LORD GREY OF FALLODON
OVERLEDEN.
CUBA'S ROOD BEWIND.
DE KATHOLIEKENDAG
DE RIJKSDAGBRAND.
DAVIS' TOURNEE.
VRIJDAG 8 SEPTEMBER 1938
EUROPA'S ARBITER IN 1914.
Volmaakte eerlijkheid, goede
trouw en rechtscha
penheid.
Dreigend terrorisme in het
Zuiden.
DE CUBAANSCHE WATEREN VOL
AMERIKAANSCHE OORLOGS
SCHEPEN.
EEN GEHEIM CONSISTORIE.
Op 17 October a s.
JAPANS TROEPEN IN
MANDSJOEKOEO.
Weer een divisie teruggetrokken.
WEENEN IN AFWACHTING VAN
DEN KARDINAAL-LEGAAT.
HET T.U.-CONGRES EN OORLOGS
GEVAAR.
Mogelijkheid van een speciale
conferentie-
JAPANS VAKVEREENIGINGEN.
DE SPANNING IN ARABIE.
ONDERZOEK, OP 5 SEPTEMBER
TE AMSTERDAM GEHOUDEN
DUITSCHLANDS STRIJD TEGEN
DE WERKLOOSHEID.
ZAL DUITSCHLAND AAN-
VALLEN
DE COMMUNISTISCHE AGITATIE
IN SPANJE.
HET MOORDPROCES-HILMER.
MIJNONGELUKKEN IN POLEN.
TALRIJKE SLACHTOFFERS.
Wederom vele millioenen beschikbaar
gesteld.
DE COÖPERATIES IN DUITSCHLAND.
DE INENTING IN THURINGEN.
WAT WIL HET „OOSTENRIJKSCH
LEGIOEN"?
WAS HET ETEjN VERGIFTIGD?
DE ONTWAPENINGSBESPREKINGEN
BIJ DE GROOTE VIER.
HET CONSULT TE PARIJS.
Duitsch—Oostenrijksche kivestie
een der hoofdpunten?
LONDEN, 7 September. (R.O.) Lord
Edward Grey is hedenmorgen om vijf
minuten over zes overleden.
Zijn zuster en zijn nicht zijn tot het
laatste oogenblik aan z'n sterfbed gebleven
Onze Londensche correspondent schrijft ons:
Een half jaar voor hij, in December 1916, de
leiding van Engelands buitenlandsche politiek
uit handen moest geven, werd hij tot peer
verheven. De naam van lord Grey of Fallodon
zal in de geschiedenis van zijn land en van
zijn tijd ternauwernood vermeld worden. Maar
met weinig namen zijn de wereldgebeurtenis
sen, die tot den grooten oorlog leidden, zoo
zeer vereenzelvigd als met dien van sir Edward
Grey.
Elf jaren lang heeft hij aan het hoofd van
het Foreign Office gestaan, langer dan eenig
minister vóór of na hem.
Lord Grey of Fallodon.
Hij is misschien geen staatsman van de
eerste grootte geweest, maar hij was een der
zeer weinige Foreign Secretaries der laatste
vijftig jaren, die hun buitenlandsche staat
kunde zelf gevormd hebben inplaats van zich
«rmede te vergenoegen, in de schaduw te loo-
fen van een eersten minister. De eenige ande
re minister van buitenlandsche zaken, wiens
naam met een periode in de internationale
politiek onzer eeuw vereenzelvigd kan wor
den, is sir Austen Chamberlain, maar alleen
sir Edward had van de buitenlandsche staat
kunde een beroep en een roeping gemaakt,
lang voor hij tot het ministerschap uitverkoren
■werd.
Ofschoon, evenals zijn vriend en chef Asquth
«en overtuigd aanhanger van lord Rosebery's
liberaal-imperialisme, was zijn belangstelling
in binnenlandsche partijpolitiek steeds gering,
als buitenlandsch staatsman stond hij buiten
en boven de partijen.
Zijn verknochtheid aan zijn land ging samen
met een oprecht pacifisme; niet één zijner op
volgers heeft liefde voor zijn land zoo vol
komen kunnen vereenigen met liefde voor den
vrede als hij. Sir Edward Grey is een der
weinige groote pacifisten geweest, die het
pacifisme niet in de oogen zijner eigen land-
genooten gecompromitteerd heeft. Hij was een
luisterrijk voorbeeld voor Britsche staatslieden,
die hem in later jaren niet als voorbeeld heb
ben willen nemen. De eenige uitzondering is
sir Austen Chamberlain geweest.
Sir Edward Grey is, meer dan een zijner
tijdgenooten op het Vasteland, Europeesch
staatsman geweest, zonder ooit een oogenblik
te vergeten, dat het zijn plicht was, vóór alles
Britsch staatsman te zijn.
Vóór in Augustus 1914 de wereldoorlog uit
brak, was sir Edward verreweg de voornaam
st® en invloedrijkste figuur in het diploma
tieke Europa. Het Britsche prestige, dat be
denkelijk gehavend uit den Zuid-Afrikaanschen
oorlog te voorschijn gekomen was, had zich
onder de liberale kabinetten van Campbell
Bannerman en Asquith snel hersteld. Enge
land was uit zijn isolement getreden. Zijn
politiek steunde gelijk sir Edward twee
maanden vóór hij minister werd, had aange
kondigd op vriendschap met de Vereenigde
Staten, op het bondgenootschap met Japan en
°P de entente met Frankrijk. Hij nam die
vriendschap, dat bondgenootschap en die en-
ente van zijn voorganger over; hij zelf had ze
et aangegaan. Maar hij volbracht de veel
sdao er taak- ze te handhaven. De grond-
wa?pn Van Engelands Europeesche politiek
Friwa1 .reeds gelegd door lord Lansdowne. Sir
hnvpTTH* heeIt er op voortgebouwd. Hij heeft
tewpn de grondslagen versterkt door
°PPositie der radicalen en socialisten
r,r,nlrr,,e entente uit te breiden tot Rusland,
J) rankrijks bondgenoot.
