i
GEMEENTELIJKE ZORGEN.
i
VRIJDAG 30 DECEMBER 1932
KERSTMUZIEK.
Ssiillfell
IN VERLEDEN EN HEDEN.
DE DAALDERVERZEKERING.
DE TWEEDE RONDE
eerste schied, biljartvereeniging
UIT KETHEL
BURGERLIJKE STAND
UIT BOSKOOP
LUIT. GENERAAL L. DE VLAMING.
Wat instrumentaal en vocaal voor
het Kerstfeest is gecompo
neerd.
Mogelijk.
O—
(Van onzen correspondent).
IN VERBAND MET DEN AANLEG VAN EE N VERKEERSWEG dwars door hot polderland van Moordrecht
"worden enkele boerderijen gesloopt.
langs de kaarsenfabriek,
's Avonds opent mevrouw BENTHEMDE
WILDE den tweeden termijn der algemeene
beschouwingen, waarvoor ieideire fractie een
uur krijgt. Zij beginit miet een aanval op het
liberalisme en vertelt dan, dat een man zon
der diploma in de zweminrichting 31 ver
dient, en dat een vrouw met diploma's en veel
practijk maar 28 krijgt en geen vaste betrek
king heeft.
Tot den heer v. d. Kraan zegt spr. dat de
ambtenaar Van den Woningdienst, die bij den
bouw van hert Volkshuis assisteerde, dit in zijn
vrijen tijd deed. Waarom, zoo vraagt zij verder,
moeten de huiseigenaren evenveel huren blij
ven trekken, als het levenspeil der arbeiders
naar beneden gaat? Het is niet te doen, dat
de Woningbouwvereenigingen precies de men-
schen in woningen onderbrengen, waarvan de
huren met de gezinsinkomsten overeenstem
men. Daarna is de christelijke politiek het
mikpunt van spr.'s rhetorics, waarop de af
braak-methode van de communisten wordit aan
gevallen.
Na een paar korte opmerkingen van den
heer KAVELAARS is het woord aan den heer
v. d. KRAAN, die nog inlichtingen vraagt ovev
cumulatie van pensioenen en de Zondags-
optochten. Verder bestrijdt hij nog eens de
vierhooging der leges-gelden. De radiodiistri-
butie moet aan het particulier initiatief wor
den overgelaten. Voorts handhaaft epr. ziln
bezweren tegen de R. E. T.-bussen en hij neemt
de particuliere bussien tegen aan de hand ge
dane maatregelen in bescherming. Spr. geloofi
dat men het oude spoorwegplan moet laten
varen, nu er betere plannen in voorbereiding
zijn. In Nieuwland moet een vriendelijk tuin
dorp komen. Men dient met grondaankoop
niet te wachten, totdat de prijs nog duurder
wordt.
De heer HOOGENDAM betoogt, dat de antl-
revoluticmmairen strijden tegen de uitwassen
,van het kapitalisme. Het heeft spr. verwon
derd, dat de sociaal-democraten bewezen be
zorgd te zijn voor den middenstand. Zij willen
terecht handhaving van de autonomie, maai
zij moeten daarom ook meewerken aan maat
regelen, die de autonomie waarborgen. Want
hert oude woord „Wie betaalt, beveelt'* is nog
Immer van kracht. Wat de boter-distTibutie
betreft, spr. zegt, dat het als ln Rotterdam
via de vakcentrales zou kunnen gaan of langs
de tnkoopcentrale.
Da R. E. T.-bussen rijden te snel en dllt ls
het grootste bezwaar tegen deze voertuigen.
Het wegdek deugt voor dergelijke verkeers
middelen niet meer, al weet spr. dat er veel
geld met verbetering gemoeid zal zijn. Een
rouleering van personeel zou op de losse ar
beiders toegepast kunnen worden en niet al
leen bij Gemeentewerken.
Aan het adres der sociaal-democraten merkt
spr. op, dat die liefdie tot den naaste ook in
sluit, dat men de overheidsfinanciën zóó be
heert, dat een chaos wordt voorkomen.
Anti-revolutionnair verweer
Dan gaat spr. over tot de kwestie van den
crisiseteun. De anti's hebben altijd op de bres
gestaan voor de openbare financiën, en daarom
keurt epr. zeer de wijze af, waarop de wet
houder tegen hen „agiteerde". Ons denkbeold
'had heelemaal geen „après nouis ie déluge'
tot strekking. B. en W. zeggen in het adres
zelf. dat zij controle van bovenaf zullen dul
den, wanneer het Rijk den crisissteun over
neemt. Wat is diit anders dan aantasting van
autclnomie? De autonomie moet echter be
waard blijven. De debatten in de Tweede
Kamer hebben weinig hoop gegeven op de
vervuiling van de wensohen van B. en W. De
minister bleek absoluut afwijzend te staan
tegenover een algeheele overname van den
6teun. Men doet wijzer door niet met het hoofd
tegen den muur te loopen. Spr. vestigt er de
aandacht op, dat de minister wat voelt voor
een contactcommissie voor de genieraten.
