ZUID-AFRIKA EN HET RIJK
DAGBLAD VOOR SCHIEDAM EN OMSTREKEN.
STADSNIEUWS
SCHOOLTASSCHEN
TON RITNIAN
56ste JAARGANG
WOENSDAG 23 AUGUSTUS 1933
No. 16726
BUREAU: KOEMARKT 4, SCHIEDAM
TELEFOON INTERCOMM. No. 68085
ZUID-HOLLANDSCHE BAKKERS-
BOND
HOOGSTR. 88 - TEL. 68815
PARTIJ Ely.
DE REPUBLIKEINSCHE LEUZEN
AFGEZWOREN.
BOSKOOP
GOUDERAK
ALLES IN HET HEMD
DIT NUMMER BESTAAT UIT
DRIE BLADEN
NOTEERING MOUTWIJN EN
SPIRITUS
PRINS KAREL VAN ZWEDEN IN
JAPAN.
BRITSCHE CONSUL TE INNSBRUCK.
De ABONNEMENTSPRIJS van de NIEUWE
SCHIEDAMSCHE COURANT bedraagt, franco
bij vooruitbetaling:
Per drie maanden 3.25- per maand 1.10;
per week 25 cents.
Bij bezorging franco per post bedraagt de
abonnementsprijs per drie maanden ƒ3.75, bij
vooruitbetaling.
LOSSE EXEMPLAREN zijn steeds aan ons
bureau Koemarkt 4 verkrijgbaar 5 cents
per stuk.
POSTCHEQUE- en GIRODIENST No. 81440.
NIEUWE
AMSCHE
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt:
Voor 16 regels ƒ1.55 elke regel meer 25 ets.
Bij contract aanzienlijke reductie.
Geen prjjsverhooging voor den Zaterdagavond.
Reclames tusschen den tekst dubbel adv.tarief.
Liefdadigheidsadv. half tarief. Voor Liefdacfig-
heidsadv. worden geen contracten afgesloten.
Kabouter-advertenties: 5 regels 0.50; 10
regels ƒ1.15 regels ƒ1.50, bij vooruit
betaling. Porto voor opzending van brieven
gelieve men bij te voegen.
Gratis-Ongevallenverzekering; 500.— bij overlijden door een ongeval; ƒ500.— bij verlies van beide handen, voeten of oogen; 250.— bij verlies van één hand, één voet of één oog; ƒ150
wijsvinger; 50.— bij verlies van twee voorste ledematen alle vingers van een hand; 25.— bij verlies van eiken anderen vinger. De Verzekering loopt op de voorwaarden
een
bij verlies van een duim; 73.bij verlies van
als eenmaal per maand in dit F'ad wordt afgedrukt.
Jaarvergadering te Schiedam
Ontvangst ten Stadhuize
Hedenmorgen te ongeveer 11 uur zijn de
leden van den Zuid-Hollandschen Bakkers-
bond, die vandaag te Schiedam hun 15de jaar
vergadering zouden houden, met hun dames
officieel ten stadhuize aldaar ontvangen. Ter
begroeting waren in de raadszaal de burge
meester, de heer H. Stulemijer, en de loco
secretaris, mr. N. J. Post, aanwezig.
De burgemeester zei in zijn toespraak, dat
het hem een eer en genoegen was namens het
gemeentebestuur de afd. Zuid-Holland van den
Ned. Bakkersbond welkom te mogen heeten.
Reeds zijn de dames en heeren toegewuifd door
de vaderlandsche driekleur, welke, als teeken
van verheugenis over dit bezoek, aan het stad
huis is uitgestoken.
De gemeente Schiedam, die bijna geheel uit
arbeiders bestaat, weet de maatschappelijke en
economische beteekenis van goed georganiseer
de bakkers te waardeeren. De bakkers immers
hebben zorg te dragen voor de bereiding en
verspreiding van een voornaam volksvoedsel.
Spr. die in den distributietij d wethouder van
Rotterdam was, had toen veel met bakkers
te maken en toen heeft hij de waarde van
goed georganiseerde bakkers leeren kennen.
Hij spreekt dus uit ervaring. Door hun krach
tige organisatie zijn de bakkers er in geslaagd
hun product omhoog te brengen. Vijftig jaar
terug at men nog alom eigen gebakken brood.
De bakkers leveren thans een product, dat
beter is dan het goede eigen gebakken brood.
De volksgezondheid is een voorwerp van
groote zorg voor de Overheid. Zij wordt in
bijzondere mate gediend, wanneer de bakkers
goede producten kunnen aanbieden. Gij zult
ons misschien van chauvinisme beschuldigen,
maar wij hier in Schiedam verbeelden ons, dat
wij hier de beste bakkers hebben.
Onder de bakkers hebben zich steeds per
sonen bevonden, die op politiek terrein op den
voorgrond traden. Reeds in de tijden der
Pharao's was dit het geval. Spr. herinnerde aan
het Bijbelverhaal over den bakker, die moest
hangen. Gelukkig stierf door den dood van
dezen bakker niet de geheele bakkersstand uit.
