m
modernen ,muRrr-winkel.
VAN 'T WARENHUIS NAAR DEN
MAANDAG 4 APRIL 1932
t DE SPIJKER OP DEN KOP
Z.EXC. MGR. L. SCHIOPPA.
het feest van pater
F. HENDRICHS S.J.
VERDERE SPLITSING?
NEDE*UNDSCHE DOMINICANEN TE
ROME.
PATER DR. GERLACH ROYEN o.f-m
MARIALE DAGEN TE TONGERLOO
Het congres-program.
|||M
«Sill*?-
GOUDEN JUBILEUM VAN
Z. H. DEN PAUS.
DOCHTERS O. L. VR. VAN HET
H. HART.
DE VERVOLGING IN SPANJE.
CONGRES R. K. VOLKSPARTIJ
DE INDISCHE POSTVLUCHTEN.
HET MILITAIRE PENSIOENFONDS.
BRAND TE BATAVIA.
HUGO KAUN OVERLEDEN.
LYRIEK EN SOCIAAL-ECONOMIE
z» 1. .1
m zjffi $9pral dankbaar, da* JOj m
MR. K, BACH, J
In de persbeschouwingen naar aanleiding
•van de breuik, die het Haarlemsohe socia
listen-congres bracht, ontmoetten wij een-
en andermaal de opmerking, dat er voort
aan nu twee (resp. drie of wil men vier)
soorten socialisme zullen te onderscheiden
vallen in ons land.
Wij voor ons echter geloven, dat men de
werkelijkheid voorbijziet met tusschen S.D
A.P. en O.S.P. verschil van beginsel en niet
enkel vam taktiek of methode te oonsta-
teeren.
Zeer precies zet o.i. een insider als de
heer Paul Iviès de puntjes op de i's als hij
schrijft:
Wat de oorzaak betreft, zooals men weet
bestaat van oudsher, als natuurlijke uiting
van baar diepste wezen, in de S.D.A.P.-ver
schil van opvatting over de te volgen strijd-
melhoden. Dat verschil was er altijd, zal
er altijd zijn en is niet het minst juist de
levenwekkende en vernieuwende kracht der
S.D.A.P., omdat deze evolutionair is zoolang
het kan, maar revolutionair als het moet,
dus mentaal uit beide elementen is samen
gesteld.
Wij cursiveerden den tusschenzin, waai
het op aankomt. Hij desavoueert de mee-
ning, dat de oude partij voortaan niet an
ders zou blijken te zijn d«n een ïacicae
hervormingspartij op legalen boiem s aan
de en blijvend.
In principe blijven S.D.A.P. en O.S.P. op
hetzelfde standpunt staan en z.jn z,j met
name voor den katholiek gelijkelijk veroor-
de ele ns waardig-
De gunstige wending, welke de ziekte van
den Pauselijken Internuntius Z.Exc. Mgr. L.
Scbioppa in de laatste dagen heeft genomen,
blijft aanhouden.
De behandelende geneesheer is over het
verloop van de ziekte zeer tevreden.
In ons overzicht van het S. D. A. P .-congres
werd reeds de vraag geopperd of de splitsing
In de partij ook verdere gevolgen zou hebben
voor de socialistische instituten.
De vraag is reeds beantwoord, want „Het
Volk" schrijft:
Het besluit van de nieuwe partij om zich
tot S.D.A.P. en N.V.V. te richten met het
verzoek om opname in den Algemeenen Raad
en de plaatselijke raden, is wel het toppunt
van aanmatiging en verdwazing
Het toont opnieuw aan, welk een abso
luut gebrek aan begrip er bij deze onverant
woordelijke scheurmakers omtrent de wer
kelijke verhoudingen heerscht. Waarschijn-
I lijk hebben wij ook nog voorstellen te wach-
ten om hun een paar plaatsen in te ruimen
in den raad van commissarissen van de N.V.
j. De Arbeiderspers, in het bestuur van de
j- A.J.C., in de leiding van den Bond van
Sociaal-Democratische Vrouwenclubs, in het
i Instituut voor Arbeidersontwikkeling, in de
f VA.R.A., in den Arbeiderssportbond enz.
Kortom, in al die organisaties, waarmee zij
i den band automatisch verbroken hebben, toen
j. zij met een dol'len kop uit de S.D.A.P. lie-
i pen_ c-est du toupet, zegt de Franschman;
i' jg röoet maar durven. Berouw komt na de
zonde, dat blijkt alweer.
De vraag is natuurlijk, hoe men de links-
socialisten wel denkt te verwijderen uit deze
instellingen, mitsgaders uit de publiekrechte
lijke lichamen, waarin zij zitting hebben en
die zij aangekondigd hebben niet te zullen
verlate^
Een onze,.
