DE
BRANDSTICHTING IN
DEN RIJKSDAG
LERROUX ZET DE ANTI-RELIGIEUSE
POLITIEK VAN AZANA VOORT.
HET
PROCES
BEGONNEN
r™5 „e cSi-iss
DOLLFUSS, WINKLER,
STARHEMBERG.
DE NAZI-BESTRIJDING
IN OOSTENRIJK.
PARIJS EN LONDEN.
WAPEN-CONTROLE.
NIEUWE OPSTANDEN
OP CUBA.
VONNIS" TE LONDEN.
DONDERDAG 21 SEPTEMBER 1933
DE LAICISEERING VAN HET
MIDDELBAAR ONDERWIJS.
De zware taak der nieuwe regeering.
HET CONFLICT BIJ OOSTEN
RIJKS LEIDERS.
Een felle proclamatie van den leider
van den Heimatschutz.
drie nationaal-socialisten
DOODGESCHOTEN.
Het overleg der volken. De vrees
voor ontwapening.
„DE PERSPECTIEVEN NIET
SCHITTEREND".
AMERIKANEN VLUCHTEN AAN
BOORD VAN OORLOGS-
SCHEPEN.
De vier beschuldigde communisten
onschuldig bevonden.
VAN DER LUBBE DE WAARSCHIJN
LIJKE BRANDSTICHTER.
HET EUCH. CONGRES VAN 1934.
HAVAS OVER AMERIKA'S
STANDPUNT.
„FURORE TEUTONICO'
Dinant zal toch de inscriptie
aanbrengen.
ONDERWERELD-TERREUR IN
AMERIKA.
VAN DER LUBBE
TERECHT
STAAT
Een felle anti-katholieke campagne
van Amerika's vrijmetselaars.
ONTHULLINGEN VAN SENATOR
COPELAND.
MINDERHEDENCONGRES
BERN.
TE
MOTORRIJDER IN S. A.-COLONNE
GEREDEN.
Hulpverleening aan de slachtoffers
der hongercatastrophe in
Rusland.
DE WINTERCAMPAGNE IN
DUITSCHLAND,
(Van onzen correspondent).
Barcelona, 16 September 1933.
Zooals men zich wellicht herinnert, moet den
len October a.s. krachtens de wet op de reli-
gieuse congregaties het door religieusen gegeven
middelbaar onderwijs gestaakt worden.
Reeds in een vorig artikel hebben wij erop
gewezen, dat het vraagstuk, dat door de aan
neming van de congregatiewet werd geschapen,
uiterst gecompliceerd is, daar de staat het cul-
tureele werk der religieusen noch in kwantiteit
noch in kwaliteit kan vervangen. Het beste
bewijs hiervoor is wel, dat men de groote centra
van hooger onderwijs, welke de Jesuieten beza
ten, in scholen voor lager onderwijs heeft ver
anderd
Bang dat het bericht van de sluiting van de
scholen der religieusen, waar ruim zeshonderd
duizend kinderen onderwijs ontvangen, op de
publieke opinie een slechten indruk zou maken,
gaf de thans ten val gebrachte regeering Azana
indertijd aan de bladen bevel, dit tegen te
spreken.
Het is algemeen bekend, dat noch de regee
ring, noch door haar geschapen organismen,
welke de congregatiewet moeten uitvoeren, ook
maar bij benadering weten, hoeveel leerlingen
bij de nieuwe schoolregeling zullen worden
betrokken, hoewel in een paar dagen tot dit
doel credieten zijn goedgekeurd tot een bedrag
van. veertig millioen peseta's: eerst acht en
twintig millioen en nog eens twaalf millioen
uit de leening van vier honderd millioen voor
bevordering van de nationale cultuur.
De autoriteiten hebben nog steeds geen idee
van den omvang van het werk, dat zij moeten
verwezenlijken en daarom hebben ze dezer
dagen bevel gegeven, om een nieuw schoolre-
gister samen te stellen. Zij weten alsoluut niet
hoeveel kinderen de congregatiescholen be
zoeken maar verklaren de door de Katholie
ken gepubliceerde statistieken bij voorbaat voor
valsch.
Zooals vanzelf spreekt, is het schoolvraag-
stuk van geheel bijzondere beteekenis voor de
groote steden Madrid en Barcelona, de hoofd
stad der Catalaansche generaliteit.
De scholen te Barcelona-
Laat ons bijv. eens nagaan, wat voor toe
stand te Barcelona zal worden geschapen.
Te oordeelen naar de verklaringen van be
trokken personen, is men daar op het oogen-
blik druk bezig om de vervanging van het
onderwijs, dat tot dusver door de religieuse
orden gegeven werd, zoo spoedig mogelijk tot
een goed einde te brengen.
Wij vragen ons echter af, hoe het mogelijk
ls de religieuse onderwijzers door leeken te
vervangen. Over welke middelen beschikt men,
om zulks te verwezenlijken? Beschikken de
staat, de Catalaansche regeering of de gemeen
teraad van Barcelona over de noodige lokalen
om er de centra van onderwijs te vestigen,
welke die der religieusen moeten vervangen?
Wij zijn er zeker van, dat al deze vragen
onbeantwoord zouden blijven als wij ze recht
streeks zouden stellen aan hen die zich als ge
delegeerden van den staat of van de generali
teit bezig houden met deze kwestie, welke na
tuurlijk een groot struikelblok kan worden voor
de verdere ontwikkeling van onze cultuur.
