PRESSIE IN HET BERLIJNSCH PROCES
PERS EN PUBLIEK WILLEN BEÏNVLOEDEN
MUSSOLINI HERVORMT
VON PAPEN SPREEKT
TE KEULEN.
NOVEMBERDAGEN.
DE ROUWDAG TE
MUENCHEN.
MEER OPTIMISME TE
GENEVE.
NIEUWE ENCYCLIEK
VRÏJDAGIO NOVEMBER 1933
RECHTERS EN VERDEDIGING
NIET TEGEN INMENGING
OPGEWASSEN.
Intieme aangelegenheden, die
geweerd hadden moeten
worden.
gezTcht Jlmrg?rrnhüheethh0/ h6t Ware in het
HET SLOT DER ZITTING VAN
GISTEREN
„IK ZAL HET FASCISME
TRANSFORMEEREN."
EERSTE CONTACT TUSSCHEN
HULL EN LITWINOFF.
Nog geen definitieve voorstellen.
OVER „DE KATHOLIEKEN EN
HET NAT.-SOCIALISME".
De eerste 100 percent „ja" Linnen.
De feestvierende nazis te München
EEN ARTIKEL VAN DEN DUIT-
SCHEN EX-KROONPRINS.
DE PLECHTIGHEID BIJ DE
FELDHERNHALLE.
HET ESKADER VAN VUILLEMIN
TE RABAT.
De kans op ministerbesprekingen
grooter.
DE VOORBEREIDING VAN
4 DECEMBER.
BENES OVER INTERNATIONALE
PROBLEMEN.
Tsjecho-Slowakije en Duitschland.
HET EINDE DER PROHIBITIE IN
AMERIKA.
IN BEVOEGDE KRINGEN NIETS
VAN BEKEND.
BEWAPENINGSDEBAT IN DE
FRANSCHE KAMER.
OPZIENBARENLE REDE VAN
MANDEL.
„De oorlog is voor Frankrijk geen
politiek instrument."
MARXISTISCH COMPLOT IN
SPANJE.
Nog tijdig door de Madrileensche
politie ontdekt.
LARGO CABALLERO DE AANSTOKER
DE MOORD OP NADIR KHAN.
Aman-Oellah bereid naar Afghanistan
terug te keeren.
DE A.S. CRISIS IN ROEMENIE
BERLIJN, 9 November. (VAN ONZEN COR
RESPONDENT). Wanneer er onder de cul
tuurschatten, welke Duitschland in den loop
der eeuwen vergaderd heeft, één ding is,
waarom alle andere volken het kunnen benij
den, dan is het wel om dien volzin, welken de
molenaar van Sanssouci eenmaal gebruikte
om te kennen te geven, dat hij het pleit wel
tegen den oppermachtigen monarch van Prui
sen durfde opnemen, wanneer het om aange
legenheden van rechtsbedeeling ging.
En wanneer Frederik de Tweede om één
reden de Groote genoemd kan worden, dan is
het wel, om het bijzonder relief, dat hij aan
e„ "ze Saf: "Er zijn nog rechters in Berlijn".
Onder de bijzondere benedictie van gezeg
den vorst is deze volzin jarenlang als een der
heiligste onderpanden van het leven der ge
meenschap gevoed en als een heilige poesaka
van generatie op generatie overgeleverd. Maar
thans, nu de vurigste vereerders van den
grooten koning de teugels over het bewind
van Duitschland in handen genomen hebben,
begint het geloof in de onaantastbaarheid van
het woord des molenaars van Sanssouci te
wankelen.
Dit is een zeer ernstig ding en men kan
daarom niet begrijpen waarom een rechter
hedenochtend in lachen uitbarstte, toen ter
sprake kwam, dat Dimitroff een boek had
willen schrijven over den op- en ondergang
van de Duitsche cultuur. Want, hoe bitter het
ook zij om het te zeggen, wanneer er werke
lijk sprake van zekere inzinking der Duitsche
beschaving kan zijn, dan verkeeren de be
klaagden in het proces-van der Lubbe in een
zeer goede positie om die inzinking van dicht
bij waar te nemen.
De niet direct in het proces verwikkelden
genieten hetzelfde twijfelachtige voorrecht. Die
erbij toekijken voelen zich de keel soms dicht
geknepen, wanneer wij zien, hoe eenerzij ds
gepoogd wordt, de rechters van Berlijn weg
te jagen van de plaats, die zij zoo lang inna
men, en hoe laks anderzijds deze rechters zijn,
om zich desnoods tegen een koning in te
handhaven.
Men mag inderdaad wel van een inzinking
spreken, wanneer men de bruine legioenen
voor de hoogste rechters zag opmarcheeren
en dan op de gebalde vuisten dezer heeren
wijst en op hun ontevredenheid met de lank
moedige behandeling der beklaagden.
Erkend zij, dat de president het effect dezer
ondragelijke pressie door een woord van ver
zet gebroken heeft. Het zou schoon zijn ge
weest, wanneer dit verzet de intonatie van
een gloeiend protest had gehad. Dit is niet
het geval geweest, maar dat zij zoo
Betreurenswaardig echter was, dat hij zijn
onafhankelijkheid niet tegen de twee ministers
heeft durven handhaven, welke dit voornaam
ste prerogatief van een behoorlijke rechtspraak
zoo wild aangrepen. Hoe meer men over het
optreden der beide ministers nadenkt, hoe
somberder men gestemd raakt. Men kan de
zaak draaien en keeren, zooals men wil, maar
zoowel Goering als Goebbels hebben beiden
gepoogd aan het hof het vonnis te dicteeren,
hetwelk ze verlangen, dat het vellen zal. Dat
is één.