Op eei-gten ^dewerkers te Rome meldt ons:
dige pater tv, aaschdag heeft de hoogstwaar-
DominicanerOT(1'llrit' Magister-Generaal van de
caan, pater j j',den Nederlandschan Domini-
als prior van 't lnwPra', Piecbbig geïnstalleerd
dat naar de óaaraaaationale klooster te Rome,
bekemd is onder de a;^erbonden 3 faculteiten
laatste tien jaren Was i0 van Angelicum. De
ters als missionaris ^Zeereerw. pater Pee-
(Britsch West-Indië). V0Szaam te Trinidad
secretaris geweest van echter is hij
schen magister generaal pate/«n Nederland-
De komst van pater Pe«ters te Theissling.
r!].„ een terugkomst, zij het beteekent
Ridder in de Orde van OranjeNassau
In een der zalen van „de Witte Brug" te
's-Gravenhage, had Zondag ter gelegenheid van
den 70sten verjaardag en het gouden klooster-
jubileum van den weleerw. pater F. Hcndrichs
S. J-, een receptie plaats, waarvan honderden
gebii'nik maakten oun dezen priester te hul
digen.
Staatsraad mr. D. Kooien schetste de groote
verdienste en den veeiloimviaittenden orbeid van
den jubilaris en bood hem een geschenk aan
onder couvert, bestemd voor de stichting van
een tehuis voor bekeerlingen. Hij deelde hem
tevens mede dat de Koningin hem bot ridder
in de orde van Oranje Nassau had benoemd.
Onder de vele brieven, telegrammen en ge-
i u kw en schen waren er van Mgr. Aengenent,
bisschap van Haarlem; j'hr. Ruys de Beeren-
brouek, minister president, Mgr. Hopmans,
bisschop van Breda, de vicarissen vain de bis
dommen Haarlem en Breda, minister Dekkers
en minister Verschuur en den heer Vesters,
voorzitter van de R. K. JoumaMstenivexeenl-
giing.
Pater Hendrichs dankte diep bewogen en
vroeg aan allen die hem thans biadden gehul
digd hun bi iji vend en steun vooral in het gebed.
Buitengewoon hoogleeraar aan de
Rijks-Universiteit te Utrecht.
Zooals bekend is pater dr. Gerlach Royen O.F.M'
lid der Kon. Academie, leeraar aan de R.K. HBS
te Heerlen, bij Kon. Besluit benoemd tot bui.
tengewoon hoogleeraar in de faculteit der
letteren en wijsbegeerte aan de Rijksuniversi
teit te Utrecht, om onderwijs te geven in de
vergelijkende en algemeene taaiwetenschap.
Onze Brusselsche correspondent meldt on®
Zoo juist kwamen wij in het bezit van et
volledig program der Mariale-dagen, ie, met
de hooge goedkeuring en onder den zegen van
Z.Em. kardinaal van Roeij, ook dit jaar weer
in de O. L. V. abdij te Tongerloo uitsluitend
voor priesters, kloosterlingen en seminans en
zullen gehouden worden.
Zooals wij reeds in bet vooruitzicht hebben
gesteld, zal de belangrijkheid dezer „dagen ver-
hoogd worden door het ooncentreeren van alle
lezingen naar één gemeenschappelijk onder
werp„Maria, de nieuwe <va
De volgende voordrachten zijn in dit ver
band voorzien A) de Leer
1 Het beginsel van Marias algemeene deel
genootschap met Christus (theologische verkla
ring) door Z. E. H. Kan. Dr. J. Bittremieux,
professor aan de hoogeschool te Leuven.
2. De Nieuwe Eva in de H. Schrift, door Z. E.
P. SagaeTt O. F. M.
3. De Nieuwe Eva in de oudste katholieke
overlevering, door Z. E. H. Mag. Fr. Feron,
Professor aan het Groot Seminarie te Roer
mond.
4. Het werkzaam aandeel der Nieuwe Eva in
gansch de heisorde, door Z. E. H. Dr. Alph.
Mulders, professor aan het Groot Seminarie te
Hoeven.
5. Maria, Koningin, naast Kristus-Koning.
door Z. E. H. Dr. Derckx (Nedl.).
B) de practische beleving der leer van Ma
ria, nieuwe Eva.
1. in de liturgie, door Z. E. P. Dr. Dom
Franco de Wyels O. S. B.
2. in de middeleeuwsche vroomheid, door Z.
E. P. Prof. Al. Janssens (Scheut).
3. volgens den Zal. Gr. de Montfort, door Z.
E. P. Bonsel S. M. M., gewezen hoofdopsteller
van „De Standaard van Maria".
4. volgens den H. Alphonsus a Ligori, door Z.
E. P. Dr. De Brandt C. ss. R.
Voor deelneming kan men zich wenden tot
het secretariaat der mariale dagen, Norbertij-
ner abdij te Tongerloo (België).
KERKOONSECRATIE.
Z. H. Excellentie Mgr. A. F. Diepen zal
Maaa ag 0 Mei de nieuwe parochiekerk te
Moergestel plechtig consacreeren.
MGR. L. SCHRIJNEN, f
Voor de zielerust van z. H. Exc. Mgr. L.
Schrijnen zal, naar st. Janski. meldt, op
Woensdag a.s. m de St. Jansbasiliek te 's Her
togenbosch een P eehtige H. Mis van Requiem
worden opgedragen.