Hier in Nederland hebben wij een groep vak-
genooten, die met het buitenland kunnen con-
curreeren.
In de middeleeuwen hadden de bakkers een
voortreffelijke organisatie in hun gilden. Deze
droeg o.a. voor een juiste verhouding tus
schen patroons en gezellen zorg. De neiging tot
organiseeren is den bakkers steeds bijgebleven.
Spr. prees in dit verband de statuten van den
bond, vooral die inzake de bevordering van
het vakonderwijs.
Voorts uitte de burgemeester schertsender
wijze zijn tevredenheid met het feit, dat de
bakkers zich goede huisvaders en echtgenooten
toonen, doordat zij zich van hun vrouwen en
dochters hebben laten vergezellen. Spr. hoopte,
dat de dames op haar uitstapje door mooi
weer begunstigd mochten worden, en deze jaar
vergadering weer mocht bijdragen tot ver
heffing van den stand.
De heer Stulemeijer eindigde met den wensch,
dat de congressisten eefi goeden indruk van
Schiedam zouden krijgen, opdat, wanneer zij
zouden gaan rentenieren, zij zich zouden gaan
vestigen in de woonstad Schiedam.
Hierna sprak de voorzitter van den Zuid-
Hollandschen Bakkersbond, de heer J. Schou
ten uit Hillegersberg, een woord van dank voor
de hartelijke begroeting. Bij de voorbereiding
van deze ontvangst was spr. gebleken, dat de
verhouding tusschen den burgemeester en de
burgerij voortreffelijk was, en hij zag in deze
prettige verwelkoming een erkenning van den
middenstand. Verder zei de heer Schouten,
dat Schiedam den laatsten tijd zeer aan schoon
heid had gewonnen, terwijl hij het bejam
merde, dat het zoo door werkloosheid geteis
terd werd.
Tenslotte sprak hij de hoop uit, dat de heer
Stulemeijer nog langen tijd de belangen van
Schiedam mocht blijven behartigen.
Daarna werden eenige ververschingen rond
gediend.
Bij of krachtens wetten of verordeningen
voorgeschreven en andere officiëele
af- en aankondigingen van het
Gemeentebestuur
DRANKWET
Burgemeester en Wethouders van Schiedam
brengen ter openbare kennis ,dat bij hen is
ingekomen een verzoek van S. J. Bosman, al
hier, om een verlof A voor den verkoop van
zwak-alcoholischen drank in het klein in het
middenvertrek van het consumptiegebouw op
de sportterreinen aan den West Frankeland-
schen Dijk nabij de Boschwachterswoning al
hier; en
herinneren eraan, dat Jbinnen 2 weken na
deze bekendmaking tegen het verleenen van
het verlof bij hun College schriftelijk bezwa
ren kunnen worden ingebracht.
SCHIEDAM, 23 Augustus 1933.
BH ALLE PRIJZEN g|
Reel 12769S 8
BEDEVAART NAAR HEILO
Vanmorgen te 7.50 is per extra-trein de
Schiedamsche bedevaart naar O. L. Vrouw ter
Nood te Heilo vertrokken. Ongeveer 350 pel
grims, onder wie verschillende heeren geeste
lijken, namen aan dezen tocht deel. Verleden
jaar bedroeg hun aantal 317. Hedenavond on
geveer te half 8 zal deze tweede eigen Schie
damsche bedevaart naar Heiloo weer in de
vaderstad terug zijn.
VALSCH KWARTJE
Bij de politie alhier is een valsch kwartje
gedeponeerd.
GEVAREN VAN DEN WEG
Gisterenmorgen had op de Oranjebrug een
aanrijding plaats tusschen een luxe auto, be
stuurd door J. H. M. uit Rotterdam en den wiel
rijder W. H. van hier. Het achterwiel van de
fiets werd verbogen. De autobestuurder heeft
het rijwiel mede genomen om het op zijn kos
ten te laten repareeren.
Doordat gisterenmiddag een met paard be
spannen wagen in de Lange Nieuwstraat plot
seling weg reed zonder dat de richting werd
aangegeven, reden de wielrijders J. B. en v. d.
B. bij het uitwijken voor den wagen op elkaar
in, waardoor het rijwiel van J. B. ernstig be
schadigd werd. Zij geven de schuld aan den
vrachtrijder. De politie stelt een onderzoek in.
Gisteren reden vóór het Postkantoor de
wielrijders P. J. en H. F. beiden van hier,
tegen elkaar. Het rijwiel van F. bekwam eeni
ge schade, die hij zelf moet dragen, daar hij
de schuld aan het ongeval had.
Gisteren reden eenige jongens met een
stijfselkist op wielen den rijweg over en kwa
men in aanrijding met den wielrijder A. v. R.
De kist kantelde en de levende inhoud, de
7-jarige jongen v. Z., viel er uit. Het ventje
bekwam een wondje aan het hoofd.
(Van onzen Correspondent).
R. K. KINDERVACANTIESPELEN
Feestelijke sluiting
Morgen, den laatsten dag van de Kinderspelen
wordt het een extra feestdag. Om kwart vóór 9
worden de kinderen bij de Gorzenkerk ver
wacht. Om 9 uur wonen zij de H. Mis bij,
waaronder gemeenschappelijk wordt gezongen.