Het tweede is, dat het hof zich tegen dit
aantasten van zijn onafhankelijkheid niet heeft
weten te verdedigen en de onaantastbare
hoogheid der rechtspraak niet tegen de twee
ministers heeft durven hoog houden. Goering
stond met gebalde vuisten en fonkelende
oogen voor de rechters en loeide hun het:
i,straf Torgler!" toe.
Ook Goebbels meende kalmer, dat men hem
het hoofd van Torgler voor de voeten behoort
te leggen.
Het hoofd van Torgler wordt niet alleen
door de twee ministers, maar door millioenen
in den lande opgeëischt. De atmosfeer is
kunstmatig zoo opgeblazen geworden, dat een
vrijspraak van dezen communist als een natio
nale catastrofe aangevoeld wordt.
Het volk is in den waan gebracht, dat de
draak van het communisme niet overwonnen
is, wanneer Torgler straks weer vrij rond
wandelt.
Wanneer men een verdacht individu kan
vinden, dat bereid is tegen de beklaagden te
getuigen, dan wordt die getuigenis in een deel
der pers als van verpletterende overtuigings
kracht afgeschilderd en met luid hoera-geroep
begroet. Maar voor de getuigen a décharge
blijft geen plaats meer in de krant over.
Gisteren spraken zeven getuigen ten voor-
deele van de Bulgaren, en deze hebben in
nationaal-socialistische organen juist ander-
Iegel ruimte gekregen. Ook door de
"fS ^ordt een enorme druk op het hof
rechtzaal een dridt> die telkens ook in de
de ecrhiertW,,arnefmbaar is' Want 200 dieP is
dat het nar,°°r hooge college al gezonken,
door bravo £TZlgt pUbliek d°or aPPlaus en
verlangt. denkt en wat het
sident ^chennietZwem™teSvadeHheeft pfe"
parket kan nog veel ereer iP"' Van het
procureur-generaal doelf gozeSd worden. De
me-niet, wanneer iemand* kruidie-™er-
staat, die hem aandurft. Maar toen ^lerachaar
Goering en Goebbels hem de hem
trouwde taak uit de handen rukten de kt"
van beschuldiging achteloos terzijde wieren
en er een nieuwe voor in de plaats schoven
wist geen der twee procureurs-generaal een
woord van protest maar te lispelen.
En onder deze onverdragelijke pressie staat
ook de verdediging. Gisteren heeft minister
Goebbels bijna drie uur lang de eene beschul
diging na de andere aan het adres van Torg
ler op elkander gestapeld. Maar toen de ver
dediging de gelegenheid voor een wederwoord
kreeg, bleef mr. Sack roerloos zitten.
Torgler en Dimitroff hebben toen gepoogd,
een lans ten faveure van hun hals te breken,
maar in stede dat hun tenminste vrije teugel
werd gelaten, werden zij op velerlei wijzen
door den president belemmerd en ingeperkt.
V-n dezer» hoek uit beschouwd, begint het
bijwonen van dit proces van dag tot dag meer
het karakter eener marteling te krijgen. Over
het hof zal men eerst kunnen oordeelen, wan
neer het vonnis geveld is. Maar over den
druk, die er op wordt uitgeoefend, is men nu
reeds al te wel geïnformeerd en deze druk
dreigt op de vernietiging uit te loopen van het
grootste pronkstuk der Duitsche beschaving, de
vernietiging van het gezegde des molenaars
van Sanssouci.
Inmiddels hebben we vandaag gelegenheid
gehad, aan vele andere dingen te denken, want
Amor was eindelijk en ten laatste ook in de
zaal neergestreken gekomen en wel in zeer
uiteenloopenden vorm, nX in dien van schoon
maakster in een Berlijnsch burgerhuishouden,
waar Dimitroff onder den Hollandschen naam
dr. Schaafsma een kamer gehuurd had.
De juffrouw getuigt tegen Dimitroff op den
toon van iemand, die aan onbeantwoorde liefde
lijdt en geeft passant blijken van den ijver, -
waarmee zij alle zaken van Dimitroff aan een
nauwkeurig onderzoek onderwierp.
Later werd ze ook boos en toen begon ze
over galante avances van Dimitroff te spre
ken, welke zij met alle noodige beslistheid
afgeslagen had. Wanneer de president Dimi
troff vraagt wat hij op deze getuigenis te zeg
gen heeft, antwoordt de Bulgaar dat het be
neden zijn waardigheid is, waarop de president
vreeselijk boos wordt en Dimitroff te verstaan
geeft, dat hij zijn drieste opmerkingen voor
zich moet houden.
Een andere dame heeft in den nacht van
den brand met Dimitroff in den coupé naar
Berlijn gereisd. Het was natuurlijk interessant
te hooren, welk een gezicht de verdachte
trok, toen hij 's morgens in de ochtendbladen
over den rijksdagbrand las. Maar hierover
wist de dame in kwestie maar weinig mede
te deelen.
Nog iets later kwam er weer een dame voor,
die Dimitroff's bijzondere vriendin bleek te
zijn geweest en welker uiterlijk niets anders
scheen te zeggen, dan dat het verstandig is
niet over smaken te twisten. Deze dame begon
bitter te weenen, toen ze vertelde, wat een
eenzaam leven Dimitroff leidde en hoe hij
veel kans scheen te hebben, aan een beroerte
te sterven.
Het was zeer aandoenlijk en we waren alle
maal stil geworden en we hadden opgehouden
ons te verheugen, dat we de dame alleen maar
aan den achterkant te zien kregen.