Vroeg of iaat meet er wel een crisisdienst in
gesteld worden.
De Heer MAK onderstreept de woorden van
dein varigen spreker. (Terwijl de heer Mak
«preekt, verlaat wethouder Slavenburg, tot
wien een en ander gericht is, de zaai, daar hij
een paar verwijten corrigeerde, zonder dat de
«preker die correctie aanvaardt). Spr. vraagt,
of er werkelijk redelijke verwachtingen inzake
de Rijksbijdrage voor den orislssteun zijn. De
raming is een fictie als men op meer rekent
dan op 75 pet. Ais men de 100 pet. niet krijgt,
wat zullen B. en W. dan doen? Zullenjzij dan
toch met een crisis-rekening komen? Wij zijn
er van overtuigd, dat de belangrijke posten
van rente en amortisatie niet op den gewonen
dienst gebracht kunnen, worden. Maar dan
kan men het Rijk er op wijzen, dat Schie
dams uitzonderingspositie in aanmerking ge
nomen moet worden. Men kan wat men nog
niet heeft, slechts op een crisis-rekernimg boeken
Wethouder HOUTMAN: Men kan ook met
een tekort sluitend maken.
Daarna luistert de Raad naar een propa
ganda-speech van den Moskoviet Frenay. Om
kwart vóór 12 sluit de VOORZITTER de ver
gadering de laatste van dit jaar met
een dankwoord voor de eendrachtige samen
werking in 1932 en de beste wenschen voor
het komende jaar.
R- K. S. V. EXCELSIOR
Voetbal
Programma voor Zondag a.s.: Excelsior 2—
Lodewijk 2, 2 uur, L. v. Dijk; Lodewijk 3-
Excelsior 3, 2 uur, A. VermeijR.C.D. 3
Excelsior 4, 12 uur, Th. den Teuling; Excel
sior 6 Ovensohiie 3, 12 -uur, L. v. Dijk.
Programma voor Zaterdag a.s.: Lodewijk a
Exoelsdor 6, 3 uur, P. Raschdorf Excelsior
Leonidas b, 3 uur, J. Hölscher; Aeolus d
Excelsior 9, 1.45 uur, C. v. Gils; Excelsior 10-
Lodewijk d 2, 1.45 uur, J. Hölscher.
Programma voor Woensdag a.s.: Activitas
d 2—Excelsior 11, 2.30 uur, P. v. Waas; Ex
celsior 10Ignatius d 2, 3 uur, G. Timmers.
Hockey
Morgen wordt gespeeld de wedstrijd D.R.D.
2Excelsior 1.
De gisteren vriendschappelijk gespeelde wed
strijd tegen een Victorla-combinatie eindigde
is gelijk spel 22.
ONAANGENAME VERR-AS-SING
Toen M. P, uit Rotterdam gisterenmiddag
als bestuurder van een vrachtauto op de Groote
Markt reed, brak plotseling die vooras. Per
soonlijke ongelukken deden zich niet voor. De
auto moest weggesleept worden.
„ENTRE NOUS"
De receptie welke deze vereeniging ter ge
legenheid van de herdenking van haar 12y2-
jarig bestaan heeft gehouden, mochit zich in
een zeer druk bezoek verheugen.
In de biljartzaal vain café-rest. L. Blieken-
daal (clublokaal der vereeniging) die door de
vele bloemstukken door zustervereenigiing, ver
eerders (stens) en oud-leden geschonken, een
feestelijk aanzien had verkregen, verzamelden
zich de besturen der vcreraigingen 't Oosten,
Stee-de Hooger, Olympia, de Aelbrecht, Plan-
tagezicht, 't Noorden, 't Centrum en vele au
deren, alsmede het hoofdbestuur der R'damsche
Biljartbond.
Nadat den aanwezigen gelegenheid was ge
geven 'hert bestuur te compldmenteeren,waar
van een zeer druk gebruik werd gemaakt,
wend een heildronk ingesteld. De lyeer Ru-tgers,
eere-voor^itter, maakte van de gelegenheid ge
bruik eeltige herinneringen op te halen uit de
kinderjaren der vereeniging en eenig-e oud
leden een hartelijk woord van welkom toe te
roepen. Hierna namen de heeren Wolf, voor-
aiittier van den R. B. B., de heer v. d. Linde,
voorzitter der vereeniging Olympiade en de
heer Hulsman, voorzitter der vereeniging 't
Oosten het woord en richtten vele goede wen
schen aan het adres der jubileerende vereent
ging. In goed gekozen bewoordingen dankte
de heer Simons, voorzitter der vereen. Eutre
Nous voor de goede wenschen voor „zijn" ver
eeniging en voor de vele blijken van sympa
thie van veie zijden ondervonden.
