DE NOORD-ZUID VERBINDINGEN.
De stand van het werk.
DE BETEEKENIS VOOR
HET VERKEER.
llSpl!
mm
ni
ARMHErt
J it UTRECHT
-e-"* Aijh
VIJP HEBRErl
mjnECiEri
ZALI60MWEU
IAMO
HEOE^
I.-. v
Is er wel iets, dat zoo den invloed heeft
ondervonden van het verhoogde tempo, waarin
we leven, als het verkeer Naar mate het
mogelijk werd, sneller mededeelingen te doen
over groote afstanden, is ook de behoefte
gegroeid, om personen in evenredige snelheid
te verplaatsen. En hoe hooger de beschaving
wordt, hoe sterker en meer algemeen de volks
behoefte wordt naar een geraffineerd verkeers-
apparaat.
In onze dagen is verkeer gelijk aan snelheid,
berekendheid, rusteloosheid. Het vraagt breede,
effen banen, verbindingen langs den kortsten
tveg, „service" op derde klas wegen zoo goed
als op de hoofdbauen en de grootst mogelijke
veiligheid voor voortbewegingsapparaten van
iedere makelij. En onhoudbaar groeit onder alle
lagen van het volk de behoefte naar dit verkeer,
sterker dan alle bedachtzame behoudensgezind
heid, tegen iedere verdrukking in. Een ver-
keerswerking, die op peil is gebracht, is een
der sterkste steunpilaren voor nationale wel
vaart en cultuur.
Ieder offer, dat ten bate van het algemeen
verkeer gebracht wordt, is daarom een daad
van welbegrepen landsbelang. Daarom ook
dienen de hulpmiddelen voor dat verkeer
telkens aangepast te worden aan de nieuwe
behoeften, die het heeft. Het is allerminst
gediend met werkeloos wachten en noodelooze
omwegen. Kruist er een hindernis de breede
banen van het hoofdverlceer, dan luidt de eisch
van dit laatste er onder door of er over heen.
Is die kruisende hindernis zelf een verkeersader
zij het dan van een andere soort dan
zal een oplossing moeten worden gezocht, die
met de mogelijkheden van de eene baan de
mogelijkheden der andere open laat. Zoo is er
in ons land nog menige overweg, die volgens
de eischen van het snelverkeer in een viaduct
zou moeten worden veranderd.
Heel wat ernstiger obstakels vormen de
rivier-overgangen in ons waterlandje. Wie een
maal op een mooien zomer-Zondag voor de
pont te Nijmegen in een file werd gezet, achter
honderd vijftig wachtenden, door een politie
agent met een gezicht van „ja, ik kan het ook
piet helpen", en twee uur later thuiskwam dan
hij had afgesproken (de thuisblijvers waren
inmiddels reeds door Vas Diaz gerust gesteld
behoeven zich niet ongerust te maken,
daar veler thuiskomst door enorme drukte voor
het pontveer te Nijmegen zal worden verlaat")
weet, wat hiermede wordt bedoeld.
Het nieuwe jaar zal voor de Noord-Zuid ver
bindingen in het midden van ons land van
groote beteekenis worden 1933 zal immers
een gedeelte van de voltooiing brengen voor
drie belangrijke oeververbindingen het brug
gencomplex te Zaltbommel en de verkeershrug-
gen te Arnhem en te Nijmegen. Tusschen de
heide Waalbruggen van Zaltbommel en Nijme
gen ls een nieuwe scheepvaartverbinding in
bewerking, de nieuwe sluis bij St Andries,
die voor het Noord-Zuid-verkeer over de rivie
ren van veel beteekenis wordt. Twee andere
oever-verbindingen, de eene nog belangrijker
dan de andere, gaan we bewust stilzwijgend
voorbij, omdat de plannen hiervoor nog niet
ver genoeg gevorderd zijn. Een verkeershrug
te Dordrecht en over het Hollandsch Diep zou
de bekroning zijn van het bruggenwerk in ons
land. We weten alleen, dat er intens voor ge
werkt wordt en wachten vol vertrouwen op het
resultaat. Hopen Intusschen op een vaste ver
keersbrug hij Vreeswijk en Hedel.
