BRAIN DM YSTERIE ONOPGEHELDERD.
geen licht inzake medeplichtigen
VERSCHAFT.
DE MINDERHEDEN.
BESCHERMING.
OOSTERSPOORWEG
CONFLICT.
WOENSDAG 11 OCTOBER 1933
DE GETUIGEN OP EEN HARDE
PROEF GESTELD.
Dimitroff heeft een slechten dag.
VOORTZETTING VAN HET
GETUIGENVERHOOR.
"fcS,°'ï 2» Mrtt batterij van
ZIFTING VAN HEDEN
DE - ENGELSCH-AMERIKAANSCHE
SCHULDENCONFERENTIE.
Het eerste officieele contact te
Washington.
Besluiten van de zesde Volken
bondscommissie.
MAATREGELEN TEGEN DE
SOCIALISTEN IN OOSTENRIJK.
,DOE MEER"-STOELEN.
DE HULPACTIE VOOR DE DUITSCHE
JODEN.
LAFFE DAAD VAN TWEE
NEDERLANDERS.
„Minister Perkins en al haar onder
geschikten gebruiken ze".
BESTRAFFING VAN NAZIS.
HET HAZARDSPEL IN HONGARIJE.
Duitsch chauffeur te Neustrass door
hen half dood geslagen.
DE DEMOCRATIE IN TSJECHO-
SLOWAKIJE.
SPANJE'S A. S. VERKIEZINGEN.
DE BARRIOS ONPARTIJDIG
KINGSFORD SMITH NAAR
SOERABAJA GESTART.
DRUKTE IN DE WAPEN
INDUSTRIE.
DE AANDEELEN STIJGEN!
TREIN DOOR CHINEESCHE
BANDIETEN OVERVALLEN.
Acht personen gedood.
BERLIJN, 10 October. (VAN ONZEN COR
RESPONDENT). Sedert den Zondag van den
gestampten pot had Berlijn geen sensatie meer
gehad en het was dus hoog tijd, dat het ook
weer eens aan de beurt kwam. Vandaag heeft
het dan zijn deel gekregen, want het proces
van der Lubbe werd heden hier ter stede vol
op toeren gebracht.
Het rijksdaggebouw stond in het midden van
de belangstelling, maar dat gold toch vooral
de belangstelling van de politie. Deze was
in overweldigende mate en in volle oorlogs
beschildering ten tooneele verschenen en ze
nam de zaak buitengewoon ernstig op. Werd
de situatie in het meer gemoedelijke Leipzig
door dien visscher geïllustreerd, die in het
water naast het rijksgerecht stond te hengelen,
dan domineerde hier de geladen karabijn op
den schouder van den Schupo het landschap.
Alles zag er zeer grillig uit en men vermoedde
in het struikgewas van den Tiergarten machine
geweren en artillerie, zonder dat men deze
moordwerktuigen echter in zichtbare gedaante
te aanschouwen kreeg.
De controle aan den ingang was enorm
streng. In 't voorportaal stonden op listige wijze
tafels opgesteld, en daar moest men ook om
heenwandelen, met dien verstande, dat men
aan elk der vier punten eenmaal gecontroleerd,
geverifieerd, gefouilleerd enz. werd.
Wanneer men echter door deze beklemming
heen was geworsteld, werd het meteen ook
ijselijk chic. Alle lakeien, deurwaarders en
ander personeel van den rijksdag was mobie
gemaakt en deze heeren stonden met breed
armgebaar, zooals alleen lakeien dat voortbren
gen kunnen, op de trappen en gangen gep
teerd, om den weg aan de bezoekers J
Aldus belandde men in de mooie helder ver
lichte zaah waarin vroeger de begroo mgscom-
uioiH Deze zaal heelt een zwaK
missie zitting hield, neie zo ht
aroma van historiciteit over zich. Hier vochten
de verschillende fracties haar meenmgsverschil-
len uit zooals ze dat in het plenum pro forma
deden/Hier stond Hindenburg voor de par
lementaire onderzoekingscommissie. Hier moest
ook von Papen zich over zijn overweldiging
van Pruisen verantwoorden.
Hier zat ook eens Torgler ten troon. Een
aardige bijzonderheid wil namelijk, dat de laat
ste bNsgrootingszitting, die hier gehouden werd,
onder het presidium stond van denzelfden man,
die nu op de bank der beklaagden zit, beschul
digd den rijksdag in brand gestoken te hebben.
Het voorportaal van de zaal staat overigens
ook in direct verband met het proces, want
volgens getuigen zou Torgler hier een onder
houd- met van der Lubbe en Popoff gevoerd
hebben. De muren van de zaal, zijn versierd
met een schilderij van keizer Wilhelm op het
slagveld van Sedan, geflankeerd door twee
andere meesterstukken, waarvan niemand de
beteekenis zeggen of raden kan.
Aan de andere zijde van den wand hangt de
afbeelding van de zitting eener rijksdagcom
missie, met zulke figuren als die van Ledebour
en Bebel als hoofdpersoon. Men heeft in de
- zaal' voor de rechters een estrade aangebracht
en voor het overige is ze precies ingedeeld, als
de rechtszaal in Leipzig.
Het hof laat vandaag lang op zich wachten
en men heeft overvloed van tijd zijn bekenden
te bezoeken. Het ministerie van propaganda is
in vollen getale present. De president van de
Berliinsche politie is ook aanwezig, evenals de
militaire commandant ervan. We ontmoeten
eveneens consul-generaal Knobel als officieel
vertegenwoordiger van de Nederlandsche re-
gHetnbeeld van de zaal zelfis zeer-keurig.Men
Het onmogelijk van Dimitroff was waar
schijnlijk een „houd den dief" om de commu
nisten te ontlasten, of misschien was het ook
indirect bedoeld om de nationaal-socialisten te
beschuldigen.