Het totale aantal schoolgaande kinderen te
Barcelona bedraagt ongeveer 119.000. De offi-
cieele scholen (staats- en gemeentescholen)
telden het vorig jaar ongeveer 30.000 leerlin
gen; de particuliere scholen, welke zonder dat
zij een uitgesproken confessioneel karakter
hebben, toch ook geen leekenscholen zijn, wor
den bezocht door 33.000 kinderen en de onder
leiding van religieusen staande scholen door
30.000 kinderen. Het staat verder vast, dat er
het vorig jaar nog 26.000 kinderen van beider
lei kunne geen en kele school bezochten.
De gemeente Barcelona besteedt jaarlijks
aan het onderwijs een bedrag van 44.245.000
peseta's. Het ligt voor de hand, dat zij, wanneer
zij zich thans ook nog zal moeten belasten met
het onderwijs van de 30.000 leerlingen, die
thans de scholen der religieusen bezoeken, jaar
lijks tweemaal 4.245.000 peseta's zal moeten uit
geven plus een niet gemakkelijk te bepalen
maar in ieder geval zeer aanzienlijk bedrag
voor den aankoop en het onderhoud van
nieuwe scholen.
De economische toestand van de gemeente
Barcelona is nu niet direct zoo gunstig dat de
stad op het oogenblik meer dan vier millioen
peseta's aan het onderwijs kan besteden. Als
zij over voldoende middelen beschikte, dan
kon men er zeker van zijn, dat zij reeds het
vorig jaar gezorgd zou hebben voor het onder
wijs van de 26.000 kinderen die naar geen
enkele school konden gaan, om de eenvoudige
reden, dat er niet genoeg waren.
Een andere groote moeilijkheid is de ver
vanging van het onderwijspersoneel. Immers om
zich met succes aan het onderwijs te kunnen
wijden, is een voorafgaande pedagogische vor
ming noodzakelijk
Wat zullen verder de gezinshoofden doen,
k v?*1? kinderen wenschen te zien grootge-
ln ,een. milieu, dat vrij is van de smetten
- c\sme, dat toch de fundamenteele
den SpaanschentstaagtTW00rdiSe 0nderwijS Van
kin^ren tè\tMenbnaMdsheiikIare?' °m
die in allerijl worden - lnstltuten>
zinshoofden in Catalonie schijnen veeleer dat
gene te willen doen wat staat en gemeente niet
kunnen doen bij gebrek aan de noodige geld
middelen. Zeker is, dat men op alle religieuse
scholen reeds ijverig toebereidselen maakt, op
dat de religieuse onderwijzers haar nog voor
het begin van het volgend leerjaar kunnen ver
laten.
Evenals te Barcelona en in de voornaamste
andere steden van Catalonië, organiseeren de
gezinshoofden zich ook in de overige steden
van Spanje in een soort naamlooze vennoot
schappen, om voor eigen rekening de centra
Van onderwijs, welke de religieusen thans gaan
verlaten, te beheeren. Van het begin van het
volgend leerjaar af zal daarom in vele steden
het religieuse onderwijs door Katholieke leeken
worden voortgezet.
De anti-clericale Lcrroux.
Toen de regeering Azana eenmaal gevallen
was, geloofde men, dat uit de crisis een regee
ring zou te voorschijn komen, welke een beetje
meer begrip zou toonen, voor de belangen der
Katholieken en de leuze, waarvan tal van po'
litici zich den laatsten tijd bedienden: „De re
publiek voor allen", door daden zou laten vol
gen. De vorming van een nieuwe regeering
door den radicalen leider Lerroux biedt den
Katholieken echter geen enkelen waarborg.
Lerroux was de groote agitator die den ont-
zettenden kloosterbrand in de „tragische week"
van 1909 provoceerde. Lerroux en de mannen
van zijn partij waren het, die verschillende
malen een felle anti-godsdienstige campagne
organiseerden. Lerroux tenslotte was het die
bet vorig jaar op een groote meeting te Sana-
gossa, waar hij zijn program uiteenzette in een
tijd waarin men geloofde, dat zijn standpunt
geëvolueerd was naar een grootere godsdien
stige verdraagzaamheid, verklaarde, dat hij
wat den godsdienst betreft „stond op het stand
punt waarop hij steeds gestaan had", m. a. w.
dat zijn godsdienstig program onveranderd was
gebleven.
De veronderstelling ligt daarom voor de
hand, dat de congregatiewet in haar geheelen
omvang zal worden uitgevoerd.
In dit verband rijst de vraag: Waar gaat het
met de republiek naar toe?
De groote Katholieke massa van het Spaan-
sche volk, die de eerste oogenblikken aan de
zijde der republiek stond, voelt zich thans door
haar verlaten, en de ontevredenheid onder het
volk neemt steeds toe, zooals wel duidelijk
blijkt uit de jongste verkiezingen voor de
rechtbank voor constitutioneele garanties, waar
bij de Katholieken de schitterendste resulta
ten behaalden.
De nieuwe gemeenteraadsverkiezingen nade
ren en deze kunnen wel eens groote verrassin
gen brengen.
