WAT DEED VAN DER LUBBE VOOR
DEN BRAND TE BERLIJN
SPANNING OM
TORGLER.
ROME EN RUSLAND.
DE VEERTIENDE
ASSEMBLEE.
DINSDAG 26 SEPTEMBER 1933
TORGLER WORDT VERDER
VERHOORD.
Dr. Sack verdedigt hem „als mensch
en als communist".
'S PAUSEN BEZOEK AAN DE
MARIA MAGGIORE.
VASTGESTELD OP 11 OCTOBER.
DE A.S. CONSISTORIES.
KARD. CAPOTOSTI DATARIUS
VAN ZIJNE HEILIGHEID.
ZIlfriNG VAN HEDEN
NAAR EEN REGELING DER
BETREKKINGEN
CHINA'S OOSTERSPOORWEG.
GROEIENDE SPANNING TVSSCHEN
RUSLAND EN JAPAN.
CHARLES TE WATER VOORZITTER.
DE DUITSCHE VLUCHTELINGEN.
Het Nederlandsch initiatief
te Geneve.
DE KATHOLIEKE PERS IN
DUITSCHLAND.
MINISTER COLIJN TE LONDEN.
Besprekingen over economische
conferentie.
LINDBERGH TE MOSKOU
GEDAALD.
WEER EEN INCIDENT AAN DE
DUITSCH—ZWITSERSCHE
GRENS.
Verscheiden Russen door Japanners
gearresteerd. Fel protest van
Moskou.
THEATER-DIRECTEUR OsCAR
DUFRENNE VERMOORD.
Instructies van den bisschop van
Regensburg.
DE DUITSCHE BALLON TE
BERVICK.
De inzittenden spionnen
DE OPPOSITIE IN IERLAND.
OOK EEN „NATIONAL RECOVERY
ACT" IN IERLAND
ORKAAN IN N.-OOST MEXICO.
Talrijke slachtoffers.
HIJ WIST ZELFS HET HOF
TE BOEIEN.
De gedragingen van v. d. Lubbe.
hulp gehad, zonder dat zij eenigen invloed op
de berichtgeving uitgeoefend hebben, of ge
poogd hebben zulks te doen.
LEIPZIG, 25 September. (VAN ONZEN COR
RESPONDENT.) Wat het verhoor der Bulgaren
te Leipzig betreft, kan men zeggen, dat het
dessert hier voor de soep opgediend is. Nadat
de telkens van brutaliteit overschuimende Di-
mitroff weder eenige kleine botsingen met den
president gehad had, zulks in verband met het
verhoor van zijn zuster, welk verhoor overigens
niets nieuws aan het licht bracht, was het
woord weer aan den langdradigen Popoff.
Popoff is veel soepeler dan Dimitroff en daar
om gelukte het hem Zaterdag telkens om door
de mazen te kruipen van het net, dat het hof
over hem gespannen heeft en toch nog lange
redevoeringen te houden.
Heden was de president ook te zijnen op
zichte veel straffer geworden, en aldus werden
Popoff's woordenbanjirs telkens gestuit. Daar
na kwam als Bulgaar no. 3 de schoenmaker
Taneff aan het woord en toen werd de ver
handeling geheel en al belangeloos.
Maar met een ruk draaide het blad zich om,
toen eindelijk Torgler aan de beurt kwam om
het noodige over zijn persoon te zeggen. Toen
Torgler van zijn zetel oprees, ontstond er een
voelbare stilte in de zaal en een spanning, die
zich van hier over de geheele wereld voort
plantte. Want al wat liberalistisch, socialistisch
of communistisch voelt, al wat over de heele
aarde anti-Duitsch is, en al wat anti-fascistisch
of anti-nationaal-socialistisch ingesteld is, heeft
zijn hoop op Torgler gesteld.
Het was duidelijk merkbaar, dat ook het hof
en de president onder den indruk van het ge
wicht des oogenbliks geraakten. De president
liet de straffe houding, welke hij tot het einde
toe tegen de Bulgaren ingenomen had, geheel
varen en gaf Torgler als het ware carte blan
che om zich zonder eenige beperking over zijn
persoon te uiten.
Dimitroff is Bulgaarsch bendenaanvoerder en
in de plunje, die hij draagt, is hij in deze schil
derachtige kwaliteit mijlenver herkenbaar.
Maar indien men Torgler in Bulgaarsch na
tionaal costuum zou steken met gordel vol dol
ken en pistolen, dan zou men toch in hem en
nog op mijlen afstands den commis-voyageur
in de branche der confectie herkennen.
Dat sluit geenszins uit, dat hij een man van
formaat is, die in alle gevallen bijzonder klaar,
duidelijk en boeiend weet te spreken. Van de
carte blanche, die de voorzitter hem uitreikte,
maakte hij allereerst gebruik om met indruk
wekkende en gave hartstochtelijkheid zijn
onschuld aan de misdaad van de brandstich
ting te betuigen, zooals hij de kwestie waar
het om gaat, noemde.
Daarna protesteerde hij tegen de schampere
mededeeling in de Duitsche pers, volgens
welke hij in de gevangenis geheel niet gele
den zou hebben. Zachtjes grijpt de voorzitter
even in om Torgler op het chapiter zijner per-
sonaliën terug te brengen.
Maar de communistische hoofdman weerde
af. Zeven maanden had hij in de gevangenis
moeten zuchten en daarvan bracht hij vijf
maanden dag en nacht in boeien door. Nu kon
hij zich eindelijk uitspreken en was het toch
menschelijk, dat hij allereerst voor zijn on
schuld en voor die van de partij opkwam.