Nog langen tijd bleven de aanwezigen bijeen
om eeniige demonstratie-partijen op het biljart
te aanschouwen.
Rest nog te vermelden, diat de Rotrterdamische
jartbomd voor de jubileerende vereeniging
een herinneringsmediailie beschikbaar heeft
gesteld.
KINDERFEEST R. K. VROUWENBOND
Zaterdag 7 en Zondag 8 Januari organiseert
de R. K. Vrouwenbond een „geestelijke bijeen
komst" voor de kinderen van d-e leden en
andere kinderen. Om half drie gaat de deur
van dien R. K.-Volksbond aan de Westvest open.
De meisjes van .„Franoiisoa Romania" zullen
dansen uitvoeren, door een ki-nderelubje zal
een tooneelstuk worden vertolkt, terwijl een
paar vrooiijke films vertoond zullen warden
Tat silcrt een tractatie,
OPENBARE VERKOOPING
Hedenmorgen had ten oversrtaan va® notaris
v. Ellekom de openbare verknoping bij veiling
plaats van:
Let pand Korte Kerkstraat 4 en 6. Uit de
hand verkocht;
het woonhuis Broersveld 155. Inzet 2650;
het pand Hoofdstraat 231. Inzet 2950;
het winkel- en woonhuis Dam 14 Inzet
5600.
BRANDJE
Gistermiddag hebben eenige tranaweerlie--
den een schoorsteenbrand geblusdbt ten huize
van G. A. B. wonende aan den Singel.
INBRAAK IN EEN SCHOOL
In den afgeloopen nacht is ingebroken in
die Groen van Prinsterersohool aan den Singel-
De dief heeft zich den toegang tot de school
verschaft d-oor eenige planken uit een kelder
deur te verwijderen. Vain een schrijfbureau
zijn alle laden onderzocht, maar er wct'dt
niets vermist.
WEERSPANNIGE BEDELAAR
In het Hoofdbureau van Poll-tie is ingesloten
C. V. uiit Rotterdam, die in de gemeente Kethel
terzake bedelarij en weerspannigheid was ge
arresteerd. De man had de cel, waarin hij in
Kethel was opgesloten, vernield, weshalve hij
naar hier werd overgebracht. Hij zal ter be
schikking van de justitie gesteld worden.
DE ACCIJNS OP SUIKER
t M^Vane,eT d0r 1®V0err6c,hten en accijnzen
t;®Chi0rt"® br<w« ter kennis van belangheb
benden dat met Ingang van 1 Januari 1933
de accijns op euiker wordt verhoogd met 20
opcenten en dat de opcenten zullen worden
nagevorderd vam de op 1 Januari 1933 ln het
vrije verkeer voorhanden voorraden. Zij die op
genoemd tijdstip 500 kg. suiker of meer ln
voorraad hebben, zijn verplicht hiervan op 2
Januari 1933 schriftelijk aangifte ie doen bij
voornoemden ontvanger. Indiien iemand in
die-zelfde gemeente meer dan één opslagplaats
in gebruik heeft, worden deze voor d-e navor
dering ais één opslagplaats beschouwd.
SCHIEDAM GEEFT HET VOORBEELD
Daartoe door Burgemeester en Wethouders
van Pernis uitgenoodigd heeft onze gem. in
specteur van het Onderwijs, dr. W. J. Smit,
voor die gemeente ook ontwikkelingscursussen
voor Werkl-oozen ingericht.
Met Januari a.s. zullen te Pernis 21 cursus
sen beginnen onder leiding van een 10-tal
leeraren.
SCHEEPVAART
SCHIEDAM, 29 Dec. Aangekomen: Noorsch
s.s. Porsanger, met paplerhout van Leningrad
in de Wilhelmlnahaven.
SCHIEDAM, 30 Dec. Aangekomen; Noorsch
s.s Ravnanger, met papierhout van Leningrad
in de Wilhelmlnahaven.
SCHIEDAM, 29 Dec. Vertrokken: s.s. Export
lediig naar Rotterdam.
ONGEWENSCHT BEZOEK
K. S. uit de Van Ostadelaan heeft aangifte
gedaan bij de politie, dat tijdens afwezigheid
der bewoners in zijn huis ongewenscht bezoek
is geweest. De „gasten" hebben uit een
kast een. kistje ontvreemd, benevens den
inihoud, zijnde 28.50.
EEN RARE LIEDJESZANGER.
