DE BEZUINIGING
OP ONDERWIJS.
ZATERDAG 7 OCTOBER 1933
DE OPGEHEVEN KLEINE OPEN
BARE SCHOLEN.
Verruiming der concentratie
mogelijkheid.
Ai.lv/oord van minister Marchant op
vragen van den heer Ketelaar.
DE POST-PANDER VLIEGT.
Geysendoffer en de constructeur
maken de eerste vlucht.
De snelste Nederlandsche machine.
NASLEEP VAN DE HUURSTAKING.
MOORDAANSLAG TE ZEYEVELD.
„HET JAARBOEK".
SIMON KROON f
De bekende Amsterdamscbe
organist overleden.
NEDERLANDERS IN DEN VREEMDE.
VOOR DE BEELDENDE
KUNSTENAARS.
MAATREGELEN TEGEN
EXCESSIEVE UITINGEN.
Wetsontwerp spoedig te verwachten
GOEDKOOPE BRIEFKAARTEN.
UITVOER FIJNE ZADEN-
IEPEN HOUT-VERBOD.
MR. VERVOORN CONTRA BRAAT-
DE DUITSCHE SCRIPS.
DR. COLIJN IS TERUGGEKEERD.
MARINE IN NED.-INDIE.
Benoeming van den nieuwen
commandant.
HOLLAND—GOKLAND.
DE MERAPI.
Op de vragen van den heer Ketelaar betref
fende de ministerieele aanschrijving van 20
Juli *1933 in zake de voorgenomen opheffing
van een groot aantal kleine openbare scholen
en de te nemen maatregelen tegen eventueel
daaruit voortvloeiende achterstelling van het
openbaar bij het bijzonder onderwijs heeft
minister Marchant zeer uitvoerig van antwoord
gediend.
Beieekenis der circulaire
Vooreerst zet de minister de beteekenis van
zijn circulaire, van 20 Juli nader uiteen:
„De bedenkelijke toestand der publieke fi
nanciën eischt onverwijld concentratie in alle
takken van overheidsdienst, waar deze tot be
zuiniging kan leiden.
Dit is het geval ten aanzien van de openbare
lagere scholen. Het is bevorderd door het af
nemen, na de invoering van de lager-onder-
•wijswet 1920. van het aantal kinderen, dat de
openbare school bezoekt. De mogelijkheid van
concentratie is verruimd door de sedert toege
nomen verbetering van wegen en middelen
van verkeer.
Concentratie van kleine en zeer kleine scho
len tot scholen met ten minste drie leerkrach
ten en voldoend bezette klassen leidt tot ver
betering van het onderwijs. Ten einde snel tot
voorloopig resultaat te komen, werd een drin
gend beroep op den burgemeester gedaan, als
voorzitter van het college van B. en W. en van
den raad, om een voorstel aan den raad te be
vorderen en te steunen tot opheffing van die
scholen, welke naar het advies van het rijks-
schooltoezicht het eerst in aanmerking kwa
men.
De regeering toch gaf er de voorkeur aan,
dat de raad tot opheffing zou besluiten, ten
einde niet genoodzaakt te zijn krachtens art.
22, lid 4, der lager-onderwijswet 1920 zelf tot
opheffing over te gaan.
De burgemeester werd uitgenoodigd om, in
dien hij overwegende bezwaren had om aan
het verzoek te voldoen, daarvan spoedig me-
dedeeling te doen met de motieven. De minis
ter zou dan over nadere gegevens beschikken
voor het vestigen van zijn oordeel, of hij zelf
de opheffing moest bevorderen".
Dringend beroep op de
burgemeesters.
Minister Marchant vervolgt dan:
„Da staatsrechtelijke verhouding tusschen
den minister van Onderwijs, Kunsten en We
tenschappen en den burgemeester is niet zoo
danig, dat hij den burgemeester als voorzitter
van het college B. en W. en raad bevelen kan
geven. In de circulaire werd dan ook dringend
beroep gedaan op zijn medewerking, zooals de
regeering dit meermalen heeft gedaan op or
ganen, waarover zij niet heeft te bevelen. Een
eventueel opheffen van een school door de re
geering krachtens art. 22, lid 4, der lager-on-
derwijswet 1920. zal nooit iets anders kunnen
zijn dan het vervullen van een plicht. Van
straf, toegepast tegen een burgemeester kan
hier geen sprake zijn. Het blijkt bovendien uit
het slot der circulaire.
Mederverking aan het instellen
van beroep.
Het beslissen op een administratief beroep
door de Kroon is in wezen rechtspraak. Deze
eischt nauwkeurig onderzoek van de feiten en
overweging van alle bezwaren. Door den on-
dergeteekende is niets gedaan, wat de strek
king zou kunnen hebben om in eenig opzicht
het instellen van beroep van raadsbesluiten,
waartegen bezwaar zou bestaan, te beperken of
te belemmeren. De ondergeteekende heeft in
tegendeel gedaan wat in zijn vermogen was om
te bevorderen, dat van elk raadsbesluit tot op
heffing, waartegen bezwaar bestond, „—oep zou
worden ingesteld. Hij kan niet inzien, waarom
de inhoud van de circulaire grond kan geven
voor de onderstelling, dat hij als raadsman van
de Kroon in administratief beroep zijn plicht
zou verzaken."
Opgeheven scholen.