Pater Gerlach Royen O. F. M.
(Naar 'n teekening vam, me]. Helene Haanappel),
Pater Royen werd gebaren te Valkenburg
(L.), studeerde aan het destijds door de Jesuie-
ten geleide college te Sittard en trad daarna
in de orde der Franciscanen.
Na zijn priesterwijding in 1905 te Weert, gaf
pater Royen les aan de gymnasia van zijn Orde
legde staatsexamen af en studeerde taalweten
schap aan de Rijksuniversiteit te Leiden waar
hij onder prof. C. C. Uhlenibeok op 22 Jnni 1926
cuim laude doctoreerde op het proefschrift: ,,De
jongere veranderingen van het Indogermaanse
nominale drieklassensysteem".
In 1929 verscheen „Die Nominale klassifi.
kaïtianssystemie in den Sprachen der Erde",
een werk van ruim duizend bladzijden, dat in
ons blad met buitengewone waardeering werd
besproken door den Weensohen professor Wil-
helm Schmidt. In A nth repos" werd de waarde
ran dit book in 't licht gesteld door professor
Uhlenbeek.
In Mei van het vorig jaar werd pater Royen
gekozen tot hoofdbestuurslid van de vereeni-
ging tot vereenvoudiging van de spelling.
Zijn eerste studie over het woordgeslacht
schreef pater Royen in „De Katholiek" van
1914 en 1915. In ,,Ons Eigen Blad", het „Tijd-
schrift voor Taal en Letteren" en „De Nieuwe
Taalgids", publiceerde pater Royen opstellen
over taalkunde, pedagogie en psychologie. Zijn
talrijke boekbesprekingen zijn vaak diepgaan.
de studiën. Pater Royen hield referaten op het
internationaal Amerikanistencongres in 1924,
op het elfde filologencongres in 1925, op het eer
ste Jinguisten-congros in. 1928, op den zes
den Duitsahen Oriëntalistendag te Weenen in
1930, op het tiende Zuid-NederliandsChe Philo-
logemcongres te Antwerpen in 1930 en op tal
rijke andere bijeenkomsten.
Op 4 Mei 1931 werd pater Royen benoemd
tot gewoon lid der Koninklijke Academie van
Wetenschappen te Amsterdam.
Wij bieden pater Royen onzen wel gemeen den
gelukwensch aan met de benoeming, welke
hem in staat stelt zich geheel aan zijn weten
schappelijk werk te wijden. Onze gelukwen-
scheu gaan ook naar de Nederlandsche pro
vincie der Franciscanen voor wie deze benoe
ming een onderscheiding is. En ten slotte past
een woord van dank aan de curatoren en pro
fessoren der Utreöhtsohe universiteit, die niet
geschroomd hebben het voor Nederland wel
zeldzame., feit te verwezenlijken, ni. twee Fran
ciscanen tot hoogleeraar te benoemen in één
faculteit. Want prof. dr. Royen vindt naast
zioh prof. dr. R. Ligtenberg, O.F.M., die al ja
renlang hoogleeraar aa*n de Utreehtsche uni
versiteit is, en de eerste Nederlandsohe pries
ter was, die van rijkswege .zulk een post innam.
Bisdom den Bosch medaille
Bene Merenti 1929 verleend.
We lezen in „St. Janski.":
Met prijzenswaardige mildheid heeft ook
het Bisdom van 's Hertogenbosch in 1921) ge
volg gegeven aan de uituoodiging van het
Nederlandsch Episcopaat, om bij te dragen
voor een feestgeschenk, dat aan Z. H. Paus
Pius XI bij gelegenheid van de viering van
zijn gouden priesterfeest zou worden ter hand
gesteld ten einde Hem te helpen, zijn liefde
volle ondersteuningen waar noodig, tot zegen
van de menschheid te kunnen voortzetten.
Het Bisdom 's Hertogenbosch heeft een bij
drage geschonken van 21.000, waarvan een
gedeelte bestemd was voor het heerlijk en
kostbaar Juhilé-altaar, dat een speciaal co
mité uit bijdragen der geheele Katholieke
Kerk, ter herdenking van de éérste H. Mis
van Z. H. in de kerk van S. Carlo te Rome
heeft gesticht.
In de afgeloopen week heeft het Hoofdcomi
té te Rome, uit naam van Z.Exc. Mons. C.
Caccia Dominion!, aan Z. H. Exc. den Bis
schop van 's Hertogenbosch naast een zeer
hartelijk dankschrijven, met name voor de
edelmoedige bijdrage tot oprichting van het
monumentale nieuwe H. Sacramentsaltaar in
de Basiliek van den H. Carolus in het Corso
te Rome, voor zijn bisdom het diploma met
zilveren „Bene Merenti 1929" draag-medaille
doen toekomen, welke bij gelegenheid van
's Pausen Gouden Priester jufoilé is ingesteld
ter erkenning van de hij dat feest betoonde
edelmoedige medewerking.