In afwachting van de dingen die komen zul
len, willen we nog even in het kort de aan
dacht vestigen op de dringendste vraagstukken,
welke de nieuwe regeering zal moeten oplos
sen, om verder maar niet te spreken over het
godsdienstvraagstuk en den argwaan welken de
aanwezigheid van senor Lerroux op den voor-
naamsten regeeringspost gewekt heeft in Cata
lonië en andere Spaansche gebieden, welke
naar een autonoom bestuur streven.
De taak der nieuwe regee
ring.
Ongetwijfeld is een van de eerste problemen
welke Lerroux zal moeten oplossen, het mijn
werkersconflict in Asturië. Gedurende de da
gen der regeeringscrisis is de mijnwerkerssta
king in Asturië min of meer op den achtergrond
geraakt, doordat de pers door andere gebeurte
nissen in beslag werd genomen maar het vraag
stuk bleef niettemin in latenten vorm bestaan.
Daar de mijnwerkersstaking geleid wordt
door de socialisten, zou het heelemaal niet te
verwonderen zijn als dezen, nu zij niet meer
in de regeering vertegenwoordigd zijn, de zaak
tot het uiterste dreven, daar zij geenerlei re-
geeringsverantwoordelijkheid meer dragen,
maar in dat geval zal de regeering natuurlijk
bepaalde wetten kunnen toepassen, welke de
socialisten indertijd zelf hebben goedgekeurd.
Een ander probleem, dat om een oplossing
vraagt, is dat van de valorisatie der openbare
diensten, welke door de Madrileensche regee
ring aan de generaliteit van Catalonië zijn
overgedragen. De nieuwe minister van finan
ciën, senor Lara, kent dit vraagstuk door en
door. Hij heeft het indertijd grondig bestu
deerd met den vroegeren minister van finan
ciën, senor Vinuales.. Men gelooft daarom, dat
het voor senor Lara gemakkelijker zijn zal een
oplossing voor dit probleem te vinden.
De nieuwe regeering zal verder een oplos
sing moeten vinden voor het netelige vraagstuk
van Sevilla, waarvaneen afgevaardigde in de
nieuwe regeering is opgenomen, n.l. Martinez
Barrios, die zich verplicht heeft, aan de eischen
der Andalusische hoofdstad voldoening te ge
ven. Het werk van senor Barrios kan in dit op
zicht geen moeilijkheden ondervinden, want
de vertegenwoordigers van Sevilla wijzen met
recht erop, dat als Madrid millioenen uitgeeft
voor de centralisatie der spoorwegen, waarbij
het een speciale subsidie krijgt van den staat
als hoofdstad des lands, Sevilla eveneens recht
heeft op financieelen steun van de zijde der
regeering.
Rechts noch links sympathie
Op wier steun zal de regeering Lerroux, zoo
vragen wij ons af, bij de uitvoering van deze
moeilijke taak kunnen rekenen.
Het vertrouwen dat bepaalde rechtsche groe
pen in Lerroux gesteld hadden, is, naar het
ons toeschijnt, reeds geheel verdwenen, sinds
de nieuwe minister-president heeft verzekerd,
dat hij dezelfde anti-religieuse politiek zou
volgen als de voorgaande regeering.
Wat verder de medewerking der autonome
gebieden betreft, al is een vertegenwoordiger
der „Esquerra Catalana" door Lerroux in het
nieuwe ministerie opgenomen, het geheele po
litieke leven van den nieuwen premier is
niettemin een bewijs van de geringe genegen
heid, welke hij steeds voor de nationale min
derheden gehad heeft. Een teeken van gema
tigdheid is daarentegen, dat hij ook een ver
tegenwoordiger der rechtsche Liga Catalana
heeft uitgenoodigd aan de regeering deel te
nemen.
De uiterste linkerzijde zal in den nieuwen
premier een politicus zien, die geen enkel mid
del verwaarloosd heeft om aan de macht te
komen, zij zal tevens constateeren, dat hij bijna
veertig jaar in de oppositie heeft moeten staan,
dingen belovend, welke moeilijk te verwezen
lijken zijn en zij zal wel niet gelooven, dat hij
naar zijn vroegere periode van revolutionnaire
stakingen en „tragische weken" teruggekeert.
Een Katholiek Catalaansch blad zegt over de
nieuwe regeering: Als wij den tegenwoordSgen
politieken toestand objectief beschouwen, kun
nen wij er niets anders in zien dan een voort
zetting van Spanje's geschiedenis, welke sinds
het bewind van Philips IV slechts geïnspireerd
schijnt te worden door den zuiver centralisti-
schen en practisch destructieven geest van den
hertog van Olivares.
Zooals vanzelf spreekt zijn het thans niet de
koningen die de ministers benoemen maar het
gebrek aan politieken zin bij de massa brengt,
enkel en alleen mannen als Lerroux aan het
bewind, die met al zijn bekwaamheden den toe
stand van het land niet zal verbeteren maar
die, terwijl hij de uiterst linkschen versterkt,
aan de rechtsche groepen, welke op hem ver
trouwd hadden, hoe vreemd dit ook moge schij
nen, een allerverschrikkelijkste desillusie zal
bereiden.
WEENEN, 20 September (W.B. Op de heden
gehouden bestuursvergadering der christelijk-
socialen is bondskanselier dr. Dollfuss niet ver
schenen. Blijkbaar wijl zijn onderhandelingen
met vice-kanselier Winkler en Starhemberg
nog niet tot een resultaat hebben geleid. Ver
moedelijk is dit ook de reden, waarom de tegen
heden-middag bijeen geroepen ministerraad,
niet heeft plaats gehad.