™fïpnaLae rfWereld Engeland jaren lang ver-
t- het een politiek van „splendid
isolation voerde, heeft een deel dier wereld
slï Edward Grey niet minder vinnig verweten,
dat hij Engeland een leidende plaats in de
groote Europeesche mogendheden-groepen ver
zekerd had. Dat sir Edward een onfeilbaren
blik nad op de ontwikkeling der verhoudingen
in ons werelddeel, is jjoor de gebeurtenissen
van 1914 niet bevestigd. Een in Juli afgelegde
verklaring, dat Engeland in geen geval neu
traal zou blijven, indien Duitschland den oor
log verklaarde aan Frankrijk of Rusland, zou
waarschijnlijk een catastrophe voorkomen
hebben, welke alle diplomatieke stappen van
sir Edward in de Europeesche hoofdsteden
zelfs niet hebben kunnen vertragen. In de
geestesgesteldheid, waarin Duitschland zich
toen bevond, had het er bijna recht op te
weten, wat Engeland doen zou. De eenige ver
ontschuldiging mag heeten is dat sir Ed
ward het zelf niet met stelligheid wist, aan
gezien er in het kabinet geen eenstemmigheid
heerschte.
Gok mogen wij aanemen, dat het succes,
smds 1911 door sir Edward behaald als Euro
peesch arbiter, hem een te groot vertrouwen
deed stellen in het slagen zijner bemiddelings
pogingen. Hij had eerst de entente met Frank
rijk, en na Agadir de drievoudige entente,
gebruikt als een vredes-instrument. In Novem
ber 1911 had hij zijn standpunt als volgt in
het lagerhuis geformuleerd: de Britsche
vriendschap met Frankrijk en Rusland is een
waarborg, dat geen dier landen een agressieve
politiek tegen Duitschland zou voeren; dat de
kracht van Duitschland een waarborg was dat
geen ander volk twist met dat land zou zoe
ken, maar dat als een natie het grootste leger
heeft en zijn reeds »groote marine nog uit
breidt, het vanzelf spreekt, dat andere mogend
heden op haar hoede zijn.
l ®ver het geheel overschatte sir Edward de
waarde, welke het door hem tot stand gebrach
te machtsevenwicht voor het behoud van den
Europeeschen vrede moest hebben. Uit het
feit, dat hij in 1912 de Orde van den Kouse
band kreeg (een onderscheiding, zelden ver
leend aan „commoners"), blijkt dat, ook de
ongetwijfeld zeer pacifistische liberale regee
ring, waarvan hij deel uitmaakte, een al te
groote tKteekenis hechtte aan hetgeen sir
Edward voor de pacificatie van Europa ge
daan had. De ontgoocheling volgde reeds zeer
spoedig, toen lord Haldane's historische missie
naar Berlijn niets duidelijker aan het licht
bracht, dan dat het officieele Duitsche Pac*~
fisme niet zoozeer erop gericht was Duitsch
land als welEngeland buiten een even-
tueelen oorlog te houden.
De mislukking der Haldane-missie was oor
zaak, dat in November 1912 de banden met
Frankrijk nauwer aangehaald werden, maar
het was een groote voldoening voor sir Ed
ward Grey, dat desniettemin op de door hem
bijeengeroepen en door hem geleide Balkan
conferenties te Londen de Duitsche gedele
geerden met zijn politiek harmonieerden. Het
had er inderdaad den schijn van, dat sir Ed
ward den Europeeschen toestand volkomen
beheerschte, en dat hij in staat zou zijn, den
vrede onder alle omstandigheden te hand
haven.
Deze waan is Europa ruim anderhalf jaar
daarna duur te staan gekomen. Sir Edward
was volkomen verbijsterd door de ontoeschie
telijke houding, door Duitschland in het Ser-
visch-Oostenrijksche conflict aangenomen; vol
gens de oude, beproefde, maar thans ontoerei
kende methodes poogde hij te bemiddelen
tusschen de partijen. Opnieuw hoopte hij op
een te Londen te houden conferentie als Euro
peesch arbiter het behoud van den vrede te
kunnen verzekeren. Maar, al te zeer op deze
methodes vertrouwend, verzuimde hij het
eenige te doen, waardoor een oorlog voor
komen had kunnen worden: hij liet te Berlijn
en te Weenen niet op ondubbelzinnige wijze
weten, dat Engeland in het conflict geïnteres
seerd was tot vechtens toe.
Het was een verzuim, te goedertrouw begaan
Sir Edward Grey was in Duitschland reeds de
béte noire, een half dozijn jaren vóór de groote
oorlog uitbrak. Hij was in de oogen der Duit-
schers de man der „Einkreissungspolitik", de
intrigant, die een Europeesche coalitie tegen
Duitschland organiseerde. Na 3 Augustus 1914
is de haat der Duitschers op geen man zoo
zeer geconcentreerd geweest als op sir Edward
Grey, den aarts-samenzweerder tegen Duitsch
land.
