BIJ HET GOUDEN JllBILE DER AUSPICATO-ENCYCLIEK. OrÏ ïtït HET ZOU ANDERS GEGAAN ZIJN"... W^T WILDE LEO XIII? wit! fSt, e6n getal lang niet allés. - de bijna honderdduizend Tertiarissen die er op KATHOLIEKE KARAKTERS. katholieke cultuur. DE WERELD ZUCHT NAAR FRANCISCUS. RADICALE DOORVOERING VAN AUSPICATO. I Christus bezielt. naaste omgeving, en na hun dood zelfs nog spreken tot gansch de katholieke wereld? Alleen wist ge misschien niet, dat zij allen vurige leden waren der Derde Orde Het grpotsche monument op het graf van den grooten Kleine te AssisttL, HOE REAGEERDE NEDERLAND? Monument voor Broeder Franste Rome onthuld bij het zevende eeuwfeest van zijn dood, 1926, „Het zou met Frankrijk anders gegaan zijn, als het beter naar mijn woorden over de Derde Orde geluisterd had" Dit heeft eens Paus Leo XIII gezegd. De witte Man: die in 't licht van den goddelijken vuur toren de wereld en haar nooden oversohouwde en doorzag. Leo XIII, die op sociaal gebied een christe lijk réveil blies door zijn Rerum Novarum encycliek. En die, beseffende dat alle omkeer tot Christus, alle toestandenverbetering van binnenuit moet komen, 'n bazuinstoot liet hoo- ren tot inwendig diep godsdienstig leven, door de wereld in te sturen: zijn encycliek „Auspi- cato". Maar hier doet zich 't haast onverklaarbaar verschijnsel voor, dat iedereen wél weet, wat Rerum novarum van Paus Leo te beteekenen bad en nog heeft, maar dat de katholieken massaal vergeten hebben, hoe die Wijze, door God geleide Man met zijn ruimen wereldblik een probaat middel heeft aangekondigd, om thoPet t istene wereld door-en-door ka tholiek te maken en te houden e en hebben Leo's bedoeling niet begrepen; *_n «220 Auspicate over Sint Franciscus Zijn Dei (ie Orde bleef op-geborgen in 't ar- Chief van historische stukken. JDe wereldomvat tende portee van Auspicato ontging velen te oenen-male. Zoodat nu 't vijftig jaar geleden is, dat deze encycliek de wereld werd ingezonden, 17 September 1882, - met 'n geringe variatie Leo's woord over Frankrijk mag worden her- haaid: „Het zou met de wereld anders gegaan züh, als het beter naar zijn (Leo's) woorden «ver de Derde Orde geluisterd hfd"- katholieken van Nederland, die immer sroot gaan op onze kinderlijke aanhanke lijkheid en gehoorzaamheid aan den Paus zijn t aan den grooten' Leo verplicht, om eindelijk haast onze aandacht aan zijn Rerum Novarum gegeven, ook wat meer kennis te nemen «P z'n zachtst uitgedrukt van wat HÜ ge dacht en gewild heeft ter bereiking van 'n we- eropbloei van *-t echt godsdienstig leven. De eeuwen-oude instelling van Franciscus, aardoor hij in de 13e eeuw Kerk en samen ging herstelde, was langzamerhand in ver tal geraakt. Op het einde der 19e eeuw was de Derde Orde niet meer de enorme kracht ten goede in Gods Kerk zooals in de eeuw van haar oorsprong. Zeker, er waren nog duizenden Tertiarissen, er waren ongetwijfeld toekomstige heiligen on der; maar t vuur, (je energie, de jonge alles overwinnende geestdrift was eruit. Door de groote massa werd de Derde Orde aangezien als 'n soort congregatie Van oude afgeieefde Vrouwen Ziet naar ons eigen land. Er waren in Leo's tijd -nog meerdere afdeelln-gen der Derde Orde, maar die idee van de Derde Orde zat en zit zoowaar hij sommigen in 1932 nog voor aan in de beoordeeling van Franciscus' insti tuut. Er ging hier en daar wel w&t van uit, maar 't was allesbehalve de wereldhervormer de dertiend' eeuwsche beweging. We mogen Grod danken, dat Leo XIII met schijnbaar uitgeleefde oude vrouwtje 'n ver jongingskuur liet ondergaan em de Derde