No g voor dat de circulaire uitging, waren, blij
kens de tot dusver ontvangen berichten, bij
raadsbesluit opgeheven de scholen te: Someren,
Zevenbergen Zevenbergschen hoek), Sprang-
Capelle (Nieuwstraat), idem (Vrijhoeve-Capel-
le), Apeldoorn (Beemsterweg), Groesbeek,
(Berg en Dal), Ottoland, Bodegraven (U.L.O.-
school), Vlaardingen (school c). Alkmaar
(school 2), Amsterdam (Koningstraatschool),
idem (Markengrachtschool), idem (Valkenbur
gerschool), idem (Conradschool), idem Cs Gra-
vensandeschool), idem (Prins Mauritaschool),
idem (van der Helstschool). idem (van der
Weydenschool), idem (Wessel Gansfortschool),
idem (Henriette Catharinaschool), idem (van
't Hoffschool), idem (Laanwegschool), idem
(Saxen Weimarsohool), Vrouwenpolder (dorp),
Barradeel (Almenum), Groningen (school V),
Midwolda U.L.O.-school), Oldehove (Saaksum),
Krachtens bevel van Gedeputeerde Staten die
te: Bergh (Zeddam), Steenderen (Bronkhorst),
idem (Rha), Amsterdam (Pieter Vlamingschool),
idem (Bogaersschool), idem (Maurits van Nas-
sauschool), idem Meidoornschool), idem (Harts-
velderschool)
Na verzending van de circulaire zijn, blij
kens de tot dusver ingekomen berichten, bij
raadsbesluit opgeheven de scholen te: Budel
(kom), Oijen c.a., Gameren (dorp), Oldebroek
(dorp), Deil (Geilicum), Hellevoetsluis (school
a), Westmaas (Greup), Leerdam (U.L.O.-school)
Haarlem (school 8), idem (school 28), Heer-
hugowaard (Rustenburgerweg), idem (Veen-
huizen), Obdam (kom), Kockengen, Kollumer-
land (Kollumerpomp), Oostdongeradeel (Eng-
wierum), idem (Oosternijkerk), idem (Oos
trum), Barradeel (Firdgum), Ferwerderadeel
(Marrum), Gaasterland (Harich), Haskerland
(Haskerhorne). Borne (Bornebroek), Hellen-
doorn (Marle), Zwollerkerspel ('s Heeren
broek), Bedum (Noordwolde), Adorp (Wetsin-
ge), Baflo (Saaksumhuizen), Beilem (Beiier-
vaart),
Krachtens bevel van Gedeputeerde Staten die
te: Eethen (Heesbeen), Goirle, Grave, Heerde
(Vorgte).
De gevallen, waarin van de besluiten tot op
heffing beroep is ingesteld, betreffen de vol
gende gemeenten: Budel, Eethen, Goirle. Grave,
Sprang-Capelle, Bergh, Steenderen, Ottoland.
Een beslising van de Kroon is tot dusver al
leen in het geval van Bergh genomen.
Het bezwaar van den grooten
afstan'd.
De ondergeteekende kan niet voorspellen,
hoeveel kinderen van opgeheven openbare
scholen naar het bijzohder onderwijs zu.len
overgaan. Er heeft menigmaal, zonder dat een
school is opgeheven, verschuiving plaats van
een vrij groot aantal kinderen van de openbare
naar de bijzondere school, en ook omgekeerd.
De strijd, die over zijn circulaire is ontbrand,
gaoet aanleiding geven tot de onderstelling,
dat de liefde voor de openbare en de afkeer
van de confessioneele school de ouders er toe
zullen brengen om over het bezwaar van eev
grooteren afstand dat de ondergeteekende
geenszins onderschat heen te stappen. Dat
echter voor het oprichten van vele neutrale
bijzondere scholen de waarborgsommen zu len
worden bijeengebracht, meent de ondergetee
kende te moeten betwijfelen. De ervaring leert
trouwens dat vele bezwaren, die bij elke ver
andering worden gevoeld, achteraf door assi
milatie aan den nieuwen toestand verdwenen
bleken. Dit is te eer te verwachten, nu veelal
een mindere school tegen een betere zal wor
den verwisseld.
Men ziet de positie van het openbaar tegen
over het bijzonder onderwijs niet juist, indien
men de plaatselijke scholen beschouwt als
concurrcerende inrichtingen, die in ongeveer
gelijk aantal gelijke kansen moeten hebben.
In den concurrentiestrijd zal altijd de betere
school een voorsprong hebben op de mindere,
en meer leerlingen trekken. In een school,
waar de bezetting met kinderen en met leer
krachten niet beneden zekere grenzen daalt,
zal goed onderwijs het best zijn verzekerd
Concentratie van Bijz. Scholen.
Zou de ondergeteekende hier dus liever niet
spreken van „achterstelling" van het openbaar
onderwijs bij hst bijzonder, het financieele
motief voor concentratie doet zich voor beide
takken gelijkelijk gelden. Daarom heeft de on
dergeteekende maatregelen overwogen om ook
in het bijzonder onderwijs meer concentratie
te brengen, ofschoon de bijzondere school meer
is geconcentreerd dan de openbare. Hier ech
ter is het vraagstuk minder urgent en meer ge-
compliceerend, doordien de kwijnende scholen
bij het openbaar onderwijs verre in de meer
derheid zijn. Het is volkomen verklaarbaar,
dat ten gevolge van de financieele gelijkstel
ling de bevolking voor de bijzondere school is
gegroeid en voor de openbare gedaald On 1
Januari 1932 waren er met minder dan 40 kin
deren. 328 openbare en 66 bijzondere. Do on
dergeteekende onderzoekt, weike scholen onder
die 66 kwijnende zijn. Er zijn er reeds afge
storven. Zoodra hem dit bekend zal zijn, zal
hij trachten door overleg met de centrale
school-organisaties tot vereenvoudiging te ge
raken. Dit doel door wetswijziging te berei
ken, is minder eenvoudig, dan het wel eens
blijkt te worden gezien. Met de overgroote
meerderheid wenscht de ondergeteekende de
financieele gelijkstelling te handhaven. Daar
door is men bij het ondernemen van concen
tratie door wettelijke maatregelen aan zekere
grenzen gebonden. Tusschen openbaar en bij
zonder onderwijs bestaat geenszins wettelijke
gelijkheid, en gelijkheid kan men, vasthouden
de aan de grondwet en dé financieele gelijk
stelling, ook niet bereiken. Voor het oprichten
van openbare scholen gelden afgezien van
de noodwet van 4 Aug. 1933, Staatsblad no. 414
geen bepaalde bindende voorwaarden, voor
het oprichten van bijzondere scholen wel. En
dienovereenkomstig is de vrijheid van de over
heid om openbare scholen op te heffen slechts
aan den eisch der grondwet gebonden, terwijl
het vervallen van de bekostiging van het bij
zonder onderwijs automatisch geschiedt bij da
ling van het aantal kinderen naar de regelen
der wet. Het zal duidelijk zijn, dat het absolute
getal kinderen eener school op zichzelf niet de
eenige maatstaf is voor de opheffing. In de
eene gemeente zal een school met een gering
aantal kinderen moeten worden gehandhaafd,
omdat de naaste school op verren afstand ligt,
in de andere gemeente kunnen betrekkelijk
sterk bevolkte scholen doelmatig in één school
worden geconcentreerd.
