f&tSaE 1 -
EERSTE LUSTRUM VAN DEN HUIZEN-ZENDER
BIJ PASTOOR PERQUIN OP „HET TORENTJE".
«I lUi^ »WHi i ii I
4 Ail
if -'
mm
1927 - 22 OCTOBER -1932
L>
De historie van den eigen
zender
H W
is »s* -
hIII 1 llPp^5& s B|||i
i
,'.V
4
Wtf»-
OP GOLFLENGTE 1875METER
Het eerste lustrum van
den eigen zender Hui
zen, opgericht, vooral
door de frische activi
teit van den K. R. O., in
medewerking met de N.
C. R. V.,werd aanleiding
voor het schrijven van
dit artikel. Vijf jaar is
kort, doch in het tempo
der radio-ontwikkeling
tellen de jaren dubbel.
Aan den kop van
het artikel het zend
station Huizen met de
antenne-masten
de somberheid van den
najaarshemel, dreigend,
angstaanjagend. Er klep
pen wat haastige klom
pen door de straatjes,
in de verte de ijle roep
van een tramlocomotief
en het klaaglijk loeien
van een koe, onrustig
onder den dreigenden
hemel.
Onder stroomenden
regen vinden we de Ha
venstraat, waar de lan-
ge-golf-zender is ge
bouwd. Twee
B enorme anten
ne-masten, rag
fijne weefsels
Vijf jaar op lange golf. De regen klet
tert aan m'n ramen, de storm beukt aan het
huis en een laat onweer schrijft het vertrek
van den zomer nog eens heel beslist in felle,
violette flitsen aan de lucht. Achter de be
slagen ruiten van de kamer, waar geel het
lamplicht brandt over m'n handen, groeit nu
langzaam de vertrouwelijkheid van 'n sfeer,
wel zeer geëigend om na te denken over het
lustrum van die wondere installatie, ginds
aan den Zuid-Westhoek van het IJsselmeer,
die vijf jaar lang honderd-duizenden uren
van ontspanning en geestelijk genieten heeft
bezorgd.
In den hoek van m'n kamer neuriet de
luidspreker een zacht andante, op 1875 meter.
Gedachten zwerven er bij weg, op lange golf.
Je weet er ontelbaren, die meewiegen op de
maat "van die zingende viool; het is een on
zichtbare draad, die lange golf, waarmede
duizenden geschakeld worden op dat eene
cirkèlmiddelpunt dat Omroep heet. Wie zijn
luidspreker met overleg gebruikte ook
voor het bespelen van een radio-toestel wordt
een zekere virtuositeit gevraagd zal bij 't
herdenken van dit lustrum tot dankbaarheid
gestemd worden. En met die dankbaarheid
zijn tol betalen voor de eenzame uren, die
die lange golf heeft opgevroolijkt; voor den
nieuwen levenslust, waartoe de aethergolven
hem hebben geprikkeld, als ze wat jolijt en
vreugdeklanken meevoerden uit den zender.
Slechts zij, die „genoten" hebben van hun
omroep, niet de klaploopers bij den rijken ra-
dio-disch, zullen dit verstaan.
„Hier. Huizen Holland, Katholieke Radio-
omroep". Op Zaterdagmiddag 22 October 1927
klonk dit slagwoord voor het eerst door den
aether, weggeslingerd door de eerste elec-
trische golven van den eigen zender. En om
dat deze slagzin zoo tallooze malen de inlei
ding is geweest op even tallooze en bonte
belevingen! waarvoor we dankbaar kunnen
zijn, wild<yi wij dit jubilé herdenken
„Hier Huizen-Holland".
r' qjjtsr: 3
L^ppt-iéeiJ 1
Aan den hoogen kustrand van de oude Zui
derzee, fel in den wind, die door de nauwe
straatjes en om de hoeken der huizen fluit,
ligt het visschersdorpje Huizen, weggekro
pen achter de glooiing van het land en onder
wat oude boomen. De lucht is er zilt van de
zee, die vandaag als een gore vlek naar den
horizon kruipt, onherkenbaar verloopend in
tegen het grauw van de najaarslucht, wijzen
uitde verte reeds als bakens den weg.
