EEN ZWERFTOCHT D R HET BIETENLAND. ■F lW*Sl 1 m .jomm Üffl ieS* Jr" VAN SUIKERBIET TOT BIETSUIKER. 1 H Slib» v H i Wmdmmm v* DE CAMPAGNE IN VOLLEN GANG. - flip 1 l - KW - t - ii** HET CENTRUM DER SUIKER BIETENTEELT. Het suikerland in het Zuiden. v. d. B. II I II II II I I 1 I I i:!ll!l![ll!l!ll!lllll!:illll!i::imi!ll Haarlemmermeerpolder. Hoe is het land hier onafzienbaar en WijdDe wegen zijn strakke, hreede banen, wit langs het blinkende blauw van vaarten en sloten. Er staan wat boomen gegroept om een eenzame boerderij, er liggen wat vriendelijke, nieuwe huisjes langs den weg, al 't andere te effen, wijd. Links Am sterdam, aan den horizon, als een haast on definieerbare lijn. Dichterbij trekt een vlieg tuig zijn dalende ellips boven het land; daar moet Schiphol zijn. Rechts pieken de torens van Haarlem strak tegen den einder. Voor ons uit de vlakte. Hier weet ik ineens de eigen bekoorlijkheid van het polderland weer terug. De stilte, die je die rust tot denken geeft, waaraan je soms zoo pijnlijk behpefte kunt hebben de vlakte, dié de hoogten van je opstandigheid en de leegten van je heimwee nivelleertde rechte banen, die je even snel kalmeeren als je, bezeten door de snelheid van het levenstempo, er langs zijt binnengestoven. En sterker spreekt dit alles nog, nu de sfeer van den stervenden zomer hangt over dit land. Nog is het groen der boomen en der velden groen, maar het waas van den nade renden dood zit reeds over ieder blad en over elkén struik. Er dwalen wat eenzame blaadjes uit de boomen, stille voorboden van den grooten trek van leven naar dood, die binnen .eenige dagen gaat komen, onafwendbaar. De De bietengoot rond het terrein van de fabriek te Stampersgat. stilte wordt er grooter van, de eenzaamheid intenser dan ooit. De zon, die ons dezen zomer zoo trouw begeleidde en ons eerlijk gezegd ook wel wat verwend heeft, is met haar nieuw-aan- genomen houding min of meer verlegenwat kopschuw komt ze door den lichten nevel gluren, die het uitzicht al meer en meer beperkt. En als ze geheel in de opkomende grauwheid is weggedoken, overvalt je de eerste huiver van najaarskdlte. Bij de bietenrooiers. Wanneer we verteld hadden, dat we kwa- fcnen om de stilte te fotografeeren, dan had de man, dien we kruipend tusschen de bieten vonden, niet verbaasder kunnen kijken, dan hij nu deed, toen hij zag, dat we hem temidden van de afgehakte bieten voor de lens wilden hebben. En hoe een journalist en een fotograaf belang konden stellen in bietenrooien, zal hem .V ten eeuwigen dage wel een onopgelost raadsel blijven. Thans, nu de bietencampagne is ingezet, zijn de bietenrooiers de eenigen, die nog wat leven brengen in de verlatenheid van de vlakte. Om de boerenhofsteden heerscht reeds de winterrust. Er loopt nog wat jong vee in de weiden, hier en daar bromt een tractor met een ploeg door de akkers, keert er regel matig de vette kluiten en legt ze te blinken in het late licht. Maar op het bietenveld heerscht volop bedrijvigheid. In de lange rijen is reeds een groote slachting aangericht. Rus teloos beweegt er de korte spade van den bietenrooier. Een hand grijpt den biet in de kroon, de andere zwaait de spade naar den wortel en op den derden tel van een snelle driekwartsmaat ligt de biet in de lange rij, die als een witgroene streep loopt over het land. Even verder zit een andere maat: z'n lange hakmes blinkt bij korte tusschenpoozen op tus schen het bruin en groen en na iedere schit tering van het mes ziet men even de witte doorsnee van een suikerbiet. Kruipend op de knie beweegt hij zich over den akker en even regelmatig als z'n kameraad ginds de bie ten steekt, hakt hij met z'n vlijm scherpe mes de bladerkroon van den dikken wortel en schraapt de al te overvloedige klei van de bieten. Hij laat de afgehakte exemplaren bij kleine hoopjes achter. Verderop