Maar de president wilde deze richting niet
uit en ontnam Dimitroff het woord. Daarna
trad weer pais en vree in de zaal in en vielen
velen der aanwezigen in slaap.
ziet er hGt blSU-W 611 - I .uco veiAtaatuc tat
nolitie, bijzonder mooie groene tafels, het rood GETUIGEi dat hij) toen hij bij den wachtmees_
van de toga's van het rijksgerecht enn ter van poiitie kwam, op zijn armband-horloge
gekeken heeft en gezien, dat het 9.10 uur was.
zwart van de Pruisische
Aaneenschakeling van onzekerheden;
Dimitroff interrumpeert; van
der Lubbe weer in verhoor.
BERLIJN, 10 October (W.B.) Na de pauze,
welke tot één uur was uitgebreid, wordt de
behandeling van het rijksdagbrandproces voort
gezet met het verhoor van den 21-jarigen let
terzetter Thaler, als getuige.
THALER verklaart het volgende: „Ik kwam
van den Brandenburger Tor af langs het rijks
daggebouw en wilde naar het Lehrter station.
Op den hoek van het rijksdaggebouw, voor
dat ik bij het hoofdportaal kwam, hoorde ik
een luid rinkelen. Toen ik in de richting van
het lawaai keek, kreeg ik den indruk, alsof
twee personoen naast het hoofdportaal een
venster binnenklommen. De een was juist het
ingeslagen venster doorgeklommen. Op het ge
zicht van den andere viel juist nog de schijn
van de lantaarn op den hoek van het rijksdag
gebouw. Ik was nog tamelijk ver verwijderd,
toen ook hij naar binnen klom.
Ik liep naar den hoek terug en riep den agent
dien ik kort tevoren was gepasseerd toe,
dat hij moest komen, daar er iemand het rijks
daggebouw inklom.
Toen ik terugkwam, waren reeds een Schupo
en een andere heer ter plaatse. Boven brandde
het toen reeds.
VOORZITTER: „Van waar zag u dan de man
nen naar binnen klimmen?
Getuige THALER: „Toen ik het rirfkelen
hoorde, liep ik de trap naar het hoofdportaal
een eindje op, omdat ik van beneden niet zien
kon en klom ook nog op den zijmuur".
VOORZITTER: „Welk venster was dan in
geslagen?
Getuige THALER: „Het eerste venster naast
het hoofdportaal".
VOORZITTER: „Getuige Floeter was er niet
zeker van, of het 't eerste of tweede venster
was. U meent dus twee personen gezien te
hebben?"
GETUIGE: „Ik meende twee personen te zien.
De eene klom in gebogen houding achter de
balustrade van het balcon naar binnen, terwijl
de ander reeds binnen was. Ik zag nog een
oogenblik het gezicht van den tweede. Mis
schien heeft hij zich omgedraaid, omdat hij
gezien of gehoord had, dat ik de trap op liep,
Op de vraag van den Voorzitter, of de in
klimmer iets in de hand hield, verklaarde ge
tuige Thaler, dat het op dat oogenblik volko
men donker was. Het gezicht van den tweeden
persoon had hij gezien als een helle witte vlek.
Van een schaduw kan geen sprake zijn, daar
de andere reeds door het venster binnen was
Getuige had geen vuur gezien, dat eventueel
die schaduw had kunnen veroorzaken.
Op verdere vragen verklaarde getuige, dat
door drie vensters van de restauratiezaal vuur
schijn te zien was van een geweldigen brand.
Naar zijn meening moet het toen aan den an
deren kant van de zaal gebrand hebben, terwijl
kort daarop ook aan de vensters zelfs de vlam
men opsloegen.
De VOORZITTER wijst er op, dat deze uit
eenzetting met die van van der Lubbe overeen
stemt, die eerst de gordijnen aan de deur
en vervolgens die aan de vensters aangestoken
heeft.
Ondervraagd over het tijdstip verklaarde de
.vande toga s ""e ec'htsdienaars enz. De
taSjk™aanwezige grfieime politie is natuurlijk
Jupiterlarapen en alles,
film, wasplaat, radio enz. enz.
Het rinkelen van de ruit heeft hij ongeveer
twee minuten tevoren gehoord,
Op vragen van den voorzitter verklaart Tha
Ier, dat hij den zekeren indruk heeft, dat twee
film, waspiaat, -—"""oor Qns uitstekend I P™6n met brandfakk^ door de zalen lie-
post en telegrafie heeftvou kan het
gezorgd en onder deze verhoudingen
gordijn weer opgaan. uaat
De kwestie, waar het vandaag o g
gevormd door de eerste minuten van de
daad Met een naiveteit, die men mo
Ïlen eersten blik als waar te aanvaarden, U
van der Lubbe 's avonds om 9 um tegen den
goedverlichten voorgevel van het rijkscgg^
bouw opgeklauterd, heeft daar een
geslagen, een fakkel ontstoken en is a
binnen geklauterd. Deze acrobatische
werd natuurlijk door voorbijgangers opge
merkt, maar ongelukkigerwijze spreken deze
elkander tegen. Eén hunner beweert slecnis
één persoon aan het werk gezien te hebben, en
de andere twee.
Deze kwestie is de gewichtigste van het ge-
heele proces. Zijn er inderdaad twee mannen
aan het werk geweest, dan heeft van der Lubbe
medeplichtigen gehad, en het is toch om deze
medeplichtigen te vinden, dat het proces voor
namelijk gevoerd wordt.