Een hobbelende toCht door een doordrenkte
wei, tusschen de koeien
Hier, Huizen Holland
„Dat kan, meneer, dat kan". Achter de
overhuiving van een Huizer muts lachen 'n
paar vriendelijke oogen; met de handen in
de zijde begroet de huishoudster van den
zender ons voor het stationsgebouwtje. Ze
zal er zich wel nooit van bewust worden, wat
er afspeelt boven haar hoofd, wat daar met
een ontembare energie over de wereld wordt
geslingerd, om van het „hoe" nog maar niet
te spreken. Maar ze hoort bij het zender
huishouden, zoo goed als de technici, de elec-
trische spanning, en de instrumenten.
Midden in de wei, onverschillig voor den
feilen regen, demonstreert het „K. R. O."-
hondje voor heel wat luisteraars geen on
bekende meer z'n kunstje aan den foto-
„Dat kan, meneer, dat kan!" de eerste ont
moeting aan het zendstation.
graaf en bedelt, om op 'n plaatje te komen.
Er zijn nu eenmaal dieren met menschelijke
eigenschappen
Het zendstation.
„Station" is misschien een wel wat wijd-
sche naam voor het gebouwtje, waarin de
zend-installatie is aangebracht. Maar het
staat zoo verloren in dit uitgestrekte wei
land, onder de enorme antenne-masten, dat
iedere verhouding ervan lam geslagen moet
worden.
Rechts van den ingang is een kleine hulp
studio ingericht, die gebruikt wordt, wanneer
de verbinding met de eigenlijke studio on
klaar geworden is; een vroolijk vertrekje,
met geluidlooze wand- en vloerbekleeding, je
zou die gezellige microfoon tusschen de ra
men dolgraag wat influisteren, een groet op
langen golf, of een blijde tijding.de an
tenne is gewillig
Achter de studio is een laadgelegenheid
voor de accumulatoren en een reparatie
werkplaats. Dan volgt de machine-kamer,
waar de transformatoren zijn opgesteld, die
den stroom, geleverd door 't provinciaal elec-
trisch net, transformeeren voor het gebruik
in den zender. De sterkte der benoodigde
energie voor een goede lange-golf-uitzending
is zoo groot, dat we u duizelig zouden maken
van de cijfers. We zullen als Ieeken voor
dit ingewikkeld mechanisme volstaan met
een vermelding, dat er drie dergelijke kracht
monsters in werking zijn, die op het eerste
gezicht niet doen vermoeden, hoeveel ener
gie zij dagelijks verslinden. In dezelfde ruim
te staan de koelpompen opgesteld, die in een
onafgebroken zorg de zendlampen de troe
telkinderen van het huis te verwennen
hebben. Een ingewikkeld schakel-mechanis
me zorgt er voor, dat bij de geringste storing,
die in de koel-systemen optreedt, automatisch
de stroom wordt uitgeschakeld.
Achter het gebouw ligt het reservoir, waar
uit het water dat voor de afkoeling noodig
is, geput wordt. Twee zware pompen doen
het water voortdurend van het reservoir door
de lampen naar het reservoir terugloopen.
Typeerend voor de spanning, waarop de
zendlampen staan, is wel, dat men in het
putje, dat het afgewerkte koelwater op
vangt, den electrischen stroom nog als violette
vonken ziet ontladen.
De eigenlijke zender ligt in het midden en
links van het gebouw een bonte kermis van
lampen en draden, spoelen, contacten wit en
kopergeel zijn er de domineerende kleuren.
Hier, langs en tusschen die instrumenten woelt
de machtige energie, die geladen met geluid,
over de wereld wordt uitgezonden, 'n onafge
broken loflied, op het menschelijk vernuft,
dat tot zulke wonderen in staat bleek.. Daar
staan de lampen, stuurkrihglampeh, modula
tie! a mpen.gelükrich ter tarnpenjonwaarschijn-
lijke maaksels, dié met óns begrip „lamp"
niet meer gemeen hebben, dan dat ze van
glas Zijn en wel' eens licht geven.