Wij mogen met gerustheid zeggen dat, welke
ernstige fouten de Engelsche diplomatie (ach-
teraf-bezien) van 1905 tot 1914 ook begaan
moge hebben, de diplomatieke conflicten nim
mer tot een bloedige wereldramp geleid zou
den hebben, indien ook in andere hoofdsteden
ministers gezeteld had J en, die sir Edward
Grey eenigszins nabij ..«amen in volmaakte
eerlijkheid, goede trouw en rechtschapen
heid. De onaantastbaarheid van zijn karakter,
de zuiverheid zijner methodes werkten op die
genen, die in hem den vijand van hun land
zagen als een roode doek op een stier. Zij
stelden hem voor als de verpersoonlijking der
Engelsche huichelarij.
Sir Edward's persoonlijk prestige is in de
eerste oorlogsjaren voor Engeland van onnoe
melijke waarde geweest in de neutrale landen,
in het bijzonder in de Vereenigde Staten en
tot op zekere hoogte ook in Italië. Hij wist
da Britsche maatregelen tegen Duitschland,
voor zoover dezen den neutralen hinderlijk
waren, te verdedigen of te rechtvaardigen met
een waardigheid en een oprechtheid, die nim
mer nalieten indruk te maken. De volmaakte
gentleman bleek, zelfs in een oorlogs-dronken
wereld, hooger aangeschreven te staan dan de
volmaakte sergeant-majoor.
Sir Edward was eerst 55 jaar, toen hij het
Foreign Office moest opgeven. Een ernstige
oogziekte had hem reeds lang belet, zijn ge
weldige taak ten volle te vervullen; solidari
teit met zijn vriend Asquith, die door North-
cliffe en Lloyd George aan den 'dijk gezet werd,
maakte het hem gemakkelijker het Foreign
Office vaarwel te zeggen. Hij diende evenwel
zijn land nog zoo vaak het een beroep op hem
deed, o.a. als buitengewoon ambassadeur te
Washington.
Maar na elf jaren lang aan de spits der Euro
peesche diplomatie gestaan te hebben, zou hij
weinig meer op den voorgrond treden. Enge
land voelde in December 1916 niet, welk zwaar
verlies het door zijn aftreden leed, en het be
gon hem te vergeten tegen den tijd dat het
hem, door de kracht der tegenstelling met zijn
opvolgers, ten volle had kunnen gaan waar-
deeren.
Grooter mannen dan hij hebben na hem
aan het hoofd van het Foreign Office gestaan.
Maar lord Balfour werd overschaduwd door
mr. Lloyd George, gelijk sir John Simon op
den achtergrond geschoven wordt door mr.
Mac Donald. Lord Curzon was als Foreign
Secretary een jammerlijke mislukking. Alleen
sir Austen Chamberlain heeft de tradities van
sir Edward Grey weder-opgevat, en teeke
nend genoeg dezelfde verguizing gevonden
in een deel van het buitenland en dezelfde
vijandschap onder de Britsche socialisten.
Slechts bij zeer zeldzame gelegenheden heeft
lord Grey zich in later jaren nog in het open
bare leven gemengd. In 1926, toen mr. Lloyd
George de algemeene staking verdedigde en
haar in de anti-Britsche Hearst pers verheer
lijkte, was lord Grey de eerste liberaal, die
hiertegen protesteerde. Onder het labour-
kabinet was hij de leider van de groep libe
rale veteranen, die eischten dat de liberalen
hun steun aan de regeering zouden onthouden,
Maar hij stond buiten de eigenlijke partij
politiek. Sprak hij een enkel maal, dan luis
terde het land naar hem met het ontzag, dat
een man, die reeds tijdens zijn leven een his
torische figuur geworden is, afdwingt.
Geen hoofdpersoon uit de oorlogsjaren is
door de tegenstanders zoo verbitterd aange
vallen als hij; sir Edward is uitgekreten ge
worden voor den eigenlijken oorlogsstichter....
tot zijn beschuldigers er hun voordeel inzagen,
de schuld op Rusland, en nog later op Poin-
caré af te schuiven. Sir Edward heeft nooit
gepoogd, zich te verdedigen.
Wanneer een gentleman gedwongen wordt,
in de buurt van de vischmarkt te komen, dan
laat hij de schreeuwende wijven schreeuwen.
WASHINGTON, 7 September. (R. O.) Vol
gens mededeelingen van den Amerikaanschen
gezant op Cuba, Welles, wordt de toestand in
het Zuiden ernstiger.
Twee Amerikanen moesten aan boord van
een Britsche vrachtboot vluchten. Twee suiker
raffinaderijen, waarvan zij de directeuren zijn,
zijn door de rebellen bezet.
Een sergeant van het leger heeft zich de
macht toegeëigend over de provincie Oriente.
Groepen gewapende studenten drongen de
woningen van kolonel Mendieta, oud-burge
meester van Havana, en van een andere be
kende Cübaansche persoonlijkheid binnen om
er vluchtelingen gevangen te nemen.
Een groep arbeiders trachtte zich meester te
maken van den directeur eener Amerikaansche
maatschappij te Havanna, die aan boord van
een stoomboot in de haven gevlucht was.
Te Santa Clara vluchtte de bedrijfsleider
van de Hunter Hicks Company aan boord van
een Britsche vrachtboot.