De overweging van een en ander moge dui
delijk maken, dat uit financieel oogpunt en
wegens den feitelijken toestand niet te verant
woorden ware geweest, met de concentratie
van de openbare scholen te wachten, totdat
tevens de concentratie van de bijzondere een
feit zou zijn geworden.
De circulaire aan de burge
meesters.
De circulaire van 20 Juli 1933 aan de burge
meesters luidt als volgt
„De regeering heeft besloten met kracht te
bevorderen, dat een groot aantal kleine open
bare lagere scholen wordt opgeheven. Reeds
ten vorigen jare heeft mijn ambtsvoorganger
door het rijkcschooltoezicht naar de mogelijk
heid daarvan een onderzoek doen instellen. On
der de scholen, waarvan toen de opheffing het
eerst in aanmerking kwam, behoort (behooren)
ook de openbare lagere school (scholen) te
in uw gemeente. Het is
dus niet uitgesloten, dat deze school (scholen)
inmiddels reeds werd (werden) opgeheven of
dat plannen tot opheffing in voorbereiding zijn.
Mocht dit niet zoo zijn, dan doe ik een drin
gend beroep op u als voorzitter van het col
lege van burgemeester en wethouders om spoe
dig een voorstel tot opheffing van deze school
(scholen) bij den gemeenteraad in te dienen
en als voorzitter van den raad om zoodanig
voorstel daar krachtig te ondersteuen. Ik stel
grooten prijs op de medewerking van u en de
beide colleges om te bevorderen, dat zoodanige
opheffing van gemeentewege zelfstandig ge
schiede, omdat anders de noodzaak daarvan
door Gedeputeerde Staten of de Kroon zal wor
den overwogen.
Uiteraard zullen in sommige gevallen door
deze opheffing belangen worden geschaad, die
tot dusver werden ontzien, maar thans zullen
moeten wijken voor de noodzaak om tot be
zuiniging te komen waar dit mogelijk is.
Ik ben voornemens te bevorderen, dat in de
gevallen, waarin de opheffing van een open
bare lagere school tot nieuwe uitgaven voor de
gemeente zou leiden, haar van rijkswege een
tegemoetkoming in die kosten zal kunnen wor
den verleend. Dit kan naar mijn meening een
der bezwaren wegnemen, die soms de ophef
fing belemmeren.
Mocht gij zeer overwegende redenen hebben
om de opheffing thans onraadzaam te achten,
dan zal ik daaromtrent gaarne spoedig worden
ingelicht.
De scholen, tvaarop de circu
laire betrekking heeft.
De scholen in de provincies Zuid-Holland en
Zeeland, waarop de aanschrijving betrekking
heeft, zijn hieronder vermeld:
Zuid-Ho Hand:
Hellevoetsluis (school A)
H 3
126
Westmaas (De Greup)
H 1
35
Wassenaar (Waalsdorpl.)
H 2
42
Brandwijk
H 1
60
Leerdam (u.l.o.-schol)
H
17
Ottoland
H 1
37
Bergambacht (school II
Lekdijk) H t
57
Bodegraven (u.l.o.-school)
1
24
Vlaardingen (school C,
Oosterstr.) H 4
157
8H
14 ond.
Zeeland.
Duivendijke
H
27
Noordwelle
H 1
58
Rilland-Bath
H 1
36
Vrouwenpolder (dorp)
H
8
Breskens (Nieuwesluis)
H
24
Groede (Kruisdijk)
H 1
48
Schoondijke (Sasput)
H
25
7 H
3 ond.
In hangar I op het militaire gedeelte van
Schiphol had het zilveren wonderding eenigen
tijd opgeborgen gestaan. Daar klopten de hamers
en raasden de boren, èf flitsten de steekvlam
men van een lasch-apparaat. Daar draaiden de
motoren 'op proef en bekeken de enkele nieuws
gierigen, die tot de .hangar werden toegelaten
het zilveren machientje, dat in een uitermate
snel tempo groeide tot een vliegtuig, rank als
een zwaluw. Maar of die kist kon vliegen
Men hoopte en vertrouwde van wel, Pander
bouwde niet zijn eerste machine. Maar wel was
het de eerste machine van zulke makelij, met
zulk een snelheid, met zóó zware motoren.
Eergisteren taxiede Geysendorffer met den
Pander vafi het plan-Asjes voor het eerst over
Schiphol. Voorzichtig en berekend, zekerheid
zoekend en vooral niets riskeerend. Tot twee
maal toe zette hij een startsnelheid in, maar
even zoo goed remde hij tweemaal den gang
van de machine af. En nog wist niemand zeker,
of de kist het doen zou.