Een schakelbord, dat „klein" heet, niet
tegenstaande het ongeveer vier bij twee meter
meet, en' waarop automatische schakelaars
met optische seinen zijn aangebracht, sluit
de laatste open ruimte wat heeft men met
dat begrip gewoekerdvan het eigenlijke
zendgebouwtje af.
Afgescheiden van den zender door hooge
glazen wanden, sluit op de zendzaal de con
trolekamer aan. Daar zetelt de „machinist",
die de toestellen, voor het bedrijf in werking
noodig, bedient. Daar zijn de telefoonlijnen,
die het geluid van de studio naar den zender
doorgeven, de toestellen voor de huisverbin
ding met de studio, de controle-ontvangers, de
modulatie-meters, lichtsignalen, versterkers,
enz., apparaten, om een leek de stuipen op
het lijf te jagen, wanneer hij die vijf minuten
zou moeten bedienen. Achter den rug van den
controleur zingt de luidspreker het lied, dat
de antenne boven het gebouw uitzendt. De
spontaan gegeven verklaring, dat de controleur
geen radio meer hoort, tenzij het toestel onver
wacht zwijgt, is na een half uur bij den zender
te hebben doorgebracht, gemakkelijk te aan
vaarden. Toch hoor ik 't nog even „Hallo.
Hier Huizen Holland".
De slagader van den omroep.
Zender en studio zijn nog inniger aan
elkander verbonden, dan de tien telefoon
lijnen,, die den N. D. O. zender Huizen aan
de K. R. O. studio schakelen, reeds doen
vermoeden. Een twee-eenheid als weinig
andere dingen, in werking contrasten als men
zich nauwelijks denken kan. In en om den
zender doet men alsof alles rust is. 'n Wacht
houdend technicus, een zoemende transforma
tor, een rustige luidspreker, die meezingt
het koor der duizenden, die op lange golf
zijn afgestemd, hij alleen ter controle. En toch
is er spanning en gejaagdheid temidden van
die quasi-kalmte.
In en om de studio wordt je de gejaagdheid
gesuggereerd. Daar werkt het orkest. Stilte!
uitzending! Nauwelijks is de microfoon ge
sloten of andere musici repeteeren hun nieuwe
nummers. Gramofoonplaten proefdraaien, mi
crofoon-debutanten komen af en aan om
bewijzen van bekwaamheid af te leggen. En
te midden van al die bedrijvigheid heerscht
een stipte regelmaat, die men hier het minst
verwachten zou.
„Dat rnoet U zien", zei de heer Speet, die
ons reeds op den zender-Huizen had verwel
komd. En even later gidst hij ons reeds over
de bosch-wegen van het Gooi naar Hilversum,
naar de nieuwe studio van den K. R. O.
De wegen zijn blinkend van den regen, de
lucht trekt dreigend dicht, een zwarte wol
kencolonne drijft aan op de masten van het
„radio-verzendhuis" Huizen, die nog lang
scherp ge teekend zichtbaar blijven tegen den
hemel.
Do heer Speet gidst in tempo. Zijn snelle
wagen zweeft over de gladde wegen tusschen
de beregende bosschen. In dit tempo gidste
hij den K. R. O. mee naar de hoogte, waarop
onze omroep thans onbetwistbaar staat. Na
twintig minuten piepen de remmen voor de
r. o.-stüdió.
Bedrijvigheid alom. In de groote studio
resteert piet Lustenhouwer met z'n zes.'Het
slagwerk-phenomeen van het gezelschap haalt
de potten en pannen van z'n „vroolijke keu
ken" in een duizelingwekkend tempo door
elkaar en kijkt niet eens verwonderd op, als
hij constateert dat twee paar oogen stom
verbaasd z'n slagwerk-evoluties gadeslaan.