De revolutionnaire raad heeft 'n proclamatie
uitgevaardigd, waarin de handhaving van de
orde wordt gewaarborgd alsmede de terug
keer van de gewapende macht naar haar ge
wone commandanten.
WASHINGTON, 7 September (R. O.) Acht
torpedojagers en snelle kustbewakingsschepen
te Hampton, in Virginië, hebben order gekre
gen naar Cuba koers te zetten.
Een nader V. D.-bericht uit Washington
meldt, dat, in verband met den dreigenden
toestand op Cuba, het Amerikaansche ministe
rie van marine bevel heeft gegeven, dat alle
in de Atlantische marinehavens gestationneer-
de oorlogsschepen, zich gereed moeten houden
voor een eventueel vertrek.
In de Cübaansche wateren bevinden zich
thans in totaal reeds 20 Amerikaansche oorlogs
schepen, n.l. het slagschip „Mississippi", de
kruisers „Indianapolis" en „Richmond", 5 tor
pedojagers, 8 kustwacht-torpedojagers en
kleinere hulpschepen.
Z H de Paus heeft besloten, den 17den Octo
ber as een Geheim Consistorie te houden
waarin volgens de bepalingen van het kerkelijk
wetboek de laatste beschikkingen zullen wor
den getroffen inzake de a.s. heiligverklaringen
die plaats zullen hebben op 8 December en 1
Januari a.s.
Naar verluidt, zullen in dit Geheim ConsiS'
torie ook eenige nieuwe kardinalen worden ge'
creëerd.
Vóór de heiligverklaring plaats heeft zal er
in de maand November nog een semi-openbaar
Consistorie worden gehouden, waartoe alle
aartsbisschopen en bisschoppen, die hunne resi
dentie hebben binnen 100 mijlen van Rome
worden uitgenoodigd.
Amerika's bedoelingen
NEW YORK, 7 September (H.N.) Het doel
van het onderhoud, dat president Roosevelt met
de diplomatieke vertegenwoordigers van Argen
tinië, Brazilië, Chili en Mexico had, moet voor
al ten doel hebben gehad, te verhinderen, dat
een aan de V.S. vijandelijke stemming in de
Zuid Amerikaansche landen zal ontstaan.
President Roosevelt heeft toegezegd, dat alle
berichten, die in het departement van buiten
landsche zaken over den toestand op Cuba
worden ontvangen, ook ter kennis van de di
plomaten gebracht zullen worden.
Wat de Amerikaansche politiek ten opzichte
van Cuba betreft, deze wordt geleid door den
wensch, dat het Cübaansche volk zelf een re
geering kan kiezen, die in staat is de orde
te handhaven.
Van Cübaansche zijde wordt verklaard, dat
de staatsgreep van Maandag hieraan te wijten
is, dat president Cespedes geheel onder den
invloed van den Amerikaanschen gezant te
Havanna stond
Ook de vermindering van de soldij van het
leger heeft ontevredenheid gewekt.
Voorts ging de revolutie volgens de opvatting
van vele radicalen niet ver genoeg.
Deze radicale wenschen een algeheele ver
andering van het tegenwoordige stelsel. De be
volking koestert diepen wrok tegen de Ameri
kaansche firma's die het land jarenlang uitge
zogen hebben.
De onrust te Havanna.
NEW YORK, 7 September (R.O.) Volgens
een bericht van de „Associated Press" uit Ha
vanna hebben troepenafdefclingen hedenna-
middag machinegeweren in de hoog gelegen
plantsoenen, in stelling gebracht, rond Havanna.
In de stad doen allerlei oncontroleerbare ge
ruchten de ronde. Er wordt o.a. gezegd, dat
de Vereenigde Staten voornemens zouden zijn,
de radicale regeering tot aftreden te dwingen.
HAVANNA, 7 September. (R.O.) De mili
taire troepen zouden bevel hebben ontvangen,
om terstond van de vuurwapenen gebruik te
maken, teneinde de minste onlusten te onder
drukken.
De Fransche consul te Santiago op Cuba
heeft militaire bescherming van zijn eigen
dommen geëischt, welke met verwoesting be
dreigd worden.
De militaire autoriteiten te Santiago hebben
de bevolking gewaarschuwd, dat iedere mani
festatie met behulp van mitrailleur-vuur uit
elkander zal worden gedreven.
De verschillende stakingen duren onvermin
derd voort, zoodat de levensmiddelenaanvoer
geheel is stopgezet.
HAVANNA, 7 September. (V.D.) De linker
vleugel van de radicale geheime studenten
vereniging A.B.C. roept in een proclamatie
alle kameraden op, zich aan te sluiten bij een
beweging tegen het Amerikaansche imperia
lisme.
LONDEN, 7 September (H.N.) Het Japan-
sche ministerie van oorlog deelt mede, dat de
keizer zijn goedkeuring heeft gehecht aan het
terugtrekken van de divisie, die in Januari,
kort voor den veldtocht naar Jehol naar Mand-
sjoekoeo werd gezonden, waaruit men de ge
volgtrekking maakt dat in Japansche kringen
niet veel beteekenis wordt gehecht aan de ge
ruchten over concentraties van sovjettroepen,
aan de grens.
ROME, 7 September. (H. N.) De Pauselijke
legaat Z. H. Em. kardinaal La Fontaine en zijn
gevolg zijn hedenochtend uit Rome vertrokken
naar de Oostenrijksche hoofdstad, waar het
katholieken-congres en de herdenking van de
bevrijding van Weenen heden een aanvang
nemen.