Vliegen is een kwestie van „feeling", zei
Geysendorffer gisterenmiddag, toen de slanke
machine opnieuw naar buiten werd gereden,
thans in tegenwoordigheid van een groot aan
tal leden van het Studie-comité „Snelpost Neder-
land-lndië", de directie der Pander-fabrieken
en een aantal belangstellenden uit de civiele
en militaire vliegerij. Nu zou het er wel van
komen, en Slot, de constructeur van het toe
stel zóu vliegenEn Geysendorffer „voelde"
het ook, de kist kon de lucht in en ze zou het
doen. Toch heeft hij de aanwezigen nog eenige
malen zich laten oefenen in geduld. In zijn rijke
vliegervaring, in dienst van de K. L. M. en
tijdens de reis met van Lear Black opgedaan
heeft hij zijn bezadigdheid niet verloren. Een
halven start, de banden liepen al op het smalste
loopvlak beëindigde hij weer voor de hangar,
omdat de middenmotor geen druk op de ben
zine had. Opnieuw de mechano's aan den ar
beid, opnieuw proefdraaien, nieuwe start, nog
maals onder behandeling en eindelijk, te
15.43 uur (misschien een historisch moment
voor Pander) gleed de nieuwe machine P. H.-
O. S. T. weg van het Schipholsche gras en
schoof in een kalme helling naar boven. Hoe
de oogen van Geysendorffer en Slot gelezen
zullen hebben over de meters en wijzers van
het gecompliceerde dashboard, is alleen maar
te raden, maar hun kalme vlucht bewees wel,
dat ze de machine slechts op de eerste vlieg-
kwaliteiten uit probeerden.
Daar we in een uitvoeriger artikel op den
nieuwen Post-Pander en het plan der versnelde
Indië-vlucht willen terug komen kunnen we
hier volstaan, met de vermelding, dat „Geys"
en Slot met glundere gezichten uit de cockpit
gleden, dat er hartelijke gelukwenschen waren
voor den piloot, voor den vader der gedachte,
luitenant Asjes en voor den constructeur. En
dat de machine onmiddellijk weer de hangar
werd ingereden, Slot is niet zoo erg snel content,
en „Geys" nog minder
Tegen verd. vier maanden geëischt.
De huurrtaking in de huizen der firma van
de Sfchaar te A'dam heeft nog een nasleep ge
had, welke zich Vrijdag in de strafkamer van
de rechtbank afspeelde.
De 46-jarige P. M. L. E., koopman van be
roep, had zich te verantwoorden ter zake dat
hij in Februari j.l. drie winkeliers, die hun
zaken drijven in de Jan Evertsenstraat, heeft
gedwongen, aan hem geld te geven ten bate van
de actie van huurstakers. Hij zou die winkeliers
hebben bedreigd, dat zij, wanneer zij niets bij
droegen voor de actie z.g.n. posters voor hun
deur zouden krijgen, die het publiek zouden
uitnoodigen, niet in hun winkels te koopen.
Aanvankelijk diende de zaak voor den politie
rechter, die haar naar de meervoudige kamer
verwees.
Verd. ontkent zich aan het ten laste gelegde
schuldig te hebben gemaakt. Wel was hem
gevraagd, of hij cadeautjes wilde ophalen bij
de winkeliers. Wel gaf hij toe te hebben gezegd:
„U hoeft niets te geven, maar dan moet U
zelf maar weten wat er gebeurt".
De officier van Justitie mr. De Blécourt acht
het tenlaste gelegde bewezen. „Aan de terro-
risatie moet spoedig een einde komen. Ik heb
aldus de officier gelezen, dat in de Kin
kerstraat naar aanleiding van de stucadoors-
staking, óók al op deze wijze tegen winkeliers
wordt opgetreden".
Het O.M. vordert, mede met het oog op de
algemeene preventie, vier maanden gevangenis
straf.
De verdiger mr. A. R. dc Miranda meent,, dat
verd. van rechtsvervolging ontslagen dient te
worden, daar het tenlaste gelegde, zooals, het
in de dagvaarding is gesteld, z.i. niet strafbaar
is. i
Het is nooit verd.'s bedoeling geweest dreige
menten te uiten. Subs, dringt pl. aan op clemen
tie in den vorm van een voorwaardelijke ver-
oordeelbig.
Vonnis 20 October.
Dader tien jaar gevangenisstraf.
Vrijdag heeft de rechtbank te Assen uit
spraak gedaan, in de zaak tegen J. H. L., ver
dacht van den moordaanslag te Zeyeveld. Ver
dachte was wegens een misdrijf van Veenhuizen
gevlucht en hield zich een paar dagen op in
Zeyeveld, onder de gemeente Vries. Hij drong
daar binnen in een woning van den landbou
wer J. G., het het doel hier kleeren te stelen,
om zoodoende zijn vlucht te vergemakkelij
ken. Daarbij had hij echter de vrouw van G.
met een broodmes aangevallen en levensge
vaarlijk gewond. De rechtbank veroordeelde
verd. overeenkomstig den eisch van het O. M.
tot tien jaar gevangenisstraf.
KERKDIEFSTAL.
Voor de Arr. Rechtbank te Breda stond Don
derdag terecht de 29-jarige C. P. M. R. uit Til
burg, terzake, dat hij in Augustus j.l. in de
R. K. parochiekerk Koningshoeven te Tilburg
een viertal offerblokken heeft geforceerd en
zich het daarin bevindende geld, heeft toege
ëigend. Bovendien ontvreemdde hij een drietal
halssnoeren met gouden slot.
In September brak verdachte in de Hasselt-
sche kapel eveneens een offerblok open, en
nam het geld mee.