Jack Mossel oefent 'n refreintje, héél zachtjes,
„In de groote studio repeteert Piet Lustenhouwer rnet z'n zes. Het slagwerk-pheno
meen van het gezelschap haalde de potten en pannen van z'n „vroolijke keuken" in
een duizelingwekkend tempo door elkaar"-
EEN LIJDENSGESCHIEDENIS MET
EEN HAPPY END,
„Radio en pers, ja, Pastoor, we zitten hier
„gemutlich bei einander", maar nu wilde de
pers wel eens iets van U hooren over de
geschiedenis van den eigen zender, die Zater
dag z'n eerste lustrum viert".
„Ja, dat hebben jullie aardig uitgedokterd,
maar ik weet daar zoo weinig van. Speet is
daar nog veel beter mee op de hoogte dan ik".
Ik weet daar zoo weinig meer van, aldus
pastoor Perquin, die met radio-historie, met
K. R. O.-geschiedenis vol zit als een zendlamp
in actie. Maar het komt wel los.
„Wat was de aanleiding, Pastoor, dat U tot
de plannen van den eigen zender kwam
„U weet, de H. D. O. huurde den geheelen
zender van de N. S. F.wij hadden niet meer
dan dien éénen dag in de week, en we wilden
verder". De Pastoor begint te zenden Er
komt beweging achter die glinsterende brille-
glazen. „Er werd een vergadering van de
omroepen gehouden, maar de H. D. O. bleef
hardnekkig weigeren ons meer zendtijd af te
staan. Toen zijn mr. v. d. Deure en ik naar
minister van der Vegte gegaan en hebben een
gezamenlijke zendvergunning gekregen voor
de N. C. R. V. en den K. R. O. U weet, de
zender is voor één derde van de N. C. R. V.,
voor één derde van den K, R. O. en voor
één derde van de N. S. F."
„De reactie hierop uitte zich natuurlijk
in twee stemmingen .Hoe was over het alge
meen de ontvangst?"
„Aanvankelijk niet zoo schitterend, In het
eigen kamp was men even voorzichtig als bij
de oprichting van den eigen omroep. U weet
wel, het bekende de kat uit den boom kij
ken. Maar het Nederlandsch Episcopaat zag
het dreigende gevaar in. De groote steun der
bisschoppen heeft ons over veel moeilijkhe
den heen geholpen."
„En de pers, pastoor? 'k Herinner me nog
een Hetze-artikel uit de Telegraaf, dat al van
heel weinig ingenomenheid getuigde".
Pastoor gluurt even over z'n bril. Och ja,
hij herinnert zich die machteloosheidsuiting
nog wel. Hoe heette het ook weer? „Huizen
is een zender, opgemetseld op de fundamen
ten van naijver, wantrouwen en commerciee-
le rivaliteit". En de bouwvergunning zou zijn
verkregen, dank zij politieke slimmigheden
van hen, die -vroegen, en dank zij een naief
gebrek aan terreinkennis bij hen, die gaven.
Pastoor zou met mr. van der Deure en
den heer Dubois van de N. S. F. het bezol-
digdMTrëetöriiïm uitmaken van
zenzender. Uit het exploitatie-overschot zou
rente en aflossing worden betaald, maar ook...
vacatiegelden en vaste toelagen voor het
driemanschap. De Telegraaf had beter kun
nen weten; „het denkend deel der natie" ver
kondigde bewust, willens en wetens, leugens.
Huizen zou storen er was ééns een sto
rende proef-uitzending geweest! Een rustige
ontvangst van Parijs en Daventry, die resp.
werkten op 1750 M. en 1600 M., zou bij de
uitzending van Huizen (destijds nog op 1840
M.) niet meer mogelijk zijn. Dat Hilversum
Kalundborg uit den. aether stoorde en Duit-
sche uitzendingen onmogelijk maakte, werd
maar onder den wijden mantel der liberale
liefde verborgen. Ook het Handelsblad ageer
de in die dagen heftig tegen de stoutigheden,
die het ontstaan zouden geven aan een
eigen lange-golf zender. Het scheen trouwens
zeer moeilijk te zijn ,om het den tegenstan
ders naar den zin te maken. Van de hoogge
prezen neutraliteit van den bestaanden om
roep, was zoo zielig-weinig overgebleven, dat
het voor de katholieken plicht werd, mee te
gaan spreken in de kwestie van den radio-
omroep. De hardnekkige weigering der libe
ralen, om de katholieken te geven wat hun
rechtens toekwam, was oorzaak, dat er een
eigen zender moest komen. Toen die er was,
was het nog minder goed!