Over de drie belangrijke bouwwerken te
Zaltbommel, Arnhem en Nijmegen wilden we
spanten, de kranen staan verlaten, verstard in
den schemer en het relaas van zulk een tocht
zou wel héél eentonig worden koude en stilte
te Zaltbommel, stilte en koude te Arnhem,
koude stilte te Nijmegen. Graafwerk en beton
werk zijn om den vorst stopgezet, de ijzer-
constmctie kan niet verder vóór het betonwerk
verder is, dus ligt het werk verlaten. De* Neder-
landsche ingenieur denkt in staalconstructies.
Wie de glorie van dat denken wil zien, moet
eens naar Zaltbommel gaan, op een dag, dat
de zon als een gouden feest langs den blauwen
hemel drijft. Dan zit er licht in de machtige
overspanningen van de drie bruggen, die er
naast elkander liggen, de granieten pijlers
schitteren fel wit en weerspiegelen in den
stroom, je vindt er de kleuren van de nationale
vlag hij zulk een monument der nationale in
genieurskunst. We wenschen niet chauvinis
tisch te worden, doch zouden toch met eenige
fierheid willen getuigen, dat daar een werk
ligt, dat het rood-wit-blauw van Nederlandsch
Fabrikaat met het volste recht kan dragen.
Het is niet de bedoeling U dezen Zondag
morgen te vergasten op een brok techniek. De
technische bijzonderheden der Waalbrug te
Zaltbommel werden uitvoerig besproken, toen
op 4 Juli van. het vorig jaar de laatste over-
Bommelerwaard, het station Zaltbommel (dat
een half uur van de stad ligt) en komt 4400 M.
verder uit bij Hedel, waar de schipbrug er
weer is, om te herinneren aan de oude waar
heid, dat er niets volmaakt is in het onder-
maansche.
De verkeershrug bestaat uit 8 overspanningen
over het winterbed elk van ongeveer 60 meter
en 3 overspanningen over het zomerbed van
127 meter. Hiervan is momenteel de overbrug
ging van het winterbed (de acht kleine hogen)
gereed, terwijl ook de ijzerconstructie der
Noordelijke en Zuidelijke zomerbedbogen gereed
is. Deze steken ieder een aanzienlijk stuk buiten
de pijlers uit, zoodat nog slechts een opening
van 63 meter bestaat midden boven de rivier.
Begin der volgende maand kan ^vaarschijnlijk
met de afwerking der middelste overspanning
worden begonnen. Men bouwt daartoe een
montagebrug aan de overstekende bi ugstukken
en met behulp van drijvende bokken zullen de
hoofdleggers worden aangebracht. Onmiddellijk
hierop kan met de werkzaamheden voor het
betondek worden begonnen, die nog minstens
De eerste steun voor de Nijmeegsclie oeververbinding op den Zuidelijken Waaloever.
dat een ontzaglijke hoeveelheid
zand moet worden aangevoerd, eer men de
hoogte van het rijdek der brug bereikt
heeft.
hier het een en ander vertellen, nu het eerst
genoemde werk de teekenen dei uiteindelijke
voltooiing begint te vertoonen.
Mist en stilte.
Een tocht langs de werken voor de drie
bovengenoemde bruggen kan leerzaam en Inte
ressant zijn, mits men het niet doet op een
dag, die grauw is van mist en koud van rui gen
vorst Dan staan de gemenlede bogen als roode
spoken in den nevel, vreemd maar zonder leven;
ymt er dreunt geen hamerslag uit de hooge
spanning boven het winterbed op zijn plaats
werd gebracht de werkzaamheden aan de twee
andere bruggen zijn nog niet zoo ver gevorderd,
dat de techniek reeds de aandacht trekt We
wilden alleen de verkeersbeteekenls der drie
bruggen belichten, nu de eerste nieuwe oever
verbinding, het bruggencomplex te Zaltbommel,
de voltooiing gaat naderen.
Het bruggencomplex Zaltbommel.