Een tweetal getuigen werden in deze zaak
gehoord. Verdachte bekende en zeide door ar
moede tot deze daad te zijn gekomen.
De president wees hem er op, dat hij nog
slechts drie weken was ontslagen toen deze
diefstal plaats vond en dat bij zijn ontslag hem
396 was uitgekeerd, zoodat hij den nood dan
nog wel niet zóó groot achtte.
De Officier van Justitie mr. J. baron van
Lamsweerden, achtte het ten laste gelegde wet
tig en overtuigend bewezen. Een strenge straf
achtte hij hier op zijn plaats en vroeg één jaar
en zes maanden gevangenisstraf.
Na in raadskamer geweest te zijn werd be
sloten alsnog rapport al te wachten van de
reclasseeringsvereeniging.
Mr. Insinger, verdediger van beklaagde pleit
te clementie.
De uitspraak werd bepaald over lé dagen.
„Het Jaarboek", dat is natuurlijk het jaarboek
voor het onderwijs en de opvoeding der R K.
Jeugd in Nederland, Nederlandsch Indië, Suri
name en Curasao. Het is wederom uitgevoerd
in die handige uitgave van vijf afzonderlijke
deeltjes, die naast elkaar netjes passen in een
aardig uitgevoerden omslag, waarop eenvoudig
prijken de woorden „Jaarbeek 1933" en de uit
gever het: R.K. Centraal Bureau. Achtereenvol
gens worden le het R.K. Bewaarschool- en
lager onderwijs in Nederland, 2e R.K. Nijver
heids-, land- en tuinbouw en handelsonderwijs,
?e R.K. Middelbaar voorbereidend en Hooger
Onderwijs in Nederland, 4e de R.K. Jeugdorga
nisatie en tenslotte het R.K. Onderwijs en de
Jeugdorganisatie in Ned. Indië, Suriname en
Curasao behandeld. Ieder deeltje is belangrijk
voor de menschen, die met de onderscheiden
onderafdeelingen te maken hebben. Elk deeltje
is verlucht met r niet zoo fraaie, maar tra-
dftioneele prent van den Zetel der Wijsheid
en met het portret van Z. H. Exc. Mgr. Dr.
J. H. G. Lemmens, voorzien van een vereerend
schrijven van Kardinaal Pacelli en verrijkt met
het voorwoord van dr. Th. Verhoeven, waar
in deze het antwoord tracht te geven op de
belangrijke vraag: Wat gewordt er van onze
kinderen? aan de hand van zes officieuse in
terviews met menschen, waarmede de Directeur
van het R.K. Centraal Bureau uit den aard zij
ner functie in aanraking komt.
Meer algemeene belangstelling mogen trek
ken, naar onze meening het lijvige eerste deel
en het vierde.
Het eerste om het wederom doorwrochte
artikel een boek op zich van dr. Cassianus
Hentzen O.F.M. die onder den titel: „Algemeen
vormend lager onderwijs in Nederland" het
groote verslag geeft over de ups and downs,
die het katholiek onderwijs in dezen zorgvollen
tijd genieten mag, maar ook lijden moet. Dit
boek van een verslag verraadt den klank van
deskundige critiek en staat in het teeken van
de nog altijd strijdvaardige geestdrift voor het
RK. onderwijs. Deze bijdrage behandelt zelfs
niet alleen wat er in het parlementaire en re-
geeringsbedrijf zoo al behandeld en verhandeld
is, maar zelfs alle artikelen welke door dag
bladen en weekbladen over het onderwijs ge
schreven en alle meeningen die naar aanlei
ding van het katholiek onderwijs gelanceerd,
met recht of uit ondeskundigheid gedrukt
werden, worden nauwkeurig onder de loupe
genomen.
Waarom het vierde deel een meer speciale
belangstelling zal trekken, behoeft ongetwijfeld
geen "betoog. Dit is het deel van het meest
actueele onderwerp: de R.K. Jeugdorganisatie.
Hier passeeren de revue de geestelijke orga
nisaties; de Franciscaansche en de Capucijnsche
Derde Orde-lingen, de H. Familie voor de
Jeugd, de E.K.-beweging, de natronaatsjongens
en -meisjes, de Graal, de K.J.V. en K.J.M.. de
Jonge Werkman, de Verkenners, de jongens van
St. Franciscus en de meisjes van St. Franrisca
Romana, de Jonge Middenstanders en tenslotte
de voetballers.
Voor wie deze verslagen aandachtig leest,
krijgt dit deel het cachet van gefundeerd en
hoopvol optimisme met het oog op de toekomst
van godsdienst en beschaving in o. vader
land. Een uitvoerig en gedetailleerd verslag van
deze uitgave vergt te veel plaatsruimte.
Maar in de vluchtige aankondiging mag een
woord van openbare hulde niet verzwegen
worden aan den Directeur en aan heel zijn staf
medewerkers in het R.K. Centraal Bureau, bii
wie volgens het jaarverslag, dat cok in elk
deeltje afzonderlijk werd afgedrukt, zoo'n har
telijke en daadvaardige sfeer van samenwerking
heerscht. Alleen de uitgave al van het jaar
boek is telkenjare opnieuw een stoer en ener
giek werk.
Te Amsterdam is dezer dagen overleden, in
den ouderdom van 65 jaar, de heer Simon
Kroon, oud-altist en organist van het Concert
gebouw-orkest. De heer Kroon, die ongeveer
43 jaar aan het Concertgebouw is verbonden
geweest, was een van de oudste leden. Twee
jaar geleden heeft hij pensioen genomen.
Ook in katholiek Amsterdam was de over
ledene, die ongeveer 40 jaar organist was van
de Vondelkerk, een bekende figuur.