Gistermorgen werd den gemeen te veldwacfo.
ter alhier meegedeeld, da-t een persoon als
liedjeszanger tong® de huizen Hop te bedelen
Het brutafle optreden van dien srtToabsaliigt
gaf den veldwachter aanleiding hom venr een
nader onderzoek op te 'brengen, waarbij de
zanger' zich zoodanig verzette, dat de Politie
handelend moest optreden. Hij werd in het
arrestanten/lokaal ingesloten, waaruit hij
gistermiddag heeft getracht te ontvluchten.
Het paneel vam de deur was reeds vernield,
terwijl enkele onder bereik staande verweer,
middelen, door den arrestant in het cachot
waren gehaald. Men heeft dit echter tijdig
weten te voorkomen. Het gevaarlijke heer.
schiap is per celwagen naar Schiedam ver
voerd. Men zie verder het bericht onder Schie
dams stadnleuws,
BURGERLIJKE STAND.
Aangiften van 16—29 December.
GEBOREN: Gerardus, J. B., zoon van J
Schoneveld en M. C. Corts, Dorpstraat 3.
ONDERTROUWD: Martinus, J. Buckers 27
j. en Antonia A. van Noordt 22 j.
GEHUWD: Dirk van der Eik 26 j. en Wilhel-
mina Rip 24 j.
OVERLEDEN: Johanna M. C. van Mil 30 j.
echtg. van J. A. van Winden, Schiedamsche
weg 72.
Aangifte van 2529 December
GEBOREN: Honoré E. M., zoon van A. P.
Adriaansens en I. W. M. Hezemans, Warande 59
Cornelia, dochter van H. J. F. Dinkelaar en
M. L. Meijer, Paulus Potterstraat 54 Helena
H. M., dochter van F. A. Beukers en A. Berg
mans, Dr. Noietstraat 1 Roelof W„ zoon van
D. Simons en W. E. H. Rutgers, Beierlandsche-
straat 14 Hendrika, dochter van J. van Mou-
rik en A. Overdijk, Singel 187 Johannes, zoon
van G. j. van der Slot en J. van Gelderen, Pen-
drechtschestraat 9 Beatrix J., dochter van F.
van Schaik en J. Vermeij, J. Vermeerstraat 24.
ONDERTROUWD: C. H. Letsch 23 jaar en H.
J- F- Tettero 20 jaar L. J. Stieber 27 jaar en
E. Meulstee 26 jaar L. Pronk 24 jaar en C
A. H. van der Klink 18 jaar J. W. de Nijs 22
jaar en W. van der Steen 20 jaar C. F. M.
Schreij 18 jaar en E. C. Schlebaum 17 jaar.
GEHUWD: H. Gouka 36 jaar en H. Maagden
berg 30 jaar P. van Rugge 42 jaar ea A. M.
Wuijster 31 jaare
TREURIG
Daar er na Kerstmi» weer veel inwoners
zonder werk zijn gekomen, kan worden aan
genomen dat er nu momenteel ruim 400 werk-
ioozen zijn.
B e r 1 ij n, December 1932.
Ons kippig starend op eigen leed en zorgen,
komen we er wel eens toe van die goede oude
tijden te praten en ons voor te stellen, dat men
vroeger geen malaise of crisis kende en in lou
ter zij en rozen sliep. Deze voorstelling is niet
geheel met de historische waarheid in harmonie
te brengen. Ook onze vaderen wisten, dat heb
ben hebben, maar krijgen de groote kunst des
levens is en dart krijgen veroorzaakte hun even
veel hoofdbrekens, als een wethouder van fi
nanciën in de moderne tijden te verduren
heeft.
Maar gelukkig is Europa van oudsher met
de aanwezigheid van Italianen gezegend en deze
lieden verstonden steeds de kunsrt iets nieuws te
bedenken om hun altijd leege kassen te spekken.
Zij namen daarbij hun toevlucht naar de zede
van den dag veelal tot afpersingen, tot roof en
brandschatting, maar ze versmaadden toch ook
de ingenieusere middelen van geknoei met het
cirkulatiemiddel niet. En wanneer dat alle
maal niet meer hielp, spanden zij zich op bij
zondere wijze in en dan vonden ze gewoonlijk
ierts heelemaal nieuws. Zooals b.v. de geldloterij,
die van Venetiaansche afkomst is en later door
de gaasche wereld overgenomen werd.