De voorzitter vond dit blijkbaar ook en liet
Torgler tot het einde uitpraten en deze maak
te van de hem verleende vrijheid in geenen
deele misbruik. Hij kwam spoedig weer op
■de kwestie wa)r het om ging, op zijn persona-
liën terug. En toen hij daarmede klaar was,
was men geneigd, met den dichter uit te roe
pen: „Dies Kind, kein Engel ist so rein
Jammer genöeg kwam toen de officier roet
in het eten werpen door voorlezing van een
stuk, dat Torgler tijdens de verkiezingscam
pagne geschreven heeft. Misschien was het
van den officier oordeelkundiger geweest,
precies bij de zaak te blijven en het klewang
wettende stuk eerst later voor te lezen, wan
neer de politiek aan de beurt zou komen.
De president vond zulks blijkbaar ook en
gaf Torgler op loyale wijze gelegenheid tot
een korte bemerking van tegenweer.
Daarmede was het eerste hoofdstuk van het
proces, het opnemen der personaliën, ten
einde. Het tweede hoofdstuk kon nu ingeleid
worden. Hierin zou de brand zelf nog niet
behandeld worden, maar wel het terrein rond
om de misdaad heen.
Nu was het weer de beurt aan van der Lubbe
om voor het voetlicht te verschijnen. De ge
dragingen van onzen landgenoot waren gedu
rende de laatste dagen zoodanig, dat men ge
rechtigd was, zooal niet voor zijn dood, dan
toch voor een volkomen inzinking te vreezen.
Zulk een ongeval zou de Duitsche regee-
rin» buitengewoon ongelegen komen, want
zooals de zaken tegenwoordig staan, zou de
helft van de wereld haar van moord beschul
digen. Met behulp van Wiener Schnitzels en
oebakken peertjes, mitsgaders eenige wandelin
gen in de frissche lucht, heeft men getracht in
den loop van den Zondag deze catastrofe te
verijdelen. Wanneer zulks al tot op zekere
hoogte gelukt is, dan is men er toch niet in ge-
slaag van der Lubbe aan die betoovering te
onttrekken, welke hem in een soort muilezel
omgeschapen heeft.
k Bij het verhoor, dat volgde, leek hij even
onhandelbaar als gezegd ondier en kon men
opnieuw en slechts met de grootste moeite
enkele monosyllaben aan hem onttrekken.
Het verhoor, draaide om een paar gesprek,
ken welke van der Lubbe onmiddellijk voor
den'brand gevoerd zou hebben en waarin veel
gesproken werd over handelingen in de anar
chistische beteekenis van het woord, over
brandstichtingen cn dergelijke.
Torgler moet daarbij de ooren wel wijd open
gesperd gehouden hebben want het komische
van het geval is, dat onder de ontelbare func-
tien, die hij in de communistische partj eeft
vervuld, ook die van specialiteit voor de hrand
weer behoorde in één der Berlijnsche
StEde0n'beschrijving van het proces zou
ledig zijn wanneer men ook niet de
op een paar bijkomstigheden vestigde. De
naamste daarvan is wel de volkomen atwfz*6'
heid van bruinhemden in het Leipziger stad
beeld, Deze afwezigheid is niet alleen en ge
heel tegen de tegenwoordige tijdszeden in, 11
het gerechtsgebouw vast te stellen, maar ook
in de straten van de stad Leipzig.
Deze stad ziet er uit, als ware het vierde rijk
reeds uitgeroepen zoo weinig bruinhemden
komt men er tegen. Of deze omstandigheid aan
een toeval te wijten is, of wel op een geheim
bevel berust, is ons niet bekend, maar zeker is,
dat de buitenlandsche bezoekers geen reden
hebben om zich over een alomtegenwoordigheid
van pene kleur te beklagen, welke op som
migen nog steeds irriteerend werkt.
Opvallend en voor ons gevoelen van recht
en rechtspraak bevreemdend is ook, dat niet
minder dan drie hooge regeeringsbeambten,
die niets met justitie uit te staan hebben, nauw
in den gang van zaken ingeschakeld zijn en
wel een ambtenaar van het departement van
buitenlandsche zaken en twee van het depar
tement van propaganda. Wat de buitenlandsche
pers betreft, heeft deze van deze heerea slechts
LEIPZIG, 25 September. (H.N.) Bij het voort
gezette verhoor van den vroegeren communis-
tischen rijksdagafgevaardigde Torgler gaf deze
een overzicht, hoe hij voorzitter van de com
munistische rijksdagfractie is geworden. Hij
was reeds plaatsvervangend voorzitter en is
eerste voorzitter geworden, toen Stocker wegens
ziekte zijn functie moest neerleggen. Torgler
heeft het voorzitterschap tot Februari 1933
bekleed.
ADVOCAAT DR. SACK stelt thans de vraag,
of de werkzaamheid van Torgler niet absoluut
legaal is geweest. Ook vraagt hij of Torgler
ooit lid van de centrale commissie van de com
munistische partij van Duitschland is geweest.
TORGLER ontkent ooit lid der centrale com
missie te zijn geweest.
Toen hij melding maakte van zijn optreden
als uitgever van het correspondentieblad der
communistische rijksdagfractie „De roode kie
zer" las Landsgerichtsdirektor Parisius uit een
der eerste nummers van dit blad van Februari
1933 eenige passages voor, waarin de arbeiders
aangespoord worden niet te wachten doch te
handelen, om aan de fascistische dictatuur een
einde te maken en het fascisme te verslaan.
ADVOCAAT DR. SACK maakt de opmerking
dat men hier slechts met een verkiezingsartikel
te doen heeft, dat slechts beoordeeld kan wor
den, indien men het in zijn geheel voorleest.