Om op dit punt de waarheid te achterhalen,
worden de getuigen als 't ware op de folterbank
uitgerekt. Met Multatuli hadden zij reden te
zeggen dat het hof op hunne getuigenissen
kauwde, als op een tandenstoker. Of, wil men
de zaak meer modern uitdrukken, dan moet
men de verbrijzeling van de atomen erbij ha
len. Althans woord na woord, dat zij in den
mond namen, werd tot atomen uit elkander
gerafeld en de ongelukkige getuigen moeten
tenslotte niet meer geweten hebben, of ze nog
op hun beenen stonden, dan wel op hun hoofd.
Urenlang werden zij ondervraagd over het ver
schil tusschen een fakkel en een brandend stuk
hout over de beteekenis van een klaren Febru-
arinacht. enz. Het hoogtepunt werd hier wel
bereikt in de vraag, of zij een bepaald onder
deel hunner getuigenis wisten, of bat 7,1J zlch
dat onderdeel alleen nog maar herinnerden.^
Dit verhoor werd van tien tot vier uur ge
rekt, maar daarmede is het nog met afgdoopen.
Want de plaatselijke reconstructie van de m-
klimpartij moet nog plaats heb enkele
wanneer deze geschied zou zijn, zulle
onderdeelen duidelijk worden. Maar de 1
zaak zelf is toch duister gebleven en we weten
op het oogenblik nog niet, of van der Lu
alleen of in gezelschap van een ander het rijks-
daggebouw binnengedrongen is.
Van der Lubbe zelf, die nog altijd bezig ia
de punten van zijn schoenen te tellen, is ook
nog even voor moeten komen en wel voorna
melijk om Dimitroff tevreden te stellen.
Dimitroff zelf had een slechten dag van
daag. Hij stelde blijkbaar alleen maar vragen
om zijn aanwezigheid te markeeren en zijn in
sinuaties aan het adres van de politie waren
wat al te veel gezocht.
Maar op zeker oogenblik stelde hij van der
Lubbe voor de zooveelste maal de vraag, naar
zijn alleenschuld of naar de medeplichtigheid in
de misdaad. Onder ademlooze stilte, die einde
loos seheen te duren, wachtte de zaal op het
antwoord. Dit antwoord luidde, dat van der
Lubbe alleen geweest zou zijn. „Onmogelijk!"
donderde Dimitroff door de zaal. En hij voegde
er nog iets aan toe, dat als „idioot" klonk en dat
ook aan het adres van van der Lubbe gericht
was.
Getuige gelooft niet, dat het brandende doe
ken waren, want dan zou de vuurschijn niet
zoo gelijkmatig en op dezelfde hoogte geweest
zijn.
Op verdere vragen van den voorzitter ver
klaart getuige nog: „Toen het overvalcommando
kwam, hoorde ik, hoe de politie-inspecteur tot
zijn mannen zeide: „Het is 9 uur 17". Op dat
oogenblik arriveerde de brandweer. Zij rukte
het gebouw binnen en bluschte den brand.
Daarna vertrok ze weer en ook alle omstan
ders gingen uiteen.
Ik wendde mij bij de Siegessaule nog eens
om en zag nu, dat het in den koepel nog vlam
de. Ik snelde terug en riep de brandweer toe;
dat het binnen ook nog brandde".
De „OBERWACHTMEISTER" BUWERT kent
getuige Thaler niet terug. Hij verklaart zich
die personenverwisseling als volgt: Floeter is
achter mij aangeloopen, daarna heb ik door het
venster naar binnen gekeken en toen ik weer
naast mij zag, stond deze heer (getuige Thaler)
daar. Ik dacht toen, dat het dezelfde man was.
Dan wordt nogmaals de vraag gesteld, of
wellicht Thaler de schaduw van den naar bin
nen klauterde voor een tweeden man heeft
kunnen aanzien.
De VOORZITTER stelt ten slotte voor, bij
avond een onderzoek ter plaatse in te stellen,
Advocaat TEICHERT verzoekt bij het onder
zoek ter plaatse 's avonds ook iemand met een
brandenden fakkel door de lokalen te laten
loopen, opdat men zien kunne of eventueel
een spiegelbeeld op het witte glas der vensters
den indruk kan wekken, alsof er twee personen
loopen.
„OBERREICHS ANW ALT." Dr. WERNER:
„Vroeger heeft de getuige Thaler gezegd, dat
de afstand tusschen de beide vuurverschijnsels
twee tot drie meter bedragen heeft. Vandaag
verklaart hij, dat het maar één meter is ge
weest".
Getuige THALER: „Precies in meters aan te
geven, hoe groot de afstand was, is natuurlijk
moeilijk. Maar er was duidelijk een tusschen-
ruimte.
Als de beklaagde Dimitroff weder ontoelaat
bare vragen stelt en verdachtmakingen uit,
roept de VOORZITTER: „Als u zoo doorgaat,
zal ik u geen aandacht meer schenken".
DIMITROFF: „In dit proces, mijnheer de pre
sident, ben ik niet debiteur, maar crediteur,
en ik zou dus
VOORZITTER: „Ik ontneem u het woord
DIMITROFF: „Ik protesteer".
Van der Lubbe weer gehoord
De beklaagde VAN DER LUBBE wordt hier
op voor de rechtertafel gebracht om zich over
de laatste getuigenverklaringen uit te spreken.
Van der Lubbe volgt weer zijn oude tactiek.
Dan weer antwoordt hij met „ja", dan weer
met „neen". Menigmaal zwijgt hij en legt ver
volgens verwarde verklaringen af.
De verdediger van van der Lubbe, advocaat
SEUFFERT, vermaant den beklaagde: „U staat,
zooals wij uit de brieven van uw nabestaanden
weten, op het standpunt: Ik zal nooit mijn
helpers verraden en zal steeds ervoor zorgen,
dat zij niet verraden worden. Als u werkelijk
gelooft, dat den medebeklaagden onrecht ge
schiedt, dan moet dat toch juist een aanleiding
voor u zijn, duidelijk uw meening te zeggen".