zijn anderen bezig met het eerste transport. Tempo en efficiency hebben ook hierin verbetering gebracht. Een van m'n jeugdherinneringen is nog steeds de hopeloos- vernielde hoofdweg van m'n geboortedorp, eenige dagen, nadat de bietencampagne was aangevangen. De zware karren reden de we gen open, tot het geheele dorp één landweg was, met voren en klei als de meest kenmer kende eigenschappen. Hier brengen vracht auto's de suikerbieten naar de fabriek. Ze rijden tot vooraan op 't land en nemen daar de lading over van de vierwielige boerenwagens die voor het vervoer over den akker zorgen. De zware paarden zwoegen den langen dag door dien last door de kleverige massa. O, die polderklei. Zij maakt je schoenen zwaar als lood, onkenbaar als onwaarschijnlijke vod den en eischt een kwartier, eer je je weer als toonbaar mensch in de wereld kunt vertoonen. Ook de weg van een journalist gaat niet altijd over rozen De zoete inval? October, het begin der bieten-campagne. De eerste teekenen ervan, de laatste jaren voor de illustratie-pers een even regelmatig ver schijnsel als de komkommertijd voor de oudere journalistiek, waren reeds in de ver schillende foto-pagina's verschenen. Dus trokken we er op uit, naar het dichtstbijgele gen bietencentrum. Waar we moesten erva ren, dat er in het bietenland momenteel nog niet op hoogspanning gewerkt wordt. Het ge halte der suikerhoudende wortels was nog te licht bevonden. Men hoopt dit nog te verkrij gen, door in langzamer tempo den aanvoer te regelen, waardoor althans een gedeelte van de bieten nog gelegenheid krijgt, om aan te rijpen. Zoodoende was alleen de aanvoer nog slechts begonnen, de eigenlijke suikerbe werking in de fabriek wachtte nog op betere kwaliteit. Een tweede erva ring, die we er rijker zijn geworden, was deze, dat zelfs niet iedere suikerfabriek een zoete inval is. Het scheelde maar heel weinig, of we waren „geen biet wijzer" teruggekeerd, want reeds van den portier kregen we de verblijdende mede- deeling „We hebben niets in de krant te zetten". Nu is publi- citeitswaarde een be grip, dat niet zoo een- twee-drie in vollen omvang te vatten is. Kat 'Wm Dies togen we verder. Doch elders in het bedrijf schenen de opvattingen met die des portiers congruent te zijn, zoodat we ons tot algemeenheden zouden moeten bepalen. In ieder geval, de man met de camera kon zijn gang gaan, buiten de fabriek. Inlichtingen waren er niet, nieuws kwam er niet, interes sants bestond er nietde wegen der jour nalistiek gaan niet altijd over rozen! Dat we u over de gedaanteverwisseling suikerbiet-^ bietsuiker toch nog iets kunnen vertellen, is ondanks den tocht, dien we er voor ondernq-. men hebben. De beetwortelsuiker In 1947 zal het 200 jaar geleden zijn, dat 't bestaan van de beetwortelsuiker werd ont dekt. Marggraf vond de substantie, doch kon de zoete stof nog niet van de .bieten afzonde ren. Achard slaagde daarin in 1799 en -zijn vinding ontwikkelde zich snel tot een belang rijke industrie, tengevolge van het continen taal stelsel, dat den prijs van de rietsuiker uit Indië tot 720 per honderd kilogram deed stijgen. Toen het belemmerende stelsel werd opgeheven, raakte de nood-industrie weer in verval, behalve in Frankrijk. Van hier uit is men weer langzaam met de bereiding van bietsuiker begonnen, vooral in België, Duitschland en Nederland. Bij ons is vooral hier nog In kalm tempo ge werkt. Zoo was er nog betrek kelijk rust in de Ringvaart bij het enorme losterrein der fabriek. Maar in het midden rees reeds een onwaarschijn- lijk-hooge bietenhoop op, een kleine uitlooper van het .bietengebergte, dat hier over eenige dagen zal worden „opgeslagen". Op een paar hoeken van het terrein speel- *t| den kraanmachines yo-yo met hun grijpers,, dalen, grijpen, stijgen, omzwaaien, dalen, lossen, een mono tone regelmaat. Van