Orde weer aan het katholicisme voorstelde als de jeugdige frissche sterke vrouw, levend ideaal van" oerkrachtlg christendom, gevoed met de sappige vruchten van offer en liefde. Ziehier Paus Leo's gedachte-ngan-g. De mens-chheid week af van het Evangelie; daar moe-st het naar teruggebracht. Franciscus had in dezelfde omstandigheden zeven ée-uwen vroeger de mensohheid tot het Evangelie -teruggevoerd, door zijn Derde Orde. Datzelfde middel bestond nog-altijd,- behoefde niets van zijn kracht verloren te hebben omdat de D- 0. opgetrokken was op evangeli sche fundamenten moest wellicht in over eenstemming worden gebracht met de veran derde tijdsomstandigheden. Dus: dan weer dit probate middel te baat genomen In deze -gesteltenis schreef Leo zijn encycliek over Sint Franciscus en zijn Derde Orde, de wereld ingebazuind bij gelegenheid van 't ze vende eeuwfeest van Franciscus' geboorte. Kort daarop schonk Hij door zijn constitutie Mise- ricors Dei Filius den leefregel der Derde Orde een nieuwen vorm, meer aangepast aan de nooden van den tijd, zonder nochtans 'n jota of -s-tip af te doen aan 't essen-tiëele der Orde. Zoo werd Leo XIII met recht de tweede stich ter van Franciscus' glorieuze instelling. Sindsdien -liet de groote Paus geen gelegen heid onbenut, om overal de Franciscaansche Derde Ord-e te propagee-ren. Dit was voor Hem een levenszaak. Tot de Provinciale ministers der Capucijnen van Lyon en Toulouse sprak Hij op 12 Maar-t 1886: „Het is onze over-tuigin-g, dat het geluk der wereld te verwachten is van de Derde Orde en den geest van Franciscus. In de mid deleeuwen waren de volkeren afgedwaald en zij keerden tot God terug door de Derde Orde; ook in onzen tijd zal de Derde Orde de afge dwaalde samenleving tot God terugvoeren." En kort tevoren had *Hij gesproken: „Wij willen, dat de Derde Orde steeds groeie. Laten wjj werken, werken, werken voor de Derde OrdeWij wens-chten, dat er tien, twintig m-illioen tertiarissen waren, dat alle geloovi- <*en Tertiaris werden; en bijzonder verlangen wij daf de Rranciscaansche geest alom heer- Zoo -werd de Derde Orde van Sint Franciscus 't middelpunt gezet van de Katholieke weer in 1 belangstelling- Daar hadt ge te: in haar eeuwenouden en weer ren. Leo's woorden drongen door in ons land. Door zeer velen werd ernaar geluisterd. Met 'n heilig enthousiasme werden slapende ver- eenigingen der Der-de Orde tot een frisch, 'bloeiend leven gebracht; honderden nieuwe fefdeelingen werden opgericht. Duizenden aan vaardden den leefregel van Sint Franciscus. Er voer een wind als van den Heiligen Geest in de Franciscaansche apostelschaar. De Sin-t-Paschalisvereenigingen, Eucharis tische bonden, moderne armen- en ziekenzorg in allerlei vorm: zooals Hulp in de Huis houding, verzorging van behoeftige kraam vrouwen, ziekenverpleging, zorg voor ver waarloosde jeugd, Kerstbedeelingen, bibliothe ken en verspreiding van goede Lectuur, pers actie, missieclubs; kortom, van al wat maar goed was, dienen kon tot eigen zieleheil en dat van hun medemensehen allen im-mers zijn broeders en zusters in Christus hon den de Tertiarissen hun van actie jeukende handen niet afhouden. Het monumentale Sint Franciscus Gast-huis te Rotterdam, de R K. Kraamverzorging in diezelfde stad, „Be-thlehem" in Den Haag, Hulp in de Huishouding te Amsterdam om maar iets te noemen dankton hun ontstaan aan de geestdrift der Derde-Orde- lingen. Het zijn er honderdduizenden geweest, die in de voorbije vijftig jaren sinds Auspicato den heiligenden invloed van Franciscus' leef regel hebben ondergaan; en