Als componist verwierf hij naam door tal
rijke kerkcomposities, alsmede door stukken
voor orkest, waarvan er vroeger enkele in het
Concertgebouw zijn uitgevoerd.
Pine Beider te Londen.
Naar wij vernemen is mevrouw Pine Beider
door de Nederlandsche Vereeniging te Londen
uitgenoodigd tot het geven van een voordracht
avond aldaar op 16 October a.s.
De verloting van het Nederlandsch
Steuncomité.
Met groote ingenomenheid kan het bestuur
van bovengenoemd comité mededeelen, dat de
eerste dezer verlotingen van 5000 loten van
ƒ1 in betrekkelijk korten tijd geplaatst is. De
trekking van de eerste verloting vond op 18
Juli, ten overstaan van notaris C. F. J. Brands
te Amsterdam plaats en vele der prijzen zijn
thans reeds besteed geworden.
Als bekend mag worden verondersteld, dat
het doel van deze verlptingen tweeledig is,
n.l. ten eerste, om het publiek in staat te stel
len, kunstwerken van beeldende kunstenaars
te koopen en ten tweede om den nood onder
de beeldende kunstenaars te lenigen. Van
iedere 5000.aan verkochte loten wordt
ƒ2750.bestemd voor geldprijzen, waarvoor
door de winnaars kunstwerken moeten worden
aangekocht; het overschot, na aftrek der nood
zakelijke onkosten, komt ten bate van de kas
van het Ned. Steuncomité v. Beeldende Kun
stenaren.
Thans wordt door de kunstenaars en hun
verenigingsbesturen ijverig gewerkt aan de
tweede verloting. Reeds een deel der loten is
verkocht.
Loten zijn verkrijgbaar bij zoo goed als alle
vereenigingen van beeldende kunstenaa-s; on
de tentoonstellingen van het comité „Beeldende
Kunst S.O.S.", in het Stedelijk Museum te
Amsterdam en bij den secretaris van het comité
B. Ferwerda, te Renkum.
BIETENCAMPAGNE IN ZEEUAVSCH-
VLAANDEREN.
Sas van Gent staat weer in het teeken van
de suikerbietencampagne. Dinsdag j.l. is bij
de N.V. Beetwortelsuikerfabriek „Sas van Gent"
de campagne begonnen en Donderdag bij de
Eerste Nederl. Coöperatieve Beetwortelsuiker
fabriek d.i. voor eerstgenoemde fabriek onge
veer twee weken en voor de Coöperatieve ruim
1 week vroeger dan het vorige jaar, hetgeen
met het oog op de heerschende werkloosheid
stellig een bijzonder heuglijk feit mag heeten.
Vermoedelijk zal tot ongeveer half December
kunnen worden gewerkt.
Men herinnert zich, dat Minister van Schaik
bij de behandeling van het uniformverbod in
de Kamer heeft aangekondigd, maatregelen te
overwegen tegen excessieve uitingen.
Naar wij vernemen, is het ontwerp tegen
zulke uitingen, welke beleedigingen bevatten
tegen personen of groepen op openbare ver
gaderingen gedaan, spoedig te verwachten.
Risico van inbreken in een
postkantoor.
In verband met de inbraak in het postkan
toor te Rosmalen, gepleegd in den nacht van
V/oensdag op Donderdag j.l., is door den
gemeenteveldwachter te Veen bij Heusden een
drietal personen aangehouden, die bezig waren
vijf cents-briefkaarten beneden den prijs te
verkoopen. De aangehoudenen zijn M. K. uit
I-Iengelo, J. E. uit Zutphen en J. G. de J. uit
Eerwijnen.
De politie van Rosmalen, die door haar col
lega te Veen van de aanhouding in kennis
éyas gesteld en hierdoor naar Veen was ge
komen, heeft de drie verdachten naar Ros
malen overgebracht.
Naar wij vernemen hebben alle drie personen
bekend, de inbraak in het postkantoor te hebben
gepleegd.
DE FINANCIERING DER SOCIALE
VERZEKERING.
Het hoofdbestuur der Nederlandsche Maat
schappij voor Nfl verheid en handel heeft aan
de Departementen de volgende vragen ter be
antwoording voorgelegd:
1. Is er aanleiding om voor de financiering
van de Ouderdoms- en Invaliditeitsverzekering
een ander stelsel te kiezen dan het fondsvor-
mings- of kapitaaldekkingsstelsel, dat nu in de
Invaliditeitswet is aanvaard?
2. Zoo ja, welk stelsel dient dan aanvaard
te worden; a. het omslagstelsel; b. het door
den heer van Holthe tot Echten in zjjn referaat
bepleite tusschenstelsel, namelijk dat van dek
king van de contante waarde der toegekende
renten en overige betalingen?
3. Meent gij, dat de huidige tijdsomstandig
heden in het bijzonder aanleiding geven om
van het kapitaaldekkingsstelsel af te gaan, waar
een dergelijke wijziging van stelsel er toe kan
leiden, dat de lasten voor de overheidskas in
de eerste jaren aanmerkelijk verlicht en ook
de lasten van het bedrijfsleven op deze wijze
voorloopig verlicht kunnen worden?
4. Geeft de financiering der sociale verze
kering U nog tot andere opmerkingen aanlei
ding ên zoo ja, welke zijn dat?
UITVOER VAN KOUDBLOEDPAARDEN
NAAR DU ITSCHLAN D
De commissie .voor den uitvoer van koud-
bloedpaarden naar Duitschland verzoekt ons
mede te deelen, dat zij, die meenen aanspraak
te kunnen maken op een aandeel in dien uit
voer, zich om volledige inlichtingen te dier zake
schriftelijk kunnen wenden tot het Vleesch-
exportbureau, Lange Burchtstraat 39 te Nij
megen.