Een versterkte 1875 M. golf.
„Hoe zijn uw bevindingen, pastoor, over
den 1875 meter zender?"
„Zeer goed, maar we moeten binnenkort
de 1875 meter toch versterken. Ja, dat is nu
niet direct noodig, maar u begrijpt, het ma
teriaal heeft vijf jaar dienst gedaan. Moet
het nu vernieuwd worden, dan is het toch
verstandiger gebruik te maken van de nieuw
ste vindingen. U hebt immers vanmiddag in
den versterkten N. S. F. zender de nieuwe
100 K.W. lampen gezien. Dat is nu maar één
voorbeeld van een versterking, die bij even-
tueele vernieuwing mogelijk is".
Niettegenstaande de golflengten nu Per.c!r^
maanden omgeruild moeten worden, ,b~!
de eigen zender nog steeds het troetelkind e
zijn. Hij wordt slechts verhuurd aan 1de ala"
dere omroepen, zoo goed als de N, S. Dte
Hilversum den zender aan de omroepen ver
huurt.
Pastoor Perquin is een vlot causeur geen
nieuws voor de luisteraars. Hu is joviaal,
gastvrij, maar je kunt hem niet interviewen.
Boor je hem ergens aan, dan spuiten de ge
dachten los als een felle fontein. Heb je die
met veel moeite gestopt, dan spuiten ze er
gens anders weer los, even toomeloos. Hij
■vertelt je in korten tijd duizelingwekkend
veel dingen, doorkruist in verbluffend tem
po de donkerste hoeken van de radio-kwes
tie. Wie gelegenheid vindt, dat alles te orde-
weet onverwacht veel. Waarom liet ten
slotte toch ook begonnen was!
dicht bij de microfoon, ,,'n Microfoon is als
'n menschenoor, daar moet je niet hard in
zingen. Dat is ook het geheim van den om
roeper, dat hij toepast, wanneer zijn stem uit
den luidspreker zóó duidelijk doorkomt, als
zat hij bij U in de kamerMeteen een tech
nische uitleg van den heer Speet, die zich
beijvert om ons in korten tijd veel en interes
sants van den K. R. O. bij te brengen.
In de kleine studio demonstreeren de micro
foon-debutanten hun kunnen in vocale en
instrumentale muziek. Er zijn er, die de zenu
wen als vier-wiel-remmen op hun orgaan
hebben vastgezetdie onverschilligheid voor
geven en de microfoon 'n heilig geweld aan
doen die de „jury" een reeks demonstraties
willen ten beste geven, genoeg voor een heelen
avond. Er zit copie achter de coulissen, ook
van een omroep-studio
Piet Lustenhouwer heeft het repeteeren
gestaakt. „Wij zijn de amusements-menschen"
vertelt hij, „het groot concert, dat zijn, ja,
laat ik die de Beethoven-menschen noemen
„Hoe lang werkt U al voor den K. R. O.
„Laat 'ns zien - meneer, 't begint verdacht
veel op 'n interview te lijkenDat is zoo ten
naaste bij vijf jaar. Bij de opening van den
eiffen zender ben ik er bij êekomen. Heinrich
Scholl - daar staat ie - en ik zijn de eenigen,
die van toen af den K. R. O. zij'n trouw
gebleven. We beê^^^^ te Amsterdam als
trio-Winkels".
Het wordt een gezellig praatje. We zitten
gemoedelijk op den rand van het po
dium. Bij den populairen Lustenhou
wer is alle vrees voor interview ver
dwenen. En het wordt een geestig ver
haal over de studio Heerengracht 46.