het spoorweg-station reden kleine vracht-auto's bescheiden voor raden binnen, een enkele boerenkar bracht den oogst van 'n dichtbijgelegen akker naar de fabriek, Op de kade droomden wat schippers, ostentatief hun pruimen tabak verwerkend. En langzaam maar zeker groeide de bieten- berg binnen het ommuurde opslagterrein. Rond dezen voorraadskelder loopt een be tonnen „bietengoot", die hellend afloopt naar de fabriek. Zoodra het bedrijf in vollen gang is, worden de bieten door een loopkraan in deze goot gestort. Met lauw water worden ze daardoor naar de fabriek gevoerd, waar ze in den waschmolen terecht komen. Op dezen Het transport door de vette klei van den Haarlemmermeerpolder. Vierwielige boe renwagens brengen de vracht tot aan den rand van het veld, waar zij wordt over geladen in auto's. na 1860 de verbouwing van suikerbieten en de suikerbereiding toegenomen, met name in Zeeland, Westelijk Noórdbrabant, de Haar lemmermeer en Gelderland. Om twee redenen heeft men de meeste fabrie ken, die de bieten tot suiker verwerken, aan het water gebouwd. Bij het proces, dat voor de bereiding noodig is, heeft men zeer veel water noodig en de aanvoer van het product geschiedt ook het gemakkelijkst per schip. Voor het grootste gedeelte staan de fabrieken ook in een centrum, waar suikerbieten ver bouwd worden. Meestal gaat de bereiding hier niet verder dan ruwe suiker, die elders geraffineerd wordt. En dit bedrijf is in actie tusschen October en December, de tijd van de campagne, daar het gehalte van de bieten door vorst en lang liggen stei-k vermindert. We hebben het voorspel van deze campagne van vrij nabij gadegeslagen. Om redenen, die we reeds hierboven hebben aangehaald, werd Plet los- en landwerk in vollen gang. "Schuit na schuit wordt aan de eene zijde feeggegrepen. En aan de andere zijde jgroeit de bietenberg achter den betonnen piuur aan tot een geiveldige hoogte. v* - langen tocht zijn de bieten reeds van het over vloedige zand ontdaan, de waschmolen, een groote bak, waarin een stalen roerwerk draait, doet de rest. Dan begint het proces op den loopenden band. De schoongewasschen wortels worden nog eens gewogen 't over blijvende zand heb ik eens „boeren geweten" hooren noemen om dan in de snijmachine te belanden. Meestal bestaat deze machine 'uit een ingewikkelde snij-inrichting, die er op berekend is, in de bieten zooveel mogelijk cellen te openen. Om een verticale as draait een aantal schijven, waarop drie hoekige messen in een meshouder bevestigd zijn, die de bieten tot snijdsels verwerken. Vroeger kneusde men de bieten en perste er het sap uit, doch daar hierdoor in het sap veel niet-suikerhoudende stoffen terecht kwamen, vond men de nieuwe methode om de bieten te snijden, uit. De snijdsels worden vervolgens in een samengestelde diffusie-bat terij gebracht, waar zij met water van onge veer 80 gr. C. worden uitgeloogd. Wat er dan nog van de snijdsels is overgebleven, wordt tot een droge stof uitgeperst en als pulp voor veevoeder gebruikt. Het sap, in de diffusie-bakken verkregen, gaat door meetbakken, waar men het soorte lijk gewicht en de samenstelling controleert, en van daar naar de zuiverings-reservoirs, waar een kalkbehandeling het ruwe sap zui vert en het een groot gedeelte der niet-sui kerhoudende stoffen ontneemt. Tevens doodt de kalk die kiemen, die een gistingsproces zouden veroorzaken en slaat een aantal zuren neer. Daar bij de kalkbehandeling ook oen gedeelte van de suikerhoudende stoffen is veranderd, volgt een behandeling met kool zuur, die de kalkbewerking moet neutralisee ren. Hierdoor ontstaan groote hoeveelheden calciumcarbonaat, die in filterpersen met de neergeslagen andere stoffen aan het sap ont nomen worden en als schuimaarde te voor schijn komen. Deze afval vindt wederom een eigen weg en kan om het kalk- en stikstof