meer dan honderd duizenden moeten in die halve eeuw de alles- overwinnen-de liefde van Franciscus' leeken- volgellngen hebben ondervonden. De Tertiarissen konden het program van actie onderschrijven als hun levens-taak en hoog-sten Franciscaanschen plicht, wat Pater Scheurs M. S. C. in „Voorjaar" dichtte Wij moeten iets melden van deur tot deur, wij moeten iets brengen van wierookgeur, wat licht ln den nacht en wat vreugd waar men schreit; zoo'n beetje geluk en wat eeuwigheid..,. Dit alles klinkt den outsider wellicht toe als een jubel-lied in majeur. Toch was er modernen luister, 't Klooster zonder mu- mannen en jongevrou- wen, knapen en meis jes. Adellijke standen, middenstand arbei - dersstand, in-tellectu-ee- len en ongel-ette-rden. Slechts één ding moes ten ze willen: terug naar 't Evangelie. En zich dan laten mee trekken door Fran ciscus. Daar badt ge Fran ciscus' Leekenorde kern, geur, kruim van het christendom. Wat zat >r 'n hoogte en 'n vaart in deze Derde Orde-idee Wat ■n moed kon zij ten toonspreiden. Wat een ontembare kracht ont wikkelen. Zij kon held haftige offerzielen kne den naar Francis - caansch Christus-mo del, in boete en blij heid, in eenvoud en gebed, in stipte plichts betrachting - uit- liefde,, in vurig leekenaposto- laat. Wat een vernieu wing van den christe- lijken geest in het huisgezin, wat 'n bloei in de parochie, wat 'u doordringen van den zuurdeesem des geloofs in alle katholieke or ganisaties. Wat een zegen voor een land, voor de maatschappij Qn-unvhs wereld... Het altijd blije fabrieksmeisje Margaretha Sinclair en de heilige transportarbeider Matt Talbot. (Ontw. Cuypers en Co., Roermond) ook wel eens reden voor 'n mineur-stemming- Onwetendheid, laksheid hebben altijd veel goeds belet en tegengewerkt. IS DE D. O. NOG MODERN? Maar natuurlijk: dat de vraag geopperd wordt, of nog altijd modern is, aangepast aan onzen tij-d van 1932 en volgende jaren, wa*- door Leo modern was gemaakt, aangepast aan de tijdsomstandigheden van een vijftig jaren terug. is de Derde Orde niet een ver ouderd instituut geworden, onbruikbaar voor onze menschen, die heel anders georiënteerd zijn dan hun grootouders Komaan, wie zulk een twijfelvraag durft opperen, blijkt te goeder trouw hopelÜk van de quintessence der Derde-Orde-zaak met ge-heel op -de hoogte te zijn... ■het oogenblik in ons land zijn, behoorend onder -de verscheidene jurisdicties der Minder- broeders, Capucijnen en Conventuee-len, waren toch allemaal niet zoo dom, om zich iets oud-erwetsch, iets-totaal-uit-den-tijd op de schouders te laten leggen? We zouden dan ook de Pausen na Leo moe ten verwijten, dat zij hun tijd niet begrepen hebben: Pius x, Benedictus XV en Pius XI- Want die he-bben toch herhaaldelijk in bun encyclieken en allocuties de meer en nie«r afzakkende wereld gewezen op den geest van Franciscus, belichaamd in diens Leekenorde. We vermoeien u niet, lezer, met citaten uit de encyclieken der Pausen; we zouden u' ai- leen aanraden, om ze voor den dag te halen uit uw bibliotheek, of ze (nog eens) te lezen in de handige brochuurtjes, die de centrale bureaux der Derde Orde te Weert en te Til burg hebben uitgegeven. Wie zoo iets leest, moet zichzelf bekennen: hoe is het t-och eigen lijk bestaanbaar, dat er door zoovel-en niet méér notitie is genomen van den hoogsten wil der Pausen Maar daarmee is de vraag wellicht nog niet voldoende opgelost: of de D. 0. nog iets is voor onzen modernen tijd Ook dit kon reeds een afdoend antwoord zijn in bevestigenden zin: Ja, want de Derde Orde steunt gansch en