TORGLER voegt hieraan toe, dat advocaat
Sack hem als mensch en als communist ver
dedigt ,doch dat dr. Sack niet van plan is de
communistische partij te verdedigen. Daarom
verklaart hij, Torgler, dat hij ten volle tot de
communistische partij behoorde. Hij wil vast.
gesteld zien, dat van der Lubbe in het bijzon
der in het geheel geen betrekkingen tot de
communistische partij heeft gehad. Van der
Lubbe behoorde tot een afgescheiden partij
die anarchistische tendenzen nastreefde. Dat
blijkt ook uit de verschillende brieven aan van
der Lubbe, die reeds voorgelezen zijn. In ver
band hiermede gaat de senaat nog eens er toe
over om deze brieven voor te lezen.
Van der Lubbe zal duide
lijk spreken
Nadat het eerste gedeelte van het proces, de
vaststelling der identiteit van de beklaagden,
afgeloopen was, werd een begin gemaakt met
de feitelijke behandeling. Van der Lubbe wordt
voorgeroepen en neemt voor de tafel van de
rechtbank plaats. Zijn verdediger zit naast
hem.
DE VOORZITTER van het hof spreekt van
der Lubbe toe en geeft hem den raad duidelijk
en luid te antwoorden op de vragen, die hij zal
stellen. „XI moet u thans flink toonen en u mag
niet al te veel toegeven aan uw zwakte. Ook
voor u is het noodzakelijk, dat de toedracht op
gehelderd wordt. Indien wij uw antwoorden
niet verstaan kunnen of daarmede niets kun
nen aanvangen, dan blijft ons slechts de weg
over, die door den strafprocesorder wordt aan
gewezen, n.l. de feiten te reconstrueeren vol
gens het proces-verbaal van uw eigen verkla
ringen. U heeft vroeger mannelijk op iedere
vraag geantwoord. Men heeft geen moeite ge
had en heeft de antwoorden niet uit u behoe
ven te trekken, gij hebt zelfs zeer levendig en
vol belangstelling verklaringen gedaan, ook
indien u niets gevraagd werd. Heeft u mij ver
staan? Wilt gij dit doen?"
VAN DER LUBBE knikt bevestigend.
DE VOORZITTER stelt dan vast, waar van
der Lubbe sedert zijn aankomst te Berlijn op
18 Februari heeft gewoond. Volgens commis
saris Heissig heeft van der Lubbe in den nacht
van 18 op 19 Februari in het tehuis voor man
nen in de Alexandrinenstrasse verblijf gehou
den, terwijl hij den nacht van 19 op 20 Februari
en ook van 21 op 22 Februari in het tehuis
voor dakloozen in de „Froebelstrasse heeft
doorgebracht. In den nacht van 22 op 23
Februari heeft hij bij een zekere Frau Pletke
in Neukoelln op haar uitnoodiging overnacht.
De volgende drie nachten heeft hij weer door
gebracht in het tehuis voor mannen in de Alex
andrinenstrasse.
Op de vraag van den verdediger, of dit juist
is, antwoordt van der Lubbe ja.
VAN DER LUBBE knikt ook bevestigend op
de vraag, of hij op den volgenden Zondag naar
een concert van de socialistische partij op het
Buelow-plein is gegaan.
DE VOORZITTER gaat dan verder: Op
Woensdag 22 Februari heeft de beklaagde zich
naar Neukoelln begeven en was reeds vroeg
bij de arbeidsbeurs aan den Middenweg, waar
hij met verscheidene werkloozen heeft gespro
ken. Een werklooze heeft gezien, dat van der
Lubbe daar een muntstuk in een collectebus
wierp.
„Dien jongen kunnen wij
gebruiken
Zachow heeft dan verder nog gezegd, dat
men niet alleen maar een paar gebouwen in
brand moest steken. Van der Lubbe moet
daarbij vol geestdrift zijn geweest. Binge heeft
Zachow met den elleboog aangestooten en ge
zegd: „Die jongen is goed, dien kunnen wij
gebruiken". Van der Lubbe heeft bij het ge
sprek gezegd, dat hij als communist van de
noodzakelijkheid van de revolutie overtuigd is.
Ook heeft hij gezegd ,dat hij reeds eenige er
varingen op dit gebied had opgedaan.
Op de vraag van den voorzitter, „of dat ge
zegd is, antwoordt van der Lubbe: „dat kan
wel zijn".
Van der Lubbe moet dan zijn pas en de roode
kaart van lidmaatschap der communistische
partij uit zijn zak hebben gehaald en gevraagd
hebben, waar het bureau van de communisti
sche partij was.
De VOORZITTER vraagt: „Is dat juist?",
waarop van der Lubbe antwoordt: „Dat kan
wel zijn!"
Toen van der Lubbe informeerde, waar men
kon gaan eten, hebben de beide anderen heqa
meegenomen naar een restaurant.
Op de vraag van den voorzitter of hij bij het
verhoor eens heeft toegegeven verklaard te
hebben, dat openbare gebouwen in brand ge
stoken moesten worden, hoort men eerst een
ja" van van der Lubbe, doch na lang aarzelen
en na een vraag van zijn verdediger weder
,neen".
Overigens gelooft van der Lubbe, dat het
mogelijk is, dat hij de opvatting verdedigd
heeft, dat de taktiek van de communistische
partij verkeerd was en dat men krachtiger
moest optreden. Ook is het mogelijk, dat hij
gezegd heeft communist te zijn.
„Er moest revolutie wor
den gemaakt"
De VOORZITTER wijst van der Lubbe er
dan op, dat hij zich ook in de dagen voor de
brandstichting in den rijksdag uitgelaten moet
hebben, dat het mogelijk was, dat ook de Duit
sche communisten zelfstandiger en scherper
dan tot nu toe zouden optreden en dat men
dan voor het in brand steken van openbare
gebouwen niet moest terugschrikken.