VOORZITTER: „Is u alleen dien avond naar
binnen geklommen?"
VAN DER LUBBE: „Ja".
VOORZITTER: „hebt gij den rijksdag alleen
in brand gestoken?"
DIMITROFF interrumpeert: „Dat is onmoge
lijk, uitgesloten, idioot!"
VOORZITTER: „Zwijg, ik ontneem u het
woord". „Nogmaals, van der Lubbe, hebt gij
den rijksdag alleen in brand gestoken?"
VAN DER LUBBE: „Ja".
OBERREICHSANWALT: „Wij hebben dat
alles al eenmaal gehoord, maar ik moge deson
danks nog eens vragen: hebben anderen den
brand voorbereid? Hebben anderen u gehol
pen?"
VAN DER LUBBE: „Dat kan ik niet zeggen"
(opschudding in de zaal).
DIMITROFF: „Hij wil niet toegeven, dat hij
een werktuig is geweest".
Advocaat Dr. SACK: „Dimitroff heeft be
doeld, dat van der Lubbe een misbruikt werk
tuig van anderen moet zijn".
DIMITROFF: „Zoo is het. Ik houd het voor
mijn plicht, den senaat daarop te wijzen en
meen, dat de „Oberreichsanwalt" uit zichzelf
misschien hier ingrijpen zal".
De voorzitter zet vervolgens het getuigen
verhoor voort.
De eerstvolgende getuige, de koopman KUHL,
zag op een wandeling, die hij met zijn vrouw
en een bevrienden heer op den avond van den
rijksdagbrand maakte, van den kant van het
Bismarck-monument af een lichtschijn in twee
vensters van den rijksdag.
Naderbij gekomen zagen zij, hoe een gordijn
in vlammen opging.
Kuhl en zijn vriend waren toen in looppas
naar het huis van de Vereeniging van Duitsche
ingenieurs geijld, waar zij naar binnen ge
schreeuwd hadden: „De rijksdag brandt! Brand
weer telefoneeren!" Zij waren daarop terug-
geloopen en hadden dan ook een vuurverschijn-
sel in drie parterrevensters van den rijksdag
bemerkt.
Een openstaanden rijksdagingang heeft ge
tuige niet gezien.
De VROUW VAN KUHL schetste de gebeur
tenissen op gelijke wijze. Zij had den indruk,
dat er slechts één man was, die met een vuur
maker door de benedenverdieping liep.
Ook de vriend van den koopman Kuhl, de
boekbinder FREUNDENBERG, legt ongeveer
dezelfde verklaring af.
De behandeling van het proces wordt daarna
tot Woensdag verdaagd.
Donderdag zal er geen zitting zijn.
BERLIJN, 11 October (W.B.) Vandaag is de
controle en de bewaking in het rijksdaggebouw
nog verscherpt.
De geheele omgeving van het gebouw is af
gezet.
Ook vandaag betreft het getuigenverhoor nog
de ontdekking van den brand. Naast de gisteren
reeds verhoorde hoofdgetuigen zijn eenige poli-
tie-beambten, die het eerst ter plaatse versche
nen, gedagvaard, benevens de nachtwaker van
zaal 5 van den rijksdag en de „Oberverwal-
tungssekretar" Cranowitz van de rijksdagadmi
nistratie, die ook een van de eersten was, die
ter plaatse verscheen.
Als de beklaagden de zaal worden binnen
geleid, valt het voorkomen van Van der Lubbe
op, die, in tegenstelling met de vorige dagen,
gefriseerd is.
Onmiddellijk nadat de zitting geopend is,
staat DIMITROFF op en wil een vraag stellen.
De VOORZITTER wijst dit van de hand.
DIMITROFF wil desondanks zijn opmerkin
gen voortzetten.
De VOORZITTER ontneemt hem daarop het
woord.
DIMITROFF„Ik ben hier niet alleen be
klaagde, doch ook verdediger voor Dimitroïf"
De senaat staat bij deze woorden op en trekt
zich op verzoek van den voorzitter in de raads
kamer terug.
Na een kort beraad, deelt de VOORZITTER
het volgende besluit van den senaat mede: „De
beklaagde Dimitroff wordt wegens herhaalde
ongehoorzaamheid, in het bijzonder nadat de
voorzitter hem het woord ontnomen heeft, tot
nader order uit de rechtszaal verwijderd. Hij
dient naar de gevangenis te worden geleid".
Dimitroff protesteert in opgewonden woor
den en overhandigt zijn verdediger een ge
schrift met de woorden: „Deze vraag had ik
willen stellen. Doe het alstublieft voor mij".
Dr. Teichert roept den beklaagde toe: „Had
u me dat liever eerder gezegd".
De beklaagde wordt daarop weggevoerd.
Getuige Lateit, inspecteur van politie, schil
dert vervolgens, hoe hij den rijksdag is binnen
gekomen. De vloer was nog in het donker ge
huld geweest, doch de zaal was verlicht door
vlammende orgie", die zich tot aan de
ter grootte van een halven handschoen".
OBERREICHSANWALT": „Is het getuige
bekend, dat beweerd is, dat in den rijksdag
brandmateriaal is gevonden
GETUIGE,Wij hebben alles nauwkeurig
onderzocht, ook de kleinste kamers en zelfs
kasten opengebroken. We hebben echter ner
gens iets gevonden".
Getuige verklaart verder, dat een zekere in
genieur Bogun zich bij hem heeft aangemeld,
die beweerde, dat om 9.10 uur, toen hij van het
ingenieurshuis kwam, uit portaal 2 een man
naar buiten is gekomen, die zich in de richting
van den dierentuin verwijderde. Bogun be
schreef ook, hoe hij gekleed was, de grootte
van den man en dat hij den indruk kreeg, dat
deze man iets te maken had gehad met den
rijksdagbrand.