Toen nam Dimitroff het woord en bracht
in een ridderlijk speechje van de meest ont
roerende eenvoudigheid hulde aan de trouw
van de dame in kwestie, welke hem niet in
den steek gelaten had, toen onverwachts uit
kwam, dat hij communist was, toen hij naar
de gevangenis werd gesleept en van zulk een
misdaad als de rijksdagbrand werd beschul
digd.
Ademloos en in de diepste stilte hoorde
men de korte woorden van Dimitroff aan en
velen zullen er wel een brok bij in de keel
gekregen hebben.
Maar de procureur-generaal, die zoo goed
weet te zwijgen, wanneer oppermachtige mi
nisters tegenover hem staan, achtte het noodig,
het woord te nemen om in de intimiteiten van
de getuige te gaan graven. Waarop Dimitroff
een antwoord lanceerde, dat onmogelijk weer
gegeven kan worden, maar dat zooveel con
sternatie veroorzaakte, dat de president de
zitting midden in het antwoord sloot en de
rechters met wapperende toga's en vuurroode
gezichten ijlings de vlucht namen. Men vergat
zelfs Dimitroff weer voor een paar dagen
uit te sluiten.
Inmiddels hebben deze affaires in zoo verre
belang, dat hier vermoedelijk de oorzaak ligt
van den gloeienden haat, dien Dimitroff het
parket toedraagt. Het schijnt, dat men bij de
instructie erg in zijn intieme aangelegenheden
gedolven heeft en dat sommige details, welke
daarbij gevonden werden, thans tegen hem
worden uitgespeeld.
Hoe de vork precies in den steel zit, zal pas
later duidelijk worden, maar dit is in ieder
geval zeker, dat de procureur vandaag een
gunstige gelegenheid om te zwijgen ongebruikt
heeft laten voorbijgaan.
BERLIJN, 9 November. (W.B.) Na de pauze
werd heden in het rijksdagbrandproces als
getuige gehoord de controleur Einrich van de
U.F.A.
Get. verklaart het gevoel te hebben van
Popoff te hebben gezien, maar met zekerheid
verklaren kan hij het niet.
Dan wordt als getuige Anni Krüger voor
geroepen.
De PRESIDENT wijst haar erop, dat zich
in het dossier een gedrukte verlovingskaart
bevindt, waarop staat vermeld: „Verloofd:
Anni Krüger en dr. Jan Schaafsma—Schmidt".
GETUIGE: „Deze kaarten heb ik laten
drukken, ten einde diengenen den mond te
stoppen die over mijn relaties met Dimitroff
praatjes rondstrooiden. Dimitroff heeft deze
kaarten nooit gezien. Hij wist ook niet, dat ik
ze had laten drukken".
PRESIDENT: „Wat voor praatjes werden
over u rondgestrooid
GETUIGE: „Over mijn relaties met Dimi
troff. Om die reden ben ik immers ook van
mijn man gescheiden".
Als Dimitroff op dat oogenblik poogt weer
uit te vallen, springt dr. Bünger op, ontneemt
den beklaagde het woord en sluit onmiddellijk
daarop de zitting.
De behandeling zal Zaterdag a.s. worden
voortgezet.
PARIJS, 9 November. (R.O.) De fascistische
„Annalen" zullen morgen een artikel van
Mussolini publiceeren, getiteld: „Ik zal het
fascisme transformeeren".
Mussolini zet in dit artikel uiteen, dat het
probleem van het statuut der producenten
corporaties in den loop dezer maand zal wor
den opgelost. Men zal in Italië een 40-tal cor
poraties oprichten, samengesteld volgens den
aard der producten en artikelen.
Het artikel eindigt aldus: Het is duidelijk,
dat, nadat alle legislatieve bevoegdheden zul
len zijn overgedragen aan den nationalen raad
der corporaties, de belangrijkheid der kamer
van afgevaardigden aanzienlijk zal zijn ver
minderd. Bijgevolg moet men spoedige, zoo
niet onmiddellijke, veranderingen verwachten.
WASHINGTON, 9 November. (R.O.) De
Ha+erf j Trikune" meldt, dat het mogelijk is,
j s ®or6en de officieele afkondiging van
fLSfW der sovjet-unie door de Ver-
eemgde Maten, plaats
verder, dat Roosevelt en Lit-
1 Prf gevonden hebben voor een
overeenkomst. Beide landen verplichten zich,
geen propaganda te voeren tegen hun resnec-
tieve politieke instellingen respec-
Wat betreft de schuld van 325 millioen dol
lars, aangegaan door de regeering van Kerenski
en aan de sovjet-unie te verleenen credieten
zal later een regeling getroffen worden.
Waarschijnlijk zal een commissie worden
ingesteld, om de particuliere vorderingen der
Amerikanen op Rusland, ten bedrage van 400
millioen dollars te onderzoeken.
De kwesties van oneerlijke concurrentie en
dumping zullen moeilijker op te lossen zijn en
het is twijfelachtig of Roosevelt ter zake zich
zal tevreden stellen met Litwinoff's vage voor
stellen.
De Russische volkscommissaris wenscht ook
te onderhandelen over het sluiten van een non-
a^fessie pact.
KEULEN, 9 November. (W.B.) Vice-kanselier
von Papen heeft Donderdagavond in de over
volle feestzaal van de Keulsche jaarbeurs in
een vergadering van de werkgemeenschap van
Duitsche Katholieken een rede gehouden, waar
in hij o.m. het volgende zeide.