Daarna wordt met muziek, vlaggen en trom
mels in optocht door de stad getrokken. Via
den Singel, waar bij het H. Hartbeeld een
krans zal worden gelegd, als dank voor de
vele gaven en gunsten, wordt langs het Stad
huis naar het feestterrein gemarcheerd. Daar
begint de pret eerst goed. Extra fijne spelen,
keurige prijzen en dubbele tractatie zullen de
feestvreugde er wel inbrengen. Om plm. 1 uur
zullen de spelen zijn afgeloopen.
Giften en gaven in geld of natura, worden
nog gaarne ingewacht aan het adres van den
hcofdleider, den heer P. B. M. Alberts, Lek
straat 58a.
SCHEEPVAART
SCHIEDAM, 22 Augustus. Aangekomen
Noorsch s.s. Foina, met papierhout van Yx-
pila in de Wilhelminahaven.
SCHIEDAM, 23 Augustus. Aangekomen s.s.
Keilehaven, ledig van Rotterdam om te dok
ken i nde Wilhelminahaven.
GAMLE KARLEBY, 22 Augustus. Vertrok
ken s.s. Vizma, naar Schiedam.
SCHIEDAM, 22 Augustus. Vertrokken
Zweedsch s.s. Storvik, ledig naar Mathil.
SCHIEDAM, 23 Augustus. Vertrokken s.s.
Insulinde, Rott. Lloyd, naar Rotterdam.
DIEFSTAL
L. v. D. van hier deed bij de politie aangifte
van diefstal van een dynamo en een buis-baga
gedrager uit de etalage van mijn rijwielzaak,
gepleegd in den nacht van Maandag op Dins
dag. De politie stelt eed onderzoek in.
BURGERLIJKE STAND
Aangifte van 20—22 Augustus
GEBOREN: Leonardus J., zoon van J. H.
Heinsbroek en G. J. M. van der Tuijn, Dr.
Noletstraat 1 Maria J. H., dochter van J.
L. Zondag en J. P. Weber, Heerenstraat 35
Ludovicus H., zoon van G. M. van Gerven
en N. van Leeuwen, Laurens Costerstraat 27.
OVERLEDEN: N. van Leeuwen, 24 jaar,
echtgenoote van G. M. van Gerven, Nassau-
laan 75 H. Bijl, 5 jaar, Dr. Noletstraat 1.
GEVLUCHT EN GEVAT
De 19-jarige H. S., die een paar dagen gele
den uit het gesticht Vollenhoven te Hoen-
derloo ontvlucht was, is gisterenavond door
de politie alhier aangehouden. Hij zal weer
op transport naar Hoenderloo gesteld worden.
ZICH LEELIJK BEZEERD
Gisterenmiddag is aan de politiepost F. Ha-
verschmidtlaan verbonden de 14-jarige J. B.,
die op het zandveld in het Sterreb<j6ch in een
scherp voorwerp had getrapt.
HET GEVAL VAN PARATYPHUS.
In verband met de berichten betreffende
een geval van paratyphus, hetgeen veroor
zaakt zou zijn acor het nuttigen van ondeug
delijk vleesch, ten huize van den heer Binken
alhier, hebben wij dienaangaande een onder
zoek ingesteld.
De heer Binken deelde ons mede, dat zeer
waarschijnlijk door het gebruik van karne
melk vier zijner kinderen ernstig ziek zijn ge
worden. Zij kregen hevige brakingen, diarrhee,,
gepaard gaande met ontzettende krampen in
den buik. De overige huisgenooten, die niet
van de melk gedronken hebben, o.a. een zoon,
zijn vrouw en hijzelf, hebben niets geman
keerd.
Op advies van zijn huisdokter hebben de
kinderen een week vertoefd in de barakken
van het Acad. ziekenhuis te Leiden: Thans
zijn ze weder thuis en volkomen hersteld.
LONDEN, Augustus 1933.
Het nationalistisch partij-congres in Trans
vaal heeft, na een rede van generaal Hertzog,
den leider der partij en eersten minister, met
591 tegen 9 stemmen besloten samen te gaan met
haar voormalige tegenstanders, de Zuid-Afri-
kaansche partij.
Leiders dier partij, met generaal Smuts aan
het hoofd, maken sinds eenige maanden reeds
deel uit van het coalitie-kabinet-Hertzog.
Met 579 tegen 21 stemmen werd een voorstel
tot eventueele vestiging eener republiek ver
worpen. Een conferentie van nationalisten over
de geheele Unie zal bijeengeroepen worden om
deze politiek te bekrachtigen.
Deze besluiten zijn van onberekenbare be
teekenis, zoowel voor Zuid-Afrika als voor het
rijk. In historisch belang zijn zij ongeëvenaard,
sinds op 31 Mei 1910, precies acht jaren na de
onaerteekefiing van het vredesverdrag te Pre
toria, de Unie als onafhankelijk dominion ge
vestigd werd, met lord Gladstone als gouver
neur-generaal en generaal Botha als Eersten
Minister.