De kortste verbinding van het midden van
Noord-Brabant met Utrecht en het Noorden des
lands is nog altijd Den Bosch—Zaltbommel
Culemborg. Wanneer de schipbrug te Hedel
niet al te lang open ligt, stuit het snelverkeer
van 's-Hertogenbosch naar het Noorden reeds
na drie kwartier op een onoverkomelijken
hinderpaal de Waal bij Zaltbommel. Dwars
door het oude stadje met zijn nauwe straten,
loopt de hoofdverbinding Noord-Zuid. Een prae-
historische gierpont zet alle verkeer over, ten
minste als er geen sleepen in zicht zijn, die
het dezen dwarsdrijver-hij-uitstek danig lastig
kunnen maken. Toen men zag, dat het zóó
niet langer ging, heeft men een tweede pont
In de vaart gebracht, die aan een sleepboot
gebonden zit. Dit zonderlinge vaartuig brengt
het verkeer met een gracieuzen zwaai en in
iets sneller tempo dan de origineele gierpont
naar de overzijde. Vermeld moet nog worden,
dat er hoogstens acht wagens noodig zijn, om
de drijvende brug, die we pont noemen, over
te belasten en dat men. bij laag water, er
slechts via een zéér sterk hellend v)ak kan
belanden. 15 K.M. verder, bij Culemborg, ls het
opnieuw misère het kan ook moeilijk lastiger,
op 35 K.M. afstand de drie hoofdrivieren van
het land te moeten passeeren.
De nieuwe verkeershrug zal aan dezen
deplorabelen toestand voor goed een einde
maken. Behalve het voordeel van een snellen
overtocht van de rivier heeft de brug nog dit
voordeel, dat het verkeer nu In rechte lijn naar
de plaats van bestemming zal worden geleld.
Aan de Noordzijde begint de oprit bij de kom
der gemeente Waardenburg. Van den bestaan-
den Rijksweg zal een toegangsweg van ongeveer
760 M. worden gemaakt, parallel aan den spoor
dijk. Buitendijks sluit de oprit aan op de eerste
der acht overspanningen van het winterbed.
Daar het zomerbed der rivier tegen den
Zuidelijken dijk ligt, waren aan deze zijde geen
overspanningen achter den dijk noodig en kon
men den afrit onmiddellijk aan de laatste over
spanning van het zomerbed doen aansluiten.
Het laagste constructiedeel boven het zomerbed
waar de brug horizontaal ligt is aange
bracht op 16.83 M. -f N. A. P. zoodat duidelijk
is, dat een ontzaglijke hoeveelheid zand moet
worden aangevoerd, eer men de hoogte van
het rijdek der brug bereikt heeft. In totaal
moet voor deze werken 450.000 K.M3. zand
worden verplaatst, waarmede men thans volop
bezig is. Het zand wordt uit de Maas gebaggerd,
per scbip aangevoerd en met kipkarren verder
gebracht. Dagelijks trekt een sterke locomotief
zijn lange rij wagens op en neer tusschen
stortplaats en laadstelling en 's avonds kan
men de plaats niet wijzen, waar de aanvoer
van den dag werd neergestort. De Zuidelijke
afrit is veel langer dan de Noordelijke. Hij
loopt even parallel met den spoordijk, passeert
dan het viaduct voor het verkeer naar deu
vier maanden tijd vorderen. De aansluiting
met de opritten vraagt nog meer tijd, zoodat
het wel voorjaar 1934 zal zijn, alvorens we
voor het eerst de nieuwe verbinding passeeren
zullen. Over den tijd der uiteindelijke voltooiing
kon ir. Franco van de N.V. Werkspoor, die ons
welwillend uitleg en vrijen toegang tot de
werken gaf, nog niets met zekerheid zeggen,
daar men thans geheel van de weersomstandig
heden afhankelijk is. Een korte vorstperiode
kan het werk soms weken terugzetten.
Geheel anders is dit voor de spoorbrug, die
gereed moet zijn op 1 October, als de winter-
dlenstregeling ingaat. Hiervoor was ook een
geheel andere werkwijze noodig, daar bij den
bouw der bestaande spoorbrug in 1869 rekening
was gehouden met een eventueele uitbreiding
tot dubbel spoor. De pijlers waren gereed, alleen
de ijzerconstructie behoefde nog te worden
aangebracht. Hiervan zijn thans acht overspan
ningen van het winterbed en één over het
zomerbed gereed. De nieuwe spoorbrug is Ooste
lijk naast de bestaai.de gebouwd, terwijl de
verkeershrug 50 meter ten Westen van de
bestaande spoorbrug evenwijdig aan deze werd
gemonteerd.
De sluis bij St. Andries.
Zoo lang de wegen door het Westelijk deel
van Maas en Waal niet zijn verbreed en ver
beterd, zal de nieuwe sluis bij St. Andries voor
het overland-verkeer van weinig' beteekenis
blijven. Des te meer echter voor de scheepvaart.
En daar dit werk nog niet die aandacht te
beurt viel, die het verdient, wilden we dit
onderwerp hier in het kort aanroeren.