Den 25en Maart 1.1. was het 50 jaar ge
leden, dat de Congregatie der Dochters van
O. L. Vrouw van het H. Hart, wier Moeder
huis voor Nederland aan den Bredascheweg
te Tilburg is gelegen, te Issoudun (Cen
traal Frankrijk) door de Eerw. Mère Marie-
Louise Hartzer, daarbij geleid en gesteund
door den Hoogeerw. Pater Jules Chevalier,
stichter der Missionarissen van het H. Hart,
in het leven werd geroepen.
In alle bescheidenheid hebben de Zusters-
jubilarissen haar gouden jubüé, dat eigeniijk
op Goeden Vrijdag viel, heden gevierd.
In plaats -van het eene kloostertje (te
Issoudun) in 1882, telt de Congregatie thans
in de beschaafde landen een zestigtal huizen,
waaronder 11 in Nederland, vertellen nog de
„Annalen van O. L. Vrouw".
Van de circa 800 leden der Congregatie telt
de Nederlandsche afdeeling, die de grootste
is, 250 leden.
De Zusters zijn ook in de missie-gebieden
werkzaam, o.a, in het vicariaat van Ned.-
Guinea (3 staties) en de prefectuur van Poer-
wokerto (3 staties).
Sedert de vestiging van haar eerste
kloostertje te Waalwijk in 1911, heeft de
Congregatie in ons land een gelukkige uit
breiding genomen. Zij heeft thans huizen te
Tilburg (2), Waalwijk, Overdinkel (O.). Over-
loon, Riel, Dongen-Vaart, Hapert (alle 4 in
N.-B.), Hooglanderveen CV.), Klazienaveen
(Dr.) en Eindhoven, terwijl een 12e in wor
ding is te Giesbeek (G.).
Protest uit Java.
In een protestvergadering, georganiseerd
door de Katholieken van Moentilan, waarbij
aanwezig waren de afgevaardigden van Ka
tholieke vereenigingen van Moentilan en an
dere plaatsen, is de volgende motie aangeno
men:
„Kennis genomen hebbende van wat een
drietal sprekers over de onrechtvaardigheden
in Spanje hebben medegedeeld.... protestee
ren wij ten sterkste tegen de beleediglng den
Paus, en tegen het onrecht de Sociëteit van
Jesus aangedaan: tegen het opzettelijk kwet
sen van de Katholieke gevoelens in het alge
meen; en besluiten deze motie ter kennis te
brengen van de pers en adn te bieden aan
den H. E. Pater Superior der Jesuieten te
Djocjakarta, met het verzoek, deze motie door
te zenden aan Z. H. den Paus en den H. E.
Pater Generaal der Jesuieten, zijnde een blijk
van onze oprechte deelneming in het leed, den
II. Vader en de Jesuieten-Orde aangedaan en
van onzen vasten wil, om door gebed en offer
van God af te smeeken, dat de Kerkvervolging
in Spanje spoedig moge eindigen."
Motie tegen de Regeering
Een actie tegen burgerwachten
Zaterdag eu Zondag word in ,,De Harmonie"
te Nijmegen de tiende jaarlijksche algemeene
vergadering gehouden der R. K. Volkspartij,
onder voorzitterschap van den heer C. D. Wes-
setóng uit Den Haag Deze kon mededeelen, dat
de partij iin voorultgaanden toestand verkeer
de.
De congresrede werd uitgesproken door het
oud-lid dier Tweede Kamen- en lid van de Pro
vinciale Staten van Noord-Brabant, nur. P. Ar tg
uit Tilburg.
Na de lezing van mr. P. Arts werd op voor
stel vain den voorzitter een motie met alge
meene stemmen aangenomen, waarin o.a. „ge
constateerd'' wondt dat het ministerie Ruys de
Boerenhrouck, waarin vier katholieken heb
ben plaats genoimem de oplossing der moeilijk,
lieden niet zocht door nieuwe rechtsvorming
in den geest der Pauselijke encyolipken en
door nationale ontwapening maar integendeel
do zwaarste lasten legt op de zwakste schou
ders, de sociale bevrediging tegenhoudt en de
eultnreele ontwikkeling schade toebrengt.
Gisteren werd het congres voortgezet met de
behandeling van het ontwerp kiesreglement
der R. K. V. P. in Nederland. Hierover werd
een langdurige discussie gehouden.
Over de kwestie van candidiaatsteliing en mo
gelijk advies van het Hoofdbestuur over de cam-
did aten ontspon zich een hevig debat, wiaarbij
tot uiting kwam, dat de leden een zgn. alge
meen of politiële advies niet gewenseht achtten.
Toen de voorzitter voorsteldte de redactie
zóó te lezen, dat het bestuur het reöht zou
hebben op bepaalde candidaten de bijzondere
aandacht te vestigen, kon de vergadering zich
met deze zienswijze vereenigen.