Teekenend voor den politieken toestand is
een oproep van Starhemberg aan de „kame
raden in de Heimschutz", waarvan een
Oostenrijksch avondblad heden melding maakt.
„Een geweldige opwinding over de volkomen
onbegrijpelijke en voor ons onaanvaardbare uit
latingen van vice-kanselier Winkler heeft u aan
gegrepen", aldus in bedoelden oproep.
„Gij hebt gestreden voor de vrijheid en onaf
hankelijkheid van Oostenrijk, om er een zelf
standigen, fascistischen staat te stichten.
„De poging, om onder een of andere nieuwe
benaming het oude corruptie systeem weer in
te voeren, is een ongehoorde streek, die haar
weerga niet vindt en waartegen de Heimat
schutz met de grootste beslistheid in verzet zal
komen".
WEENEN, 19 September (V. D.). Volgens al
hier ontvangen berichten is het in het plaatsje
Wolfsegg, het centrum van het Wolfsegg-
Brauntaler Kolendistrict, en in het naburige
plaatsje Kohlgrube Zondag en in den afgeloo-
pen nacht tot ernstige botsingen gekomen tus-
schen Heimwehrlieden en nationaal-socialisten,
welke botsingen eindigden met een gewapend
ingrijpen van de gendarmerie. Hierbij werden
drie nazi's neergeschoten en 8 anderen zwaar
gewond.
In het kolendistrict was het twistpunt de
kwestie van een sympathiestaking voor de
Stiermarksche mijnwerkers. Het kwam tot op
gewonden tooneelen, daar de in de vrije vak-
vereeniging georganiseerden het door de natio
naal-socialisten voorgestelde parool niet wilden
accepteeren.
Zondagavond nu kwam het tot een vechtpar
tij, waar de gendarmerie ingreep en vier na
zi's arresteerde. In den nacht op Dinsdag wer
den twee Heimwehrlieden door nazi's aange
vallen. Zij vluchtten een herberg binnen, ach
tervolgd door nationaal-socialisten. Intusschen
waren de Heimwehrlieden door de achterdeur
ontkomen. De achtervolgers trokken^ toen naar
een andere herberg, waar de inmiddels ge
arriveerde gendarmerie hen wilde arresteeren.
De nazi's verdedigden zich met bierglazen en
verwondden drie gendarmen aan het hoofd.
Deze losten daarop eenige schoten in de
lucht, hetgeen echter geen succes had, doch de
aanvallers nog meer verbitterde. Hierop scho
ten de gendarmes op hun aanvallers. De S. A-
leider Franz Seiringer werd op slag gedood.
Zijn broer kreeg een schot in het been en de
S. A.-mannen Rudolf Eichinger en Ruber wer
den eveneens zwaar gekwetst. De zwaargewon
den werden naar het ziekenhuis in Wels over
gebracht.
Voorloopig schijnt geen levensgevaar aanwe
zig te zijn. De betrokken districtsautoriteit
heeft den regeeringscommissaris naar Wolfsegg
gezonden, waar een groot aantal nazi's is ge
arresteerd.
LONDEN, 20 September. (R. O.) Sir John
Simon zal, einde dezer week, met Eden naar
Parijs vertrekken en vandaar naar Genève, om
deel te nemen aan de zitting van den volken
bondsraad.
Hij zal van zijn oponthoud te Parijs gebruik
maken, om het Britsche standpunt uiteen te zet
ten ten aanzien van de Fransche plannen, door
Eden heden in den Britschen ministerraad uit
voerig meegedeeld.
Dit onderhoud zal dan een formeel karakter
hebben.
Met stelligheid wordt in welingelichte krin
gen tegengesproken, dat de Fransch-Engelsche
besprekingen van j.l. Maandag op een conflict
zouden zijn uitgeloopen.
Men erkent in kringen, waar men het verloop
der gebeurtenissen aandachtig volgt, dat de
vooruitzichten der ontwapening niet zoo schit
terend zijn, als de vredesvrienden wel zouden
wenschen, maar men gelooft, dat eenige regee
ringen juist in dit feit aanleiding zullen vin
den, om des te krachtiger te werken aan het
totstandbrengen van een ontwapeningscon
ventie, ook al is deze dan niet zoo effectief,
als men aanvankelijk had durven hopen.
De besprekingen, in den aanvang dezer week
te Parijs gehouden, waren weinig meer dan
een voortzetting van de onderhandelingen van
Juni j.l.
Men is voorts van meening, dat Italië de
hand heeft in de thans overal gevoerde ontwa
peningsonderhandelingen en wijst erop, dat
dit land met Duitschland zekere contracten
heeft, die het in staat stellen, grooten invloed
uit te oefenen. Zeker is, dat de Fransch-Ita-
liaansche relaties buitengewoon verbeterd zijn.
Van die verbeterde atmosfeer wil men gaar
ne het beste hopen, zonder nochtans uit het
oog te verliezen, dat in Duitschland iets veran
derd is en dat daar zekere uitdagende uitdruk
kingen gebezigd zijn, die in Frankrijk, voor
welk land men groote sympathie betuigt, een
gevoel van ongerustheid hebben teweegge
bracht.