al op de fundamenten van het Evangelie; de Franciscaansche geest is zuivere evangelische geest. Het Evangelie is bestemd voor alle menschen van alle lan den en Tas 6-IfU tijden, blijft eeuwig inoiiern. ErgoMoet ook de Derde Orde-geest altijd modern zijn. Beschouwt ge hat verloop der wereldge schiedenis op dit mom-ent, dan zou men zeg gen, dat de Derde Orde thans noodiger is dan ooit. Want crisis en malaise zijn woorden, die nog veel te weinig uitdrukken het radicale faillissement der onchristelijke maatschappij. We beleven een déb&cle, 't uiteenval len van een God-looze cultuur. Alleen de Katholieke Kerk kan hier redding en nieuw leven brengen: door boete en gebed, door diep geestelijk leven, door ziele- en karaktervorming, door inniger geloof en liefdeleven. Maar beoogt juist -dit niet als haar eerste doel de Derde Orde? Geest van broe derschap tegenover kLasenhaat, geest van eenvoud tegenover weeldezucht, geest van versterving tegenover ge notzucht? In de katholieke wereld met haar tallooze organisaties op gods-dienstig, sociaal, charitatief, cultureel gebied vraagt men thans meer dan ooit naar model-katholieken; willen we ons ka tholicisme ongerept overdragen aan onze nageslachten, willen wij de ka tholieke idee doen zegevieren in de baaierd van wereld- en levensbe schouwingen van dit huidig oogen blik; -dan moet de godsdienst totaal nummer één staan, voorop, en in het middelpunt. Maarals dan de Derde Orde specifiek is ingesteld om model christenen te vormen, de goddelijke liefde te ontwikkelen, de navolging van Christus te volmaken, het evan gelie t-e doen heerschen, is zij dan niet op het oogenblik voor honderd procent modern te noemen? Karakters. Katholieke karakters. Die zijn broodnoodig in onze wereld vol slappelingen en futloozen, die achter het kwaad in zijn verscheidene vormen nazeulen. Die menschen hebben geen wil. Ze worden geleld door enkele anderen, die wel weten wat ze willen en dat doorzetten. Maar dan moet er 'n geweldige sieepkracht zitten in den Derde Orde-leefregel, die zuiver Franciscus' wilskrachtig karakter demon streert. Och, het is eigenlijk zoo psychologisch, als de menschen zich aangetrokken gevoelen tot den Poverello van Assisië. Want die heeft het weten klaar te spelen, een der uitmun- tendste Christus-navolgers te zijn. Die man heeft een Christus-karakter gekregen, door ge nade en levenslange inspanning. Hij is een praotlsch voorbeeld: hoè het moet. Den ge- heelen Christus navolgen Is ons, gebrekkigen, onmogelijk; we worden moedeloos of we zul len den een of anderen karaktertrek sterker doen uitkomen. Maar als we Franciscus vóór ons zien, ook 'n mensch van vleesch en bloed, die zoo dicht bij Christus wist komen te staan in zijn karaktervorming, dan vatten we moed. En als die beminnelijke mensoh zijn manior-van- doen, zijn geest, zijn evangelie-beleving dan nog 'aangeeft, neerschrijft in zijn leefregel voor menschen in de wereld: in welken leef regel het wezenlijke van het Evangelie in practische toepassing is samengevat; en daar mee een vast richtsnoer biedt, waarbij karak ter-verscheidenheid gewaarborgd is en gezon de individualiteit bevorderd wat weer houdt ons dan nog, om met béide handen den draad vast te pakken, die ons onfeilbaar zeker voert tot een heerlijke ontwikkeling van ons karakter, waarvan de vrucht eigen heiliging is en door talrijke toetreding en volkomen beleving van den Franciscaanschen evangeli- gees'ttot terugkeer van de wereld tot God Franciscus: als voorbeeld, als voortrekker. Dèt is het juist, wat d-e menschen trekt: het