Daar van der Lubbe weer geheel in elkaar
gezakt is, wordt de vraag gesteld, of hij alles
wel gehoord en begrepen heeft, doch van der
Lubbe verklaart: „Jawel, ik heb het verstaan".
EEN GETUIGE, een zekere Janecke, die van
der Lubbe in zijn Berlijnschen tijd heeft leeren
kennen, herinnert zich hem nog precies. Van
der Lubbe had bij Janecke een krant ge
kocht en hem gezegd, dat hij naar Duitsch
land was gekomen, om den toestand onder de
Duitsche communisten te leeren kennen. Vast
gesteld is, dat van der Lubbe zich heeft uit
gelaten, dat de Duitsche arbeiders niet wisten,
wat zij wilden. De communistische partij werk
te volgen hem niet krachtig genoeg.
VAN DER LUBBE geeft toe, dat het mogelijk
is, dat hij zich aldus heeft uitgelaten.
DE VOORZITTER stelt verder vast, dat van
der Lubbe in de woning van een zekeren Star
ker is geweest, waar hij gegeten en gedron
ken en over zijn reizen verteld heeft. Ook daar
heeft hij zich uitgelaten, dat de leiding van
de communistische partij te verstandig was. Er
moest revolutie worden gemaakt. De arbeiders
moesten door demonstlratieoptochten voor
waarts gedreven worden. Ieder arbeider moest
zelf zijn aanvoerder zijn, andere aanvoerders
had men niet noodig. Hij wilde tot 5 Maart
te Berlijn blijven. Als tot dien tijd niets ge
schied was wilde hij weer naar Nederland te-
rugkeeren. Iedereen hield de oogen op Duitsch
land gevestigd. Men moest uiterst radicale
maatregelen treffen. Op denzelfden dag heeft
hij nog naar een optocht van de S. A. gekeken
en opgewonden verklaard: „Hier moet iets ge
daan worden. Zoo geduldig als de Duitschers
zijn de Nederlandsche arbeiders niet en ook
niet zoo laf."
Over jiet doen en laten van van der Lubbe
op den Vrijdag, die aan de eerste brandstich
ting voorafging, is slechts weinig bekend ge
worden. Vastgesteld kon worden dat van der
Lubbe een wandeling door Berlijn in de rich
ting van den Alexanderplatz heeft gemaakt.
Verder is men niets te weten gekomen.
Op de vraag van den voorzitter, of van der
Lubbe misschien wil zeggen, wat hij op dien
dag heeft gedaan, blijft ondanks herhaalde
vragen en ondanks het feit, dat beklaagde mi
nutenlang toegesproken wordt, een antwoord
uit. Van der Lubbe bevestigt alleen de woorden
van den procureur-generaal Werner, dat hij
in Neukoelln tegen communisten heeft gezegd,
dat er iets moest gebeuren.
Daarop wordt het verdere verhoor van van
der Lubbe tot Dinsdagmorgen half 10 verdaagd.
De voorzitter roept thans den beklaagde
Dimitroff tot de orde en zet het verhoor van
van der Lubbe over de voorbereiding tot zijn
daad voort.
Tot van der Lubbe gewend zegt de VOOR
ZITTER: „Wij komen thans aan Zaterdag 25
Februari. U vertoefdet in het tehuis voor man
nen in de Alexanderstrasse tot dien dag? Is
dat juist?"
Beklaagde VAN DER LUBBE aarzelt bij deze
en bij alle volgende vragen van den voorzit
ter bijna steeds een volle minuut, waarop hij
antwoord geeft in woorden van één lettergreep,
de vraag, of hij in den nacht op Zaterdag in
het tehuis voor mannen was, beantwoordt hij
met: „Ja".
VOORZITTER: „Waarheen is u Zaterdag
morgen gegaan?"
BEKLAAGDE: „Centrum".
VOORZITTER: „U is dus.naar het centrum
der stad gegaan en is daarbij ook voorbij het
raadhuis en het slot gekomen?"
BEKLAAGDE: „Ja".
VOORZITTER: „Heeft u toen reeds het plan
gehad, het raadhuis en het slot in brand te
BEKLAAGDE: „Neen".
VOORZITTER: „Wanneer is u op die gedach
te gekomen
BEKLAAGDE: „Later".
VOORZITTER: „Kunt u niet zeggen, wan
neer u op de gedachte is gekomen, den brand
ctirhfpn
BEKLAAGDE: „Zaterdag".
VOORZITTER: „Dus Zaterdag in de latere
avonduren. Is u niet reeds Woensdag bij het
gesprek voor het „Wohlfahrtsambt" op die ge
dachte gekomen
BEKLAAGDE: „Neen".
VOORZITTER: „Woensdag werd toch voor
het „Wohlfahrtsambt" in uw tegenwoordigheid
de gedachte geuit, dat men de openbare ge
bouwen moest aansteken?" Is u toen niet op
het idee gekomen?"
BEKLAAGDE: „Neen".
De voorzitter vraagt den beklaagde, of hij
in het gesprek voor het „Wohlfahrtsambt van
Neukölln ook gezegt heeft, dat de openbare
gebouwen in brand moesten worden gestoken.
VAN DER LUBBE: „Neen".
VOORZITTER: „U heeft later lucifers en
vuurmakers gekocht. Dat herinnert u zich toch
nog wel
BEKLAAGDE: „Ja".