W
WASHINGTON, 20 September. (R.O.) Het
staatsdepartement ontvangt steeds talrijke in
lichtingen, welke er op wijzen, dat de wanor
delijkheden in het Cubaansche binnenland
steeds dreigender worden en dat een groot aan
tal Amerikanen reeds een toevlucht zocht op
de Amerikaansche oorlogsschepen.
HAVANNA, 20 September. (R.o. Zes hon
derd soldaten, studenten en arbeiders, gewa
pend met twaalf mitrailleurs, hebben, nabij de
stad' Zavas, vijf honderd rebellen onder leiding
van Hernandez omsingeld. Een deel der op""
standelingen heelt zich overgegeven.
Naar verluidt zijn bij Tamarindo door twee
elkaar bestrijdende troepen schoten gewisseld.
In verband met de talrijke stakingen over
heel het land, heeft de regeering besloten, met
ingang van 20 October den achturendag ba te
voeren.
LONDEN, 20 September. (R.O.) De juridische
onderzoekingscommissie inzake den rijksdag
brand is tot de conclusie gekomen, dat van
der Lubbe geen lid, doch tegenstander van de
communistische partij was.
Tusschen de communistische partij en den
brand in het rijksdaggebouw kon in geen en
kel opzicht eenig verband worden gevonden.
De beschuldigden' Torgler, Dimitroff, Popoff
en Taneff moeten niet alleen worden be
schouwd als geheel onschuldig ten aanzien van
datgene, waarvan zij beschuldigd worden, doch
tevens als op geen enkele wijze, direct of in
direct, bij den brand betrokken.
Er bestaan ernstige redenei^, te veronder
stellen, dat de rijksdagbrand werd aangesto
ken door, of op verantwoording van, leidende
persoonlijkheden der nationaal-socialistische
partij.
Uit documenten en getuigenverklaringen,
welke in het bezit zijn van de commissie blijkt,
dat van der Lubbe de misdaad niet alleen zou
hebben kunnen begaan, dat zulk een brand op
zulk een oogenblik grootelijks in het belang
van de nationaal-socialistische partij was en
dat het volgens een onderzoek van alle mo
gelijkheden, om het rijksdaggebouw te betre
den of te verlaten, hoogstwaarschijnlijk is, dat
de brandstichters gebruik hebben gemaakt van
de onderaardsche gang, welke van de woning
van den president van den rijksdag naar het
rijksdaggebouw leidt.
PARIJS, 29 September. (R.O.) Volgens een
mededeeling van Havas is het Amerikaansche
standpunt in het vraagstuk der bewapenings
controle na de besprekingen, die gisteren met
Norman Davis hebben plaats gehad, niet ver
anderd, doch de opvatting van Amerika bena
dert vrij dicht het Fransche standpunt. De
meeningsverschillen betreffen hoofdzakelijk de
uitvoeringsbepalingen.
De Fransche voorstellen ten aanzien van
controle-gelijkheid en het toepassen van sanc
ties konden niet de goedkeuring van Amerika
verkrijgen.
Norman Davis, de speciale Amerikaansche
gezant zal einde dezer week naar Geneve ver
trekken, waar hij besprekingen zal voeren
met de leiders der Italiaansche en Duitsche
delegaties.
DINANT, 19 September. (R.O.) De gemeen
teraad van Dinant heeft met algemeene stem
men en twee onthoudingen besloten de inscrip
tie „furore teutonico" toch te doen aanbrengen
op een monument voor de burgers, die gedu
rende den oorlog te Dinant zijn gevallen. Zoo
als men weet, is een comité opgericht, dat zich
voorstelt zulk een monument op te richten.
Men zal zich herinneren, dat de Belgische
regeering onlangs had te kennen gegeven, dat
zij het in 's lands belang achtte, de bedoelde
inscriptie niet op het gedenkteeken aan te
brengen.
Het geweldige enthousiasme, waarmee de
Katholieken van de Zuid-Amerikaansche sta
ten zich gereed maken, om het internationaal
Eucharistisch congres zoo schitterend moge
lijk te doen slagen, een taak, waarvoor ook
niet-katholieken ijveren, heeft ook zekere
vrij denkers,kringen in beroering gebracht, en
men heeft zelfs een comité van verweer ge
sticht waarin verschillende professoren der
universiteit zitting hebben genomen.
Tevens is er in de pers een felle campagne
geopend, waarbij getracht wordt, om de katho
lieke kerk in een zoo ongunstig mogelijk dag
licht te stellen.
De actie wordt geleid door den bond vap
vrijmetselaars en de liga tot bescherming van
de rechten van den mensch.
Men is zelfs voornemens, om, tegelijk met
het Eucharistisch Congres, een congres van
vrijmetselaars en vrijdenkers bijeen te roepen.
De uitnoodigingen voor dit congres zijn reeds
verzonden aan de vooraanstaande vrijmetse
laars in de Vereenigde Staten en zelfs ook tal
van studenten.
In katholieke kringen hoopt men, dat de na
tionale beweging, die ook in Brazilië steeds
meer veld wint, zal weten te verhinderen, dat
de actie van communisten en vrijdenkers tot
eenig resultaat zal leldea»
WASHINGTON, 20 September. (R.O.) Vol
gens een statistiek van senator Copeland, voor
zitter van de senaatscommissie inzake „racke
teering", wordt een vierde van eiken dollar
in de Vereenigde Staten betaald aan afpersers.