De republikeinsche leuzen der nationalistische
partij dagteekenen uit den oorlog, welke den
nationalisten, die op een overwinning van
Duitschland rekenden, de hoop schonk op een
hsrstel der onafhankelijke Boerenrepublieken.
In Mei 1917 verklaarde gen. Hertzog te Stel-
lenbosch dat Zuid-Afrika's zelfstandigheid dat
land het recht gaf onzijdig te blijven in den
oorlog 1), en dat werkelijk zelfbestuur onbe
staanbaar was zonder onafhankelijkheid van
alle andere landen, met inbegrip van Groot-
Brittanië. Hieraan voegde hij toe:
„De eenige band die ons samenvoegt is onze
gemeenschappelijke koning, maar onder hem
staan we (de dominions) alle afzonderlijk en
onafhankelijk van elkaar."
Dit was onjuist. Deze opvatting was niet al
leen zestien jaar geleden onjuist, maar is het
thans, ondanks de wijzigingen, die de verhou
dingen ondergaan hebben, nog steeds. Maar
juist of onjuist, deze uitspraak van generaal
Hertzog, moest onvermijdelijk voeren tot de
inlassching van het republikeinsche beginsel in
het nationalistische partijprogram. Terwijl dit
gebeurde, had generaal Smuts te Londen, op
voet van gelijkheid met de Britsche ministers,
zitting in het oorlogskabinet, en verklaarde de
rijksoorlogsconferentie in datzelfde jaar dat de
dominions waren „autonome naties van een
rijksgemeenebest met een redelijke stem in de
buitenlandsche politiek."
Terwijl de oorlog dus een nimmer voorziene
vernauwing tengevolge had van de betrekkin
gen tusschen Engeland en de door de Zuid-Afri-
kaansche partij geregeerde Unie, was hij tevens
oorzaak van de verscherping van den nationa-
liteitenstrijd, niet gelijk vroeger tusschen
Britten en Afrikaanders, doch tusschen Afri-
kaanders onderling. De nationalisten hadden
steeds den kant van Duitschland uitgekeken, en
zelfs toen het hun in 1917 duidelijk moest wor
den, dat zij niets tot de overwinning van dat
land zouden kunnen bijdragen, leek het hun
onduldbaar, dat Zuid-Afrika aan Engelands
zijde stond en dat nog wel in een oorlog tegen
Duitschland. Generaal Hertzog in het bijzonder
begon zich tegen het eind van 1916 steeds ver-
woeder te verzetten tegen bestendiging van
Zuid-Afrika's betrekkingen met het Rijk. Wij
hebben in aanmerking te nemen, dat deze gene
raal, ofschoon opgeleid te Stellenbosch en te
Amsterdam, in de Kaapkolonie geboren was uit
Duitsehe ouders, en van zijn groote voorliefde
voor het land zijner vaderen nimmer een ge
heim gemaakt heeft. Niet alleen als Zuid-Afri
kaan, maar ook als man van Duitschen bloede
was hij vurig anti-Britsch, en de nuttelooze re
publikeinsche leuze zou door hem nooit aan
geheven zijn, ipdien Engeland en Zuid-Afrika
niet in nauw bondgenootschap oorlog tegen
Duitschland gevoerd hadden. Maar evenals vele
leuzen uit die jaren bleef zij lang na het slui
ten van den vrede voortbestaan, en zij ver
loochende zelfs weinige jaren geleden haar af
komst niet, toen generaal Hertzog met Duitsch
land een zeer nadeelig handelsverdrag sloot,
waarvan een minister in den Duitschen rijksdag
verklaarde, dat het vooral beoogde het tot
stand-komen van een Britsch rijkspreferentie-
stelsel te beletten.
Tot 1924 toe was het republikeinsche nationa
lisme in de oppositie. Evenals in Engeland en
andere landen die aan den oorlog hadden deel
genomen, namen in Zuid-Afrika die fracties, die
tegen de oorlogspolitiek der regeering geweest
waren, voortdurend in kracht toe. De twisten
tusschen de aanhangers van Smuts en die van
NOG JUIST BIJTIJDS GERED.
Maandag is mej. C. de Graaf van de
schoeiing in den IJsel gevallen. De heer K.
van Tol, die het ongeval zag gebeuren, kwam
ijlings toesnellen en slaagde er in de drenke
linge nog juist bijtijds te redden. Mej. de
1) Dit recht is trouwens nooit aangevochten. Het
kabinet-Botha stelde op 9 Sept. 1914 in het par
lement voor een expeditie naar Duitsch Zuid-
West-Afrika te zenden, welk voorstel den vol
genden dag met groote meerderheid van stem
men aangenomen en den 14en Sept. door den
senaat bevestigd werd.
Hertzog waren feller dan vóór 1914 die tus
schen Afrikaanders en Engelschen ooit geweest
waren. Een geweldige actie voor Zuid-Afrika's
afscheiding van het Britsche rijk werd door ge
neraal Hertzog en diens aanhangers gevoerd,
terwijl generaal Smuts en diens Zuid-Afrikaan-
sche partij werkten voor samenwerking met de
overige deelen van het Rijk.