„Geheimrat" JOSSE, professor aan de tech
nische hoogeschool, die vervolgens als deskun
dige wordt beëedigd, vraagt getuige, wanneer
hij voor het eerst de vlammen in den rijksdag
koepel heeft waargenomen.
LATEIT antwoordt, dat hij, toen hij om 21.25
uur den rijksdag doorliep, de vonken in den
koepel nog niet heeft waargenomen. Dat is
hem eerst later medegedeeld. Hij heeft zich toen
daarover zeer verwonderd, want hij had de
plenaire zittingszaal kort tevoren in een vonk-
vrijen toestand gezien. De vraag van dr. Wagner,
of hij den indruk had, dat de plenaire zitting
zaal van den rijksdag door de brandweer zeer
gemakkelijk te redden was geweest, beant
woordt Lateit bevestigend.
„Branddirektor" dr. WAGNER„Is u van
meening, als iemand voor 'de eerste maal in den
rijksdag .is geweest en als hij bovendien nog
langs een niet normalen weg naar binnen is
geklommen, dat hij dan in deze zalen en gan
gen zonder meer den volgenden dag snel den
zelfden weg kan afleggen
Getuige LATEIT„Neen".
Hierop wordt korten tijd gepauzeerd.
WASHINGTON, 10 October. (R.O.) Het eer
ste officieele Anglo-Amerikaansche onderhoud
omtrent de kwestie der oorlogsschulden heeft
heden op 't departement vai» de schatkist plaats
gehad. Het onderhoud duurde twee uur.
Groot-Brittannië was vertegenwoordigd door
gezant Lindsay, Leith Ross, zijn voornaamsten
economischen adviseur en Bewley, financieel
deskundige. De Vereenigde Staten waren ver
tegenwoordigd door Archeson, onderstaatsse
cretaris van de schatkist, Livesey, toegevoegd
economisch adviseur van het staatsdeparte
ment en Belle, commissaris van de schatkist.
Na afloop van het onderhoud weigerden de
gedelegeerden eenige verklaring af te leggen
Volgens den Washingtonschen correspondent
van de „New-York Evening Post" zullen de
Vereenigde Staten, als groot-Brittannië een
symbolische betaling aanbiedt van 10 pet. van
den December-termijn, deze weigeren. Groot-
Brittannië zou dan wellicht een betaling in
eens van een milliard dollar aanbieden.
WEENEN, 10 October (V.D.) De regeering
heeft eenige stappen ondernomen tegen de
sociaal-democraten. De „Arbeiter Zeitung werd
gedurende de laatste drie dagen wegens het
opnemen van verslagen van de bijeenkomst van
het I.V.V. in beslag genomen.
Gisteravond heeft de bondskanselier bepaald,
dat de verspreiding van de „Arbeiterzeitung"
en de verkoop op straat evenals de bezorging
aan huis voor den tijd van een maand niet
meer mogen geschieden. De krant mag uitslui
tend per post aan de abonné's worden gezon
den. Dit verbod berust op een verordening van
10 Juni van dit jaar en treedt heden in wer
king.
Verder heeft de commissaris van politie een
sociaal-democratische arbeiderszangvereeniging
ontbonden wegens het houden van een demon
stratie in het stadion, waarbij politieke rede
voeringen worden gehouden. Deze maatregelen
hebben in sociaal-democratische kringen groote
opwinding verwekt en worden beschouwd als
een oorlogsverklaring aan de sociaal-demo
cratie.
GENèVE, 10 October. (VAN ONZEN COR
RESPONDENT) De veertiende volkenbonds
vergadering zal, als zich geen totaal onvoor
ziene incidenten nog voordoen, morgen worden
gesloten.
Vandaag hebben de verschillende commissies
haar slotvergaderingen gehouden. Dat de twee
de commissie daarbij het compromis van haar
qndercommissie over de Nederlandsche reso
lutie betreffende de Duitsche vluchtelingen
bekrachtigd heeft, vermeldde ik reeds van
morgen.
Wat de andere commissies betreft, is nog
slechts te vermelden, wat de zesde commissie
over de minderhedenbescherming heeft beslo
ten. Natuurlijk was de ondercommissie daarvan
niet in staat geweest, eenstemmigheid te ver
krijgen over de Poolsche resolutie ten gunste
van een algemeene internationale minderheden-
conventie noch over het Nederlandsch-Britsche
voorstel betreffende eenige produreverbeterin-
gen inzake de behandeling van minderheden-
klachten voor den volkenbondsraad.
Daarentegen kon wel eenstemmigheid worden
verkregen over een resolutie in den geest van
het voorstel van den Franschen senator Bé-
ranger tot herhaling van den wensch der vol
kenbondsvergadering van 1922, dat alle volken
bondsstaten, ook indien zij niet volkenrechtelijk
ertoe verplicht zijn, toch tegenover alle minder
heden minstens dezelfde gerechtigheid en ver
draagzaamheid betrachten zullen, die de min-
derhedenverdragen van 1919 den daaronder
vallenden minderheden hebben verzekerd.
Een tweede resolutie, welke gericht was tegen
de Duitsche opvatting dat de Joden geen min
derheden zouden zijn, verklaart, dat de eerste
resolutie van toepassing is op alle categorieën
staatsburgers zonder onderscheid, die van de
meerderheid der bevolking verschillen door ras.
taal of godsdienst.