Jaarlijks wordt ongeveer 10.000.000.900 dol
lar of 14 van het inkomen aan de onderwereld
betaald.
Dit euvel heeft thans een graad bereikt,
waarin het in alle Amerikaansche huishou
dens merkbaar wordt door de verhoogde prij
zen van de verschillende levensbenodigd
heden. Als voorbeeld noemt Copeland den
handel in gevogelte. New-York gebruikt jaar
lijks voor ruim 100 millioen dollar aan gevo
gelte, dat uit het Westen des lands wordt aan
gevoerd.
De schippers en vrachtrijders kunnen even
wel slechts bepaalde karren en kisten mede-
nemen, anders bereiken de eenden en kippen
nooit hun bestemming.
Een vriend van Copeland bezit een kantoor
gebouw op de Fifth Avenue. Kort geleden liet
hij den gevel verbouwen. Eenige dagen latei-
vervoegde zich een man bij hem, die vroeg, of
hij zich niet wilde aansluiten bij een bescher-
mingsvereeniging. Dit werd evenwel gewei
gerd. Den volgenden dag waren alle ruiten
gebroken.
De eigenaar was verzekerd en de verzeke
ringsmaatschappij herstelde de schade. Den
volgende.dag waren de ruiten evenwel op
nieuw gebroken en de verzekering weigerde
voor de tweede maal te betalen.
Nu moet de man, om gespaard te blijven van
verdere ruitenvernieling, een wekelijksche bij
drage aan de onderwereld storten.
Hotel-eigenaars worden gedwongen, zekere
wasscherijen te gebruiken, indien zij niet wil
len, dat hun linnengoed vernield wordt.
De wasscherijen moeten echter weer hun
materiaal bij bepaalde personen koopen, an
ders wordt bij hen het linnengoed vernield.
Senator Copeland stelt thans voor, om in
elke wet van de N.R.A. een clausule op te ne
men, waarbij verboden wordt, bijdragen te ge
ven aan de onderwereld.
LEIPZIG, 21 September (W.B.) Reeds ander
half uur voor den aanvang van het rijksdag
brand-proces hadden zich hedenmorgen de
eerste nieuwsgierigen voor het gerechtsgebouw
verzameld.
Op den „Reichsgerichtsplatz" zelf zijn zoo
goed als geen afzettingsmaatregelen genomen;
daarentegen is de controle aan het hoofdpor
taal en aan den ingang van de zaal zeer streng.
Aan het hoofdportaal worden alle bezoekers
naar wapenen gefouilleerd.
Op het hulppostkantoor, in de groote wacht
kamer en in de perskamer heerscht groote be
drijvigheid.
Om half negen werden de bezoekers de zaal
binnengelaten. Tegenover de zetels der rechters
bevinden zich aan vijf groote tafels ongeveer
tachtig persvertegenwoordigers, de overigen
hebben op de eerste beide toéschouwersbanken
plaats genomen.
Tegenover de bank der beklaagden zijn de
deskundigen, een deel der uitgenoodigde rechts
geleerden en andere gasten ondergebracht.
Om 9 uur 15 verschenen de rechters met den
voorzitter dr. Buenger. De deelnemers aan het
proces en het publiek verhieven zich van hun
zetels en begroetten het hof met den Duitschen
groet.
Het proces wordt o.m. ook bijgewoond door
de vrouw van Torgler en een stiefbroer van
Van der Lubbe, T. C. Peute.
Alle plaatsen in de zaal zijn thans bezet.
Bij de tafel der rechters en ook in de daar
tegenover gelegen ruimte voor de toeschouwers
zijn telefoontoestellen, filmapparaten en mach
tige schijnwerpers geplaatst.
Alle tafels zijn met groen laken bespannen.
Voor den voorzitter, den „Oberreichsanwalt",
de beklaagden en de verdedigers zijn micro
foons opgesteld.
Aanvullende details over t
begin der zitting.
LEIPZIG, 21 September (W. B.). Voor het
begin van het rijksdagbrandproces deelde de
voorzitter van het college van rechters, dr.
Buenger, mede, dat ook de persvertegenwoor
digers slechts gedurende de pauze de zttings-
zaal mogen binnenkomen of verlaten.
De eerste pauze zal na twee uur worden ge
houden.
De president begon dan met de behandeling
van het proces. Hij riep de namen op van de
voorgeleide beklaagden, die de een na den an
der opstonden. Beklaagde Torgler boog op
staande voor de rechters.
Als deskundige is voorloopig alleen dr. Bonn
aanwezig.
Van de 120 getuigen zijn er voor den eersten
dag slechts zes gedagvaard, onder wie eenige
politiemannen en een hoofdwachtmeester.
President dr. Buenger deelde voorts nog mede
dat van 11 October af de behandeling in het
rijksdaggebouw te Berlijn zal plaats hebben.
Verder verklaart dr. Buenger, dat het rijks-
■gereohtshof steeds zonder stoornis en opwin
ding heeft kunnen rechtspreken en hij hoopte
daarom, dat ook ditmaal geen onregelmatig
heden zullen plaats hebben.
Het gerechtshof verwacht, dat gedurende het
proces uit het publiek geen uitingen van goed-
of afkeuring en ook geen blijken van verwon
dering gehoord zullen worden. De beklaagden
zullen volgens de Duitsche wet berecht worden.