De kerkprins werd door vele hoogwaardig-
heidsbekleeders uitgeleide gedaan, o.a. door
vertegenwoordigers van het Italiaansche leger,
de vloot en de luchtvaart.
Naar verder uit Weenen over het program
der ontvangst van den kardinaal nog vernomen
wordt, heeft de Oostenrijksche regeering den
vertegenwoordiger des Pausen en zijn gevolg
twee salon-wagens ter beschikking gesteld.
Bij aankomst aan het Oostenrijksche grens
stadion Arnoldstein, zal de kardinaal-legaat
verwelkomd worden door den Oostenrijkschen
minister Schuschnigg, een vertegenwoordiger
van het departement van buitenlandsche zaken
en een vertegenwordiger van het congres
comité.
Per specialen trein zal Z. H. Eminentie van
daar via Klagenfurt en Leoben de reis voort
zetten. In beide plaatsen zullen kerkelijke en
wereldlijke autoriteiten aanwezig zijn, om den
Pausgezant hun opwachting te maken en te
verwelkomen.
Bij de Semmering, op de grens van het Ween-
sche diocees, zal kardinaal La Fontaine wor
den verwelkomd, namens kardinaal Innitzer,
door mgr. Kamprath.
Te Weenen zullen president Miklas, kanse
lier Dollfuss en de leden van de regeering den
vertegenwoordiger van den H. Vader opwach-
ten.
De grootsche, plechtige ontvangst zal plaats
vinden op het Opera-plein, waar de kardinaal
legaat zal worden begroet, namens Weenen, na
mens allen, die aan den Katholiekendag deel
nemen, door Z. H. Em. kard. Innitzer, omgeven
door alle prelaten, die reeds, in verband met
het katholieke feest, te Weenen aanwezig zijn,
den Pauselijken nuntius Z. H. Exc. Mgr. Sibilia
en de leden van het corps diplomatique.
LONDEN, 7 September. (R. O.) Het hoofd
thema der zitting van gisteren van het Britsche
vakvereenigingscongres was de houding der
vakvereenigingen in geval van oorlog. Geëischt
werd, dat de algemeene raad bij het uitbreken
van een oorlog samen met de arbeiderspartij
den boycot van oorlogsmaatregelen en oorlogs
toebereidselen zou organiseeren.
Vele leden hielden echter een pleidooi voor
het afkondigen eener algemeene staking, zoodra
de aanvaller is vastgesteld.
De voorzitter van het vakvereenigingscon-
gres verklaarde, dat de algemeene raad het
recht heeft, bij gevaar van een oorlog een
speciale conferentie bijeen te roepen om de
maatregelen in de industrie te bespreken. Met
het oog op den wereldtoestand is hij bereid,
zulk een conferentie nog vóór het einde des
jaars bijeen te roepen. Het gevaar voor een
oorlog is heden grooter dan sinds vele jaren.
Geen internationale banden meer.
TOKIO, 5 September (V.D.) In bet Japan
sche kabinet is door het ministerie van binnen
landsche zaken een wet ter tafel gebracht,
waarin de volledige reorganisatie der vakver
eenigingen wordt ontworpen.
Internationale banden, welke ook, van de
Japansche vakvereenigingen met die in Europa
en Azië, zullen volgens deze wet onder geen
omstandigheden toelaatbaar zijn.
De vakvereenigingen moeten blijven voort
bestaan als een nationaal instrument van het
Japansche volk, teneinde een evenwicht tus
schen zekere tegenstellingen tot stand te kun
nen brengen.
Het ministerie van binnenlandsche zaken
hoopt, dat deze wet nog vóór 1 November door
de regeering zal worden aangenomen.
Zeer belangrijke gegevens.
De sub-commissie voor Nederland van de
internationale juristen-commissie deelt ons
mede:
Het is bekend, dat een internationale juris
ten-commissie gevormd is voor het instellen
van een onderzoek naar den brand in het
rijksdaggebouw te Berlijn. Deze commissie is
op verzoek van het werkcomité voor hulp aan
de slachtoffers van het Hitler-regiem ingesteld,
omdat allerwege de overtuiging bestaat, dat in
het tegenwoordige Duitschland geen objectieve
rechtspraak meer mogelijk is en dat noch de
verdachten, noch de verdedigers de vrijheid
bezitten, die noodzakelijk is om de verdedi
ging behoorlijk te voeren.
Den 2en September JA is te Parijs een ver
gadering gehouden van de juristen-commissie
onder voorzitterschap van mr. de Moro Giaf-
feri om de bijeenkomst, welke op 14 Septem
ber a.s. te Londen zal worden gehouden, voor
te bereiden.
Te Parijs is o.a. een sub-commissie benoemd,
bestaande uit de juristen mevr. Bakker-Nort,
lid van de Tweede Kamer in Nederland,
George Branting, lid van de eerste kamer in
Zweden en Pierre Vermeylen, advocaat bij het
hof van beroep te Brussel. Deze sub-commis
sie had tot taak om ter plaatse in Nederland
een onderzoek in te stellen o.a. naar het milieu,
de politieke overtuiging en het karakter van
Marinus van der Lubbe.
Herinnerd wordt aan het feit, dat behalve
van der Lubbe, Törgler en drie Bulgaren aan
geklaagd en gevangen genomen zijn in verband
met den brand in het rijksdaggebouw.