Het zijn ook de Italiaansche steden-republie
ken geweest, die in crislsdagen, als de belasting-
schroef onmogelijk nog aangedraaid kon wor
den, op de idee' eener bijzondere verzekering
kwamen. Men weet, dat er vroeger ook kinde
ren geboren werden en deze kinderen kregen
peetooms en de peetooms hadden in die dagen
de gewoonte hun peetekinderen een kleinigheid
in de wieg te stoppen, een riks of zoo Iets. Dit
geld bleef dan in de kast liggen tot tijd en wijle
de spruit in kwestie groot genoeg geworden was
om er de volle beschikking over te krijgen en
dan duurde 't gewoonlijk niet lang, of dat ge-
boortegeld kwam weer in de cirkuiatie terug en
hielp mee de economie aan te draaien, gelijk
men dat tegenwoordig zoo noemt.
Nu vonden de Italianen zeer terecht, dait het
geld niet gemaakt was om in de handen van
zuigelingen een soort dagdieverij te bedrijven
maar, dat het gemaakt was om in de kassen
van de gemeente te vlieten en daarop werd door
middel van een soort verzekering nu aange
stuurd. Men voerde n.l. 'n wet in, zeggende, dat
een kind, dat bij zijn geboorte een zekere som
aan de gemeenten af zou staan op zijn achttien
den geboortedag het tienvoudige van die som
uitbetaald zou krijgen.
Dit voorbeeld woei tijdens de trlbulaties van
den derbigjarigen oorlog naar Duitschland
over en wel naar de stadsrepubliek Neurenberg,
welke' in die lang vervlogen tijden 't zij tus-
schen haakjes gezegd preoies even erg in de
penuren zat als zulks op den dag van heden
het geval is.
Een der leden van het stadsbestuur legde, ln
den Jare 1634 den chronisch radeloozen geméen-
lefiskus deze Italiaansche gebruikelijkheid voo-r.
In Neurenberg bestond n.l. ook het eerwaarde
en oude gebruik, dat de kinderen bij hun ge
boorte met een daalder bedacht werden, die
jaren lang werkloos op zijn toekomstig lot in
de linnenkast van mama lag te wachten. Maken
wij ons meester van al die daalders, zoo sprak
de raadsheer, dan zijn we voorloopig van veel
soesa-h bevrijd.
De stadsraad vond dat voorstel wel aardig,
maar had voor de rest niet het flauwste begrip
van de wetenschap der verzekering, van de
berekening van kansen, van risikos, van pre
mies, enz. Zij vond die tienvoudige uitkeering
dan ook veel te hoog en bracht haar op een
drievoudige terug. En daarbij stelde zij nog
de wel romantische maar toch nogal bezwaar
lijke conditie, dat de uitbetaling slechts hij hu
welijk plaats zou grijpen. Een premie dus op
het aangaan van den echtelijken staat.
Het bleek al spoedig, dat de burgers van
Neurenberg veel beter rekenen konden dan hun
vroede vaderen en dat zij deze belasting op
grond van hun overwegingen reeds spoedig
als een belasting aanzagen en nog wel een van
de ergste soort. Want zij wisten, de stakkerds
van die dagen, hoe gering de kans van een
zuigeling was ooit den huwelijkschen staat te
bereiken. Eerstens woedde de dertigjarige oor
log, die een enorme opruiming onder de men-
schen hield Dan waren er toch altijd pest, hon
gersnood, de gewone oorlogen en heelemaal
geen hygiene. Het mannelijke ras werd in vrij
snel tempo heelemaal uitgemoord en de kans
van een meisje om ooit te trouwen slonk in
proportie. Ergo vond men, dat de geboorte-
daalders een beter figuur in de linnenkast dan
in de handen der raadsheeren zouden maken
en in dien geest werd het voorstel door de
burgerij opgenomen.
Maar nu hadden deze stadsvaders al vele con-
flikten met hun gehoorzame stadskinderen uit
gevochten en daarbij bedienden zij zich bij voor
keur van de aanwezige dominés. Telkenmale
wanneer het stadsbestuur de gemeente iets bij
zonder onaangenaams te vertellen had, nam
het de dominé's in den arm en dezen moesten
de slechte berichten dan in een passend preekje
verpakken en het op die manier toedienen. De
dominé's wisten wat hier van hen verwacht
werd en schreven aan den magistraat dan ook,
dalt zij de belastingen, waarvoor zij steeds
ijveren moesten „so süss machen würden als
immer seyn kann".
Maar die huwelijksverzekeirlng vonden zij
een veredelden vorm van oplichterij en daar
wilden zij toch niet aan. Zonder de noodlge
zalving zagen de stadsvaders ook geen kans
de burgerij erin te laten vliegen en dies ont
stond er een conflict tussohen hert stadsbestuur
en de kerkelijke autoriteiten, die als een muur
aaneengesloten stonden.
Tegenwoordig benoemt men in zulke geval
len een scheidsgerecht en men denkt mee zeer
modern te wezen. Maar in 1643 midden in de
verschrikkingen van den dertigjarigen oorlog,
was men precies even modern als tegenwoor
dig. Er werd dus een scheidsgerecht benoemd
en wel eene commissie van deskundigen. Ook
al weer net als nu. Deze commissie zocht een
compromis, hetgeen een oplossing schijnt, die
wij tegenwoordig heelemaal niet meer kennen.