VOORZITTER: „U heeft vroeger gezegd, dat
Zaterdag van de Alexandrienstrasse in de
richting van de Hermannplatz is gegaan. U heeft
daarop in de Liegnitzerstrass nogmaals vuur
makers gekocht. Op de vraag, of u een Neder
lander was, zou u geantwoord hebben, dat u
Rijnlander was. Herinnert u zich dat nog
BEKLAAGDE: „Ja".
VOORZITTER: „Toen reeds heeft u dus net
besluit genomen, brand te stichten
BEKLAAGDE: „Niet eindelijk".
VOORZITTER:, „U bedoelt zeker, dat u toen
nog niet vast besloten was?"
BEKLAAGDE: „Ja"
Op verdere vragen blijkt, dat de beklaagde
in de richting van het „Wohlfahratsamt van
Neukölhn is gegaan, op den rijweg loopend.
Dit „Wohlfahrtsamt" ligt tamelijk eenzaam
en bestaat uit een lange houten barak, welke
ongeveer 100 tot 120 meter langs de straat
l0Toen de beklaagde bij het „Wohlfahrtsambt"
kwam, was het nog licht, zoodat hij zich nog
eens ver wijderd, om tegen half zeven terug
^VOORZITTER: „Hoe is u het „Wohlfahrts
ambt" binnengekomen
BEKLAAGDE: „Ik ben over de heining ge-
Men meldt ons uit Rome:
Uit beste bron verluidt, dat de H. Vader zich
op 11 October a.s. naar de basiliek Santa Maria
Maggiore zal begeven, om daar op het feest
van Maria's Moederschap een plechtige Pon
tificale Hoogmis bij te wonen.
Bij dit bezoek zal de H. Vader ook plechtig
den Pauselijken zegen geven, daar deze basi
liek, in tegenstelling tot die van St. Paulus
buiten de Muren, waar Z. H„ zooals men weet,
op 30 Juni een bezoek bracht, een groote mid
den-loggia heeft welke uitziet op het plein voor
den hoofdingang van het heiligdom. Van deze
loggia uit zal de H. Vader het aanwezige volk
den Pauselijken zegen geven.
Met dit bezoek zal Zijne Heiligheid tevens
de jubileumbezoeken aan de vier Romeinsche
hoofdbasilieken, zooals voor iederen katholie
ken pelgrim in het Heilig Jaar is voorgeschre
ven voor het verdienen van den jubilé-aflaat,
hebben beëindigd.
Reeds dezer dagen zijn van het Vaticaau tal
van voorwerpen tot versiering der basiliek
naar de Maria Maggiore overgebracht.
Men seint ons uit Rome d.d. 25 dezer:
Bevestigd wordt, dat de H. Vader den 16en
October a.s. een geheim consistorie zal houden
ter benoeming van nieuwe bisschoppen en voor
de heiligverklaring van de zalige Bernardette
Soubirous en de zalige Thouret.
Den 19en October zal een openbaar consisto
rie plaats hebben.
Men seint ons uit Rome d.d. 25 dezer:
Z. H. de Paus heeft als opvolger van kardi
naal Scapinelli tot Zijn Datarius benoemd Z. H.
Em. Luigi kardinaal Capotosti.
De "voorzitter stelt verder door tal van vra
gen welke de beklaagde slechts aarzelend met
.ia" worden beantwoord, vast, dat de beklaag
de door een openstaand venster een half paket
brandende vuurmakers naar binnen heeft ge
worpen. Dit paket viel tegen een gesloten deur,
waar het een tijdlang heeft gebrand, de deur
heeft geschroeid, doch ten slotte is uitgegaan.
Daarna is hij op het dak geklommen en heeft,
hoewel op het dak sneeuw lag, ook daar bran
dende vuurmakers neergeworpen. Vervolgens
is hij weer naar beneden geklommen en heeft
in andere vensters vuurmakers neergelegd.
De brandstichting werd ontdekt, doordien
een burger den wachtmeester Albrecht, die in
de buurt stond, opmerkzaam maakte op de
brandende vuurmakers op het dak Albrecht
heeft daarop, bijgestaan door burgers het vuur
gebluscht en heeft bij deze gelegenheid de ver
schillende plaatsen vastgesteld, waar het
brandde. (Ongecorrigeerd)
„Dat kan wel zijn."
Een andere werklooze, zekere Binge, moet
daarbij nog gezegd hebben: „Dat is wel je
laatste geld, waarop van der Lubbe ook ant
woord heeft gegeven. Een andere werklooze,
die uit de arbeidsbeurs kwam, heeft van der
Lubbe in gesprek gezien met verscheidene
werkloozen, onder wie zich Binge en een
zekere Zachow bevonden. Zachow moet ver
teld hebben, dat in de Sonnenallee S.A.-man-
nen arbeiders, die tot de socialistische partij
en het Roode front behoorden, hun insignes
hadden afgerukt. Hij had zijn vriend Binge
zelfs moeten tegenhouden om daar naar toe te
gaan. Van der Lubbe heeft daarbij gezegd,
dat men een tegenactie moest beginnen. Zoo
was ook de Russische revolutie ontstaan. Men
moest thans revolutie maken, want daarvoor
was het nog niet te laat.
Op de vraag van den voorzitter, of dit zoo
is, antwoordde van der Lubbe: „Dat kan wel
zijn".
Zachow moet verder gezegd hebben, dat
men de openbare gebouwen in brand moest
steken opdat het volk zou kunnen zien, dat
de revolutie begonnen was.
Op de vraag of van der Lubbe dit gehoord
heeft, antwoordde van der Lubbe: „Ja".
DE VOORZITTER preciseerde nader: „Ook
van het in brandsteken
VAN DER LUBBE antwoordt, dat dat niet
juist is, doch hij kan het zich niet nauwkeurig
herinneren.