Dit onderzoek der sub-commissie heeft op
5 September te Amsterdam plaats gevonden.
Zeer vele getuigen zijn gehoord. Al het ge
sprokene werd door twee stenografen opge
nomen, terwijl door een notaris van alles een
protocol is gemaakt.
Verscheidene leden van het dagelijksche be
stuur van het Nederlandsch comité van kun
stenaars en intellectueelen voor den strijd te
gen de Duitsche terreur, o.a. de voorzitter mr.
Frans Koenen, de secretaris dr. H. Wolf en de
penningmeester Floris Vos, benevens eenige
hoogleeraren der Amsterdamsche universiteit
waren bij het onderzoek aanwezig.
Reeds thans kan verklaard worden, dat zeer
belangrijke gegevens zijn verkregen, die stellig
ertoe zullen bijdragen, de waarheid omtrent de
brandstichting aan het licht te brengen.
Op 14 September a.s. zal te Londen het on
derzoek naar de oorzaak van den brand in het
rijksdaggebouw plaats vinden door de volle
dige juristen-commissie onder leiding van een
zeer bekend Engelsch jurist. Buitengewoon
belangrijke feiten zullen daar omtrent den
brand aan het licht worden gebracht, terwijl
de resultaten van het onderzoek in Nederland
daar zullen worden medegedeeld.
De wereld zal dan zelf het antwoord kunnen
geven op de vraag aldus verklaart de Ne-
derlandsche sub-commissie of de brand in
het rijksdaggebouw te Berlijn het werk is van
de beschuldigden of van mannen die thans in
Duitschland de macht in handen hebben.
Britsche oorlogsschepen naar Aden.
LONDEN,, 7 September (V.D.) Uit Alexan-
drië wordt gemeld, dat de Britsche torpedo
jagers „Duncan", „Diamond" en „Delight wel
ke Zondag te Alexandrië zijn aangekomen voor
een bezoek, van tien dagen, gisteren naar Aden
zijn vertrokken.
Het verluidt, dat de reden voor dit spoedige
vertrek gezocht moet worden in de moeilijk
heden tusschen Saudi Arabia en Yemen.
LONDEN, 7 September. (H.N.) Uit Alexan
drië wordt gemeld, dat koning Ibn Saud voor
bereidingen treft voor een oorlog tegen den
Uman van Jemen.
Zooals hooger gemeld, hebben 3 Engelsche
torpedojagers opdracht ontvangen, naar de
Roode zee te gaan. Officieel wordt echter ver
klaard, dat dit verband houdt met de manoeu
vres in de Middellandsche Zee.
Weer een sympathie-staking.
MADRID, 7 September. (H.N.) Uit San Se
bastian wordt gemeld, dat de bij de algemeene
arbeidersunie aangesloten organisaties voor 8
September een sympathiestaking, voor de sta
kende wagenmakers hebben afgekondigd.
Waarschijnlijk zal de beweging, die door de
communisten wordt gesteund, zich tot de ge-
heele provincie uitbreiden.
KATTOWITZ, 7 September. (R.O.) In de
Mogrzijowmijn bij Sosnowitz is een ernstig
ongeluk gebeurd.
Op een diepte van vierhonderd meter waren
twaalf mijnwerkers bezig, toen plotseling een
breuk ontstond in de zoldering. Zeven hunner
slaagden erin bijtijds te ontvluchten, doch de
overige vijf werden onder de omlaag storten
de kolenmassa's bedolven.
Hoewel terstond begonnen werd met het
reddingswerk, is men er na achttien uren
zwoegen nog niet in geslaagd tot de ongeluk-
kigen door te dringen.
Er bestaat nog slechts een zeer geringe hoop
dat de mannen levend geborgen zullen kunnen
worden.
In een mijn te Kostuchna werden door het
breken van een stut twee mijnwerkers onder
neerstortende kolenmassa's bedolven en ter
plaatse gedood.
In de Radionkau-mijn is eveneens een mijn
werker door vallend gesteente getroffen. Zijn
geheel verminkt lijk kon eerst na dertigurigen
arbeid geborgen worden.
Doodvonnissen uitgesproken.
DUSSELDORF, 7 September (W.B.) We
gens den op 20 Juni van dit jaar te Erkrath
gepleegden overval op nat.-socialisten, waarbij
de S.S.-man Hilmer werd doodgeschoten en
de S.S.-man Gross gewond, zijn de beklaag
den Schmidt, Arnstedt, Masgai, Tibulski,
Rohlos, Eggers en Hupertz ter dood veroor
deeld en de metselaar Otto Lukat tot 15 jaar
tuchthuisstraf, terwijl de arbeiders Adolph
Manz sn Jozef Ssser werden vrijgesproken.
DE DOORGRAVING VAN DEN
MONT BLANC.
MILAAN, 6 September (V.D.) Volgens be
richten in Italiaansche bladen is het Italiaan
sche ministerie voor openbare werken een
nieuw plan tot doorgraving van den Mont
Blanc voorgelegd.
In tegenstelling tot de reeds jaren bestaan
de plannen bedoelt dit project niet den aan
leg van een spoorweg, maar van een auto-
weg.
De doorgraving zou voor drie kwart op
Fransch en voor een kwart gedeelte op Ita-
liaansch gebied geschieden.
De financiering zou worden verzorgd door
een Fransch-Italiaansche groep, waarbij Frank
rijk het grootste deel voor zijn rekening zou
nemen.