Natuurlijk heeft de Duitsche delegatie van
daag tegen deze tweede resolutie gestemd, her
halend dat de Duitsche regeering de Joden niet
als minderheid kan beschouwen. Hierdoor kon
echter de Duitsche delegatie toch niet de aan
neming van deze resolutie door de zesde com
missie verhinderen. Doch morgen in de voltal
lige volkenbondsvergadering is eenstemmigheid
vereischt, zoodat de Duitsche tegenstand dan
de aanneming van deze tweede resolutie zal
beletten. Desondanks, zal de stemming morgen
toch aan het licht brengen, dat alle andere sta
ten van oordeel zijn, dat de Duitsche Joden ook
aanspraak op minderhedenbescherming hebben.
Wat de Nederlandsche resolutie voor de Duit
sche vluchtelingen betreft, de volkenbondsraad
zal Donderdag deze kwestie behandelen. Waar
schijnlijk zal de raad de benoeming van den
hoogen commissaris toevertrouwen aan den
raadsvoorzitter den gedelegeerde van Panama,
Amador, den raadsrapporteur, De Vazconsellos
uit Portugal en den secretaris-generaal van den
volkenbond, Avenol. Het is niet mogelijk thans
reeds voor overmorgen een definitieve keuze
voor den hoogen commissaris te doen en ten
einde uitstel tot de Januari-zitting van den raad
te vermijden, zal thans deze weg worden in
geslagen, die ongetwijfeld wat snelheid betreft
het doelmatigst is.
Ten aanzien van de samenstelling van den
raad van beheer voor de kwestie der Duitsche
vluchtelingen zal de volkenbondsraad waar
schijnlijk besluiten, dat hierin vertegenwoor
digd zullen worden alle regeeringen van alle
nabuurstaten van Duitschland en voorts de re
geeringen van Engeland, Italië, drie Zuid
Amerikaansche staten (men spreekt van Argen
tine, Paraguay en Uruguay) en Australië, in
dien dit land bereid zou zijn aan deze hulpactie
deel te nemen, wat echter betwijfeld wordt,
Ook zal vermoedelijk de regeering der Ver
eenigde Staten worden uitgenoodigd zitting in
den raad van beheer te nemen.
Ten aanzien van de mogelijkheid, dat ook
particuliere organisaties vertegenwoordigers
naar den raad van beheer zullen zenden, zal
de volkenbondsraad waarschijnlijk den raad
van beheer machtiging verleenen, zich met
eenige vertegenwoordigers van particuliere
hulpvereenigingen aan te vullen.
tafel van den voorzitter verhief. In het midden
brandde een hooge vlam. Rechts en links daar
van flikkerden kleinere vlammen. Al deze vlam
men vereenigden zich op de tafel van de presi
dent tot één samenhangenden brandhaard. Ter
stond kwam de gedachte bij hem op: „Brand
stichting, pistool trekken".
Toen de getuige daarop naar zaal 5 wilde
terugkeeren, kwam hij op de trap reeds een
brandweerman tegen.
Ondervraagd over de tijdstippen, waarop dit
alles plaats had, verklaart getuige, dat hij om
ongeveer 9.20 of 9.22 uur bij de plenaire zit
tingszaal moet zijn geweest.
,De rookontwikkeling, aldus gaat getuige
voort, was buitengewoon groot. Daar was een
looper in brand geraakt, hier weer brandde een
papiermand.
Toen wij op een binnenplaats kwamen, liet
ik deze afzetten, om met mijn mannen den
geheelen Zuidelijken vleugel systematisch te
onderzoeken. In de wandelhal vond ik een
sportmuts, een zelfbinder en een stuk zeep.
Den beklaagde Van der Lubbe; die gedurende
dit verhoor apathisch in zijn gewone houding
op de bahk zit, wordt op dit oogenblik door
zijn verdediger, advocaat Seuffert, reeds voor
de tweede of derde maal de neus afgeveegd
Beklaagde laat zich dezen dienst van anderen
welgevallen. Als zijn advocaat hem echter een
zakdoek aanbiedt, reageert hij er niet op.
De getuige, politie-inspecteur Lateit, gaat dan
voort: „Ik vernam eerst later, dat deze voor
werpen aan Van der Lubbe behoorden. In den
rijksdag zelf ontmoette ik eenige andere be
ambten en men vertelde mij, dat men even te
voren op de plaats van den brand Van der
Lubbe gearresteerd had. Hij had niets anders
dan een broek aan en zat in den Brandenbur
ger Tor. Ik begaf mij daarheen en vroeg Van
der Lubbe, of de gevonden voorwerpen van
hem waren. Hij antwoordde daarop: „Ja". Ik
vfoeg hem vervolgens, of het juist was, dat hij
ook het slot en den dom in brand wilde steken,
waarop hij eveneens met „ja" antwoordde.
VOORZITTER: „Van het plan om den dom
in brand te steken, hebben we hier niets ge
hoord".
GETUIGE „Op de wacht was mij dat ver
teld. Ik vroeg den beklaagde vervolgens, waar
om hij den brand had gesticht. Daarop zweeg
hij en lachte. Ik kreeg den indruk, dat ik met
een waanzinnige te doen had".
De getuige verklaarde verder, dat hij er later
eenmaal bij tegenwoordig was geweest, toen
Van der Lubbe met een commissie in den rijks
dag was. Van der Lubbe zou de brandstichting
nogmaals reconstrueeren. Hij ging er echter met
zoo'n vaart vandoor, dat de beambten dachten,
dat hij wilde ontvluchten waarom zij hem ach
ter na zetten.
De „OBERREICHSANWALT": „De getuige
beeft bij zijn rondgang overal stofresten zien
liggen. Waren dat stoffen van grooteren om
vang? Wat voor stoffen waren het? Was het
brandmateriaal
GETUIGE„Papier was het niet. Het kunnen
verkoolde resten van tafelkleeden zijn geweest.