Tusschen de dorpen Heerewaarden en Ros-
sum is de toenadering- der oude rivalen Maas
en Waal zóó groot, dat zij broederlijk één dijk
als gezamenlijkeu rug
steun gebruiken. Hier was
de gelegenheid hij uitstek
voor een verbindingska
naal, waarbij men gebruik
maakte van het Oude
Schansche gat, dat met
een paar sluizen vrij ge
makkelijk tot een bruik
bare verbinding werd ge
maakt. De rivierdijk kron
kelde zich gracieus om
de gracht van het fort
Nieuw Sint Andries,
perste zich dan met een
gevaarlijke Z-bocht door
een ouden wal en plaatste
het doorgaand verkeer on
verwacht en zonder uit
zicht voor de situatie van
een brug, die dikwijls open
lag. Ernstiger was de hin
der, dien de scheepvaart
ondervond van de verzan
dingen in het tot kanaal
herschapen Schansche gat.
Daarom ls men. ten Wek
ten van het fort met .een
nieuwe doorgraving be
gonnen, waarmede .zoowel
het overland-verkeer .als
de scheepvaart zullen zijn
gebaat. Doorgaand verkeer
zal niet meer voor onver
wachte situaties worden- ge
plaatst en menige schipper, die van Maas naar
Waal of omgekeerd wilde, behoeft nu niet meer
den omweg naar Weurt of Heumen te maken,
om via het nieuwe Maas-en-Waal-kanaal zijn
doel te bereiken.
De sluisputten ten Zuiden van den dijk zijn
reeds gereed. Ook hier was de vorstperiode dér
voorbije week een ernstige belemmering voor
beton- en fundeeringswerken.
De Waalbrug te Nijmegen-
Afgaande op de voorgeschiedenis der Nij-
meegsche Waalbrug, een historie van niet
willen, niet kunnen en niet begrijpen, zou men
moeten concludeeren, dat de stad zelf weinig
of geen belang had bij een betere verbinding
met het Noorden. De plaats, waar de brug zou
komen, was tenslotte de felst-omstreden vraag,
waarbij de eigenaardige ligging der stad, vlak
tegen het zomerbed der rivier, op een vrij hooge
heuvelrij, de oplossing der moeilijkheden deels
belemmerde, deels bespoedigde.
Bekend is, dat de brug thans wordt gebouwd
in het verlengde van den hoofdverkeersader,
den Oranjesingel, waardoor het verkeer uit
Limburg en Brabant een gereeden toegang vindt
tot de brug. Tegenover de Belvédère, even
stroomafwaarts van de breede bocht, die de
rivier voor de stad maakt, beeft men de brug
geprojecteerd. Noordwaarts naar Lent. Tenge
volge van de hooge ligging der stad was op
den Zuidelijken oever geen afrit noodig, tenzij
naar het Westen voor de verbinding met Maas
en Waal, naar het Oosten voor de zeer
drukke verbinding met Kleef en het Rijn
land. De aanleg van deze afritten zal nog
menige technische moeilijkheid met zich
brengen, daar men over zeer weinig ruimte
beschikt voor een geleidelijke glooiing.
Op den Noordelijken oever had men andere
Vroegernuen straks. Links de bouw der oude spoorbrug over de Waal bij Zaltbommel
in de jaren 1865—1869. Duidelijk toont de foto het verschil in werkwijze- Vroeger werd als hulp
materiaal hoofdzakelijk hout gebezigd, waar men thans slechts beton en staal kent. In het midden
de primitieve veerpont, die thans met een nog primitiever gierpont de oeververbinding onderhoudt
Rechts de nieuive verkeershrug; op den achtergrond zijn de beide spoorbruggen zichtbaar.
bezwaren te overwinnen. Voor de aansluiting
met den bestaanden betonweg naar Arnhem
moest eerst een groote kolk lastig en gevaar
lijk overblijfsel van een oude doorbraak
worden drooggelegd.
Dit werk is inmiddels gereed gekomen en
een groot gedeelte van den Noordelijken oprit
wacht nog slechts op de laatste afwerking.
Aan den Nijmeegse!)en oever werd het fun-
deeringswerk ter hand genomen en juist voor
de jongste vorstperiode was de massieve voet
voor het Zuidelijk landhoofd gereed een
enorm zware pijlervoet, die den schakel zal
dragen tusschen brug en vasteland. De monding
van het watertje „de Meer", een afwaterings-
beekje'met alle nukken van een heusche regen
rivier, werd hiervoor verlegd.