HERLIJN, 7 September (W.B.) In de Woens
dag gehouden zitting van de crediet-commis-
sis van het Duitsch bureau voor openbare wer
ken (Oeffa) zijn leeningen ten bedrage van
rond 18 millioen rijksmark voor een reeks be
langrijke werken op volkseconomisch en ar
beidspolitiek gebied ter beschikking gesteld.
Voor de verdere uitbreiding van de Würtem-
bergsche watervoorziening werd o.a. een be
drag van drie millioen rijksmark uitgetrokken.
De Rhein - Main - Donau - Aktiengesellschaft
ontving voor de vergrooting van de stuwdam
men Faulbach, Eichel en Lengfurt, 45 millioen
rijksmark.
De bouw van de Ostseebrücke bij Hechthau-
sen in Hannover, waartoe men reeds lang van
plan was werd, door de goedkeuring van een
leening van 45000 rijksmark mogelijk gemaakt.
Bovendien werden nog aanzienlijke bedra
gen beschikbaar gesteld voor openbare wer
ken in Hessen-Nassau, Bremen, Hamburg,
Westfalen en Saksen.
Uiteenzettingen van dr. Ley.
BERLIJN, 7 September. (V.D.) De leider
van het Duitsche Arbeidsfront, dr. Ley, zet in
de N.S.K. uiteen op welke wijze de coöpera
tieve verbruiksvereenigingen in den vervolge
zullen werken. 1200 afzonderlijke verbruiks
vereenigingen zullen aaneengesloten worden
tot een „rijksverbruikersgenootschap", waarin
de tot dusverre bestaan hebbende rechten en
aanspraken der leden der afzonderlijke ver-
eenigingen volkomen blijven behouden. Deze
nieuwe organisatie verpacht haar winkels dan
aan den middenstand met de verplichting in
te koopen bij de Centrale Vereeniging G.E.G.
en zich te onderwerpen aan de controle der
G.E.G.
Vervolgens zal overwogen worden, of men
de thans voorhanden vereeniging van den
detailhandel met deze Centrale Vereeniging
G.E.G. kan vereenigen om te komen tot een
uit verbruikers en kunstenaars samengestelde
gemengd corporatieve onderneming. Met een
dergelijk instituut zou de staat dat bereikt
hebben, wat hij voor tijden van nood en hoog
ste krachtsinspanning der natie behoeft. Hij
zou hiermede een centrale in handen hebben,
die hem een georganiseerd verdeelapparaat
waarborgt. Wanneer nu nog deze centrale
corporatie verplicht wordt in de eerste plaats
producten van handwerk te koopen, zou, ver
ondersteld, dat de waar goed en billijk is, ook
het handwerk zeker zijn van een stabiele afzet
markt.
Ook het complex der warenhuizen werd ter
sprake gebracht en men kwam tot het resul
taat, dat de oplossing van het warenhuispro-
blee'm slechts in dit kader mogelijk is. Wü
men het warenhuis tot een goede markt ma
ken, dan moet, om een gezonde concurrentie
mogelijk te doen zijn, ook hier wederom een
centrale inkoopscorporatie de kwaliteit van
het artikel gerandeeren en oneerlijke concur
rentie verhinderen.
Dr. Ley eindigt zijn beschouwingen met
heftige dreigementen tegen hen, die thans nog
op onverantwoordelijke wijze iets ondernemen
tegen de coöperatieve verbruiksorganisaties en
den strijd voortzetten. Dezulken zullen wor
den beschouwd als vijanden en dienovereen
komstig worden behandeld. Zij zullen uit het
arbeidsfront worden gezet, uit de partij wor
den gesloten en onschadelijk worden gemaakt.
BERLIJN, 7 September (R.O.) Naar de „Vos-
sische Zeitung" meldt, zijn door het Thüring-
sche ministerie van binnenlandsche zaken in
het land Thüringen alle anti-inenting-vereeni-
gingen benevens de artsenbond van tegen
standers van inenting, ontbonden en verboden
Het vermogen dezer organisaties is in be
slag genomen.
Overtredingen van dit verbod zullen streng
worden gestraft.
WEENEN, 7 September. (H.N.) Naar verno
men wordt, is de vroegere afgevaardigde Karl
Strassmayer tot commandant van het „Oosten
rijksche legioen" in Duitschland benoemd.
Te Innsbruck loopen geruchten dat dria
auto's met nationaal-socialisten over de grens
zouden zijn gekomen, om een verkenning uit
te voeren.
Te Klagenfurth heeft de politie een inval
gedaan in een drukkerij, waar millioenen pa
pieren hakenkruizen vervaardigd werden.
Deze hakenkruizen werden met duizenden
tegelijk in de stad uitgereikt. De drukker is in
hechtenis genomen.
MUENCHEN, 7 September. (V.D.) Heden
heeft een iid van de landsleiding-Oostenrijk
der N.S.D.A.P. voor den Beierschen zender een
rede gehouden over: „het ware beeld van Oos
tenrijks zelfstandigheid".
Hij betoogde o.m. dat de mandatarissen van
het buitenland dachten aan de sleutelpositie
van Oostenrijk en van dat standpunt uit de
politiek van het land leidden. „De regeering
Dollfuss moet om het zoo te zeggen Maandag
luisteren naar het bevel van den Tsjechischen
gezant, Dinsdag naar dat van den Italiaanschen
en Woensdag naar dat van den Franschen ge
zant."