levende ideaal, de onweerstaanbare macht van het eenvoudige voorbeeld. Wilt ge weten, vrat Franciscaansche geest is, waarvan de Pausen redding verwachten Leer Franciscus kennen. En als ge hem ken.t, doe hem dan ha ,op uw wijze en met uw aanleg, maar dan rqdicaal, flink, zonder hukken of -buigen. Dan hebt ge het merg van het Evangelie te pak ken; ge ziet Christus voor u. En door Fran ciscus wordt ge voortgesleept, opgejaagd, vooruitgeduw-d, bezield, In gloed gezet, vurig en enthousiast gemaakt voor de heilige zaak Christi en het rijk Gods; en ge zijt een leeken- apostel van den eersten rang. Ge gaat per soonlijk iets voelen en smaken van Francis cus' ervaring, zooals dit middeleeuwsch liedje bezingt op zuivere Celano-wijs: Als iemand van Heer Jesus zongh, Wast dat Franciscus hart opsprongh, Hij lackte en hij soogh syn tongh, Alsof syn tongh vol honinc-k hongh. Katholieke cultuur. Juist van deze gaat 't beken-de op dat de ziel der cultuur allereerst zielecultuur moet zijn. Middeleeuwsche en moderne kloosters waren en zijn cultuurhaarden eerste klas. Omdat daar staag gewerkt wordt aan cultiveering van t inwendig leven. Maar dan moet de zielecultuur der Derde-Ordelingen kloosterlingen in de wereld wel machtig veel bijdragen tot de innerlijke echte beschaving van 't 20-eeuwsche menschdam. Matt Talbot, die aan de dokken te Dublin werkte, en tegelijk een „ouderwetsche" boete ling was, die aan de arbeiders leert, dat er nog hooger dingen bes-taan dan 't boordevol gevulde loonzakje Margaretha Sinclair, het altijd blije fabrieks kind van Edinburg, dat aan 'de jeugd leert, hoe 'in hetzelfde jonge hart naast liefde voor sport ook 'n geweldige liefde bestaan kan voor Jesus; Edward Poppe, de man die den Eucharisti- schen Kruistocht predikte, met zijn hartstoch telijke vereering en navolging van 'den soberen Arme van Assis-i Marie Adelheid van Nassau, het lieve vorsten kind uit 't Luxemburgsche huis, voorbeeld van Charitas en offerliefde waren zij geen keurige, „fijne" menschen Die vêïuazead veei goed nebben gesticht in hun van Sint Francis cus, met een in daden zich om zettende be wondering voor bun prachtigen, geestelij ken Va der De vier laatste Pausen, onze Nedériandsche emancipator Dr. Schaepman, de groote priester Dr. Ariëns, de voorzichzelf zoo streng levende politicus Dr. Brüning, enfin, we slaan tientallen op allerlei gebied naar voren tredende persoon lijkheden in en buiten ons vaderland over, zijn deze allen geen op-en-top cultuurmenschen? En tegelijk waren ze bewust- Tertiarissen. Het Tertiaris-zijn echter is voor hen meer dan 't opgeschreven zijn in een vereenigïng het is voor hen meer dan maandelijks 'n ver gadering bijwonen, meer dan 't dragen van koord en scapulier, meer 'dan 't bidden van hun ordesofficie, meer dan 'n lichte manier om talrijke aflaten te verdienen dat Tertiaris-zijn is voor hen en Goddank, voor duizenden andereneenvoudige menschen, vaders en moeders en enthousiaste jeugd het is voor hen 'n stuk van hun leven, Ingegroeid in lichaam en ziel, vleesch en bloed geworden het Is voor hen het essentieele van heel hun katholieke karaktervorming en hun leefregel voelen ze als 't practisch beleefde Francis- caansch idealisme en het tot in zijn uitersten doorgevoerde Evangelie. De Derde Orde is dus allesbehalve een over tollig devot'iebondje, een verschrompelde en verflenste instelling, die maar netjes langza merhand moet uitsterven en dan zonder veel rouw begraven kan worden. Het is zelfs onmogelijk, dat zij over de geheele linie der strijdende Kerk bezwijken zou, want