de mijnramp in het dorp bekend wordt. In alle
straten klikklakken haastige voeten, langzaam
wordt het tempo versnèld tot een ren en dan
zien we ze hollen uit de straatjes, de oude
mannen, de vrouwen, de moeders en de verloof
den, meegesleept in een beangstigende vaart
Een scène voor de poort der Fransche
mijn, uit de film „Kameradschaft".
naar de mijnpoort, die hardnekkig gesloten
blijft.
In een ingestort hoekje van de mijn, tusschen
puin en gebroken balken, zit er een, gekneusd
aan al z'n leden en zonder hoop, dat men hem
hier nog levend vinden zal. Eu als hij in z'n
doodelijken angst het delirium nabij is, ver
schijnt er een van de Duitsche reddingsbrigade.
De gewonde voelt z'n pijn, ziet liet lugubere
gasmasker en hoort de Duitsche taaldat
is oorlog 1 En verheten vecht hij tegen z'n
redder, tot de situatie plotseling tot hem door
dringt. Het feest van de twee dankbare zielen
gaf de cineast weer in een prachtig gebaar
een close-up van twee blinkend-zwarte handen,
in een forschen greep vereenigd, lang en stil.
In een anderen hoek van de mijn zit een
tweede vertwijfelde als sein voor de reddings
brigade tikt hij met een staaf op de ijzeren
buis, die door de heele mijn loopt. Maar met
zijn vertwijfeling groeit het tempo van zijn
kloppen, tot je er den ratel van een machine
geweer in hoort, fel en zeer duidelijk. En er
verschijnen spookbeelden uit den oorlog voor
zijn door angst benevelde fantasie, héél even,
doch in hun volle gruwelijkheid. Tot ook hier
de redding komt, juist door die mannen, tegen
wie hij in zijn angstkoorts zooeven nog vocht.
Een vondst, die je doet denken en stil worden.
Deze film is goed en rijk en voor iedereen.
Voor den man van de gracht en den man van
het slop. Zij is voor hen, die het prediken der
naastenliefde als een roeping hebben gevoeld
en aanvaard. Voor den professor in het recht
en voot den journalist. Voor de moeders, die
haar kinderen tot menschen moeten opvoeden
en hun mensclielijkheid moeten leeren. Voor
de soldaten en de mannen van de beurs. Voor
de jongens en de meisjes, die de jaartallen
van de oorlogen uit de geschiedenis niet meer
uit elkaar weten, voor de verloofden en de
ouden van dagen, voor de generaals en de
diplomaten.
Deze film moest draaien in alle zalen van
onze groote steden. Zij moest als een moderne
troubadour trekken langs de koningshoven en
presidentspaleizen en op den terugweg de dor
pen aandoen, om er in den avond voorstellingen,
te geven op het pleintje bij de pomp. En zij
zou er weerklank en begrijpen vinden, zooals
er de liedjeszanger altijd is verstaan.
Deze film moet spreken tot de massa, omdat
het een stuk eerlijke mensclielijkheid is. En dat
hebben we er dankbaar in gewaardeerd.
v. d. B, j
