f&tSaE 1 - EERSTE LUSTRUM VAN DEN HUIZEN-ZENDER BIJ PASTOOR PERQUIN OP „HET TORENTJE". «I lUi^ »WHi i ii I 4 Ail if -' mm 1927 - 22 OCTOBER -1932 L> De historie van den eigen zender H W is »s* - hIII 1 llPp^5& s B|||i i ,'.V 4 Wtf»- OP GOLFLENGTE 1875METER Het eerste lustrum van den eigen zender Hui zen, opgericht, vooral door de frische activi teit van den K. R. O., in medewerking met de N. C. R. V.,werd aanleiding voor het schrijven van dit artikel. Vijf jaar is kort, doch in het tempo der radio-ontwikkeling tellen de jaren dubbel. Aan den kop van het artikel het zend station Huizen met de antenne-masten de somberheid van den najaarshemel, dreigend, angstaanjagend. Er klep pen wat haastige klom pen door de straatjes, in de verte de ijle roep van een tramlocomotief en het klaaglijk loeien van een koe, onrustig onder den dreigenden hemel. Onder stroomenden regen vinden we de Ha venstraat, waar de lan- ge-golf-zender is ge bouwd. Twee B enorme anten ne-masten, rag fijne weefsels Vijf jaar op lange golf. De regen klet tert aan m'n ramen, de storm beukt aan het huis en een laat onweer schrijft het vertrek van den zomer nog eens heel beslist in felle, violette flitsen aan de lucht. Achter de be slagen ruiten van de kamer, waar geel het lamplicht brandt over m'n handen, groeit nu langzaam de vertrouwelijkheid van 'n sfeer, wel zeer geëigend om na te denken over het lustrum van die wondere installatie, ginds aan den Zuid-Westhoek van het IJsselmeer, die vijf jaar lang honderd-duizenden uren van ontspanning en geestelijk genieten heeft bezorgd. In den hoek van m'n kamer neuriet de luidspreker een zacht andante, op 1875 meter. Gedachten zwerven er bij weg, op lange golf. Je weet er ontelbaren, die meewiegen op de maat "van die zingende viool; het is een on zichtbare draad, die lange golf, waarmede duizenden geschakeld worden op dat eene cirkèlmiddelpunt dat Omroep heet. Wie zijn luidspreker met overleg gebruikte ook voor het bespelen van een radio-toestel wordt een zekere virtuositeit gevraagd zal bij 't herdenken van dit lustrum tot dankbaarheid gestemd worden. En met die dankbaarheid zijn tol betalen voor de eenzame uren, die die lange golf heeft opgevroolijkt; voor den nieuwen levenslust, waartoe de aethergolven hem hebben geprikkeld, als ze wat jolijt en vreugdeklanken meevoerden uit den zender. Slechts zij, die „genoten" hebben van hun omroep, niet de klaploopers bij den rijken ra- dio-disch, zullen dit verstaan. „Hier. Huizen Holland, Katholieke Radio- omroep". Op Zaterdagmiddag 22 October 1927 klonk dit slagwoord voor het eerst door den aether, weggeslingerd door de eerste elec- trische golven van den eigen zender. En om dat deze slagzin zoo tallooze malen de inlei ding is geweest op even tallooze en bonte belevingen! waarvoor we dankbaar kunnen zijn, wild<yi wij dit jubilé herdenken „Hier Huizen-Holland". r' qjjtsr: 3 L^ppt-iéeiJ 1 Aan den hoogen kustrand van de oude Zui derzee, fel in den wind, die door de nauwe straatjes en om de hoeken der huizen fluit, ligt het visschersdorpje Huizen, weggekro pen achter de glooiing van het land en onder wat oude boomen. De lucht is er zilt van de zee, die vandaag als een gore vlek naar den horizon kruipt, onherkenbaar verloopend in tegen het grauw van de najaarslucht, wijzen uitde verte reeds als bakens den weg. Een hobbelende toCht door een doordrenkte wei, tusschen de koeien Hier, Huizen Holland „Dat kan, meneer, dat kan". Achter de overhuiving van een Huizer muts lachen 'n paar vriendelijke oogen; met de handen in de zijde begroet de huishoudster van den zender ons voor het stationsgebouwtje. Ze zal er zich wel nooit van bewust worden, wat er afspeelt boven haar hoofd, wat daar met een ontembare energie over de wereld wordt geslingerd, om van het „hoe" nog maar niet te spreken. Maar ze hoort bij het zender huishouden, zoo goed als de technici, de elec- trische spanning, en de instrumenten. Midden in de wei, onverschillig voor den feilen regen, demonstreert het „K. R. O."