De eerste taak wordt nu de fundeering der
rivierpijlers, waarna de ijzerconstructie een
aanvang kan nemen.
Voor het scheepvaartverkeer zal deze nieuwe
brug van merkbare beteekenis zijn. Juist hoven
de brug ligt de scherpe kromming der rivier,
waardoor een sterke strooming naar den Zuide
lijken oever ontstaat. Bij wassend water is dit
van den wal af te constateeren, bij iedere sleep,
die de rivier komt afzakken. Hiermede is hij
den opzet der doorvaart-opening natuurlijk
rekening gehouden, al zal onder bepaalde
omstandigheden als sterke Noorderwind of
wassend water een vaste hand aan het stuurrad
noodig zijn. Blijft echter de vraag, of zeil
schepen die stroomopwaarts laveeren een
schepen-categorie, die tot de uitzonderingen
gaat behooren kans zullen zien, tusschen
de spoorbrug en de nieuwe verkeershrug zóóveel
gang te krijgen, dat een veilig passeeren van
de nieuwe oeververbinding mogelijk wordt. De
vraag is echter reeds overwogen, of bij deze
gelegenheden een sleepdienst kan worden Inge
steld, die hulpbehoevenden veilig deze moderne
Scylla en Charybdis kan helpen passeeren.
In welk een dringende behoefte deze nieuwe
brug zal voorzien niettegenstaande het
geraffineerde overzet-materiaal, dat in de vaart
is blijkt het best op de spitsuren van het
verkeer, in het seizoen van toerisme, als menige
automobilist een vol uur wachten moet, zelfs
al varen er drie groote „Zeldenrusf'-hooten af
en aan met dertig of meer wagens beladen.
De Rijnburg te Arnhem.
De vaste brug. die bij Arnhem het verkeer
van de oude schipbrug zal overnemen, houdt,
wat de ontwikkeling betreft, ongeveer gelijken
tred met de Nijmeegsche oeververbinding. De
eerste grondwerken zijn er reeds aangevangen,
zoodat in het voorjaar met het eigenlijke beton
werk kan worden begonnen. Het geheele ver
keer van het Zuiden en Oosten met het Noorden
en Westen des lands, ls thans op de passage
der schipbrug aangewezen, een oeververbinding,
iets voordeeliger, maar in veel omstandigheden
weinig sneller dan de pont. Bovendien ls een
dergelijke dwarsligger in een druk bevaren
rivier een ernstige belemmering voor de scheep
vaart, om nog maar niet te spreken van da
handicap na de aanvaringen, die bij een der
gelijk drijvend obstakel geen uitzondering zijn.
De Arnhemsche verkeershrug zal worden
gebouwd stroom-opwaarts van de bestaande
schipbrug, ter hoogte van het oude pontveer,
bekend als Malburgsche Veer, waar het Ooste
lijk deel der Over-Betuwe den meest-gereeden
toegang tot de stad had. De aansluiting hierop
met den fraaien betonweg naar het Zuiden
kan van Elden uit gemakkelijk geschieden.
Daarmede zal de oeververbinding voor het
Oosten des lands, althans voor de hoofdlijn en,
zijn afgewerkt. Dan zal echter het verkeer,
dat snel vervolmaakt wordt en dus nieuwe
eischen stelt, gaan vragen om nieuwe spoor
wegovergangen, speciale banen voor het snel
verkeer, tot het land geheel omspannen li; t
van banen, waarlangs de menschheid raast en
rent, meegesleurd door het onverbiddeiv- a
commando van den tijd: tempo, tempo.
En de weg naar de rust en de stilte worat
moeilijker en langer, naarmate de banen van
de jacht worden vervolmaakt. Arme mensch
heid, die in dezen tijd van tempo te leven werd
gezet en de rust weldra niet anders zal ken
nen dan als een verloren paradijs, dank zij
den technischen vooruitgang der hooggeroemde
cultuur.
Het bruggencomplex le Zaltbommel, gezien naar het Noorden. Op de linkschefoto ziet men het eintie der drie bruggen Op de bovenste het laatste stuk der ver
keershrug, ivaarop de afrit zal aansluiten. Off de rechtsche. het bruggencomplexboven de rivier; 't nog ontbrekende gedeelte der verkeershrug is duidelijk zichtbacuy