De wijd en zijd verbreide meening, dat het
bizonder moeilijk is, voor de Duitsche Katho
lieken over het nationaal-socialisme te spre
ken, is een grove vergissing, want juist wij
Katholieken hebben een bizonder omlijnd beeld
van de wereldorde, welke door God gescha
pen is en welke wij in de natuurlijke orde
van alle dingen terugvinden. Wij gelooven, dat
de menschelijke genieenschap draagster van
deze orde zijn moet en dat het onze taak is,
deze zoo te vormen als zij in het plan Gods
voorzien is.
Het liberale tijdperk heeft het vroegere dui
delijke en scherp omlijnde beeld der wereld
orde zoo vernietigd, dat het bijna onkenbaar
is geworden.
Het derde rijk van Hitier echter Is bewust
opgebouwd op de basis van de beide christelijke
confessies. Daarmede was voor de eerste maal
sedert eeuwen weder de mogelijkheid van een
rijkscontJordaat gegeven. Het zou een histori
sche vergissing zijn te gelooven, dat (le afslui
ting van het liberale tijdperk den Katholieken
bizonder moeilijk viel. Juist het tegendeel is
waar.
Ongetwijfeld heeft de Kerk, die met en in
den tijd leeft, ook met de liberale strijdme-
thodes voor Haar eigen zaak gevochten. Dat
is waarschijnlijk de reden waarom het menig
Katholiek zoo zwaar valt, met den terugkeer
naar de wereldbeschouwing van de natuurlijke
ordening van alle dingen volledig in te stem
men.
De Fuehrer heeft reeds in zijn boek „Mein
Kampf" een ondubbelzinnige bekentenis afge
legd over de noodzakelijkheid om het derde
rijk op de fundamenten van het christendom
op te bouwen en verklaard dat de godsdienstige
leerstellingen en inrichtingen van zijn volk
onaantastbaar zijn.
De strijd tusschen het politieke Katholicisme
van Duitschland, dat zich sedert lang in de
baan van het liberalisme voortbewoog, en het
nationaal-socialisme is eerst den 5en Maart tot
stilstand gekomen. Zooals iedere strijd des
geetes heeft ook deze onrust en verwarring
nagelaten. Wij willen ons daarom thans nog
eens duidelijk afvragen, of dan de leer van
nationaal-socialisme twijfel openlaat, of zij
door ons kan worden aanvaard.
In de rassenkwestie heeft de Kerk in de Mid
deleeuwen een minstens zoo energieke houding
uit zich gerechtvaardigd als thans de staat
aanneemt.
De sociale gedachte van den kanselier is in
een scherp omlijnd werk afgeteekend. Het na
tionaal-socialisme wil aan het Duitsche volk
weder vrijheid verschaffen voor de ontwikke
ling van al zijn krachten. Dat is op geen enkele
wijze met de Katholieke wereldbeschouwing
in strijd.
Het nationaal-socialisme wenscht de natuur
lijke orde te herstellen, waarbij het gezin weder
in het middelpunt van alle gebeuren komt te
staan.
Voor de vraagstukken van overheid en on
derdanen en die der beroepstanden hebben
zich de encyclieken der Pausen met de grootste
duidelijkheid uitgesproken. Wij moeten alleen
den moed hebben te erkennen, dat het natio
naal-socialisme der wereldorde tracht te herstel
len, welke wij als de door God geschapene
moeten erkennen.
Met betrekking tot den totaliteitseisch van
het nationaal-socialisme is te zeggen, dat de in
de politiek van den nationaal-socialistischen
staat tot uiting komende macht geen gebied
voor zich is, maar dat zij in onverbreekbaar
verband staat met het recht, met de economie,
met de cultuur. Men moet het geheel willen,
om het geheel te bereiken. De zuilen der na
tionaal-socialistische wereldbeschouwing zijn
gemeenschap, volk en gezag.
Wat de totaliteitseisch niet inhoudt, is de
schepping van een nieuwen godsdienst of kerk.
wijl dat een terugkeer tot de gronddwalingen
van het liberalisme zijn zou.
Het klinkt belachelijk en houdt een diepe
tragiek in zich, dat wij Katholieken wellicht
het moeilijkst op het gebied van het natuurlijke
vermogen te erkennen, dat ook hier het na
tionaal-socialisme de ware beginselen weer in
eere heeft hersteld.
Bij de werkgemeenschap van Duitsche Ka
tholieken gaat het niet zooals in vroegere partij-
staten om een wijziging van unilaterale rechten
door een massaorganisatie, maar het betreft
hier een soort functie welke door den staat
werd ingesteld, om het nieuwgevormde beeld,
in het bijzonder het verband tusschen kerk en
staat, te interpreteeren.
De stemming van 12 November zal de be
slissing brengen, of wij tot de natuurlijke orde
terug willen. Voor ons Katholieken mag daarom
geen twijfel er over bestaan, welke houding
wij ten opzichte van deze beslissing zullen
aannemen, daar wij in de natuurlijke orde een
door God ingestelde wet erkennen
Wij moeten duidelijk begrijpen, welk een
ontzettend gevaar wij ontkomen zijn en wan
neer thans in kringen der geestelijkheid me
nigeen weemoedig voor de grafheuvels staat,
welke zich welven over de organisatie, binnen
welker beschermende muren zij het Katholi
cisme en het godsdienstig leven geborgen
waande, dan zeg ik, dat dit alles aan tijd ge
bonden vormen geweest zijn, welke wij kun
nen verwisselen, nadat de nieuwe staat door
het rijksconcordaat de eenheid en harmonie
tusschen Kerk en staat op plechtige wijze voor
de wereld verkondigd heeft.