- hondje voor heel wat luisteraars geen on bekende meer z'n kunstje aan den foto- „Dat kan, meneer, dat kan!" de eerste ont moeting aan het zendstation. graaf en bedelt, om op 'n plaatje te komen. Er zijn nu eenmaal dieren met menschelijke eigenschappen Het zendstation. „Station" is misschien een wel wat wijd- sche naam voor het gebouwtje, waarin de zend-installatie is aangebracht. Maar het staat zoo verloren in dit uitgestrekte wei land, onder de enorme antenne-masten, dat iedere verhouding ervan lam geslagen moet worden. Rechts van den ingang is een kleine hulp studio ingericht, die gebruikt wordt, wanneer de verbinding met de eigenlijke studio on klaar geworden is; een vroolijk vertrekje, met geluidlooze wand- en vloerbekleeding, je zou die gezellige microfoon tusschen de ra men dolgraag wat influisteren, een groet op langen golf, of een blijde tijding.de an tenne is gewillig Achter de studio is een laadgelegenheid voor de accumulatoren en een reparatie werkplaats. Dan volgt de machine-kamer, waar de transformatoren zijn opgesteld, die den stroom, geleverd door 't provinciaal elec- trisch net, transformeeren voor het gebruik in den zender. De sterkte der benoodigde energie voor een goede lange-golf-uitzending is zoo groot, dat we u duizelig zouden maken van de cijfers. We zullen als Ieeken voor dit ingewikkeld mechanisme volstaan met een vermelding, dat er drie dergelijke kracht monsters in werking zijn, die op het eerste gezicht niet doen vermoeden, hoeveel ener gie zij dagelijks verslinden. In dezelfde ruim te staan de koelpompen opgesteld, die in een onafgebroken zorg de zendlampen de troe telkinderen van het huis te verwennen hebben. Een ingewikkeld schakel-mechanis me zorgt er voor, dat bij de geringste storing, die in de koel-systemen optreedt, automatisch de stroom wordt uitgeschakeld. Achter het gebouw ligt het reservoir, waar uit het water dat voor de afkoeling noodig is, geput wordt. Twee zware pompen doen het water voortdurend van het reservoir door de lampen naar het reservoir terugloopen. Typeerend voor de spanning, waarop de zendlampen staan, is wel, dat men in het putje, dat het afgewerkte koelwater op vangt, den electrischen stroom nog als violette vonken ziet ontladen. De eigenlijke zender ligt in het midden en links van het gebouw een bonte kermis van lampen en draden, spoelen, contacten wit en kopergeel zijn er de domineerende kleuren. Hier, langs en tusschen die instrumenten woelt de machtige energie, die geladen met geluid, over de wereld wordt uitgezonden, 'n onafge broken loflied, op het menschelijk vernuft, dat tot zulke wonderen in staat bleek.. Daar staan de lampen, stuurkrihglampeh, modula tie! a mpen.gelükrich ter tarnpenjonwaarschijn- lijke maaksels, dié met óns begrip „lamp" niet meer gemeen hebben, dan dat ze van glas Zijn en wel' eens licht geven. Een schakelbord, dat „klein" heet, niet tegenstaande het ongeveer vier bij twee meter meet, en' waarop automatische schakelaars met optische seinen zijn aangebracht, sluit de laatste open ruimte wat heeft men met dat begrip gewoekerdvan het eigenlijke zendgebouwtje af. Afgescheiden van den zender door hooge glazen wanden, sluit op de zendzaal de con trolekamer aan. Daar zetelt de „machinist", die de toestellen, voor het bedrijf in werking noodig, bedient. Daar zijn de telefoonlijnen, die het geluid van de studio naar den zender doorgeven, de toestellen voor de huisverbin ding met de studio, de controle-ontvangers, de modulatie-meters, lichtsignalen, versterkers, enz., apparaten, om een leek de stuipen op het lijf te jagen, wanneer hij die vijf minuten zou moeten bedienen. Achter den rug van den controleur zingt de luidspreker het lied, dat de antenne boven het gebouw uitzendt. De spontaan gegeven verklaring, dat de controleur geen radio meer hoort, tenzij het toestel onver wacht zwijgt, is na een half uur bij den zender te hebben doorgebracht, gemakkelijk te aan vaarden. Toch hoor ik 't nog even „Hallo. Hier Huizen Holland". De slagader van den omroep. Zender en studio zijn nog inniger aan elkander verbonden, dan de tien telefoon lijnen,, die den N. D. O. zender Huizen aan de K. R. O. studio schakelen, reeds doen vermoeden. Een twee-eenheid als weinig andere dingen, in werking contrasten als men zich nauwelijks denken kan. In en om den zender doet men alsof alles rust is. 