De voorstellen inzake protest tegen het ver
lagen van de loonen bij de werkverschaffing
van Regeeringswege werden verwezen naar
het ontwerp Verkiezingsprogram 1933, waar
in positie wordt genomen tegen iedere neer
drukking van loonpeil. Bij een voorstel om
een vaste houding der R. K. V. P. tien opzichte
van su'bsidieering van burgerwachten te bepa
len, werd door het bestuur opgemerkt, dat de
gemeenteraadsleden van de R. K. V. P. in dit
standpunt "Verschillen. Het Partijbestuur Ie
tegen subsidiieerinig van burgerwachten en
Verklaarde ziclh als amti-wiapenimemschen.
De heer Vogt uit Amsterdam; wilde dat van
de partij een actie zou uitgaan voor indivi-
dueele weigering van militairen dienst. De
voorzitter wees er op, dat in deze aangelegen
heid zeer voorzichtig moest gehandeld worden.
Een voorstel-Utrecht, dat het congres .zich
zou uitspreken tegen dienstdwang werd ver
worpen.
DE O. S. P. TE AMSTERDAM
Gistermorgen werd in het gebouw Zandwer-
kersvriendenkring te Amsterdam een druk-he-
aoöhte vergadering gehouden, waarin na een
inleiding van den heer J. de Kadt en een rede
vam den heer F. v. d. Goes besloten werd tot
oprichting van en afdeeling Amsterdam der
Oniatfhankeilijke Socialistische Partij. Bij de
stichting traden 641 leden tot de afdeeling toe.
NEDERLAND-EXPRESS.
De speciale trein met post en passagiers in
aansluiting op het motorschip Christiaan Huy-
gens zal Dinsdagmorgen 5 April om 10.20 uur
van Genua vertrekken. Aankomst 6 April om
7.05 uur te Zevenaar, 7.57 uur te Arnhem,
8.48 uur te Utrecht, 9.49 uur te den Haag S.S.,
9.36 uur te Amsterdam W.P., 9.51 uur te Am
sterdam C.S. en 10.01 u. te Rotterdam (Maas).
De Duif is Zaterdag uit Athene vertrokken
en om 16.16 uur te Marseille aangekomen. Het
vliegtuig wordt vandaag op Schiphol ver
wacht.
De Raaf is Zaterdag te 4.37 uur uit Modan
vertrokken, maakte tusschenlandingen van
7.378.20 uur te Alorstar en van 13.3714.07
uur te Bangkok en arriveerde om 17.19 uur
te Rangoon.
De Reiger is Zaterdag te 6.10 uur uit Rome
vertrokken en na een tusschenlanding van 8.40
9.55 te Bari om 16.35 te Athene aangeko
men.
Blijkens mededeeling van de Indische Post
administratie heeft de „Raaf" 191 kg. 765 gr.
post aan boord.
Een tekort van twee millioen.
BATAVIA, 1 April (ANETA).
De balansen van het Militaire Pensioenfonds
vertoonen een tekort van 2.000.000 als gevolg
van de waardedaling der onderpanden. De Re
geering stelt een onderzoek in.
Het „Bat. Nieuwsblad" meldt in verband met
dit tekort, dat de „Bandoengsche bouw
woede" gedeeltelijk met gelden van dat fonds
werd gefinancierd.
Vijftien Chineesche woningen een prooi
der vlammen.
BATAVIA, 1 April (ANETA).
In het dicht bevolkte centrum van de stad aan
Molenvliet zijn 15 Chineesche woningen, welke
een oppervlakte besloegen van 1500 M.- in vlam
men opgegaan. Een groote menigte sloeg den
brand gade.
DE ACCIJNS OP INLANDSCH
GEDISTILLEERD.
Verhooging tot 200 gulden.
BATAVIA, 2 April (ANETA).
Bij dep Volksraad is ingediend een ontwerp-
ordonnantie tot tijdelijke verhooging van den
accijns op Inlandsch gedistilleerd voor Java
en Madoera tot 200, per H.L.
In de Memorie van Toelichting wordt er op
gewezen dat een verder gaande verhooging
den clandestienen aanmaak zou stimuleeren.
De momenteele heffing bedraagt 150 per
H.L. De opbrengst wordt voor dit jaar ge
taxeerd op 80.000.
HET TEKORT BIJ DE MILITAIRE
PENSIOENFONDSEN.
Tegenspraak.
BANDOENG. 2 April. (ANETA).
De beheerder van de militaire pensioenfond
sen voorzag Aneta van een uitvoerige toelich
ting op het bericht dat de balansen dier fond.
sen een tekort aanwijzen van 2.000.000.
In deze toelichting wordt verklaard: le. dat
de balansen (er bestaan vijf fondsen) nog niet
zijn opgemaakt, zoodat een tekort niet kan
worden geconstateerd. 2e. Het verlies op de
beleggingen bedraagt van alle vijf fondsen
tezamen hoogstens f 78.000 (er is stellig geen
tekort op de exploitatie) terwijl wanneer men
alle verliezen der vijf fondsen over de laatste
12 j aren samenstelt het fantastisch bedrag
van 2.000.000 nog niet wordt bereikt. 3e.