De deskundigen zeiden n.l. dart die huwelijks
verzekering voor de burgerij een zoodanigen
vorm van uitplundering beteekende dat er een
kleine compensatie tegenover moest staan en
wel de opheffing van de rechten op tarwe. Nu
waren deze graanrechten juist de zekerste bron
van inkomen der stad, wamt wie er niet aan
mee betaalde, moest van honger omkomen. De
geboortegift was daarentegen ietwat precair,
wijl de peetooms wel eens balsturig konden
worden en tat staking van de daalder-schenkin
gen overgaan. De raadsheeren zagen zich dan
ook genoopt bakzeil te halen en de verplichte
huwelijksverzekering niet in te voeren.
Hoe ze dan wel aan de zoo hard noodlge klin
kende munt gekomen zijn, vermeldt de geschie
denis niet, maar zeker is, dat zü hun zorgen
aan hun erven hebben achtergelaten en dat
deze zorgen iets onsterfelijks over zich heb
ben, want zij zijn vandaag nog net zoo frisch en
fleurig als In de dagen, toen de eerste steen
van de stad Neurenberg gelegd werd.
Morgen 90 jaar.
Zooals wii reeds meldden viert luitenant-
generaal de Vlaming morgen zijn 90sten verjaar
dag. In verband daarmede schrijft men ons o.m.:
Hè5 is niet ieder gegeven oud te worden en
zeker niet om zoo, d.w.z. op zoo'n gelukkige
wijze, de 90 te bereiken. En dat na een werkzaam
leven, hetwelk, juist om
dat het zoo vol werken
was, herinneringen ach
terlaat, waarop de jubi
laris, laat ons hopen nog
lang, met opgewektheid
moge terugzien.
In 1842 geboren en in
1859 cadet, werd hij 18
Juni 1863 tot 2e luite
nant bij het 4e regt. inf.
benoemd. In Januari '69
bij het regt. grenadiers
en jagers overgeplaatst,
heeft hij daarin de mobi
lisatie bij het begin van
den Fransch-Duitschen
oorlog meegemaakt. Al spoedig in Augus
tus '72 verwisselde hij het oefeningsveld
voor de leerzaal aan de K. M. A. om daar les
te geven in Militaire recht en in tactiek.
Vooral aan het laatstgenoemd vak zal zijn
naam nog lang verbonden blijven. Alle ouderen
weten hoe de „Taktiek van de Vlaming" is ge
weest het werk, dat in een lang gevoelde be
hoefte voorzag en dat in eens is geworden het
standaardwerk TdIj het onderwijs aan de Neder-
landsche militaire opleidingsscholen. De, in 1874
verschenen „Elementaire taktiek voor de cadet
ten van alle wapens" beleefde 5 drukken; de
in 1875 verschenen „Toegepaste taktiek" 4
drukken. In 1883 verscheen de „Leidraad bij het
onderwijs in de taktiek op den Hoofdcursus",
terwijl in 1886 in samenwerking met J. Roe-
lants een „Handleiding voor de tactische oefe
ningen op de kaart" het licht zag.
Indien wij zijn levensloop verder vervolgen,
zien wij hem als kapitein bij het 5e regt. inf.
van waar hij na een tijd van practischen troe-
pendienst en eenige jaren als adjudant, weder
naar het militaire onderwijs terugkeerde.
Hij begon zijn nieuwe periode bij het onder
wijs met het organiseeren van de Militaire
School te Haarlem, die 1 October 1887 werd
opgericht en van welke hij Directeur bleef tot
dat hij voor een nieuwen organisatiearbeid werd
opgeroepen, n.l. die aan de op te richten cadet
tenschool te Alkmaar. Aan de Mil. School was
hij 22 Juni 1891, bij keuze tot Majoor bevorderd
en 11 Juli 1893 tot Ridder in de Orde van den
Nederlandschen Leeuw benoemd. Bij de oprich
ting van de Cadettenschool, 30 Augustus 1893
werd hij directeur, in welke functie hij de
moeilijkste eerste jaren leidde. 12 September
1896 werd hij, wegens ziekte, op n.a. gesteld
en werd hem, met een openlijke dankbetuiging
van den Minister van Oorlog, ontslag uit zijn
commando verleend.
Na in Februari 1898 tot kolonel te zijn be
noemd, werd hem, in September van dat jaar,
wegens lichaamsgebreken, ontslag uit den mi
litairen dienst verleend. Achtereenvolgens werd
hem de rang verleend, van generaal-majoor
(1902) eri van luitenant-generaal (1911); ter
wijl hij 1 Mei 19.09 tot commandeur in de
Orde van Oranje Nassau was benoemd (met
dé zwaarden).