Het zal niet noodig zijn, hier nogmaals te
verklaren, zeide hij, dat de verdediging der
beklaagden geheel volgens het Duitsche recht
en gewoonte zal plaats hebben.
Tenslotte verzocht dr. Buenger nogmaals, niet
gedurende de behandeling de rechtszaal te ver
laten.
De beklaagden verschijnen.
Enkele minuten voor negen filtsten de lich
ten der schijnwerpers aan. Door een kleine
deur links en naast de tafel van het hof ver
schenen de beklaagden: in de eerste plaats
van der Lubbe, die in de eerste rijen plaats
nam.
Rechts en links van hem namen plaats een
politiewachtmeester en een zaalwacht.
Vlak bij van der Lubbe, zit Torgler, die in
het burger gekleed is, evenals de aange
klaagde Bulgaren.
Terwijl van der Lubbe voor zich uitstaarde,
bekende andere aangeklaagden ln de zaal
rond.
Voor de beschuldigden hebben de verdedi
gers plaats genomen, het permanente lid van
de „Anwaltschaft" Seuffert, voor van der
Lubbe, advocaat dr. Sack, voor Torgler en dr.
Teichert voor de Bulgaren, die zich op de
tweede rij der aangeklaagdenbank bevinden.
Na de beklaagden betrad de „Oberreichs
anwalt" in wijnroode toga de zaal, daarna in
zwarte toga dr. Parisius. Door een zich achter
de tafel der rechters bevindende deur, waarop
terstond alle schijnwerpers gericht werden, be
trad het hof om 9 uur 10 de zaal met aan
het hoofd senaatspresident dr. Buenger. Alle
reohiters dragen de roode toga, met witte bef.
De president beëedigde eerst de beide tol
ken voor de Nederlandsche en Bulgaarsche
taal. De tolken stelden na ondervraging van
de aangeklaagden vast, dat van der Lubbe
bijna geen Duitsch verstaat, Dimitroff en
Popoff nog minder en Taneff in het geheel
niet.
De acte van beschuldiging.
Nadat de tolken in het kort den inhoud van
de acte van beschuldiging aan de beklaagden
hadden medegedeeld, werd deze in het Duitsch
voorgelezen. Alle aangeklaagden worden ervan
beschuldigd door een en deelfde voortgezette
handeling ten deele gemeenschappelijke po
gingen te hebben aangewend, om de constitu
tie van het Duitschij rijk door middel van
geweld in gevaar te brengen. Hun wordt dus
hoogverraad verweten.
De aanstichting van den brand in den rijks
dag heeft volgens de acte van beschuldiging
plaats gehad met de bedoeling, daardoor een
oproer te veroorzaken.
Van der Lubbe wordt bovendien beschul
digd van poging tot brandstichting in het
stadhuis en het stedelijk slot.
Ook dieze brandstichtingen zouden gepleegd
zijn, met het doel, een oproer te veroorzaken.
De strafbare daden vallen onder de strafwet.
Voor de vonnissing der aangeklaagden wordt
ook rekening gehouden met de verordening
van den rijkspresident ter bescherming van
volk en staat en met de nieuwe wet betref
fende voltrekking van de doodstraf.
De voorzitter wees daarna erop, dat be
klaagde van der Lubbe, nadat hij een aanbod
van den Nedjsrlandschen advocaat Pauwels
ontvangen had, de volgende schriftelijke ver
klaring heeft afgegeven:
„Ik wensch geen verdediger, ik wil ook niet
nog eens over de zaak nadenken, ik blijf
veeleer bij het besluit, dat ik geen verdediger
hebben wil".
Senaaspresident Bueuger verzocht daarop,
aan van der Lubbe te vragen, of hij deze ver
klaring vrijwillig heeft afgegeven.
Van der Lubbe ontwoorde bevestigend:
Hierna werd overgegaan tot het verhoor der
beklaagden.
Van der Lubbe gaf zijn antwoorden met zeer
zachte stem en was nauwelijks te verstaan.
Uit het verhoor bleek, dat de vader van be
klaagde koopman is en dat een deel van zijn
kinderen indertijd in een opvoedingsgesticht
zijn verpleegd. Van der Lubbe heeft de lagere
school bezocht en verklaarde, dat hij een
goed scholier geweest is. Later leerde hij met
selen en is Rij ook als metselaar werkzaam
geweest, zonder dat hij een poging gedaan
heeft om voor vast werk te vinden.
Ongeveer in 1928 kreeg hij kalk in zijn
oogen. Wegens dit ongeval ontving van der
Lubbe een rente van zeven gulden. Later
heeft hij een buitenlandsche reis gemaakt en
ook Frankrijk bezocht, waarna hij weder naar
Nederland is teruggekeerd.
In 1930 had hij de bedoeling van Frankrijk
uit het Kanaal over te zwemmen, daar toen
maals daarvoor een prijs was uitgeloofd. We
gens een boven het Kanaal woedenden storm
had hij zijn plan niet uitgevoerd.
In het voorjaar van 1931 wilde hij met een
vriend een groote reis te voet ondernemen
door Europa en ook door Rusland. Deze reis
zou gefinancierd worden door den verkoop van
ansichtskaarten. Zijn vriend was echter weder
van zijn plan teruggekomen, zoodat hij alleen
op reis ging.