De band, welke tusschen de Katholieke we
reldbeschouwing en het nationaal-socialisme
bestaat, zal uit zijn diepste grondslagen beves
tigd worden.
De H. Vader heeft den 29sten October tot het
Katholieke jongemannen verbond gezegd, toen
Hij van de groote stonde van Duitschland sprak:
„Hoe buitengewoon deze stonde ook is, Wij
moeten toch zeggen, dat zij groote verwachtin
gen in zich bergt". Als de H. Vader aldus Zijn
verwachtingen op het nieuwe Duitschland stelt,
moeten wij Katholieken dan kleingeestig zijn?
Mogen wij den 12en November daarom aan
den kop van het front staan, dat tegen het
liberale tijdperk opmarscheert.
BERLIJN, 9 November (H.N.). De uitslag
van de eerste stemming over de vraag, welke
Zondag aan het Duitsche volk zal worden voor
gelegd, is bekend geworden.
Van het schoolschip „Deutschland", dat 30
September uit Bremerhafen vertrok en op weg
naar Rio de Janeiro is, is n.l. radiotelegrafisch
bericht ontvangen, dat aan boord de stemming
heeft plaatsgehad en de vraag der regeering
voor 100 met „ja" is beantwoord.
MUNCHEN, 9 November. (H.N.) Om 11 uur
had de herdenking van den dag van 10 jaar
geleden bij de Feldherrnhalle plaats. Reeds
lang te voren was op het plein voor de hal een
reusachtige menigte samengestroomd, zoodat
de politie, die voor de afzetting moest zorgen,
de grootste moeite had, de noodige plaats vrij
te maken. De menigte stond tot diep in de
Ludwigstrasse.
Op de daken van de omliggende huizen zag
men tal van menschen, die van hun verheven
plaatsen de plechtigheid wilden gadeslaan. Een
muziekcorps van de S.A. zorgde voor de noo
dige afwisseling.
De ex-kroonprins.
BERLIJN, 8 November. (V. D.) Onder het
opschrift „Novemberdagen" publiceert ex-
kroonprins Wilhelm een artikel, waarin hij
schrijft:
„Novemberdagen zijn in de laiatste kwart
eeuw der Duitsche geschiedenis meermalen van
funeste beteekenis geweest. Op 10 November
1908 veroverde het
parlementarisme van
Marxistisch-demo-
cratischen stempel in
het door de „Daily
Telegraph"-affaire
ontketende rijksdag-
oproer zijn eerste
aan consequenties
rijke overwinning op
het in den drager
van de kroon be
lichaamde persoon
lijkheidsprincipe.
Precies 10 jaar
later viel het keizer
rijk onder den ver
raderlijken dolkstoot
van een even zinne-
looze als onmanne
lijke revolutie.
De poging in No
vember 1923, om de
innerlijke wederop
standing der natie als voorwaarde voor de
uiterlijke bevrijding door strijd af te dwingen
mislukte door verraad en weer staat een No
vemberdag voor de deur waarlijk van an
deren aard waarop het eindelijk ontwaakt
volk antwoord moet geven op de door den
leider gestelde voor Duitschlands toekomst be
slissende vraag.
De vier hier genoemde historische gebeurte
nissen hebben voor de politieke en psycholo
gische ontwikkeling van ons volk symptoma
tische beteekenis. Zij staan ondanks hun chro-
nologischen afstand in het nauwste innerlijke
verband. Het zijn de zichtbare mijlpalen op
de keerpunten van een weg, die van trotsche
hoogte in diepste vernedering en weer omhoog
naar nieuw licht leidt.
In den rijksdagstormvloed van November
1908 brak de in twee decennia opgestuwde on
wil, dien de in het parlementair-democratische
meerderheidsprincipe vastgewortelde partij
geest gevoelde tegenover het persoonlijkheids
principe van den heerscher, teugelloos door
den geest van den autoritairen staat heen.
De negende November is tenslotte de quitan-
tie geweest voor de reeds 10 jaren tevoren
aangekondigde en vervolgens helaas met ver
bazingwekkende blindheid onverdroten voort
gezette zwakheid en halfheid der grondwettig
verantwoordelijke bezitters van de regeerings-
macht tegenover den machtshonger der in de
parlementsmeerderheid aaneengesloten marxis
tische en democratische partijen en van hun
door gewetenlooze opruiing groeiend aanhan-
gersheir onder het volk.
Aangezien er van werd afgezien, de marxis-
tisch-internationale volksvergiftiging met mee-
doogenloos ingrijpen tot staan te brengen, ver
loren wij den oorlog. Vijf jaren verliepen, tot
een eerste reactie tegen de verdervers van
volk en vaderland geprobeerd werd. Het zui
vere en heldere vuur van nationale zelfbestem
ming en psychische weder-sterkwording, dat
toen op 8 November 1923 door een klein hoopje
der edelste en beste zonen van Duitschland
onder Adolf Hitler's leiding tot een laaiende
vlam van open verontwaardiging werd aange
wakkerd, dooft snel, aangezien in de rijen der
fakkeldragers zelf verraad is geslopen.
Toen geloofden millioenen definitief te moe
ten vertwijfelen aan de toekomst van ons va
derland. De leider echter verleende zijn rots
vast geloof aan het Duitsche volk en aan zijn
voorbeschiktheid de kracht het schijnbaar de
vernietiging ten deel gevallen werk op gewij
zigde en verbreede basis als nationaal een
heidsfront van alle in hun hart werkelijk trou
we Duitschers nieuw op te bouwen.