Van een onderzoek dat zou worden ingesteld
door de Regeering is niets bekend. Een der
gelijk onderzoek zou trouwens niet noodig zijn
waar de geheele administratie en het beleg-
gingsbedrijf elk jaar grondig door twee of
meer accountants van den Gouvernements-ae-
countantsdienst gedurende maanden nauwkeu
rig wordt onderzocht en steeds in orde is be
vonden. Bovendien staat het beheer onder da
voortdurende dggelijksche contróle van een
Raad van Commissarissen voor het toezicht
op het beheer der militaire pensioenfondsen,
In dezen Raad van Commissarissen hebben
zitting het hoofd van den Gouvernememtsac-
countantsdienst, de Agent van de Javasche
Bank, het hoofd van de Vde Afdeeling van
het Departement van Oorlog, een hoofdoffi-
cier van de Genie en een gepensionneeird
hoofdofficier.
De Raad van Commissarissen en de beheer
der zijn gebonden aan een strenge up to date
instructie, vastgesteld door dein Gouverneur-
Generaal van Ned.-Indië.
Tenslotte voert de directie van de fondsen;
te den Haag de eindcontrole over de civiele
zoowel als de militaire fondsen.
BERLIJN, 2 April. (V.D.) De bekends
componist Hugo Kaun is hedenmorgen in zijn
woning in BerlijnZehlendorf in den ouder
dom van 69 jaar, tengevolge van een beroerte
overleden.
De liefhebber van betere journalistiek gnuift,
nis de bloemige naam van Pater Hyacinth ver
schijnt op de vlakte van het katholiek Groot-
blad. Het gezicht van den lezer klaart oip, het
water komt hem in den mond. Hij houdt zioh
gespitst om door den charmanten verteller te
worden onttrokken aan den ban van inspan
nende en vermoeiende zakelijkheid waarin de
overstelpende lawine van het krantennieoiwe
hem heeft gebracht.
Nu zullen we de zon weer in het water zien
schijnen. We zullen den ras-journalist weer
met warme en bewogen stem hooien praten
over mensohen en dingen uit den goeien ouwen
tijd- Of we zullen hem op aanstekelijke wijze
uiting zien geven aan zijn sympathie voor de
dingen en gebeurlijkheden van dezen dag, die
zijn opgetogen en ongeveinsde bewondering
•wisten gaande te maken.
Eigenlijk is het onverklaarbaar, dat Pater
Hermans' dithyrambe op wat bij noemt het
moderne warenhuis zoo lang is uitgebleven.
Eindelijk heeft hij ZiCh dan laten verleiden.
Het boekje van den Franschman Ambrière
maakte diepen indruk op zijn verbeelding en
Pater Hermans haastte zioh diens visie op
het moderne wawrenhuis ook aan de lezers
van dit blad voor te leggen, misschien aelfc
hier en daar nog wat aangescherpt.
Het beschrijven het in den geest opsieren
en bezingen van de paradijselijke warenhuis-
gereld moet n kolfje zijn geweest naar Pater
Hennads' hand.
Niemand zal het hem kwalijk nemen dat
hij begon met geen pleidooi voor het waren
huis te willen schrijven en eindigde met er
een panegyriek op te leveren. Niemand denkt er
aan het hem euvel te duiden, dat hij, eenmaal
».an het schrijven, zich liet gaan in een even
piateiooze als beminnelijke overdriving dat
Wet verleiden tot een hopeloos eenZjMl
'telling en een al te hartstochtelijk Verfge.
^getwijfeld heeft Pater Hermans' nooit in
ten - M'ar6r|hins op bediening behoeven te wach-
even 0nge'iwijfeld is hij daar altijd door e.en
feld verkooper geholpen; ongetwij.
er nooit61*11 de te,mPeratuu'r en at,m0iSfeer
Wie ■»^?en f^aiuwte bezorgd.
w;. nauwte oezors'u-
gunnen T de den Tw
hegriD ^voel voor elegantie of het stijl-
b3ofat h«l warenhuis haar heeft bijge-
te brengen, en wie het
mnte' dl, Ult d* ondst gerenommeerde restau-
teen daar voor haar gereed houdt?
oDgeschote-r?' h6t warenhuis is als een bloem
tn meer n Uit den grond van onze zich meer
huizen tiineelenfe samenleving. De waren-
■Aiiii-ende kathedralen onzer steden. Vei-
rfins en te^'^Pgosehiedenis is een 506
106 korter bestek, hoe beter.
een nieuwe Erasmus, Pater Her-
om den lof dezer moderne
ate- en in ,u"geschiedenis 1»
nieuwe Erasmus
.tottepwi tüt Nark'S moeten zijn om er aan-
- «urks moeten zijn om ei aau-
"er mafcen. dat deze verrukte ZaD"
t Ibt n Warenhuis om de schoonheden
tteit f0* W te belichten, het waren
huis stelt tegen den hlstorischen achtergrond
van den ouderwetten buurtwinkel Iedereen
weet, dat het moderne warenhuis moet worden
gezien en beoordeeld in het kader van het
moderne distributiebedrijf in zijn verschillende
vormen en geledingen
Zou iemand anders dan Pater Hermans zoo
malsch en lekker zoo zonder zwarigheden, zoo
zonder bezwangering m©t maatschappelijke, eco
nomische of ethische bekommernissen hebben
kunnen schrijven over het moderne waren-
huiswezen?