Binge moet toen verder gezegd hebben:
Dan hebben wij den rijksdag en het paleis
niet meer, want of wij komen aan de macht
en dan zijn zij overbodig, of de anderen ko
men aan de macht en dan laten zij er ons niet
in Men moet het volk aanvuren, groepen
vormen, de S.A.-lieden met benzine begieten
en in brand steken.
Op de vraag van den voorzitter: „Heeft u
dat gehoord?" antwoordt van der Lubbe:
Ja", doch op de vraag of hij ook gehoord
heeft, dat men S.A.-mannen in brand moest
steken, luidt het antwoord van Van der Lubbe:
„Neen".
LEIPZIG, 26 September (W.B.) De vijfde zit
ting van het rijksbrandproces wordt om kwart
voor tien door den president geopend.
De beklaagde DIMITROFF wenscht een ver
klaring af te leggen.
De VOORZITTER: „Neen, nu nog niet".
Door den voorzitter wordt hierop de volgen
de verklaring afgelegd: „Het verhoor van den
beklaagde, van der Lubbe, dat vandaag op den
voorgrond zal staan, is anders verloopen dan
bij het vooronderzoek. Naar uit de protocollen
blijkt, heeft hij indertijd zeer duidelijk en uit
voerig de verschillende gebeurtenissen bespro
ken. Dat is thans geheel anders geworden. Hij
toont zich terughoudend en geeft menigmaal
antwoorden, welke met elkander in strijd zijn.
De senaat heeft destijds besloten, voor de
verdere verhooren, voor zoover zij van der
Lubbe betreffen, zij het dan nog niet van
daag, getuigen op te roepen.
Daarvoor komen op de eerste plaats „Reichs-
gerichtsrat" Vogt en eenige crimineele beamb
ten in aanmerking, die morgen zullen worden
voorgeroepen.
Het verhoor zal dan aldus geschieden, dat
de beklaagde, weliswaar weer verhoord wordt,
doch dat in aansluiting daarop, voor zoover
het noodzakelijk is, tegelijkertijd de beambten,
die hem vroeger aan een verhoor hebben on
derworpen, gehoord zullen worden.
Hiermede is echter niet gezegd dat de ver
klaringen van beklaagde verder geen betee
kenis zullen hebben.
De senaat is van meening, dat de beklaag
de van der Lubbe alles verstaat, wat men zegt.
Na een observatie van verscheidene dagen is
duidelijk gebleken, dat hij de hoofdverhande
ling volgt en verder, dat hij de antwoorden,
welke hij geeft, over het algemeen genomen, in
volle bewustzijn geeft.
De senaat acht de verklaringen van van der
Lubbe in haar huidigen vorm onvoldoende,
waarom wij vandaag slechts de vier afzonder
lijk branden, twee in het raadhuis, een in het
slot'en een in het Wohlfahrtsamt-NeuköUn,
zullen behandelen en dan de verhandelingen
afbreken, daar de wijziging in de procedure
zekere voorbereidende maatregelen noodig
rricicikt
Beklaagde DIMITROFF staat op en roept:
„Ik wensch een verklaring af te leggen, een
correctie te
VOORZITTER: „Dat weiger ik. U heeft geen
recht bij iedere denkbare gelegenheid, verkla
ringen af te leggen. Als dergelijke verklarin
gen moeten worden afgelegd, bepaalt de pro
cedure dat en verder ik".
DIMITROFF: Ik wil verklaren, dat op Zater
dag
VOORZITTER (onderbrekend): „Deze ver
klaring laat ik niet toe. Vandaag vindt het ver
hoor van van der Lubbe plaats.
DIMITROFF: „Ik constateer, dat ik geen
mogelijkheid heb
VOORZITTER: „U heeft hier niet te con-
stateeren. U heeft zich hoogstens tot uw ver
dediger te wenden".
DIMITROFF (schreeuwend): „Ik verdedig
hier mezelf!"
ROME, 25 September. (R.O.) De mogelijkheid
bestaat, dat er pogingen worden gedaan door
den H. Stoel en de sovjet-regeering om te ko
men tot een normalisatie der betrekkingen.
In Vaticaansche kringen merkt men op, dat
de H. Stoel nooit in de kwesties van den
constitutioneelen vorm der staten heeft willen
ingrijpen. De sovjet-staatsvorm van Rusland
zou dus geen beletsel zijn voor het sluiten van
een concordaat.
De H. Stoel neemt het standpunt in, dat vrij
heid van eeredienst aan de Kerk moet worden
toegekend en dat de priesters hun bediening
moeten kunnen uitoefenen.
Van zijn kant zou de H. Stoel de geestelijk
heid aansporen, zich niet te mengen in de
politiek van den staat.
GENèVE, 25 September. (V.D.) Met 30 van
de 53 uitgebrachte stemmen koos de volken-
bonds-assemblée heden den Zuid-Afrika an-
schen gedelegeerde Charles Te Water, hoogen
commissaris der Zuid-Afrikaansche Unie te
Londen, tot president van de 14de Assemblée.
Onder luid applaus hield de jeugdige ver
tegenwoordiger der Zuid-Afrikaansche Unie
een korte rede, waarin hij met nadruk wees
op de noodzakelijkheid van overeenstemming
tusschen de mogendheden.
Dollfuss bij de Nederland
sche delegatie.
De Oostenrijksche bondskanselier Dollfuss,
heeft in den loop van den dag verscheiden
bezoeken afgelegd o.a. bij de Belgische en bij
de Nederlandsche delegatie.