Na een strijd van 10 jaren, gevoerd met
weergalooze overtuigingskracht en offervaar
digheid is de zege bevochten. Het gebouw van
het derde rijk staat vast op nieuwe in het per
soonlijkheidsprincipe verankerde basis.' Dat
het in de geschiedenis boven de stormen van
het heden en de toekomst uit in alle eeuwig
heid duurzaam zal zijn, dit met innigste
overtuiging met een vreugdevol „Ja" uit te
spreken, is op 12 November eereplicht, en
dankbaarheidsschuld tegelijk, voor ieder, wie
hij ook zijn moge, in wiens borst een Duitsch
hart klopt."
MÜNCHEN, 9 November. (W.B.) Met groote
praal worden heden de slachtoffers herdacht,
welke bij den nationaal-socialistischen Putsch
van 9 November 1923 zijn gevallen.
Sterke afdeelingen S.S. en S.A. defileeren
voor de graven van de gevallenen met vanen
en standaards, terwijl vele kransen op de
graven worden gelegd.
Alle nog levende deelnemers aan dezen
Putsch zijn wederom verschenen en dezelfde
weg als voor 10 jaar wordt wederom afgelegd.
De vaandels welke 10 jaar geleden werden
meegedragen, worden thans wederom mee
gedragen.
Vooraan den stoet marcheeren met ontbloot
hoofd Adolf Hitler, minister Goering en eerste
luitenant Kriebel.
Voor de stoet afmarcheert kondigt tromge
roffel een minuut stilzwijgen aan. Geheel
München zwijgt een minuut. Over alle Duit
sche radiozenders worden in deze minuut de
16 namen voorgelezen van de slachtoffers van
den Putsch.
Vervolgens defileert de stoet voor den „lei
der".
9 November in Oostenrijk.
WEENEN, 9 November. (H.N.) De dag van
den negenden November heeft zich in Oosten
rijk gekenmerkt door een opleving van de na
tionaal-socialistische prapaganda. In verschil
lende deelen van het land, o.a. in Stiermarken
en in het land van Salzburg werden haken
kruisen ontstoken. Te Graz had men een pyro-
technisch hakenkruis op een vlot aangebracht,
dat de Mur afdreef. Het schouwspel trok veel
bekijks. Ongeveer 200 personen werden in ver
band hiermede gearresteerd.
In het land van Salzburg werden de haken
kruisen vooral op de bergen ontstoken. Ook de
stad Linz was door een krans van brandende
hakenkruisen op de bergen omhuld. Te Wee
nen zongen de studenten van het psychologische
instituut het Horst Wessellied. De universiteit-
wacht kwam terstond tusschen beiden. In de
technische hoogeschool heeft men weer met
traangas gewerkt. Hier werden 40 studenten
gearresteerd.
RABAT, 9 November. (R.O.) De eerste vlieg
tuigen van het eskader van generaal Vuillemin
zijn om 15 uur 10 alhier geland.
Naar een H.N. telegram nader meldt, waren
om 16 uur alle vliegtuigen geland. Een vliegtuig
is omgeslagen waarbij de bestuurder verwon
dingen opliep.
GENèVE, 9 November. (VAN ONZEN COR
RESPONDENT). In de wandelgangen van het
volkenbondssecretariaat was vandaag weder een
ietwat optimistischer stemming te bespeuren.
De besprekingen tusschen Mussolini en Goering
te Rome schijnen de kans op nieuwe minister
onderhandelingen over den internationalen toe
stand, waardoor Duitschland weder tot de ont
wapeningsconferentie en tot den volkenbond
zou kunnen worden teruggebracht, te hebben
verbeterd.
Opvallend was, dat men vanmiddag ook in
Fransche kringen iets welwillender tegenover
de gedachte van een nieuw ministeroverleg
buiten Genève stond. In ieder geval was men
algemeen het er over eens, dat de ontwape
ningsconferentie zelf alles zal moeten vermij
den, wat tot eenige verscherping van den toe
stand zou kunnen leiden. Zelfs Massigli ver
klaarde in de bijeenkomst van het bureau met
nadruk, dat openbare discussies voorloopig
moeten achterwege blijven, opdat de moeilijk
heden niet vergroot zullen worden.
Zoo heeft de richting, die van het eerste
oogenblik van het uittreden van Duitschland
uit de ontwapeningsconferentie af aan door
Engeland, Italië en ook door den Zwitser Motta
was bepleit, namelijk dat de organen der ont
wapeningsconferentie nog steeds zich de mo
gelijkheid van een bijlegging van het geschil
met Duitschland voor oogen moeten houden,
thans geheel het overwicht gekregen.
De andere richting, die wilde, dat men het
Duitsche heengaan als een voldongen feit zou
aanvaarden, en dat de ontwapeningsconferentie
thans met den grootst mogelijken spoed een
conventie zou moeten vaststellen, niet met de
werkelijke hoop dat deze conventie ooit in
werking zou treden doch uitsluitend uit de
tactische overweging, dat aldus op Duitschland
door een verwerping der conventie de ver
antwoordelijkheid voor de mislukking der con
ferentie zou gelegd worden, deze richting is
voorloopig althans tot stilzwijgen gebracht.
Het bureau zal in de weken, die ons van de
nieuwe zitting der algemeene commissie, welke
misschien op 4 December zal aanvangen, nog
scheiden, dan ook uitsluitend vertrouwelijken
voorbereidenden arbeid verrichten en in kleine
commissies en met behulp van enkele rappor
teurs trachten een aantal geschilpunten over
den inhoud van Mac Donald's ontwerp-con-
ventie uit den weg te ruimen. Aldus zal een
nuttig voorbereidend werk kunnen verricht
worden, zonder dat de besprekingen te Genève
de veel belangrijker onderhandelingen om
Duitschland naar Gentse terug te brengen,
zullen kunnen in gevaar brengen.