Wij zijn hem dankbaar voor zijn beschou
wingen.
plaats liet voor andere beschouwingen over
dit onderwerp.
Want men kan deze materie ook minder ro-
mantiseerend, men kan haar ook zakelijk be
kijken. Soms kan het zelfs zaak zijn haar za
kelijk te beschouwen, al is dat ook een min
der prettige en opwekkende bezigheid.
In deze lage landen plegen de katholieken
zich intensief en principieel, met velerlei din
gen te bemoeien.
Onze meer Zuidelijk wonende broeders zijn
over het algemeen minder bemoeizuchtig. Som
migen onder hen betoonen wel eens spijt over
die te weinige bemoeizucht, als zij eenmaal
door welke oorzaken laten wij in het midden
uit ,hun land verdreven zijn.
Een der dingen, waarmede de Nederlandsche
katholieken zich intensief en principieel be
moeien, is de pers. Wij roepen het katholieke
volk op tot steun aan onze eigen pers.
Maar een ander terrein, dat sterk en prineï-
Pieel de aandacht heeft van ons katholieken,
18 dat van de maatschappelijke en staatkundige
aagstukken, is dat der sociaal-eoonomische
ach©, organisatie en politiek.
Wl5 achten ons geroepen sociaal-economische
act'e f,n politiek te voeren overeenkomstig de
!'lc "Önen door de Pausen gegeven, nog on-
®8 weer in magistrale, wereld-omvamende
„Quadragesimo".
na t de katholieken op bun plicht, zich
0 buiten bij principieele sociaail-economi-
sc ie organisaties. Het kost vaak moeite iemand
licht61 ]\Ui'Sei1 Van de aarlwezigheid van dien
ij' en ma,S dit gelooven van een meer of
mm er experten arikeider la dit rayon van
des katholieken levens. Maar
0 13 aeke sociale beweging werkt dóór
lagenoor het gezag der Kerkelijke Overheid
en ooi e sociale ldëeënkracht der katholieke
tevens- en wereJdbeschouwing.
ns ze standi® en principieel optreden op
sociaal-economisch gebied brengt zijn oonse-
quen ïes mee, soms vervelende en lastige con-
sequen ïes, maar met dat al consequenties waar
aan met altijd valt te ontkomen.
Er zijn er zelfs, die zeggen, dat wij die con
sequenties moeten trekken, om wille van de
Kerk eu om wille van het Katholicisme tot de
volle 100 pCJt.; die zeggen, dat wij, om wille
van de Kerk tu yan het Katholicisme, heter
kunnen uitschelden met onze pogingen tot
principieele sociale actie en politiek, als wij
die consequenties niet voor de volle 100 pCt.
durven aanvaarden.
Zoo brengt ons sociaal-economische denken
op den grondslag der katholieke levensbeschou
wing bepaalde standpunten mee ten opzichte
van doel en strekking van het maatsohappelijk-
economisch leven, ten opzichte van de Inrich
ting en structuur van het sociaal-economisch
•bestel.
Zoo, schrik niet, brengt ons katholiek sociaal-
economisch denken en optreden serieus be
schouwd zelfs bepaalde standpunten en conse
quenties mee ten aanzien van een verschijnsel
als het moderne warenhuiswezen.
Wij gelooven, dat wij nu komen op het ter
rein der beschouwingen over het warenhuis-
wezen, die Pater Hermans aan anderen heeft
willen overlaten, maar die hijzelf toch helaas
niet heelemaal heeft vermeden.
Lyriek en lyriek zijn twee. Maar lyriek en
sociaal-economie zijn zeker niet één.
Wie zich tot taak stelde een fleurige en op
getogen bewonderende beschrijving te geven
van het moderne warenhuis, deed misschien
ibetèr niet meteen te pogen zijn dichterlijk ver
haal sociaal-economisch te dooumenteeren.
Waarom, o Pater Hermans, Uw smakelijke
en aantrekkelijke feuilletons aan_ het slot ont
sierd met sociaal-eoonomische beschouwingen
op zoo smalle en wankele basis als het boekje
van Francis Ambrière?
Waarom niet volstaan met uw verrukte pa
rad ijs ver haal; waarom bovendien nog een zoo
weinig serieuze poging om het moderne waren
huis ook in d® sociaal-economische orde te
beatificeeren?
Waarom daartoe Pater Rijken zaliger gecom
promitteerd en in zijn graf omgedraaid?
Waarom den flagrant onjuisten indruk ge
wekt, alsof ,,het warenhuis" de dood zou zijn
voor het „kleinbedrijf", voor den ^midden
stand"?