de officieele opperleiding zorgt, wenseht, eisebt, gebiedt dat zij in leven blijft, dat ze bloeit, dat ze kwalitatief en kwantitatief -toeneemt. Gods Kerk heeft haar zegepraal, voor 'n groot deel, te behalen toevertrouwd aan de Derde Orde van Sint Franciscus, 'de keurbende, de nieuwe Macchabeeën, de soldaten van Chris tus. De Pausen waken over het leven van dit eeuwenoude Franciscaansche instituut-ter-we reldhervorming. Het lijkt wel, of de Pausen van onzen tijd bet droomgezicht hebben ontvangen, waarin- zij -een armen bedelaar wie herkent Franciscus niet zijn schouders zien zetten onder de wankelende muren van Gods Kerk. Zij leggen de Derde Orde met goddelijke autoriteit 't bevel op, Franciscus' w-ereldhervormend werk voort te zetten en zijn providentieele zending te vol tooien. Als zij aandrongen op Franclscus-geest, be leefd op de wijze der Derde Orde, dan doen zij dit thans meer dan ooit. Want zij zien 'n strooming, 'n onweerstaanbare beweging in de wereld, ook onder niet-katholieken, naar Fran ciscus De wereld schreit om 'n man als Franciscus. Van zoo iemand verwacht zij n-og redding. De voorzitter, der Engelsche labourpartij George Lansbury hield onlangs een zeer opval lende rede over de noodzakelijkheid van een ■godsdienstig réveil en wees telkens naar Fran- ciseus. P. Lippert S. J. in „Stimmen aus Maria Laach", P. Muckermann S. J. op een bijeen komst te Nijmegen, en andere hervorragende personen in 't katholieke kamp, ook van ons vaderland, vragen om den «Franciscaanschen geest. Kortom, er wordt gebéden om een Franciscus en om diens geest. Want het is alweer die franciscaansch-evangelische geest van eenvoud Zij, die Franciscus' Orde tot nieuw leven wekten: de Pausen Leo XIII, Pius Xt Benedictus XV en Pius XI. t en opofferende liefde, die 'tgeluk aan dé mensch-heid kan terugbrengen. Vijftig jaren zijn nu voorbij, sinds Paus Leo zijn Auspicato-oproep de wereld Inzond. W® mogen gerust zeggen, dat in ons land zijn stem is verstaan. Is die oproep ook beantwoord met 'n volmondig Ja Dit mag betwijfeld worden. Wel zijn dan bijna honderdduizend Nederland- scha katholieken lid van Franciscus' Derde Orde allesbehalve een quantité négligeable Wel zijn er globaal vierduizend jongens en meisjes lid van afzonderlijke jeugdafdeelingen der volwassenen. Wel is er door 'de Tertiarissen veel tot stand gebracht op godsdienstig en charitatief gebied. Wel heerscht er bndër de franciscaansche jeugd een ongekend enthousias me, wijl zij in Franciscus en zijn Derde Orde vindt, wat ze In onzen mo'dernen tijd' nb-odig heeft. Maarhet is nog lang niet genoeg. De Pausen hebben de uitbreiding der D. 0. en de pr-opageerlng van den Franciscus-geest nog veel intensiever en grootscher gewenscht. Leo's Auspicato-woonden hebben in dit punt toch zuiveren weerklank gevonden in de uitspraken van Pius X, Benedictus XV en Pius XI. Als 'hiernaar geluisterd wordt, behoeven wé Leo's klacht aangaande Frankrijk niet op ona katholiek Nederland toe te passen, maar veeleer ondervinden we de juiste uitkomst van Leo's herhaaldelijk uitgesproken gedachteDe her* vorming der .maatschappij verwacht Ik van Franciscus' Derde Orde. Zoo zal de radicale doorvoering van AuspicaM geheel ons katholiek Nederland tot heerlijken zegen zijn. Dit verkrijg© ons de groote Christus- vriend, de radicale idealist, de man van dé daad Franciscus I Koning Lodewijk en Landgravin Elisabeth onder wier schutse de Derde Orde gesteld is. i - V<> V

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Nieuwe Schiedamsche Courant | 1932 | | pagina 9