Ook na zijn ontslag uit den dienst was zij"
belangstelling voor het leger, waarin hij z0°"
veel jaren van nuttigen arbeid had doorleefd
in genendeele geluwd. Zoo was hij, in de jaren
1901 tot 1908, lid, ondervoorzitter én voorzitter
van de Vereeniging ter beoefening van
Krijgswetenschap, die hem, 3 October 19°8, tot
eerelid benoemde. Onder zijn voorzitterschap en
dank zijn helder inzicht, Zjjn volharding, kwam
he* „Wetenschappelijk Jaarbericht" van die ver
eeniging tot stand.
Over de vele commissies waarvan W dee]
heeft uitgemaakt in vele zeifs de leiding heeft
gegeven is het niet mogelijk hier in den
breede te spreken.
Stippen wij no| aan, dat hij ook nog voor het
onderwijs buiten het leger groote belangstel-
ling had, blijkende o.a. uit zijn lidmaatschap
van de Commissie van toezicht op het Lager
Onderwijs te Haarlem, alwaar hij 0°^ Ld en
secretaris was van de commissie van toezicht 0p
het M. O. In 1904 werd hij benoemd tot lid
van de Maatschappij der Nederlandsche Letter
kunde te Leiden.
WACHTEND GP HET WATER. De eluiteworken van Moordrecht zijn bijna voltooid. Meerpalen en steigers staan al ia den palder
ou wanhten op het walar <hU er eerstdaags zal w-ordeu toegelaten.
Bij het gedwongen aanhooren van de vele
wijsjes en melodietjes die in den Kerstnacht
de meeste onzer kerkgewelven binnendringen,
zou men bijna in den waan komen dat deze'
geluiden de eenige zijn die het kerstgebeuren
kunnen verklanken. Men bevindt zich met
deze wijze van Kerstviering in een drijfzand
van sentimenteele burgerlijkheid, waar heel
de kerkelijke muziekbeoefening bijna in ver
zakt is. Zoozeer is men afgedwaald van de
klare bronnen, die nog immer levend vloeien
vanaf de wit-glinsterende toppen der midden-
eeuwsche tijden.
Goddank dat in sommige kloostergemeenten
de traditie van het klassieke nachtofficte nog
voortleeft; want geen dieper muzikale expres
sie is er te beluisteren, dan wanneer het mon
nikenkoor den ouden klank der Gregoriaansche
antifonen en hymnen weer levend doet wor
den. Als zoodanig zijn de abdijen der Bene
dictijnen voorbeelden voor liturgische kerk
en kerstmuziek-beoefening. Hierneven zijn er
gemengde koren die de vele kerstmuziek der
Palestrijnsche eeuw doet hooren, maar onge
lukkigerwijs hoort men deze muziek bij voor
keur in gehuurde Protestantsche kerken tegen
entreé-prijzen!
Dr. J. Koopman vestigt in de Decemberaf
levering van „Studiën" de aandacht op hetgeen
instrumentaal en vocaal voor Kerstmis in den
loop der tijden is gecomponeerd en releveert
in het begin het vierstemmig kerstmotet dat
de Nederlander Adriaan Willaert in 1562 in
het tweede boek zijner motetten liet drukken;
voorts op het ln 1587 gepubliceerde kerstmotet
voor twee koren van Giovanni Gabrieli, dat
evenals Willaert's compositie in Einstein's
bloemlezing „Beispielsammlung zur iüteren
Musikgeschichte" opnieuw verschenen is.
Verder geeft dr. Koopman een opsomming
van werken die niet alleen in de concertzaal
aanhoord behoeven te worden, maar bij een
gezonde muziekbeoefening in huiselijken kring
souden kunnen worden gespeeld.
Tot de eerste componisten, die die nieuwe
Pastorale kerstmuziek schrijven behooren Bi
ber, Corelli en Torelli.
Biber componeerde vijftien Sonates vóór
viool en bas over de Vijftien Geheimen".
De derde Sonate stelt de geboorte van Chris
tus voor.
Van Arcangelo Corelli (1633—1713) zijn
algemeen bekend de prachtige vioolsonates,
vooral op 5 No. 12, de z.g. „Folia" of „Folies
d'Espagne". 1712 verscheen bij Estienne Roger,
den bekenden Amsterdamsche muziekuitgever:
„XII Concerti Grossi con dui Violini et Violon
cello di Concertino obligati e dui altri Violini,
Viola e Basso di Concerto grosso ad arbitrio,
che si potranno radoppiare. Ded' all Altezza
Serenissima Elettorale di Giovanni Guglielmo.
Opere sesta".