Waarom die goedkoops „philosophic" gede
biteerd van het warenhuis, dat zou geboren
zijn uit de behoefte van den tijd, uit den onver-
biddelijken gang der economische omstandig
heden, uit de evolutie van leven en maatschap
pij, die nu eenmaal niet i« tegen te houden;
van hst warenhuis, dat een meer collectie vc
levensvorm zou zijn tegenover de meer indi
vidualistische vormen van vroeger?
Katholieke sociaal-economie, en iifoerhau.pt
alle natuurlijk-gezonde sociaal-economie, eisckt
een inrichting van het maatschappelijk bestel,
die zooveel mogelijk individuen in staat stelt
hun tijdelijk en eeuwig heil te bewerken, eischt
een goederenvoorziening, die is ingesteld op
een redelijke en zedelijke behoeftebevrediging
van het gansche volk.
Ik denk. er niet aan het moderne warenhuis
ln zioh te veroordeelen.
Ik stel echter, dat het moderne warenihuis-
wezen, gemeten aan den maatstaf van ka
tholieke sociaal-economie, allerminst aan het
ideaal beantwoordt.
De geforceerde beboefteprikkelimg, de ver
lokking en verleiding tot koopen, die Pater
Hermans in het warenhuis zoo schijnt te be
wonderen, mogen pleiten voor het commercia-
lisme der onderneming en voor het actieve
winststreven der ondernemers, het is geen ele
ment van een behoef tebevredigin gseconomie
op katholiek socialen grondslag.
De verkwisting in de distributie, de opdrij
ving van verkoopkosten, waaraan het waren-
huiswezen schuldig staat wij komen hierop
terug is in strijd met den meest elemen-
tairen eisch van iedere economie. Het verloop
der huidige crisis heeft sterker dan wat ook
juist de noodzakelijkheid van verlaging dezer
objectieve verkoopkosten aangetoond.
De feiten en de literatuur wijzen uit dat het
warenhuiiswezen geen jota heeft gepresteerd in
de richting van een wezenlijke rationalisatie
der distributie, al ontbreekt het niet aan po
gingen om te suggereeren, dat dit wel het geval
zou zijn.
Het al of niet bestaan van het moderne wa
renhuis is, volgens Pater Hermans, niet eep
kwestie van gevoel, maar van diep-ingrijpende
economie.
Over de diep-ingrijpende economie hebben
we voorioopig het onze gezegd.
En nu het „gevoel" waaronder wel zal zijn te
verstaan, dat de uitbreiding van het warenhuis-
wezen geen halt kan houden voor de belangen
en het bestaan der kleinere zelfstandige win
keliers.
Het prijspeil en het peil der verkoopkosten
in da [warenhuizen rijn jan dien aard
dat van een economische superioriteit
van het warenhuis tegenover het klein
bedrijf als zoodanig in het geheel niet
kan worden gesproken; wij toonen dit nader
aan. De positie van den zelfstandigen winkelier
tegenover het warenhuis is dan ook een heel
andere en een aanzienlijk sterkere dan Pater
Hermans te denken geeft. Taak en toekomst
van het kleinbedrijf in de distributie liggen
niet precies zooals de heer Abrière ze meent
te moeten voorstellen.
Maar inderdaad: evenmin als in economises
opzicht, beantwoordt het moderne warenhuis
in sociaal opzicht aan het ideaal eener katho
lieke sociaal-economie.
Pater Hermans' lofprijzing van het waren
huis bestrijkt mede de positie van den waren
huisemployé, met vaste betrekking, zonder ri
sico en zonder slapelooze nachten uit zorg over
wissels, die moeten worden voldaan
Hiermee is helaas deze kant der kwestie niet
uitgeput. De katholieke sociaal-economie waar
deert in het hijzonder den zelfstandigen werk
kring als gelegenheid tot scholing en ontwik
keling van persoonlijkheid en individualiteit,
den zelfstandigen werkkring, die bij de huidige
evolutie van techniek en verkeer speciaal in
de distributietakken nog mogelijk is. De ka
tholieke sociaal-economie bevordert en begun
stigt daarom, redelijkerwijs, zoo sterk mogelijk
het zelfstandig kleinbedrijf in handel en in
dustrie.
Dit is geen kwestie van gevoel. Dit is een
zakelijk moment, dat bij de beoordeeling van
een practisch vraagstuk ais dat van het waren
huiswezen evenzeer gewicht mee in de schaal
legt en dient te leggen als alle andere za
kelijke momenten.
Juist waar ten onzent het warenhiuiswezen
nog niet zoover is ontwikkeld, is het zaak,
wijl van een natuurnoodzakelijke uitbreiding
van dezen bedrijfsvorm geen sprake kan zijn,
dat de mentaliteit van onze katholieke volks
gemeenschap ten aanzien van de economische
en sociale beteekenis van het warenhuis-bedrijf
juist, zakelijk en serieus, zonder lyriek en
zonder romantiseering wordt voorgelicht en in
gesteld.
Tenminste voor wie meent ernst te moeten
zien in onze principieel-kathoUeke actie en
organisatie op sociaal-economisch terrein.