'n Wacht houdend technicus, een zoemende transforma tor, een rustige luidspreker, die meezingt het koor der duizenden, die op lange golf zijn afgestemd, hij alleen ter controle. En toch is er spanning en gejaagdheid temidden van die quasi-kalmte. In en om de studio wordt je de gejaagdheid gesuggereerd. Daar werkt het orkest. Stilte! uitzending! Nauwelijks is de microfoon ge sloten of andere musici repeteeren hun nieuwe nummers. Gramofoonplaten proefdraaien, mi crofoon-debutanten komen af en aan om bewijzen van bekwaamheid af te leggen. En te midden van al die bedrijvigheid heerscht een stipte regelmaat, die men hier het minst verwachten zou. „Dat rnoet U zien", zei de heer Speet, die ons reeds op den zender-Huizen had verwel komd. En even later gidst hij ons reeds over de bosch-wegen van het Gooi naar Hilversum, naar de nieuwe studio van den K. R. O. De wegen zijn blinkend van den regen, de lucht trekt dreigend dicht, een zwarte wol kencolonne drijft aan op de masten van het „radio-verzendhuis" Huizen, die nog lang scherp ge teekend zichtbaar blijven tegen den hemel. Do heer Speet gidst in tempo. Zijn snelle wagen zweeft over de gladde wegen tusschen de beregende bosschen. In dit tempo gidste hij den K. R. O. mee naar de hoogte, waarop onze omroep thans onbetwistbaar staat. Na twintig minuten piepen de remmen voor de r. o.-stüdió. Bedrijvigheid alom. In de groote studio resteert piet Lustenhouwer met z'n zes.'Het slagwerk-phenomeen van het gezelschap haalt de potten en pannen van z'n „vroolijke keu ken" in een duizelingwekkend tempo door elkaar en kijkt niet eens verwonderd op, als hij constateert dat twee paar oogen stom verbaasd z'n slagwerk-evoluties gadeslaan. Jack Mossel oefent 'n refreintje, héél zachtjes, „In de groote studio repeteert Piet Lustenhouwer rnet z'n zes. Het slagwerk-pheno meen van het gezelschap haalde de potten en pannen van z'n „vroolijke keuken" in een duizelingwekkend tempo door elkaar"- EEN LIJDENSGESCHIEDENIS MET EEN HAPPY END, „Radio en pers, ja, Pastoor, we zitten hier „gemutlich bei einander", maar nu wilde de pers wel eens iets van U hooren over de geschiedenis van den eigen zender, die Zater dag z'n eerste lustrum viert". „Ja, dat hebben jullie aardig uitgedokterd, maar ik weet daar zoo weinig van. Speet is daar nog veel beter mee op de hoogte dan ik". Ik weet daar zoo weinig meer van, aldus pastoor Perquin, die met radio-historie, met K. R. O.-geschiedenis vol zit als een zendlamp in actie. Maar het komt wel los. „Wat was de aanleiding, Pastoor, dat U tot de plannen van den eigen zender kwam „U weet, de H. D. O. huurde den geheelen zender van de N. S. F.wij hadden niet meer dan dien éénen dag in de week, en we wilden verder". De Pastoor begint te zenden Er komt beweging achter die glinsterende brille- glazen. „Er werd een vergadering van de omroepen gehouden, maar de H. D. O. bleef hardnekkig weigeren ons meer zendtijd af te staan. Toen zijn mr. v. d. Deure en ik naar minister van der Vegte gegaan en hebben een gezamenlijke zendvergunning gekregen voor de N. C. R. V. en den K. R. O. U weet, de zender is voor één derde van de N. C. R. V., voor één derde van den K, R. O. en voor één derde van de N. S. F." „De reactie hierop uitte zich natuurlijk in twee stemmingen .Hoe was over het alge meen de ontvangst?" „Aanvankelijk niet zoo schitterend, In het eigen kamp was men even voorzichtig als bij de oprichting van den eigen omroep. U weet wel, het bekende de kat uit den boom kij ken. Maar het Nederlandsch Episcopaat zag het dreigende gevaar in. De groote steun der bisschoppen heeft ons over veel moeilijkhe den heen geholpen." „En de pers, pastoor? 