Zonderling mengsel van primitiviteit en
gemoedelijkheid. Waar 't zóó tochtte,
dat op een winderigen middag 'n heele
wals uit elkaar waaide; waar de punc-
tueele concierge het maar niet laten
kon, de kachel te komen vullen, als
het tijd was zelfs al was de micro
foon „open" ;- waar wel 'ns ongerechtigheden
de lucht in werden gezonden, als „mot 'r nog
wat op die kachel van den concierge of
„is dat gedonder met die kachel nog niet
afgeloopenvolgde de gewone sluiting
van het godsdienstig halfuurtje van iemand
anders.
Lustenhouwer vertelt van den prettigen
geest, die er heerscht onder de mannen van
imm
ter ruste leggen op het bergje der vergaar
de glorie en overdenken, hoe heerlijk ver we
het hebben gebracht.
De eigen omroep en de eigen zender leg
gen verplichtingen op, die niet weg te cijfe
ren zijn. De kwaliteit van dien omroep en
dien zender verzwaren die verplichtingen nog.
De ,K. R- O- weet, dat hij gevaarlijk dicht
„timmert aan den grooten weg". Zijn pogen
om elck wat wils te geven en het resultaat
hiervan, dwingen tot daadwerkelijken steun.
Het hoe behoeft op deze plaats niet te wor-
De ziel van den zenderde onwaarschijnl ijk groote lampen. Boven de nieuwe 10Q
K IV lampen', (X' I^'IOO.OOO) inzet detail van zoon zendkolos. Beneden de
l). d. 10/5000 uit den nieuwen N. F. S. zender. j
z'n band, onder d®^US1C1''a"het groot orkest,
tusschen de welkge J en Werknemers hier.
En de heer Speet onderstreept dit aües nog
nadrukkelijk m ^peerende staaltjes.
Het slagwerK-pnenomeen repeteert weer
een muzikale kronkehng langs z'n „vroolijke
keuken" en zet een forsche punt achter dien
louping"tbe_lo"pe" op z'n zware trom. Tn de
kleine studio galmt een debutant, gramofoon
platen woi den „uitgeprobeerd", voor ze in
de muzikale bibliotheek worden bijgezet
piet Lustenhouwer, die nu tot de ontdekking
gekomen is, dat hij 22 October met den zender
en Heinrich Scholl zijn eerste K. R. O.-lustrum
viert, beraadslaagt met „de zes". Het studio
leven gaat weer z'n gewonen gang, voorberei
ding voor de komende uitzendingen. „Per
aspera ad astra" spelen twee harmonica-debu
tanten in de kleine studio, een muzikale
interpretatie van het Kro-werk, langs de
moeilijke wegen tot deze hoogte....
In den hoek van m'n kamer zingt jnog de
luidspreker.op golflengte 1875 meter. Hij
heeft deze regels, die ter eere van zijn sym
pathieken werkgever ginds in Huizen wer
den geschreven, trouw begeleid, samen met
den regen, die nog klettert tegen de besla
gen ramen.
Zaterdag zal het vijf jaar geleden zijn, dat
minister van der Vegte den Huizen-zender,
dit in de lucht gebq^iwde coalitiewerk, offi
cieel in werking stelde „in het belang van
Nederland en het Nederlandsche volk". Dat
dit werk geen luchtkasteel geworden is, stemt
tot dankbaarheid, die op dien lustrumdag
uiting moge vinden. Als de katholieke luiste
raars nu maar niet doen, wat de K. R. O. zoo
zorgvuldig vermeden heeft; zich gemoedelijk
den uiteengezet. Dit weten we: de K. R. O,
wil niet anders, dan eerste klas krachten; het
winterprogramma, dat voor ons ligt, is die
eerste klas krachten ten volle waard; 't oor
deel, ook van niet-katholieken, is vol dank
bare' waardeering; critiek is zeer gemakke
lijk, maar wie z'n ooren tot radio-automaten
hee'ft misvormd, is niet meer tot oordeelen
bevoegd.
Zoo is dit lustrum-artikel nog een pleidooi
geworden, dat we den wensch meegeven, ve
len tot dankbaarheid te stemmen.
„De K. R. O. gaat nu sluiten" fluistert m n
luidspreker in z'n donkeren h° I golf
lengte 1875 meter.