Het Centraal Bureau voor de Statistiek deelt
mede, dat in de maand September 1933 aan fijne
zaden werd uitgevoerd: Maanzaad (papaver
zaad): 841.148 k.g.; Karwijzaad: 675.818 k.g.
Bruin mosterdzaad'. 95.488 k.g.; geel mosterd
zaad: 282.444 k.g.
In het Staatsblad is opgenomen een Kon. Be.
sluit, volgens hetwelk het is verboden tusschen
15 Maart en 1 October iepenhout te laten liggen,
opgestapeld te houden of te vervoeren.
Be Minister van Economische Zaken is be
voegd van zoodanig verbod geheel of gedeel
telijk en al dan niet voorwaardelijk ontheffing
te verleenen.
Het verbod is niet toepasselijk op: a. geheel
ontschorst hout; b. hout met een doorsnede
kleiner dan 7 centimeter of afkomstig van stam
men of takken met een doorsnede kleiner den
7 centimeter; c. hout, dat onder water ligt; d
hout, waarvan de schors in haar geheel met
timmermans-carbollneum is bestreken of cp
andere door den Minister te bepalen wijze is
behandeld.
Dit besluit treedt in werking op 1 Oct. 1933.
Naar aanleiding van een bericht betreffende
een protestvergadering van de Nat. Boeren-,
Tuinders- en Middenstandspartij welke Zater
dag 30 September 1.1. te Utrecht zou zijn ge
houden en waarin een motie zou zijn aange
nomen met op drie na algemeene stemmen,
waarin de wijze van candidaatstellen van^ de
drie Noordelijke provincies, waardoor mr. Ver
voorn tot Kamerlid werd gekozen, als zijnde in
strijd met de wenschen en besluiten der Al
gemeene vergadering, werd afgekeurd, deelt
mr. C. Vervoorn mede, dat de vergadering te
Utrecht door de heeren Braat en Kostelijk bij
eengeroepen, niet is uitgegaan van het bestuur
der Nationale Boeren- Tuinders- en Midden
standspartij; dat de heer Braat op 21 Augustus
1933, op welken datum wel een vergadering
der Nat. Boeren-, Tuinders- en Middenstands
partij werd gehouden, als lid dier partij heeft
bedankt, zoodat hij dan ook niet gerechtigd
mag worden geacht, een vergadering dier partij
bijeen te roepen. De zaak waarom het hier gaat
is reeds besloten rp 21 Augustus 1933 en even
tueels wijzigingen in dat besluit zouden slechts
kunnen geschieden door de wettige instanties
der partij, doch niet door een bijeenkomst van
willekeurige personen van wie niet eens vast
staat, of zij lid zijn van de partij.
FEDERATIE-EXAMENS
De Practijk-Examens der Federatie van Han
dels- en Kantoorbedtenden-Vereenigingen in
Nederland zullen gehouden worden, voor Han-
delscorresoondentie op 12 en 13 Decmeber en
voor Boekhouden op 14 en 15 December a.s.
De inschrijving sluit op 6 November a.s.
INBRAAK IN EEN STATION.
Voor de Arr. Rechtbank te Breda stond Don
derdag terecht de 29-jarige glazenmaker M. uit
Oostenrijk, zonder vaste woon- of verblijfplaats
hier te lande, thans gedetineerd in 't Huis van
Bewaring te Breda, terzake dat hij op 4 Sep
tember j.l. heeft ingebroken in het station der
Nederlandsche Spoorwegen te Made en Drim-
melen, aldaar in het kantoor een schrijfbureau
heeft opengebroken en een bedrag van 58.75
heeft weggenomen, toebehoorende aan de
Nederl. Spoorwegen en 6 toebehoorenden aan
den waarnemenden station-chef.
Mr. J. Baron van Lamsweerden achtte'het ten
laste gelegde bewezen en eischte één jaar ge
vangenisstraf.
Mr. Th. v. Eyl uit Tilburg pleitte clementie.
De Rechtbankbepaalde de uitspraak over 14
dagen.
Mogelijk valt heclen de beslissing. De
kans op succes is nog niet
verzekerd.
De voorzitter van den ministerraad, Dr H.
Colijn, is gisterenmiddag per vliegtuig uit Ber
lijn'in ons land teruggekeerd en heeft in den
loop van den middag zijn werkzaamheden ten
departemenle hervat.
Zooals wij reeds meldden, heeft het bezoek
van minister Colijn aan Berlijn, in verband ge
staan met het Duitsch transfermatorium, waar
over reeds in het begin dezer week te Berlijn
door gedelegeerden der Nederlandsche regeering
onderhandeld werd met vertegenwoordigers der
Duitsche regeering.
Met. den terugkeer van Dr. Colijn zijn ech
ter de besprekingen te Berlijn nog niet ten
einde. Er wordt nog verder onderhandeld en
mogelijk valt heden de beslissing, althans dit
hoopt men.
Naar wij vernemen is het succes der onder
handelingen nog niet verzekerd. De concessies,
welke Nederland zou moeten doen, zouden ech
ter niet zoo zwaar vallen* als de eischen, welke
Duitschland aan Zwitserland gesteld heeft.
Voorloopig blijft echter over de onderhande
lingen nog een waas hangen en valt met zeker
heid nog niet te zeggen of de Nederlandsche
houders van Duitsche obligaties ook de volle
100 voor hun scrips zullen krijgen.
Bij Kon. Besl. is de vice-admiraal J. F. Osten
eervol ontheven van de betrekkng van com
mandant der zeemacht en hoofd van het De
partement der Marine in Nederlandseh-Indië
met den datum waarop hij die aan zijn opvol
ger zal overdragen, zulks onder dankbetuiging
voor de door hem in die betrekking bewezen
diensten. Tot opvolger is benoemd de schout
bij-nacht M. H. van Duimt
Een publiek schandaal.