GENèVE, 25 September. (VAN ONZEN COR
RESPONDENT.) In volkenbondskringen blijft
groote belangstelling bestaan voor een moge
lijk Nederlandsch initiatief, om het vraagstuk
der Joodsche vluchtelingen op de agenda van
de vandaag begonnen veertiende volkenbonds
vergadering te plaatsen.
Naar ik verneem, hoopt minister de Graeff
vandaag of morgen hierover een onderhoud
met von Neurath te hebben.
Mocht het dan tot een Nederlandsch initia
tief komen, dan ligt het in het voornemen der
Nederlandsche delegatie, voor te stellen, dat
de volkenbond een commissie gaat benoemen,
om1 te onderzoeken, op welke wijze de moei
lijkheden zouden kunnen ondervangen wor
den, die door het vertrek van Duitsche vluch
telingen uit Duitschland niet alleen voor deze
uitgewekenen zelf, doch ook voor de staten,
waarheen zij hun toevlucht genomen hebben,
zijn ontstaan.
De te benoemen commissie zou, naar den
gedachtengang onzer delegatie, o.a. moeten be-
studeeren de kwesties van de verdeeling der
vluchtelingen over de verschillende landen,
het verschaffen van werkgelegenheid aldaar,
de bevordering der emigratie naar Palestina
en de hun te verstrekken paspoorten.
De studie zou niet slechts tot de Joodsche
vluchtelingen beperkt moeten blijven, doch
zich ook moeten uitstrekken tot alle anderen,
die uit andere overwegingen Duitschland ver
laten hebben.
DR. ECKENER'S PLANNEN.
Reeds in 1935 een Zeppelin-dienst op
Noord-Amerika
AKRON, (Ohio) 23 September (W.B.) Na bij
na anderhalven dag ononderbroken besprekin
gen te hebben gevoerd met den president en
andere beambten der Goodyear Zeppelin Cor
poration, verklaarde dr. Eckener aan een ver
tegenwoordiger van de pers te hopen, dat
de transatlantische Zeppelindienst tusschen
Duitschland en de Vereenigde Staten in het
voorjaar van 1935 zou kunnen worden geopend.
Dr. Eckener was zeer tevreden over de tot
dusverre behaalde resultaten der onderhande
lingen, die betrekking hebben gehad op het
uitwerken van een plan tot financieele steun
verlening en op de voorloopige ontwerpen der
te volgen routes.
Verder gaf dr. Eckener te kennen, zich te
zullen wenden tot de Amerikaansche marine
autoriteiten, teneinde vergunning te krijgen
voor het gebruik van de haven voor marine
luchtschepen te Lakehurst als eindstation.
Indien dit niet mogelijk is ligt het in de be
doeling een landingsterrèin in te richten tus
schen Washington en New-York, waarschijn
lijk in de buurt van Washington.
Voor den winterdienst op de luchtvaartlijn
zou een Zuidelijke route in aanmerking komen,
wellicht over Miami.
Keuter seint ons uit Londen d.d. gisteren
Minister-president Colijn bracht hedenna-
middag een bezoek aan Downingstreet no. 10.
LONDEN, 25 September. (R.O.) Minister
president Colijn confereerde twee uren lang
met Mac Donald voor de toekomst der econo
mische conferentie. Een bijeenkomst van het
bureau der conferentie te Genève zal de vol
gende maand gehouden worden.
MOSKOU, 25 September (R. O.). Kolonel
Lindbergh (die Zondagavond per watervlieg
tuig uit Leningrad naar Moskou is vertrokken)
is te 17 u. 50 op de Moskowa-rivier gedaald. Hij
werd in de lucht reeds begroet door een es
cadrille sovjet-vliegtuigen. Toen Lindbergh's
vliegtuig gemeerd was, werd hij begroet door
de leiders der civiele luchtvloot en vertegen
woordigers der Russische en buitenlandsche
pers.
BERN, 25 September. (R.O.) Na een twist
aan de grens te Leopoldshoehe in Baden heb
ben Duitsche nationaal-socialisten op Zwit-
sersch grondgebied drie Duitschers achter
volgd en lastig gevallen.
De drie Duitschers werden tenslotte door de
nazis over de grens medegenomen.
MOSKOU, 25 September. (V.D.) De door de
geheele Sovjetpers voorspelde arrestatie der
Russische leiders van den Chineeschen Ooster
spoorweg is thans een feit geworden.
Uit Charbin wordt gemeld, dat de Japan-
sche militaire politie Zondag verscheidene di
recteuren van den Chineeschen Oosterspoor
weg, waaronder Kalina, heeft gearresteerd.
De eisch van den Russischen consul-generaal
tot onmiddellijke vrijlating der gearresteerden
werd afgewezen.
Voorts wordt medegedeeld, dat vandaag
nieuwe arrestaties zullen volgen^ en dat de
Japanners, o.a. voornemens zijn één der Rus
sische directeuren-generaal te arresteeren.
De sovjetpers protesteert krachtig tegen het
optreden der Japansche regeering.
De „Isvestia" beschuldigt Tokio ervan, een
complot op touw te zetten, om na de terro-
risatie van het Russische personeel, welks lei
ders zijn gearresteerd, den geheelen Ooster
spoorweg in beslag te nemen.
De onderhandelingen, welke Tokio met sov
jet-Rusland over den verkoop van den spoor
weg probeert te voeren, houdt Japan slechts
gaande om tijd te winnen voor de uitvoering
van dit plan.
CHARBIN, 24 September. (R.O.) De consul-
generaal der sovjets heeft namens Moskou's
regeering aan den minister van buitenland-
sche Zaken van Mandsjoekoeo een fel protest
overhandigd tegen de arrestatie en gevangen
houding van drie Russische beambten van den
Chineeschen Oosterspoorweg, z.g. op beschul
diging van sabotage.