Het was niet de republikeinsche of afschei-
dings-idée, welke in 1924 de meerderheid kreeg,
hoezeer het aantal harer voorstanders ook toe
genomen was. De schier onvermijdelijke reactie,
welke steeds op de langdurige regeering eener
passen. Reeds in 1917 was er de nadruk op ge
legd, dat de volmaakt onafhankelijkheid alleen
nagestreefd zou worden door middel van con-
stitutioneele en parlementaire pressie en hieraan
heeft gen. Hertzog zich steeds gehouden. Hij is
niet, gelijk de Valera, het type van den revolu
tionair.
De strijd, dien hij gedurende de eerste jaren
I*-> cj vj. J.J J 0 V.li«Vi VIV» V-V-A OCV JCUVU
van zijn premierschap tegen Zuid-Africa's aan-
hoorigheid aan de Gemeenebest voerde, droeg
het karakter van een guerilla. Op den langen
duur had hij wellicht tot resultaten kunnen
voeren, maar de regeering-Hertzog zou ten
slotte, evenals vóór haar het kabinet-Smuts,
ondervinden, dat een langdurig bewind, vooral
in crisistijd, het gezag der regeeringspartij on
dermijnt.
Hierbij kwam, dat de oppositie niet op de
eerste plaats uit Britsche Unionisten bestond,
maar uit Afrikaanders. Deze aanvaardden niet,
gelijk in Ierland Cosgrave en O'Duffy, de aan-
hoorigheid aan het rijk als een zeer noodzake
lijk kwaad, doch waren er geestdriftige en over
tuigde voorstanders van. Zij achttten haar een
Afrikaansch levensbelang.
Tegenover hun krachtig en voortdurend ijve
ren voor nauwe samenwerking met de overige
deelen van het rijk, stak het onbestemde, zich
nimmer in groote daden uitende republikanis-
me van Hertzog's regeering zeer bleek af. Voor
zoover dit republikanisme steunde op de anti-
Engelsche gevoelens van hen, die den Boeren
oorlog meegemaakt hadden en dit deed het
grootendeels moest het noodzakelijkerwijze
afslijten, naarmate generaties opgroeiden, voor
welke die oorlog nog slechts geschiedenis was.
Die gevoelens waren tot enkele jaren vóór 1914
bovendien gevoed door de onhandigheden van
tactlooze, insulaire Engelschen, die in Zuid-
Afrika als ambtenaren of in den handel be
langrijke posities bekleedden, maar sinds de
Unie tot stand gekomen was en Zuid-Afrika
niet meer van Londen uit geregeerd werd, had
ook deze het nationalisme stimuleerende factor
opgehouden te bestaan.
De republikeinsche beweging was dus, toen
zij in 1917 ontstond, kunstmatig. Zij berustte
gedeeltelijk op de gebeurtenissen van een reeds
ver terugwijkend verleden, dat slechts den ou
deren nog nabij leek, anderdeels op de toenma
lige wereldgebeurtenissen, waarvan evenwel
Zuid-Afrika niet bepaald het centrum was.
Maar deze gebeurtenissen bleven nog lang
nawerken. Toch heeft zelfs generaal Hertzog er
in de acht jaren van zijn premierschap als
partij volgt, en welke door een oorlog en al wat
deze met zich brengt, nog verscherpt werd, deed
zich ook in Zuid-Afrika gelden. Aldus kwam
de republikeinsche partij aan het bewind, niet
omdat zij republikeinsch, maar omdat zij op
positie-partij geweest was.
Generaal Hertzog evenwel is als eerste mi
nister nooit met eenig fanatisme voor zijn repu
blikeinsch, anti-Britsch doel opgetreden. Zijn
taktiek verschilde hemelsbreed van die, welke
de Valera eenige jaren later in Ierland zou toe-
hoofd van een nationalistisch kabinet nooit
aan kunnen denken ernstige pogingen aan te
wenden tot verwezenlijking van zijn republi
keinsch program. Hij gaf Engeland herhaal
delijk speldeprikken om de uiterste republi
keinen te bevredigen, maar nam deel (en met
overtuiging) aan de Londensche rijksconferen
tie van 1926. De Britsche ministers behandelden
hem met een vriendelijkheid en een onder
scheiding, die grooten indruk op hem maakten.
Op een volgende rijksconferentie (in 1930
onder het labourkabinet MacDonald) stonden
de Zuid-Afrikaansche gedelegeerden veel dich
ter -bij het beginsel van gemeenschappelijke
economische rijkspolitiek dan hun internatio
nalistische en anti-imperiale Britsche collega's.
Reeds toen stond het vast, dat bij het Zuid-
Afrikaansche nationalisme geen meerderheid
voor een republiek bestond. Het jongere ge
slacht, dat nog geboren moest w'orden, toen
Engeland de Boerenrepublieken inlijfde, maar
dat toch wist, dat in dien oorlog Botha en
Smuts een grooter rol gespeeld hadden dan
Hetzog, dacht niet aan het verleden doch aan
de toekomst. Het was opgegroeid in een land
waar, ofschoon het deel uitmaakte van het
Britsche rijk, de volmaaktste vrijheid heersch-
te, en dat geregeerd werd, niet door Engel
schen, maar door onvervalschte Afrikaanders.