Da ontwapeningsconferentie wordt dus op
omzichtige wijze voortgezet. In menig opzicht
zullen de Geneefsche besprekingen der volgen
de weken de taak van de algemeene commissie
bij de tweede lezing van Mac Donald's ont-
werpconventie kunnen vergemakkelijken doch
de beslissende besprekingen zullen, naar men
hopen mag, binnen een niet te langen tijd elders
aanvangen, om daarna hier te Genève tot een
goed einde te kunnen worden gebracht.
PRAAG, 8 November. (V.D.) In de com
missie van buitenlandsche zaken van het huis
van afgevaardigden heeft Benes heden de
slotrede gehouden. Hij bracht den sprekers
dank voor hun instemming met de vredes
politiek. Ik heb er den nadruk op gelegd, zoo
ging hij voort, dat wij speciaal ook met
Duitschland een goede verhouding wenschen.
Wij begrijpen, wat een gebeurtenis als de
Duitsche revolutie beteekent. Maar het is
anderzijds noodig, dat men den toestand van
het overige Europa in het oog houdt. Als wij
het principe van de niet-inmenging in de aan
gelegenheden van andere staten verdedigen,
dan spreekt het vanzelf, dat wij ook onze eigen
politieke beginselen gerespecteerd wenschen te
zien. Wat betreft onze pers, ik wensch, dat zij
in vele dingen, speciaal met het oog op Duitsch
land, gematigder wordt en dat zij meer gere
serveerd zal zijn ten aanzien vooral van offi
cieele personen.
Wanneer verdragen zullen worden gesloten,
zullen wij ook verdragen sluiten, wanneer men
uit machinegeweren gaat schieten, moeten wij
er op voorbereid zijn, eveneens met machine
geweren te schieten en wanneer men met ka
nonnen schiet, moeten wij voorbereid zijn, ook
met kanonen te schieten.
Wat betreft de emigratie uit Duitschland, ook
in de toekomst zal het onze trots zijn, evenals
andere staten aan politieke vluchtelingen asyl
te verleenen, maar voor de Duitsche emigran
ten willen wij niets anders doen dan hetgeen
wij voor de vluchtelingen uit andere landen
doen. Onze staat kan niet meer 'doen en zal niet
minder doen dan andere staten.
Waar in de debatten beweerd is, dat de Duit
sche spoorwegen aan de Beiersche grens dub
bele sporen hebben laten aanleggen en over
bodige perrons hebben laten bouwen, stel ik er
prijs op, te verklaren, dat de berichten daar
over waarschijnlijk zeer zijn overdreven.
Er is ook gesproken over een preventieven
oorlog .Dat is zeer onverantwoordelijk en ik
moet het dan ook energiek van de hand wijzen.
Te beweren, dat in dezen staat iemand voor een
preventieven oorlog is, is een onverantwoorde
lijke ophitsing. Noch onze staat, noch een waar
patriot kan een oorlog wenschen. In het buiten
land is de 28ste October, die tegelijk ook de vie
ring van het 15-jarig bestaan onzer republiek
beteekende, daarom zoo gewaardeerd, omdat
toen speciaal de Duitsche minderheid haar aan
hankelijkheid aan onzen staat tot uiting bracht.
Onze tegenwoordige binnenlandsche beroering
is een uiting van nationale kracht. Van dit
standpunt kunnen wij rustig de verdere ont
wikkeling der zaken in Europa afwachten. Wat
wij bezitten en wat ons toebehoort, zullen wij
weten te verdedigen.
WASHINGTON, 8 November. (R.O.) Caro-
lina-Noord en Carolina-Zuid hebben „droog"
gestemd, Pennsylvanië en Ohio „nat".
Thans heeft ook Utah „nat" gestemd, hetgeen
dus het einde van de prohibitie beteekent.
Het resultaat in Kentucky is nog niet bekend,
doch dit zal niet meer kunnen beletten dat 5
December a.s. de prohibitie-wet formeel wordt
opgeheven.
Bij de Dinsdag te Louisville in den staat
Kentucky gehouden verkiezingen is het tot
ernstige vechtpartijen gekomen, waarbij in to
taal 4 personen gedood en 6 gewond werden.
NEW-YORK, 9 November (R.O.) De betrok
ken instanties hebben de beperkende bepalin
gen inzake de productie van de Amerikaansche
distilleerderijen en wijnpersen opgeheven en
zullen morgen de kwestie der spiritualiën, met
name den invoer daarvan bestudeeren.
De Amerikaansche wijnfabrikanten stellen
alles in het werk, om gedaan te krijgen, dat
er een embargo zal worden gelegd op buiten
landsche wijnen*
Een ochtendblad publiceerde Donderdag
morgen een „United Press"-telegram, waarin
medegedeeld werd, dat Z.H. de Paus het voor
nemen zou hebben, om een encycliek te rich
ten aan de Katholieken der geheele wereld
over de behandeling, welke de katholieke orga
nisaties in Duitschland ondervinden.
Bij informatie in bevoegde kringen in den
Vaticaanschen staat bleek ons, dat van een
dergelijk voornemen van den Heiligen Vader
niets bekend is en dat er geen enkele omstan
digheid is, die de publicatie van zulk een ency
cliek zou doen verwachten.
PARIJS, 9 November. (VAN ONZEN COR
RESPONDENT.) Bij het debat over de bui
tenlandsche politiek, dat heden in de Fran
sche kamer aanving, is alle aandacht geves
tigd gebleven op de rede van Mandel, die het
vraagstuk van de Duitsche bewapening met een
indrukwekkend cijfermateriaal voor het par
lement bracht.