gehalte als meststof worden Verkocht. Om het aldus gereinigde sap nog helderder te maken en de laatste verontreinigde deeltjes weg. te nemen, wordt dezelfde kalk- en koolzuurbe handeling nog eens toegepast. Thans is het „dunsap" ontstaan, dat men verdampt tot „diksap", dat op zijn beurt weer gekookt wordt tot „kooksel". Een flinke biet suikerfabriek verwerkt gemakkelijk een mil- lioen kg. bieten per dag; zij verkrijgt daar uit een 1200 ton ruwsap of ongeveer 1350 ton dunsap. De bovengenoemde behandeling doet daaruit een 300 ton diksap en 200 ton kook sel ontstaan. Het water dat dan op één dag verdampt wordt, beloopt een kleine 800 L. per minuut. Deze verdamping geschiedt in samengestelde verdampings-apparaten, door verwarming met afgewerklten stoom. Het sap doorloopt de verschillende apparaten, die continu werken en wordt uit den laatsten verdamper in vacuum-pannen opgevangen. Daar kan men proeven nemen, of de kristal len grof genoeg zijn en of de stroop-dikte voldoende is. Hierop wordt het product in centrifuges gescheiden. Het wordt in groote trommels met een zeefwand, die om een verticale as draaien, rondgeslingerd met een snelheid van 'n kleine duizend omwentelingen per minuut, waardoor de suiker van de afloopstroop be vrijd wordt. Uit deze afloopstroop bereidt men, door opnieuw ItoVcen en centrifugeeren, een „tweede product" en de z.g. melasse, een stroopachtige massa, voor de helft suiker, voor de helft zouten, die het kristalliseeren verhinderen. Bietsuiker-bereiding is massa-regie. Het tempo is er jagend, want de tijd is kort, het materiaal schuift aan bij heele bergen, want onze bodem is vet en vruchtbaar en geeft het zaad in zware vruchten terugde helpers zijn er legio, want het product loopt in korten tijd door zeer veel handen. Iedere opleving van de eigen industrie immers is 'n verschijnsel, dat we met vreU^de begroeten, omdat het weer werk geeft aan de vele paren handen, die anders werkloos in den schoot rustten. Omdat er weer daver van machines dreunt over de terreinell> die zoo lang met stilte geslagen ware° en er weer haastige voeten hun rhythme kloppen op weg naar den arbeid. Omdat de fa*31 icksschoor.steen weer een feestelijke rookpltt'th aan den top heeft, een vreugde-wijóa Pdie wijd uitwaait over het land, een feestvlag, ter eere van het werk, dat weer in SanS komt. En al duurt dat werk slechts koi t van October tot December loopt de campagne er is reden tot blijdschap, °ok oni zulk een periodieke, korte opleving- Te meer, daar de kwestie bietsuikerriet suiker in de laatste weken weer actueel ge worden is- Immers, de statistische positie van Europa voor het seizoen 1982-1933 is van dien aard, dat slechts door invoer van rietsuiker in de Europeesche suikerbehoefte kan worden voorzien. Volgens de jongste berekeningen zou een totale hoeveelheid van 2.732.000 ton aan rietsuiker moeten worden ingevoerd om het suikertekort in Europa te dekken. Hiertegen wapent Rusland zich zeer sterk, doch een tekort aan arbeiders, aan materiaal voor ver voer en bewerking, was oorzaak, dat ook hier de oogst niet zoo groot zal zijn, als men aanvankelijk had geraamd. De sovjet-boerde rijen der Kharkov-suikertrust hebben tijdens de oogstperiode 55.000 man noodig, maar er was slechts een aanbod van 22.000 arbeiders. Bovendien hebben zij 54.000 paarden te weinig en van de 700 tractors, die bij den bietenoogst in werking moesten worden gesteld, werden er slechts 50 opgeleverd. Voor ons landje zijn de verhoudingen natuurlijk geringer, maar toch is er in het Zuiden van ons land vooral een suikerindus trie in actie, die meer aandacht verdient, dan wij er thans, door toevalligen samenloop van omstandigheden, aan konden schenken. Daar draaien momenteel de machines weer in acht fabrieken. Twee werken er in Sas van Gent, een te Steenbergen, een