De republikeinen verloren terrein met den
dag, maar hierdoor werd het verzet der „Die
hards" versterkt. Tegenover hun oude kolo
niale begrippen stonden de jongeren vreemd.
De conferentie van Ottawa, welke eindelijk
economische samenwerking op breederen
grondslag verzekerde, maakte grooten indruk
op allen, die inzagen welk een toekomst voor
Z.-Afrika, als lid der Gemeenebest, was weg
gelegd. Steeds krachtiger werd het verzet
tegen de politiek van generaal Hertzog die,
uit vrees voor de „Diehards", vasthield aan
een koppig anti-Engelsch-doen, waardoor de
economische belangen der Unie ten zeerste
geschaad werden'. De „zelfstandigheid" der
Unie moest gesymboliseerd worden door een
van Engeland onafhankelijk monitair beleid,-
dat in werkelijkheid een weergaloos wanbe
leid was. In strijd met al zijn belangen bleef
Zuid-Afrika den gouden standaard handhaven
tot meer dan een jaar, nadat Engeland hem op
geschort had. Wij weten, hoe het dientenge
volge een deel van zijn Engelsch afzetgebied
verloor, en dat de regeering tegen het eind
van het jaar zich gedwongen zag den goud
standaard op te geven. Een overweldigende
overwinning der Zuid-Afrikaansche partij bij
een tusschentijdsche verkiezing te Germiston
op 30 November was een waarschuwing,
welke generaal Hertzog niet kon negeeren.
Het land had genoeg van een partij-politiek
van twist, onverdraagzaamheid en rassenhaat.
Het was niet met „bonne grace", dat Hert
zog deed wat onvermijdelijk was. Maar een
coalitie-regeering, waarin Smuts en vijf van
diens partijgenooten zitting hadden, werd ge
vormd, en op 17 Mei werden algemeene ver
kiezingen gehouden, waarbij alle Hollandsche
fracties, met uitzondering van die van mr. Tiel-
man Roos, vereenigd waren als „nationale"
partij. Of en in hoeverre de Britsche burgers,
door gen. Smuts te volgen, zich hebben laten
misleiden, en hun positie hopeloos bedorven
hebben, doet weinig ter zake. De hoofdzaak
was, dat aan de oude partijverhoudingen een
doodelijke slag toegebracht was, en dat heel
het halfslachtig-republikeinsche gedoe door de
kiezers veroordeeld was. De oude veete ein
digde practisch met de verkiezingen van Mei.
Toen reeds bleek, dat de republikeinsche ge
dachte slechts een kleine minderheid der
nationalisten bezielde, en dat de kunstmatig
zoo lang in stand gehouden leus van uittre
ding uit het rijk niets anders was dan een
dood reliek uit de oorlogsjaren.
Dit is nu bevestigd en bekrachtigd. Met 579
tegen 21 stemmen heeft het nationalistische
congres in Transvaal zich verklaard tegen de
republiek. Hiermede heeft de partij zich on
dubbelzinnig verklaard vóór het rijk, en haar
eigen republikeinsch verleden als „sham" aan
de kaak gesteld.
Geen shande meer, maar een
eeretooi.
Gaan de kleermakers het afleggen?
't Is oorspronkelijk reeds van Plautus dat
klassieke spreekwoord „het hemd is nader dan
de rok", maar 't schijnt toch voornamelijk on
zen modernen tijd voorbehouden om deze reeds
zoo oude wijsheid als 't ware aan den lijve te
willen demonstreeren.
Een winkelier in heeren-mode-artikelen
noemde zich vroeger eenigszins bedektelijk
„chemisier", omdat hij 't blijkbaar wat te slaap-
kamerlijk-intiem vond om van een hemd in
het publiek te spreken. Toen daarna het „Ne-
derlandsch Verbond" een zekere actie begon
tegen het misbruik van vreemde woorden in
eigen land, zag men hier en daar een enkelen,
die zich ook openlijk een „hemdenmaker" dorst
te noemen.
En dan was toch eigenlijk nog het toch al
tijd deftige „overhemd" bedoeld, het zooge
naamde Engelsche hemd, dat gedragen bij of-
ficieele kleedij van rok of smoking den heer
een zekere waardigheid bijzette.
Van dat deftige overhemd liet men overigens
niet veel meer zien dan de witte, extra geste
ven, vaak zorgzaam fijn geplooide borst, op
een drietal plaatsen met kleine kostbare knoop
jes, soms zelfs met juweelen bezet.
Gedachtig het oude „kleeren maken den man"
was een man in hemdsmouwen al geen heer
meer. Wat men noemt „de kleine man" dorst
't alleen te wagen als hij Zondags gemoedelijk
thuis voor het open raam zat, zich in zijn
hemdsmouwen te vertoonen, en dan was dat
nog meestal uit overweging van zuinigheid om
toch thuis zijnde zijn beste pak te sparen. Maar
ook hij liet niet na uit een ingeboren gevoel
van fatsoen schielijk in zijn jas te schieten, als
hij onverwacht visite kreeg.