Er waren ongeveer twinüg of dertig stukken
WASHINGTON, 10 October (R.O.) De eerste
vrouwelijke minister in Amerika, miss Frances
Perkins heeft een nieuwe mode voor stoelen
ingevoerd.
Zij zelf en al haar ondergeschikten gebruiken
thans de zoogenaamde „doe-meer"-stoelen.
Minister Perkins heeft zeer drukke werkzaam
heden. Ze begint haar dagtaak des morgens om
half tien en eindigt des avonds om half elf.
Zij gebruikt haar lunch aan haar bureau en
blijft ondertusschen in haar papieren bladeren.
Reeds jaren geleden had het ministerie van
arbeid het gebruik van de wetenschappelijke
anti-vermoeienis-stoelen aanbevolen, doch de
invoering is eerst verwezenlijkt onder minister
Perkings.
Wegens Jodenmishandeling.
BERLIJN, 10 October. (H.N.) Te Frankfort is
een Zuid-Afrikaan, die van Joodsche afkomst
was, door nationaal-socialisten mishandeld. Ook
te Dusseldorf is een dergelijk geval tegenover
een Amerikaansch onderdaan voorgekomen. De
betrokken autoriteiten hebben den consuls ter
stond verontschuldigingen aangeboden en toe
gezegd, dat de schuldigen gestraft en uit de na-
tionaal-socialistische partij verwijderd zullen
worden.
Een strenge ministerieele verordening.
BOEDAPEST, 10 October. (R. O.) De Hon-
gaarsche minister van binnenlandsche zaken
heeft een strenge verordening uitgevaardigd,
om het in verschillende clubs van Boedapest
meer en meer toenemende hazardspel tegen te
gaan en het vereenigingsleven te bevrijden van
de hazardspel-parasieten. In casino's en club's
waar het hazardspel voor leden is toegelaten,
moeten alle personen, die van het hazardspel
hun beroep maken, op staanden voet als lid
geroyeerd worden.
Verder wordt het „trente et quarante"-spel
in alle clubs verboden en wordt bepaald, dat
de andere spelen slechts beoefend mogen wor
den van 2 uur des middags tot 2 uur des nachts.
OOSTENRIJKSCH MINISTER VAN ZIJN
PAARD GESTORT.
WEENEN, 9 October (V.D.) De minister van
binnenlandsche zaken dr. Kerber heeft heden
een ernstig ruiterongeluk gehad, waarbij hij
zijn rechterpols brak en een fractuur in de
linkerhand kreeg.
HERZOGENRATH bij Aken, 10 October,
(W.B.) In Herzogenrath hadden twee Neder
landers een auto gehuurd voor een tocht naar
Neustrass aan de Duitsch-Nederlandsche grens.
Toen de chauffeur op de plaats van bestem'
ming hun het tarief noemde, werd hij door
zijn beide passagiers tegen den grond gesla
gen. Daar hij luid om hulp riep, wierpen de
jonge mannen zich opnieuw op hem en brack
ten hem met een mes levensgevaarlijke ver'
wondingen toe.
Toen een zich in de nabijheid bevindende
douanebeambte toesnelde, vluchtten de daders
over de grens en ontkwamen in het duister.
In levensgevaarlijken toestand werd de
chauffeur naar een ziekenhuis te Aken ge
bracht.
De Duitsche grenspolitie heeft zich terstond
met de Nederlandsche grenspolitie telefonisch
in verbinding gesteld en om arrestatie der
daders verzocht.
Tegenstrijdige bevelen van den sovjet
directeur en den Mandsjoerij-
schen adjunct.
UITWIJZING DER SOVJET-JOURNA-
LISTEN UIT JAPAN
TOKIO, 10 October (V.D.) Dinsdagochtend
heeft een zitting van het Japansche kabinet
plaats gevonden, waarin de minister van bui-
tenlandsche zaken Hirota, rapport uitbracht
over den buitenlandsche politieken toestand. In
het bijzonder werden besproken de betrekkin
gen van Japan tot Mansjoekoeo en Rusland en
het standpunt bepaald inzake de recente Rus
sische publicaties betreffende de „geheime Ja
pansche documenten" in het conflict rond den
Mandsjoerijschen spoorweg.
Het verluidt, dat de Japansche regeering
heeft besloten, in verband met de berichtgeving
van het sovjet-Russische telegraaf-agentschap
in Japan, een strenge waarschuwing uit te spre
ken.
In geval het telegraaf-agentschap der sovjet
unie en de vertegenwoordigers der sovjetpers
in Japan, verder critiek uitoefenen op de Ja
pansche politiek, op een wijze welke geen reke-
nihg houdt met het nationale prestige der Ja
pansche regeering, zou Japan er bij deze pers
vertegenwoordigers op aan moeten dringen
„vrijwillig" uit Japan te vertrekken.
TOKIO, 10 October (R.O.) De sovjet-Russi
sche directeur-generaal van den Chineeschen
Oosterspoorweg heeft alle door den Mandsjoe
rijschen adjunct-directeur gegeven bevelen
ingetrokken, hetgeen een uiterst verwarde
situatie heeft veroorzaakt.
De Mandsjoerijsche autoriteiten zouden
tegen-maatregelen overwegen.
MOSKOU, 10 October (R.O.) Naar het tele-
graafagentschap der sovjet-unie meldt, wordt
in een hoofdartikel van de „Iswestia" over de
gisteren gepubliceerde „geheime Japansche
documenten" eraan herinnerd, dat drie dagen
na de bekende verklaring van Sokolnikoff van
21 September 1.1. tal van sovjet-ambtenaren
van den Oost-Chineeschen spoorweg zijn ge
arresteerd wegens „misbruik van vertrouwen'
Men heeft echter vernomen, aldus de „Iswes-
tia", dat de werkelijke bedoeling van deze ar
restaties is de uitschakeling van hooge sovjet
ambtenaren en hun vervanging door Japansche
protégé's en dat deze arrestaties bijgevolg het
begin beteekenen van een bezetting van
den Oosterspoorweg.