'k Herinner me nog een Hetze-artikel uit de Telegraaf, dat al van heel weinig ingenomenheid getuigde". Pastoor gluurt even over z'n bril. Och ja, hij herinnert zich die machteloosheidsuiting nog wel. Hoe heette het ook weer? „Huizen is een zender, opgemetseld op de fundamen ten van naijver, wantrouwen en commerciee- le rivaliteit". En de bouwvergunning zou zijn verkregen, dank zij politieke slimmigheden van hen, die -vroegen, en dank zij een naief gebrek aan terreinkennis bij hen, die gaven. Pastoor zou met mr. van der Deure en den heer Dubois van de N. S. F. het bezol- digdMTrëetöriiïm uitmaken van zenzender. Uit het exploitatie-overschot zou rente en aflossing worden betaald, maar ook... vacatiegelden en vaste toelagen voor het driemanschap. De Telegraaf had beter kun nen weten; „het denkend deel der natie" ver kondigde bewust, willens en wetens, leugens. Huizen zou storen er was ééns een sto rende proef-uitzending geweest! Een rustige ontvangst van Parijs en Daventry, die resp. werkten op 1750 M. en 1600 M., zou bij de uitzending van Huizen (destijds nog op 1840 M.) niet meer mogelijk zijn. Dat Hilversum Kalundborg uit den. aether stoorde en Duit- sche uitzendingen onmogelijk maakte, werd maar onder den wijden mantel der liberale liefde verborgen. Ook het Handelsblad ageer de in die dagen heftig tegen de stoutigheden, die het ontstaan zouden geven aan een eigen lange-golf zender. Het scheen trouwens zeer moeilijk te zijn ,om het den tegenstan ders naar den zin te maken. Van de hoogge prezen neutraliteit van den bestaanden om roep, was zoo zielig-weinig overgebleven, dat het voor de katholieken plicht werd, mee te gaan spreken in de kwestie van den radio- omroep. De hardnekkige weigering der libe ralen, om de katholieken te geven wat hun rechtens toekwam, was oorzaak, dat er een eigen zender moest komen. Toen die er was, was het nog minder goed! Een versterkte 1875 M. golf. „Hoe zijn uw bevindingen, pastoor, over den 1875 meter zender?" „Zeer goed, maar we moeten binnenkort de 1875 meter toch versterken. Ja, dat is nu niet direct noodig, maar u begrijpt, het ma teriaal heeft vijf jaar dienst gedaan. Moet het nu vernieuwd worden, dan is het toch verstandiger gebruik te maken van de nieuw ste vindingen. U hebt immers vanmiddag in den versterkten N. S. F. zender de nieuwe 100 K.W. lampen gezien. Dat is nu maar één voorbeeld van een versterking, die bij even- tueele vernieuwing mogelijk is". Niettegenstaande de golflengten nu Per.c!r^ maanden omgeruild moeten worden, ,b~! de eigen zender nog steeds het troetelkind e zijn. Hij wordt slechts verhuurd aan 1de ala" dere omroepen, zoo goed als de N, S. Dte Hilversum den zender aan de omroepen ver huurt. Pastoor Perquin is een vlot causeur geen nieuws voor de luisteraars. Hu is joviaal, gastvrij, maar je kunt hem niet interviewen. Boor je hem ergens aan, dan spuiten de ge dachten los als een felle fontein. Heb je die met veel moeite gestopt, dan spuiten ze er gens anders weer los, even toomeloos. Hij ■vertelt je in korten tijd duizelingwekkend veel dingen, doorkruist in verbluffend tem po de donkerste hoeken van de radio-kwes tie. Wie gelegenheid vindt, dat alles te orde- weet onverwacht veel. Waarom liet ten slotte toch ook begonnen was! dicht bij de microfoon, ,,'n Microfoon is als 'n menschenoor, daar moet je niet hard in zingen. Dat is ook het geheim van den om roeper, dat hij toepast, wanneer zijn stem uit den luidspreker zóó duidelijk doorkomt, als zat hij bij U in de kamerMeteen een tech nische uitleg van den heer Speet, die zich beijvert om ons in korten tijd veel en interes sants van den K. R. O. bij te brengen. In de kleine studio demonstreeren de micro foon-debutanten hun kunnen in vocale en instrumentale muziek. Er zijn er, die de zenu wen als vier-wiel-remmen op hun orgaan hebben vastgezetdie onverschilligheid voor geven en de microfoon 'n heilig geweld aan doen die de „jury" een reeks demonstraties willen ten beste geven, genoeg voor een heelen avond. Er zit copie achter de coulissen, ook van een omroep-studio Piet Lustenhouwer heeft het repeteeren gestaakt. „Wij zijn de amusements-menschen" vertelt hij, „het groot concert, dat zijn, ja, laat ik die de Beethoven-menschen noemen „Hoe lang werkt U al voor den K. R. O. „Laat 'ns zien - meneer, 't begint verdacht veel op 'n