Maar nu, tegenwoordig.
Wij gelooven zoo waar, dat onze kleermakers
't zullen gaan afleggen tegen het aldoor
groeiend gilde van de hemdenmakers.
Heeft ook hier de internationale bioscoop
weer haar invloed laten gelden.
Vroeger viel *t ons op, dat een Amerikaan-
sche werkgever op 'n kantoor in de
film steeds in z'n hemdsmouwen zat,
gelijk hij ook aldoor op een dikke sigaar zat
te kauwen. Dat was een Amerikaansche sans-
gêne, die er bij ons toch niet in wilde.
Nu vinden wij dat zelve de meest gewone
zaak van de wereld. „Un homme bien habillé"
vonden wij vroeger een teeken van distinctie
en beschaving.
Maar sinds de vrouw, de dame, hoe is 't
ook weer „mannen maken de wetten, en vrou
wen de zeden" zich de vrijheid veroorlooft
zich niet alleen aan het strand, maar ook op
de straat in een pyama te vertoonen, oordeelt
de man, de heer, zich niet meer verplicht tot
eenige égards en paradeert hij publiekelijk in
z'n hemd.
In zijn hemd staan, of in z'n hemd gezet te
worden, gold vroeger als het toppunt van
schande en beschaming.
Nu schijnt men ditzelfde te moeten aannemen
als een algemeen aanvaard teeken van vrij
moedigheid, dat men zich voor niets meer te
schamen heeft.
Daarom lijkt 't ons in deze oude beteekenis
van het woord heelemaal niet actueel meer, dat
onlangs bij de Arbeidspers nog een boekje ver
scheen „Mussolini in z'n hemd", wat toch de
bedoelyjg had den machtigen Italiaanschen
dictator beschaamd te doen staan.
Integendeel, het hemd lijkt een eeretooi te
zijn geworden.
Wij kennen tegenwoordig heele naties die
zwarte hemden dragen, gevolgd weer door an
dere, die bruine hemden prefereeren, in Ier
land hooren wij nu weer van blauwhemden,
ten onzent ziet men gelukkig nog maar bij
de jeugd groene hemden, en ons elftal of-
ficieele voetballers worden gewoonlijk de
oranjehemden genoemd.
En nu laatstelijk zien wij onze straten opeens
besmet met roodhemden, wat wij, gezien de
jonge dragers, toch kwalijk kunnen begrijpen
als een vlammend protest tegen de belasting,
die hen tot 't hemd zou hebben uitgekleed.
Zelfs de politie van Overschie werd voor
zomertenue manhaftig met een hemd uitge
dost, dat dan nog bedektelijk „shirt" wordt
geheeten, en de overheid van deze groeiende
en veel belovende gemeente wordt in de pers
geprezen om haar voortvarendheid.
Kan er wel overtuigender worden bewezen,
dat onze ontredderde wereld eigenlijk in haar
hemd staat
En was 't dan nog maar als een boetekleed
want „het boetekleed ontsiert den man niet"
sprak een wijs man, toen hij 'n oogenblïk poli
tiek in z'n hemd werd gezet.
Maar het hemd wordt meer en meer een
paradekleed en ze pronken er mee, alsof zij
nu eindelijk toch terecht zijn gekomen in het
hemd van den gelukkige.
Maar de vrouwen, gezien de ontstellende ar
tikelen in de liberale „Avondpost" rekenen zich
nog gelukkiger dat zij tegenwoordig heelemaal
geen hemd meer behoeven aan te trekken.
Nu behoeven zij zich ook niet meer het hoofd
te breken met de oude economie van „alle da
gen een draadje is een hemdsmouw in 't jaar."
Wat vroeger als hypocrisie werd gescholden
ontneemt haar nu zelfs de verdenking, dat zij
nog iets achter de mouw zouden hebben.
Waar is de tijd gebleven van het brave een
voudige Keesje, het Diaconihuismannetje, dat
heel zijn aardsche bezit zorgzaam verborgen
onder zijn hemmetje droeg, twaalf moeizaam
overgespaarde guldentjes, die hij bestemmen
wilde voor zijn doodshemd, in de gelukkige
gedachte eenmaal in een eigen doodsgewaad
begraven te worden.
Heel een wereld pronkt en praalt in osten
tatieve zwarte, bruine, blauwe, roode hemden,
alsof het heil der menschheid afhangt van de
kleur van een hemd, maar niemand bekom
mert zich om het doodshemd, dat ons eens
allemaal wacht.
Verwacht wordt:
Matige, Westelijke tot Zuidelijken wind, half
tot zwaar bewolkt, of betrokken, regenbuien
met kans op onweer, na tijdelijke opklaring,
weinig verandering in temperatuur.
Lichten op van 's avonds 8.38 tot 's morgens
5.28 uur.
ARISCHE AFSTAMMING NOODZAKELIJK
BERLIJN, 22 Augustus (V. D.). Bij de keu
ring van gegadigden voor de functie van po-
litie-agent moet volgens verordening van den
Pruisischen minister van binnenlandsche zaken
nauwkeurig gelet worden op de Arische af
stamming der candidaten.