te Breda, een te Dinteloord-Stampersgat, een te Roosendaal, een op Oud-Beijerland en een te Puttershoek. Een fabriek als de „Dinteloord" te Stampers gat verwerkt op het oogenblik drie millioen, acht honderd duizend kilogram bieten per dag, die een suikerproductie van 14 pet. opleveren. En de vooruitzichten voor de campagne, die zoo juist is ingezet, kunnen zeer goed worden genoemd. De premie, bepaald bij de suikerbietenwet, bedraagt maximaal 8.25. Waren de suiker prijzen op dezelfde hoogte gebleven als toen de begrootingSpost werd opgezet, dan was de pietepsriis-f 14 .geworden,lengpvolge van het. Een overzicht van de enorme opslagplaats achter de fabriek, waar de bieten voor de verwerking worden verzameld. Inzetlinks de bietenrooier in actie, rechts, de hakker. stijgen van den suikerprijs, zal thans echter geen 14 kunnen worden uitgekeerd. Daar tegenover staat, dat de oogst zeer goed is. Men had een alles overtreffende productie verwacht, doch in de laatste weken werd geconstateerd, dat de opbrengst in kilogram men bieten wel zeer groot, maar niet over weldigend zal zijn. Dit jaar is het suiker gehalte der bieten minder, in tegenstelling met het vorige jaar, toen een geringere bieten-opbrengst een grooter suikergewicht produceerde. Doch aangezien de premie per 1000 K.G. bieten wordt uitgekeerd, kunnen de verbouwers van een gunstigen oogst spreken. De dagtaak volbracht. Snel valt de avond over de uitgestrektheid van Het veld. De nevels treklcerv hun cirkel dichter om je heen, vaag staan de schoorsteen-silhouetten tegen de grauwheid van den Octoberhemel. Op de fabriek is het werk stilgevallen. De grijpers schommelen het laatste rhythme aan de hooge kranen, de laatste bietenschuit, die gelost werd, trekt een flauw-g'insterende baan door de vaart. In de hooge overhuiving van den stuurstoel neuriet de schipper een vergeten deun, de dekknecht klompeklost door het gangboord in regelmatig op en neer loopen terwijl hij de leege boot voortbSomt. Zijn klompen slaan een scherp staccato door het zachte liedje van den baas. En even moet je denken aan de tevredenheid, die èr weer altijd gevonden wordt, daar waar de handen gelegenheid tot werken vinden. Het doet je verzoenen met de kille sfeer van den herfstavond, je denken gaat erbij aan het dwalen, je ziet in zoo'n brokje menschengeluk de oplossing schemeren van 'n groot complex moeilijke vraagstukken. In het polderland is de stilte van den avond meer geleidelijk gekomen. De arbeiders, al weinig spraakzaam van aard, zijn zwijgzamer nog vanvermoeidheid het tempo van hun werken is trager geworden, de bietenhakker kruipt steeds moeizamer door de vette, voch tige polderklei Zijn' laatste greep, wanneer hij zich uit zijn kruipende houding heeft opgericht, gaat naar zijn knieën. Een zware laag klei kleeft aan zijn broekspijpen en met een forschen smak ligt die, aan één stuk gehouden, op den akker. De punt achter hot harde werk van den dag. De paarden staan te dampen in de kilte j aan hun neusgaten hangt de warme adem als kleine vaantjes en even hangt er een wit waas boven hun blinkende ruggen. Ze schudden zich af, zware kolossen, dat het rinkelende tuig even scherp de stilte scheurt. De wagen blijft achter op het land. Morgen vinden ze hem gereed voor den nieu wen zwoegenden trek door den akker. En als ze voortstappen over den witten landweg alleen bij de toegangswegen naar de akkers loopen korte, zwarte sporen nemen ze het laatste restje van den voorbijen dag mee. Als het regelmatig kleppen van hun hoeven weg gestorven is, is de stilte volkomen geworden. Over den breeden weg langs de polders raast nog het snelverkeer. De eerste auto lichten flitsen ver in den schemer. En nu huiswaarts en.schoenen poetsen 1

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Nieuwe Schiedamsche Courant | 1932 | | pagina 2