In verband met het hangende de rechter
lijke beslissing als paddenstoelen uit den
grond rijzen van allerlei speelgelegenheden is
de liberale „Nieuwe Arnhemsche Courant"
eens op informatie uitgegaan naar de kosten
die de exploitanten van dergelijke „la's" en
„tjo's" hebben te maken voor er van winst
sprake is en de redactie koos daarvoor een
plaats, waar een kegelbaan veranderd moest
worden in een speelzaal, en zelfs een auto
garage is gemetamorfoseerd in een „elite"-
speelzaal met een mollig rood tapijt, roode
gordijnen, zilveren muren, glazen wanden
Al deze verbouwerij moest betaald worden.
Op overuren kwam het niet aan. Eén speel
tafel kost vier duizend gulden. In de door ons
bezochte gelegenheid staan er vijf. Het in de
onderneming gestoken kapitaal is op dertig
mille zeker niet te hoog geraamd. Een kapi
taal, dat weg is, zoodra het verbod komt. Een
kapitaal, dat dus in enkele maanden opgebracht
moet worden.
Hierbij komen de dagelijksche kosten van
huur, van salarissen voor het personeel. En
vooral die personeelskosten zijn niet voor de
poes. Een speel-gelegenheid met vijf tafels
moet minstens veertig croupiers in dienst
hebben. Iedere croupier verdient per dag.
vijftien gulden. Samen zeshonderd gulden per
dag. En dan komen daarbij de changeurs, de
chasseurs, de controleurs, enz. enz., nog wel
tien man.
Dik wij 13 wordt concessie verleend op voor
waarde, dat een bedrag ten goede komt aan
het plaatselijk crisis-comité. In de plaats, die
wij op het oog hebben, een kleine gemeente,
is dit bedrag vastgesteld op een minimum van
honderd gulden in de week.
De onkosten bedragen dus stellig een vijf
duizend gulden per week. Niet inbegrepen
rente en afschrijving van het bedrijfskapitaal.
En wanneer dan nog de aandrang onder de
„kapitalisten" groot blijft, niettegenstaande de
concurrentie, dan moet voor den exploitant het
risico toch wel niet zoo geweldig zijn. En
duszeker geweldig de behendigheid van
den speler.
Laten wij het heel eerlijk zeggen: uit een
nauwgezette waarnemingi van de houding der
spelers is ons gebleken, dat zoo goed als géén
aan behendigheid denkt, om behendigheid
maalt. Er wordt In het wilde weg gezet en
soms hooger dan het voorgeschreven maxi
mum. Wel zijn er, die zwaarwichtige notities
maken en deze bestudeeren. Doch dat doet
men ook in Monte Carlo, waar het affichè „Jeu
d'adresse" niet buiten hangt en waar men het
naakte gok-kind géén schaamdoek ombindt.
't Kan natuurlijk zijn, 't zal zelfs wel zoo
zijn, dat er behendigheid bij te pas komt. De
uitvinders hebben het gedemonstreerd, en
enkele exploitanten moeten ook hierin hun
nagenoeg onfeilbare handigheid hebben ge
toond.
Doch voor het publiek is 't een gok als elke
andere gok. En dit moet in het algemeen be
lang den doorslag geven bij het beantwoorden
van de vraag of de overheid niet zoo snel
mogelijk een eind dient te maken aan deze
hazard-epidemie waardoor ons volk nu be
zocht wordt.
Nu zijn het er een dozijn. Over een maand
misschien twee dozijn. Een dagelijksch bezoek
van vier, vijfhonderd menschen is geen uit
zondering. Men rekene zelf maar na, hoeveel
mannen en vrouwen dagelijks het slachtoffer
kunnen worden.
Aandachtige bestudeering van het publiek
heeft ons ook geleerd, dat Van een mondain
milieu geen sprake is. Eer maakt het den in
druk of de spelers zoo weggeloopen zijn van
hun werkplaats, hun kantoor, hun winkel.
We gelooven niet, dat dit publiek anders zou
gaan naar Ostende, Spa, Monte Carlo om zijn
speelondeugd te bevredigen. Er is wel degelijk
gelegenheid en gros geschapen voor lieden, die
tot nu geen kans gekregen hebben den speel-
duivel in hen los te laten, hun lusten bot te
vieren.
Dat is het groote gevaar. Zoo gróót, dat
werkelijk gesproken kan worden zonder eenige
overdrijving van een publiek schandaal.
Het is een weerzinwekkend gedoe.
EXAMEN NED. R. K. POLITIEBOND.
'S-HERTOGENBOSCH, 5 October. Geslaagd
voor het diploma mot aanteekening G F. van
Brenk, Utrecht en C. L. Vrins, Breda; het ge
wone diploma L. H, Custers, Maastricht; J. W.
H. van Gelder, 's-Gravenhage; A. A. Valken
burg, Vreeswijk; Z. Verhoef, Utrecht; H. J.
Vroege, Culemborg; F. C. Visser, Arnhem: A.
W. Verweljmeren, Breda; L. C. Segaar, Lelden
en J. M. v. d. Hoeven, Utrecht.
MAGELANG, 6 October. (ANEAA.)
Een hevige gasexplosie van de Merapi werd
geconstateerd. Te Babadan werden aschregens
waargenomen.
BANDOENG, 6 October. (ANETA.)
Dr. Stehn, telefoneerde uit Babadan dat te
ruim negen uur een vuurregen werd waarge
nomen. Boven den top van den Merapi werden
bloemkoolwolken geconstateerd. Compacte
asch-zuilen werden tot 500 Meter boven den
krater uitgestooten. Blauwe vulkaangassen
kwamen tot Babadan.