Candidaten, die niet van Arische afstamming
zijn, of die geen Arisch uiterlijk hebben, moe
ten alleen reeds daarom, als niet geschikt wor
den afgewezen.
lederen Maandagavond repetitie Harmonie
gezelschap St. Ambrosius. R. K. Volksbond,
8 uur. Aanmelding nieuwe leden. Instrumenten
beschikbaar.
lederen Maandagavond van 9 tot half 11
repetitie van het gemengd koor van den K. K_
Gorzen in het Parochiehuis.
lederen Dinsdag bestuursvergadering R. K.
Metaalbewerkersbond „St. Eloy", gebouw R. K.
Volksbond.
lederen Woensdagmiddag van half 5 tot half 6
repetitie voor de jongens van het kinderkoor
van den K. K. Gorzen in het Parochiehuis.
lederen Woensdagavond van half 9 tot half lï
repetitie Koninkl. Zangvereeniging Schiedams
Mannenkoor „Orpheus" onder leiding van £d.
Flipse. Gebouw Eendracht.
lederen Woensdagavond te 8 uur repetitie
van het Symphonie-orkest L. v. Beethoven
(dir. J. C. M. Feltzer) in Musis Sacrum.
lederen Woensdag om half 9 bestuursvergade
ring van het afdeelingsbestuur van den Ned.
R. K. Volksbond.
lederen Woensdagavond om half 9 repetitie
„Schiedams Mannenkoor" (dirigent Paul v. d,
Putten). Groote zaal van den R. K. Volksbond.
lederen Woensdagavond half 9 verplichte
bijeenkomst St. Jos. Gezellen Schiedam 1. Ver-
eenigingsgebouw Lange Haven 70. Conferentie
over: Populair Godsdienstige onderwerpen door
den praeses.
lederen Donderdagavond van 8—10 uur repe
titie Polyhymnia. R. K. Volksbond.
lederen Vrijdag om 8 uur repetitie R. K.
Gem. Tooneelvereeniging „Alberdingk Ihijm".
Gebouw R. K. Volksbond.
lederen Vrijdagmiddag van 5 tot 6 uur repe
titie voor de meisjes van het kinderkoor van den
K. K_ Gorzen in het Parochiehuis.
lederen tweeden Vrijdag der maand bestuurs
vergadering van de afd. Schiedam van den Ned.
R. K. Bond van Overheidspersoneel „St. Paul us".
Tusschen 8 en 8.30 uur „klachten" voor de leden.
lederen Zaterdagavond: Ned. R. K. Bond van
Houtbewerkers, Meubelmakers, Behangers en
aanverwante vakken „St. Antonius" van half 8
tot half 9 zitting van het bestuur. Gelegenheid
tot aanmelding van leden.
Woensdag 23 Augustus
Jaarvergadering van den Zuid-Hollandschen
Bakkersbond, Musis Sacrum, half 11 uur.
25 Aug.: Diergaarde, avondconcert Haagsche
Harmonie.
D a g e 1 ij k s: Groote Schouwburg, Moord
(Rott. Hofstad-tooneel) 8% uur (voor volwasse
nen). Capitol-theater, De Fratellini's; 2,15
en 8.15 (voor volwassenen).
Bioscopen: Goedgekeurde programma's
tot en met Donderdag 24 dezer ip: Studio, Als
ik een millioen had; Luxor, Ein Lied für dich
(voor volwassenen); Thalia, Zigeuners van
den nacht; Royal, Watt en Half watt als co-
medianten; Olympia, De koning der wilder
nis (voor volwassenen); Centraal, De millioe-
nendief (voor volwassenen)City, Chandu
Roxy, Gravin Mariza; Lumière, Jack the Boy
als verkeersagent (voor volwassenen); Co
losseum, Baby (voor volwassenen); Oosterthea
ter, Die Fledermaus (voor volwassenen).
Tentoonstellingen: Studio '32, wer
ken van Paul Guermonprez, A. Carré, J. B.
Wiebenga en S. M. Scheffer.
SCHIEDAM, 23 Augustus. Offirieele noteering
van de commissie uit de Kamer van Koop
handel.
Mmriwijn
Moutwijn per H. L. ad 46 pet. 7.75.
Spoeling
Spoeling 0.80 a 0.90.
TOKIO, 2 Augustus. (V.D.) Prins Karei van
Zweden, een neef van koning Gustaaf, die se
dert 22 Juni een rondreis heeft gemaakt door
de Japansche industriecentra, is heden naar
Kobe vertrokken, waar hij zich inscheept naar
Sjanghai.
LONDEN, 22 Augustus. (R.O.) Op het minis
terie van buitenlandsche zaken wordt medege
deeld, dat de Britsche regeering besloten heeft
terstond een nieuwe consulaire vertegenwoor
diging voor het Oostenrijksche Tirol te Inns
bruck in het leven te roepen. Tot consul zal
I. L. Henderson worden benoemd, die op het
oogenblik in dienst is op het consulaat-gene
raal te Antwerpen.