Verder herinnert de „Iswestia" aan de den
28sten September door den ambassadeur der
sovjet-unie, Joerenef, aan den Japanschen mi
nister van buitenlandsche zaken, Hirota afge
geven verklaring, waarin gezegd werd, dat clj
sovjet-regeering, indien noodig, alle geheime
documenten zou publiceeren.
De Japansche regeering heeft geen bevredi
gend antwoord op de sovjet-Russische protes
ten gegeven en de sovjet-regeering achtte het
daarom noodzakelijk, de documenten, welke
tot haar beschikking lagen, ter kennis van het
publiek te brengen.
Uit deze documenten blijkt, aldus de „Iswes
tia", dat dé arrestatie van sovjet-ambtenaren
geenszins gemotiveerd wordt met hun „mis
drijven" of „misbruik van vertrouwen" maar
dat deze slechts een van de talrijke elementen
is van het door de Japansche regeering uit
gewerkt plan, om den Oost-Chineeschen spoor
weg te bezetten. De Japansche regeering draagt
de volle-verantwoordelijkheid voor dit plan en
voor de uitvoering ervan.
MADRID, 10 October. (R. O.) De nieuwe
Spaansche minister-president, De Barrios, heeft
tegenover een aantal
journalisten verklaard,
dat hij niets zal nalaten,
wat er toe kan bijdra
gen, eerlijke verkiezin
gen in den lande te
doen houden. Hij en zijn
ministers zouden bij die
volksraadpleging een
volfcomen neutraal stand
punt innemen. De minis
ters zullen zelfs niet op
verkiezingstoumée gaan
door "het land.
Wat de sociale kwes
tie betreft, zal dit kabi
net eveneens een onpar
tijdig standpunt inne
men. Werkgevers en ar
beiders hebben gelijke
rechten.
De regeering zal echter bewijzen van haar
energie afleggen, waar het geldt, de openbare
orde te handhaven of te herstellen.
De reeds door de cortes gevoteerde wetten
zal de regeering eerbiedigen.
De Barrios.
Wetten, tegen staatsvijandige partijen
en elementen.
PRAAG, 10 October. (V. D.) De regeering
zal bij het Dinsdag a.s. bijeenkomende parle
ment eenige wetten indienen, welke maatrege
len zullen bevatten tegen staatsvijandige par
tijen en elementen.
Deze wetten beoogen niet alleen de ontbin
ding van de beide Duitsche partijen, doch ook
de ontbinding van alle organisaties, die anti
democratische tendenzen nastreven.
In de toekomst zullen slechts die partijen
candidatenlijsten voor de verkiezingen kunnen
indienen, welke op het standpunt der democra
tie staan.
De regeering heeft verder, met ingang van
heden, een verordening uitgevaardigd, waarbij
de toestand van noodzakelijke verhooging der
staatsbescherming wordt geproclameerd.
Dit beteekent, dat voor de ambtenaren en be
ambten verscherpte dienstvoorschriften gelden.
Beambten, die zich schuldig maken aan staats
vijandige acties of aangesloten zijn bij partijen,
die acties tegen den staat ondernemen, kunnen
onmiddellijk zonder recht op pensioen ontsla
gen worden.
ALORSTAR, 10 October. (R.O.) Kingsford
Smith is heden naar Soerabaja gestart.
SOERABAJA, 10 October. (R.O.) Kingsford
Smith is heden te Soerabaja geland. Morgen
zal hij zijn tocht voortzetten.
LONDEN, 10 October. (V. D.) Volgens de
„Daily Herald" zijn de aandeelen der grootste
Engelsche bewapeningsfirma's in de laatste da
gen belangrijk gestegen, zoowel in verband
met het nieuwe Engelsche vlootbouwprogram
en de uitbreiding ven de luchtvloot, als in ver
band met den algemeenen onzekeren toestand
der ontwapeningsbesprekingen.
LONDEN, 10 October. (V. D.) In tegenwoor
digheid van een aantal hooge ambtenaren van
het Britsche ministerie voor luchtvaart, marine
autoriteiten en eenige buitenlandsche marine-
attaché's is gisteren in de fabrieken der Black
burn Aircraft Comp., te Brough in Yorkshire,
aan het ministerie voor de luchtvaart overge
dragen de aldaar gebouwde reuzenvliegboot
„Perth", een vliegboot van een nieuw type,
waarvan er vier gebouwd zullen worden en de
eerste thans is afgeleverd.
De „Perth" is voorzien van drie Rolls Royce-
motoren van elk 900 P. K. Het vliegtuig heeft
een actie radius van 1500 zeemijl en een gemid
delde uursnelheid van 132 mijl. Het is uitge
rust met een in gunstige positie opgesteld snel
vuurkanon van 3.75 c.M. kaliber, dat honderd
granaten per minuut kan afvuren, en verder
met drie machinegeweren, terwijl het een
bommenlading van ongeveer 1000 K.g. kan
meenemen. Het heeft een bemanning van 5
koppen. Na de doopplechtigheid werd een de
monstratie gegeven van het snelvuurkanon,
waarbij de schietschijf een duikboot voorstelde.
MOEKDEN, 10 October. (V.D.) Het agent
schap Koekoetsoe deelt mede, dat Chineesch*
bandieten bij Moekden een spoortrein hebben
aangevallen en leeggeplunderd. Acht perso
nen zijn om het leven gekomen, terwijl veer
tien passagiers ontvoerd zijn. Japansche troepen
hebben een achtervolging ingezet.