President Bueuger stelde vast, dat de pas,
welke van der Lubbe b ijzijn arrestatie werd
afgenomen, ongetwijfeld echt was.
Op de foto, welke hem eveneens werd af
genomen, is hij tezamen met zijn reisgezel Bel
gara afgebeeld. Deze reisgenoot heft op de
foto de hand tot den rood-frontgroet omhoog.
Dit wijst erop, dat ook hij communist was.
De beklaagde had een pas aangevraagd voor
Rusland, maar er is niets van gekomen, wijl
de kosten voor de reis te hoog waren.
(Ongecorrigeerd)
HAARBURG—WILHELMSBURG, 20 Sep
tember.. (W.B.) Gisteravond is een motorrijder
in een S. A.-colonne gereden, welke mar
cheerde in de richting van Haarburg.
Zes S. A.-mannen werden gewond, waarvan
drie zoo ernstig," dat zij naar het ziekenhuis
moesten worden vervoerd. Een S. A,-man is
aan zijn verwondingen bezweken.
De motorrijder, die eveneens gewond in het
ziekenhuis moest worden opgenomen, ver
klaarde niet te weten, hoe het ongeluk gebeurd
was.
BERN, 19 September (V.D.) In de heden ge
houden slotzitting van het gisteren te Bern
begonnen minderhedencongres heeft de afge
vaardigde Macha van de Tsjechische minder
heid in Oostenrijk, gewezen op de moeilijke
ontwikkeling van de organisatie der volksge
meenschap en bracht klachten uit over de be
handeling van Tsjechische minderheden in
Oostenrijk.
Een Duitsche afgevaardigde uit Roemenië be
toogde, dat de Duitsche groepen vasthouden aan
de totdusverre door het congres vastgestelde
beginselen.
Het-congres heeft een resolutie aangenomen
in verband met de hongercatastrophe in Rus
land, in welke dank gebracht wordt aan hen,
die zonder onderscheid van geloof of natio
naliteit opriepen tot hulpverieening aan dege
nen, die met den hongerdood in Rusland be
dreigd worden. Het congres zal zijnerzijds al
het mogelijke doen, om de hulpverleening te
steunen.
Aan het einde der zjtting deed het congres,
naar een Wolff-bureau nog meldt, eenstem
mig een beroep op de leiding der christelijke
kerken, waarbij erop werd aangedrongen, dat
in alle landen het principe, volgens hetwelk
het godsdienstonderwijs in de moedertaal moet
worden gegeven, practisch zal worden toege
past.
VONNISSEN IN HET BOTTROPPER
MOORDPROCES.
ESSEN, 20 September (W.B.) In het proces
tegen de communisten, die in den nacht van
24 op 25 December 1932 den mijnwerker Vin-
zent Sozorok te Bottrop hebben vermoord, wer
den de hoofdbeklaagden Kubek en Siegfried
Schlossarek ieder tot 15 jaar tuchthuisstraf ver
oordeeld.
De beklaagde Kozielski kreeg tien jaar en
de koopman Paul Schlossarek één jaar tucht
huisstraf.
„Met Hitier tegen honger en koude".
BERLIJN, 20 September. (W.B.) Zooals reeds
is aangekondigd, vindt binnen het kader van
den grooten propaganda-veldtocht van het
rijksministerie van volksvoorlichting en pro
paganda tegen honger en koude, een groote
actie plaats van het Duitsche arbeidsfront on
der het motto: Wij helpen in de bedrijven.
In verband hiermede heeft de leider van het
arbeidsfront, dr. Ley, een proclamatie uitge
vaardigd, waarin o.a. wordt verklaard, dat
geen enkel bedrijf in Duitschland onberoerd
mag gelaten worden.
„Ikzelf, aldus dr. Ley, zal met de leiders van
de bonden van het Duitsche arbeidsfront dag
aan dag in de weer zijn en ik verwacht, dat
alle dienstinstanties en sprekers van het Duit
sche arbeidsfront hetzelfde zullen doen.
Wij willen den werkenden menschen in de
bedrijven de handen reiken en ze drukken.
Het moet worden waargemaakt, dat in dezen
winter geen enkele volksgenoot honger en kou
de lijdt. De vroegere machthebbers hadden het
woord „socialisme" op de lippen, wij wülen
het omzetten in de daad.
Voorwaarts, met Hitier, tegen honger en
koude".
Wijziging der werkloozenzorg.
BERLIJN, 20 September. (V.D.) De rijksre
gering heeft een wet over wijzigingen in de
werkloozenzorg aangenomen, die binnenkort
zal wordep gepubliceerd.
Door deze wet worden land- en boschbouw
en binnenvisscherij uitgezonderd van de werk
loosheidsverzekering. Werknemers en werkge
vers in deze bedrijven behoeven dus geen bij
dragen voor die verzekering te betalne.
De financiering der werkloozenzorg is gedeel
telijk gewijzigd. Terwijl de lasten der crisis-
voorzorg tot dusverre voor viervijfden door 't
rijk en voor éénvijfde door de gemeenten wer
den gedragen, komen deze lasten voortaan voor
rekening van het rijksbureau voor arbeidsbe
middeling en werkloozenverzekering. De ge
meenten zijn van deze lasten dus bevrijd. Ook
de bijdragen der gemeenten in den steun der
„Wohlfahrts"-werkloozen zijn verminderd.
De wet zal op 1 October a.s. in werking tr«-
.i;.r