De nota eischt de onmiddellijke vrijlating
der gearresteerden.
Roof sehijnt het motief te zijn geweest.
Onze Parijsche correspondent schrijft:
Oscar Dufrenne, die tot de meest bekende
typen van Parijs behoort, directeur van het
„Casino de Paris" en van het „Palace" van
Montmartre en die ook in de Parijsche gemeen
telijke politiek een rol speelde, is even na mid
dernacht in zijn bureau vermoord gevonden.
Een bediende, die het bureau binnentrad, vond
het lijk onder een tapijt en waarschuwde on
middellijk den associé Henri Varna.
Het lijk was reeds koud en de schedel was
op vijf plaatsen ingeslagen. De moord moet
tijdens de voorstelling hebben plaats gehad.
Iederen avond ontving Dufrenne lieden, die
hem om hulp kwamen vragen en daar hij zeer
veel hielp en om zijn goedheid bekend was,
is men overtuigd, dat men hier slechts met
moord uit hebzucht te doen heeft.
De directeur van de veiligheidspolitie en de
directeur der mobiele brigade waren onmid
dellijk na de ontdekking van den moord ter
plaatse om het onderzoek aan te vangen. Het
bleek toen, dat portefeuille en horloge van den
vermoorde verdwenen waren. Van den dader
was niet het minste spoor te ontdekken.
Om de groote bekendheid van den theater
directeur verbreidde zich de tijding zoo snel
door het nachtelijk Parijs, dat weldra zich een
groote volksmenigte voor het Palace verdrong.
Dufrenne was als acteur gedebuteerd en had
in Amerika gereisd met Mayol, alvorens hij als
theaterdirecteur de leiding van bekende Pa
rijsche schouwburgen nam. Bij algemeene ver
kiezingen is hij sinds 1924 meermalen een pit
toresk candidaat» geweest, doch had slechts suc
ces in de Parijsche gemeentepolitiek, waar hij
de theaterbelangen verdedigde en in den de-
partementalen raad, waarvan hij secretaris was
Naar uit Regensburg vernomen wordt, heeft
de bisschop van het diocees van denzelfden
naam een herderlijk schrijven gepubliceerd,
waarin principieele richtlijnen worden gegeven
betreffende de tegenwoordige taak der Katho
lieke bladen in Duitschland.
In het herderlijk schrijven wordt o.ca. gezegd
dat na de nationale revolutie de taak der Ka
tholieke pers niet kan zijn, de regeering open
lijk of in het geheim te bestrijden.
„Zij mag haar taak niet zien in een herstel
van de vroegere verhoudingen." Haar eigenlijke
groote taak is: „het Katholieke geloofs-, gees-
tes- en cultuurleven nauwkeurig gade te slaan
en het leven van het Katholieke volk te ver
diepen."
LONDEN, 25 September. (H.N.) De Duitsche
luchtballon, die bij Bervick is geland, werd
in beslag genomen, terwijl de drie inzittenden
voorloopig in hechtenis zijn genomen, omdat
zij niet in het bezit van passen waren.
De „Daily Express" wijst er op, dat de Duit
sche ballon juist gevlogen heeft over het ge
bied, waar de vlootmanoeuvres werden gehou
den.'Ook is een Duitsch schip in het betrokken
gebied gekomen juist op het oogenblik, dat
geheime oefeningen werden gehouden, waarvan
de bladen ook geen verslagen gebracht hebben.
Het blad is van oordeel, dat men hier met
Duitsche spionnage heeft te doen.
Overigens wordt gemeld, dat de manoeuvres
geleerd hebben, dat een vloot hoe sterk ook,
niet snel genoeg is om de aanvallen van vlieg
tuigen uit den weg te gaan.
Ook moederschepen voor vliegtuigen hebben
voor luchtaanvallen slechts weinig nut.
Hevige botsingen bij de betooging te
Limerick.
LIMERICK (Ierland), 24 September. (R.O.)
De groote manifestatie der oppositie partijen
rond het O'Connell-monument, waar O'Duffy,
Cosgrave en Dillon het woord voerden, had een
rumoerig verloop. De politie moest herhaalde
lijk met den gummistok ingrijpen. Er werd
met allerhande projectielen gegooid en een
twintigtal personen moesten in het ziekenhuis
verbonden worden.
LIMERICK, 24 September. (R.O.) Nader
blijkt dat bij de onlusten rond het O'Connell
monument 33 personen werden gewond, die in
het ziekenhuis behandeld moesten worden.
In den nacht poogden kwaadwilligen brand
te stichten in een drietal auto's, welke stonden
voor het hotel, waar de leiders van de „Ver-
eenigd-Ierland-Partij" logeerden.
Thans is de rust hersteld.
DUBLIN, 25 September. (V.D.) Naar verluidt
zou de Iersche minister-president De Valera
plannen koesteren tot het instellen van een
miniatuur „National Recovery Act" voor den
Ierschen Vrijstaat naar het voorbeeld in de Ver
eenigde Staten van president Roosevelt. Hij
zou na de opening van de Dail een wetsontwerp
willen indienen tot instelling van een staats-
credietorganisatie met een beginkapitaal van
vijf millioen pond sterling.
NEW YORK, 25 September. (V.D.) Naar uit
Mexico-city wordt gemeld, heeft een geweldige
wervelstorm, welke zich met een snelheid van
170 K.M. per uur voortbewoog en gepaard ging
met zware wolkbreuken in het noord-oostelijk
deel van Mexico ontzaglijke materieele schade
aangericht. Een groot aantal personen is om
het leven gekomen. De verbindingen zijn ver
broken. De stad Tampico is geheel geïsoleerd.