WEENEN, 7 September (H.N.) De sociaal
democratische partij heeft aan den bondspresi
dent een door 1.216.000 kiezers onderteekend
manifest overhandigd, waarin op de bijeen
roeping van het parlement wordt aangedron
gen.
Het orgaan van de Heimwehr te Klagenfurth,
dat op het punt stond verboden te worden, is
thans eigendom geworden van een consortium,
waartoe ook vice-kanselier Winkler behoort.
55 nazis na middageten ziet geworden.
STUTTGART, 7 September (V. D.) In een
kamp van den arbeidsdienst der nationaal
socialistische gouwvereeniging Wuertemberg
zijn gisteren 55 van de 260 mannen, na het
middageten, ziek geworden. Zij toonden teeke
nen van vergiftiging.
Een deel der zieken werd overgebracht naar
het ziekenhuis Fuerbach, een ander deel naar
het Katharinen hospitaal te Stuttgart.
Uit het politieonderzoek is gebleken, dat hier
van levensmiddelenvergiftiging sprake is. Bij
geen der zieken bestaat levensgevaar.
LONDEN, 6 September. (V.D.) Norman Da-
vis heeft verklaard, dat hij het voornemen
heeft, gedurende zijn verblijf in Europa ook
een bezoek aan Berlijn te brengen om daar
met de leidende instanties een onderhoud te
hebben over de ontwapeningskwestie. Waar
schijnlijk zal zijn bezoek aan Berlijn plaats
vinden in aansluiting op de besprekingen te
Parijs, waarheen Davis zich de volgende week
zal begeven.
Men verwacht dat Norman Davis ook een
bezoek aan Rome zal brengen.
Met betrekking tot de bereidwilligheid van
Amerika inzake het sluiten van non-agressie
pacten verklaarde Norman Davis, dat me®
deze niet moet verwisselen met de voorstellen
voor een Europeesch pact tot wederzijdsche
steun verleening. Amerika heeft tegen een der
gelijk pact op zichzelf niets in te brengen,
maar zou er zich nooit bij aansluiten, zoodat
in dit opzicht de Amerikaansche politiek niet
is veranderd.
De Amerikaansche gezant te Bern is te Lon
den aangekomen, om met Norman Davis te
beraadslagen over den toestand in Europa en
den stand der ontwapeningsbesprekingen.
LONDEN, 7 September. (V.D.) Betreffende
het program der Engelsch-Fransche bespre
kingen, welke op 18 September te Parijs zul
len plaats vinden, schrijft de „Daily Tele-
^De 'belangrijkste punten van ondefhande-
ling zijn de bepalingen van het Engelsche ont-
werp, welke betrekking hebben op de lucht
strijdkrachten der mogelijkheden, voorts de
beperking der Europeesche militaire strijd
krachten en het Fransche voorstel voor een
automatische en regelmatige controle der be
wapening".
LONDEN, 7 September. (R.O.) Over het
gisteren plaats gehad hebbende onderhoud van
twee uren tusschen Norman Davis en
John Simon meent de „Daily Telegraph
kunnen berichten, dat de Amerikaansche ge
volmachtigde beloofd heeft, een politiek van
controle op de bewapening te zullen steunen,
onder voorwaarde dat een werkelijke vermin
dering der bewapening tot stand komt.
PARIJS, 7 September (V.D.) Minister-presi
dent Daladier heeft heden den Engelschen
zaakgelastigde te Parijs, Campbell, ontvangen.
Het onderwerp van gesprek vormde de voo -
bereiding van de op 18 September plaats heb
bende conferentie te Parijs, waaraan van En?e
sche zijde de permanente vertegenwoordiger
der ontwapeningscommissie, Eden en waar
schijnlijk Henderson, de president der ontwa
peningsconferentie zullen deelnemen.
De tegenwoordigheid van Norman Davis
schijnt eveneens vast te staan, maar waarschijn
lijk zal hij eerst aan de besprekingen deelne-
men, wanneer tusschen Engeland en Frankrij
overeenstemming is bereikt inzake de controle
kwestie. Van Fransche zijae wordt verder
beweert, dat op het programma ook de controle
op de Duitsche bewapening en de Dui'tsch-
Oostenrijksche kwestie staan en dat die kwes
ties zelfs hoofdpunten van behandeling zullen
zijn..
BOYCOT VAN INDISCHE KATOEN.
Door Japansche handelaars.
BOMBAY, 7 September. (R.O.) In Japan
wordt de boycot van Britsch-Indische katoen
uitgevoerd. Sedert het begin van deze actie
hebben de Japansche kooplieden geen enkem
baal Indische katoen besteld.
De katoen wordt thans betrokken uit Perzie,
daar de hiermede genomen proeven een be
vredigend resultaat hebben opgeleverd.
Ofschoon het vervoer van Perzische katoen
meer kost daar het eerst per trein naar Kara
chi moet worden gebracht alvorens het kan
worden verscheept, gelooft men niet, dat Japan
den boycot zal opgeven, tenzij op de confe
rentie van Simla een overeenkomst wordt be
reikt tusschen de Japansche delegatie en de
vertegenwoordigers der Indische regeering.
Japan stelt thans pogingen in het werk om
den vrachtprijs van Perzische katoen verlaagd
te krijgen en als dit lukt is de afzetmogelijk
heid voor Indische katoen zeer gering voor
de toekomst, daar de productiekosten in Perziü
i lager zijn.