interview te lijkenDat is zoo ten naaste bij vijf jaar. Bij de opening van den eiffen zender ben ik er bij êekomen. Heinrich Scholl - daar staat ie - en ik zijn de eenigen, die van toen af den K. R. O. zij'n trouw gebleven. We beê^^^^ te Amsterdam als trio-Winkels". Het wordt een gezellig praatje. We zitten gemoedelijk op den rand van het po dium. Bij den populairen Lustenhou wer is alle vrees voor interview ver dwenen. En het wordt een geestig ver haal over de studio Heerengracht 46. Zonderling mengsel van primitiviteit en gemoedelijkheid. Waar 't zóó tochtte, dat op een winderigen middag 'n heele wals uit elkaar waaide; waar de punc- tueele concierge het maar niet laten kon, de kachel te komen vullen, als het tijd was zelfs al was de micro foon „open" ;- waar wel 'ns ongerechtigheden de lucht in werden gezonden, als „mot 'r nog wat op die kachel van den concierge of „is dat gedonder met die kachel nog niet afgeloopenvolgde de gewone sluiting van het godsdienstig halfuurtje van iemand anders. Lustenhouwer vertelt van den prettigen geest, die er heerscht onder de mannen van imm ter ruste leggen op het bergje der vergaar de glorie en overdenken, hoe heerlijk ver we het hebben gebracht. De eigen omroep en de eigen zender leg gen verplichtingen op, die niet weg te cijfe ren zijn. De kwaliteit van dien omroep en dien zender verzwaren die verplichtingen nog. De ,K. R- O- weet, dat hij gevaarlijk dicht „timmert aan den grooten weg". Zijn pogen om elck wat wils te geven en het resultaat hiervan, dwingen tot daadwerkelijken steun. Het hoe behoeft op deze plaats niet te wor- De ziel van den zenderde onwaarschijnl ijk groote lampen. Boven de nieuwe 10Q K IV lampen', (X' I^'IOO.OOO) inzet detail van zoon zendkolos. Beneden de l). d. 10/5000 uit den nieuwen N. F. S. zender. j z'n band, onder d®^US1C1''a"het groot orkest, tusschen de welkge J en Werknemers hier. En de heer Speet onderstreept dit aües nog nadrukkelijk m ^peerende staaltjes. Het slagwerK-pnenomeen repeteert weer een muzikale kronkehng langs z'n „vroolijke keuken" en zet een forsche punt achter dien louping"tbe_lo"pe" op z'n zware trom. Tn de kleine studio galmt een debutant, gramofoon platen woi den „uitgeprobeerd", voor ze in de muzikale bibliotheek worden bijgezet piet Lustenhouwer, die nu tot de ontdekking gekomen is, dat hij 22 October met den zender en Heinrich Scholl zijn eerste K. R. O.-lustrum viert, beraadslaagt met „de zes". Het studio leven gaat weer z'n gewonen gang, voorberei ding voor de komende uitzendingen. „Per aspera ad astra" spelen twee harmonica-debu tanten in de kleine studio, een muzikale interpretatie van het Kro-werk, langs de moeilijke wegen tot deze hoogte.... In den hoek van m'n kamer zingt jnog de luidspreker.op golflengte 1875 meter. Hij heeft deze regels, die ter eere van zijn sym pathieken werkgever ginds in Huizen wer den geschreven, trouw begeleid, samen met den regen, die nog klettert tegen de besla gen ramen. Zaterdag zal het vijf jaar geleden zijn, dat minister van der Vegte den Huizen-zender, dit in de lucht gebq^iwde coalitiewerk, offi cieel in werking stelde „in het belang van Nederland en het Nederlandsche volk". Dat dit werk geen luchtkasteel geworden is, stemt tot dankbaarheid, die op dien lustrumdag uiting moge vinden. Als de katholieke luiste raars nu maar niet doen, wat de K. R. O. zoo zorgvuldig vermeden heeft; zich gemoedelijk den uiteengezet. Dit weten we: de K. R. O, wil niet anders, dan eerste klas krachten; het winterprogramma, dat voor ons ligt, is die eerste klas krachten ten volle waard; 't oor deel, ook van niet-katholieken, is vol dank bare' waardeering; critiek is zeer gemakke lijk, maar wie z'n ooren tot radio-automaten hee'ft misvormd, is niet meer tot oordeelen bevoegd. Zoo is dit lustrum-artikel nog een pleidooi geworden, dat we den wensch meegeven, ve len tot dankbaarheid te stemmen. „De K. R. O. gaat nu sluiten" fluistert m n luidspreker in z'n donkeren h° I golf lengte 1875 meter.

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Nieuwe Schiedamsche Courant | 1932 | | pagina 2