Dit zoo hoogst belangrijke werk, bevat 12
concerten, waarvan het 6e den titel draagt:
„Fatto per la notte di Natale". Hier vinden
wij voor het eerst een zuivere Pastorale. De
finale ls een echte „herdersmuziek", met een
zeer melodieuze nabootsing van de schalmei.
Men weet hoe Corelli veel belang stelde in de
melodieën, die de herders in de Campagna
zongen en speelden, en deze finale is de heer
lijke vrucht van die belangstelling.
Drie jaar voor Corelli's op. 6 Was gedl'llkt,
verscheen een werk van Torelli, getiteld: „<5ox*-
certi grossi con una Pastorale per il santissi-
mo Natala, opera ottava". Deze sonates be
vatten eenige pastorales, die, wat hunne mu
zikale waarde betreft, bij Corelli achterstaan,
technisch echter meer van den solist vergen
dan de scheppingen van Corelli.
Tot nu spraken wij over de eerste zuiver
instrumentale Kerstscheppingen voor orkest
of voor viool (Biber). Thans nog een enkel
woord over de Kerstpastorales gecomponeerd
voor orgel. Pastorales waren hier al lang
bekend; een der prachtigste werd in 1616
door den grooten Frescobaldi gecomponeerd.
(15801644). Dit stuk is reeds in het
6/8 rhythme (genoteerd als 6/2) geschreven.
De eerste schrijver bekende Kerstcompositie
voor orgel is afkomstig van Nicolas le Begué
(16301702). één der vier Fransche hoforga
nisten. In zLn 1676 verschenen „Livre d'orgue"
vinden wü een solo voor de Vox humana ge
titeld: Noel: „Or nous ditte Marie". Waar
schijnlijk was dit „Or nous ditte Marie" een
toen ter tijde algemeen bekend gezang. Deze
comP°snle is in driedeelig rhythme geno
teerd- Beziet men haar nauwkeuriger dan
blijkt dat deze noteering onjuist is en dat
steeds 2 matfen te samen behooren, zoodat het
rhythme in werkelijkheid niet drie- doch twee-
deelig is. Inderdaad vertoont dit kleine werkje
een echt „Siciliano" karakter.
Als wij nu de geschiedenis van de instrumen
tale kerstcompositie vervolgen, moeten wij in
de allereerste plaats den Dultschen meester
Johan Christoph Pez (of Petz) noemen (1864
1716). Méj. Wallner heeft in 1928 een grooten
band met zijn voornaamste werken opnieuw
Uitgegeven in „Denkmaler der Tonkunst ln
Bayern". Bd. 27/28.
Een mooie Kerstcompositie is Manfredinl's
Weihnachtskonzert" dat 1718 gecomponeerd
werd en uit drie deelen (Pastorale, Largo en
Allegro) bestaat (Schering gaf dit prachtige
concert opnieuw bij Kahnt uit)..
Vermelden wij verder een viertal Kerstmu-
zieken van Schiassl, (Schiassl: nieuwe uitgave
bij Vieweg). Locatelli, (Locatelli: nieuwe uit
gave bij Schering), Vivaldi, (Vivaldi: nieuwe
uitgave bij Breitkopf) en Heinicken, (Heinic-
ken: nieuwe uitgave bij Breitkopf), die de
kennismaking overwaard was.
Bach heeft slechts één werk voor Kerstmis
geschreven
Ook Bach's tijdgenooten Haendel en Tele-
mann schreven instrumentale muziek voor
Kerstmis. Haendel had een voorliefde voor
instrumentale pastorale muziek. Vele bewijzen
hiervan vindt men in zijn Concerti grossi, zijn
orgelconcerten en vooral in zijn concerten voor
hobo. Een prachtige Kerstpastorale, de reeds
genoemde „Pifa" vinden wij in de Messias, als
inleiding tot de aria „Und es waren Hirte
auf dem Felde".
„Wij In Detroit", vertelde de eene Amerikaan,
„fabriceeren auto's, die reeds na zes minuten
gereed afgeleverd bunnen worden.
„Dat is nog niets", meende de andere. „Wij in
Washington hebben onlangs een wagen gefa
briceerd. waarmede precies om twee uur werd
begonnen en om twee uur zes minuten waren
er al twee voetgangers door het ding overre
den,"
Die mannen toch.
Aan tafel at hij maar zeer bedenkelijk van
een nieuw door z'n vrouw klaar gemaakt scha-
teltje.
„Lieve", vroeg zij bescheiden, ;'met dezen
schotel ls iets niet geheel in orde."
„Wat heb je toch weinig smaak", zei de
vrëuW. „In het kookboek staat, er nog wel na
drukkelijk bij: „Dit ia een zeer smakelijk*
SPIJS", I- -.4