Mandel's voorstelling van den omvang der
bewapening kunnen we voor het oogenblik
laten rusten. Zij zal stof genoeg opjagen. Het
groote feit van den dag is, dat op het oogen
blik dat het parlement zijn weg zoekt in de
verwarde partijpolitieke verhoudingen de oude
luitenant van Clemenceau een rede heeft kun
nen uitspreken, welke een zeer diepen indruk
heeft gemaakt op de geheele kamer.
Mandel sprak onder voortdurend applaus
van de rechterzijde, wat logisch is, en onder
onafgebroken bijval van het centrum, wat niet
verwondert, doch hij had ook de instemming
van een groot deel en soms van alle radicalen,
terwijl de socialisten een deferentievolle hou
ding bleven aannemen.
Sinds lang is in de kamer niet een rede uit
gesproken, welke zoo insloeg als deze.
Aan het einde van zijn uiteenzetting riep
Mandel uit: „Een preventieve expeditie sturen?
Duizend maal neen! De oorlog is voor Frank
rijk geen politiek instrument. Het kan een be
roep doen op de vergadering van alle mogend
heden en volgens artikel 213 een internationaal
onderzoek vragen, hetwelk zal plaats hebben,
als de publieke opinie goed voorgelicht wordt."
Merkwaardig genoeg opende op hetzelfde
oogenblik Bardoux in de Temps" een dos
sier over hetzelfde onderwerp. Is het onder die
omstandigheden niet duidelijk, dat de Fran
sche publieke opinie wordt opgeroepen, om
den minister van buitenlandsche zaken, tevens
eersten vertegenwoordiger van Frankrijk te
Genève, te dwingen, eindelijk met het fameuse
dossier voor den dag te komen, waarover sinds
Tardieu wordt gesproken?
Onder deze omstandigheden wordt het ver
der verloop van de debatten en het antwoord
van Paul Boncour In een werkelijke spanning
verbeid.
edtsv
MADRID, 9 November.. (V.D.) De Madrileen
sche politie is erin geslaagd, een grootsch op
gezette omwentelingspoging te ontdekken. De
leiding van deze revolutionnaire beweging be
rust bij den vroegeren socialistischen minister
Largo Caballero, die in samenwerking met de
anarchistische organisaties, zoomede met de
anarcho-syndicalistische en socialistische vak
bewegingen het proclameeren van de revolu
tionnaire algemeene staking in geheel Spanje
beraamde op 18 November den dag voor de
verkiezingen.
De regeering heeft allen divisie-generaals en
civielen gouverneurs proclamaties doen toeko
men, om in het openbaar voor te lezen, waarin
gedreigd wordt met drastische maatregelen. De
geheele politie is op de been.
MARSEILLE, 9 November. (H.N.) De uit een
Spaansche gevangenis gevluchte Spaansche mil-
liardair March is aan boord van een Engelsch
stoomschip te Marseille aangekomen.
DELHI, 9 November. (R.O.) Een telegram
afkomstig van de Britsche legatie te Kaboel
bepaalt zich tot de mededeeling, dat de moor
denaar van Nadir Khan een student is, die ver
moedelijk deel uitmaakt van een groep stu
denten, die uit Duitschland zijn teruggekeerd.
LONDEN, 9 November. (V.D.) De vroegere
koning van Afghanistan, Aman Oellah, die te
Rome vertoeft, heeft tegenover een corres
pondent van een Engelsch blad verklaard, dat
hij bereid is, naar Afghanistan terug te keeren.
BOEKAREST, 8 November (H.N.) Naar ver
luidt, zal Duca, de leider der liberalen, Maan
dag belast worden met de vorming van een
kabinet. Duca zal waarschijnlijk Titulescu be
houden als minister van buitenlandsche zaken.
BOEKAREST, 9 November (V.D.). Het staat
vast, dat minister-president Wajda Wojwod
Zaterdag a.s. den koning het ontslag van zijn
kabinet zal aanbieden en als opvolger zal aanr
bevelen den leider der liberale partij Duca.
Het Roemeensche parlement zal in verband
met de benoeming van Duca tot minister-presi
dent worden ontbonden, terwijl in December
nieuwe verkiezingen zullen worden gehouden.
Titulescu zal waarschijnlijk minister van bui
tenlandsche zaken blijven, terwijl de kroon den
minister van oorlog zal benoemen.
Omtrent de oorzaken van de crisis doen ver
schillende geruchten de ronde De koning schijnt
tot de overtuiging te zijn gekomen, dat de
huidige regeering niet meer in staat was, de
politieke en financieele moeilijkheden tot een
oplossing te brengen.
BOEKAREST, 9 November. (V.D.) Zooals wij
reeds gemeld hebben, zal de regeering Wajda
Wojwod Zaterdag aftreden.
De nieuwe regeering zal door den huidigen
minister van buitenlandsche zaken worden ge
vormd. Titulescu heeft de opdracht evenwel
nog niet definitief aanvaard. Mocht hij er op
het laatste oogenblik nog van afzien, dan zal
waarschijnlijk een regesring, bestaande uit
generaals en hooge ambtenaren, worden ge
vormd, welke het parlement zal ontbinden
en nieuwe verkiezingen zal uitschrijven.
De oorzaak van het aftreden der regeering
Wajda Kojwod ligt in het feit, dat de koning
ontevreden is over de wijze, waarop de regen-
ring de kwestie van de buitenlandsche schut
ten heeft behandeld.
