WALT DISNEY
W. DISNEY'S GEKLEURDE
SIIL IL¥ S¥ M P H O N IIES".
DE KOMST VAN FELIX DE KAT EN DE OVER
WINNING VAN MICKEY MOUSE.
VAN AESOPUS TOT VON
MUENCHHAUSEN.
IMPl
mmm
mm
hoeken en gaten hebben bevolkt."
i
.•ft
WM
HEM NIEUW FIIUWW
Dat was «en emotie, toen Felix de Kat op
het witte doek verscheen. We leefden juist in
een periode van door en door triestige films,
van huilerige drama's en huiveringwekkende
griezelverhalen.
En daar verscheen als een moderne Gelaars
de Kat een wezen, zwart op wit, dat leefde
en een leven vol van de zotste, stoutmoedigste
en zonderlingste avonturen beleefde.
Felix de Kat werd door de heele wereld met
open armen ontvangen. Heel de zucht naar
het bizarre, naar het fantastische, het onmoge
lijke, dat in ons leeft, werd door Felix de Kat
bevredigd. Hij maakte mee, wat wij alleen
maarhdroomen. Hij was de onveranderlijke op
timist, wien alles lukte Hij lachte en hij huil
de, zooais wij lachten en huilden. Hij had al
de deugden, die we in ons zelf bespeuren en
de ondeugden, die we in onze evenaasten op
merken.
Felix de Kat bezat de eigenaardigheden en
de hebbelijkheden van onze beste vrienden en
ergste vijanden. Hij liet ons lachen. En hij
werd onze vriend.
Er wordt beweerd, dat de doorsnee film
eigenlijk niets anders is dan de verwerke
lijking van onze droomen en de verstoffe
lijking van wat in ons onderbewustzijn leeft.
Het sprookje zou van dit alles vol zijn en de
film het moderne equivalent van het ouder-
wetsche sprookje, waarnaar we als kinderen
luisterden, als het door een aandachtigen
oudere met liefde en stil genieten werd verteld.
Grimm en Andersen schreven hun sprook
jes niet alleen voor kinderen. Integendeel. En
één der beste modernste schrijfsters, de be
roemde Selma Lagerlöf, dankt haar beroemd
heid niet in het minst aan haar liefde voor
het sprookje, voor de sage.
Groote menschen -en kleine menschen hou
den van het sprookje. Voor dezen is het een
wonderlijke wereld, waarin de kinderlijke fan
tasie zich verzadigen kan,, voor genen een
achat van herinneringen.
Daarom werd Felix de Kat met open armen
ontvangen. Zijn eerste, wankele schreden op
het witte doek werden dra tot zekere, zelfbe
wuste passen. Hij kwam, zag en overwon. En
kreeg heel wat navolgers. Elke serie „animated
cartoons", zooals de Amerikanen de teekeo-
films noemen, kreeg haar eigen held.
Het werd gauw een massa productie. Felix
de Kat verdween ten slotte van het witte doek
misschien wel uit verontwaardiging over veel
zoutelooze naaperij en brutaal plagiaat. Nu
leeft hij in de courant verder en blijft daar
zijn oude populariteit genieten.
Maar vijf jaar geleden verscheen een waar
dig opvolger, die zich tot op den dag van heden
heeft weten te handhaven.
Het is Mickey Mouse.
Lezer, indien ge nooit van Mickey Mouse
hebt gehoord onverhoopt^ heusch onver
hoopt laat u dan inlichten door uw kinde
ren, of door de kinderen van uw buurman,
of door een neefje of een nichtje. Of
door uw ernstigen Oom of uw deftige tante.
Wees er zeker van, dat die wel eens om Mickey
Mouse's heerlijke dwaasheden gelachen heb
ben
Beduusd door het tempovan' de ontwikke
ling der film laten we, zonder er ons eigen-
De correspondentie, die Mickey Mouse op
zijn vijfden verjaardag ontving.
W'
«SiS v-
Walt Disney, de schepper van Mickey
Mouse en de gekleurde teekenfilmpjes
hSilly Symphonies" met het diploma van
v de Motion Pictures Academy
lijk behoorlijk rekenschap van te geven, de
Verbazingwekkendste overwinningen van tech
niek en artistiek-kunnen over ons heen gaan.
Als een stortvloed raast die ontwikkeling
over het witte doek. Dit heeft ons vooral in
de laatste jaren zooveel onwaarschijnlijks
ten goede en ten kwaade doen aanvaarden,
dat we eigenlijk van niets verbaasd meer staan
of liever zitten.
Zoo is het wonder van 1933 feitelijk aan ons
voorbijgegaan, zonder dat we er ons voldoen
de rekenschap van gaven,- welk een wonder
het éigenlijk was. We hebben nauwelijks de.
moeite genomen, ons op dit wonder te bezin
nen en momenteel zit er voor ons niets won
derlijks meer aan.
De gekleurde teekenfilm van Walt Disney
waren het technische en artistieke wonder van
1933. Ze w°rden in het voorjaar voor het eerst
gelanceer.-fHier te lande zagen we ze echter
nu pas m de laatste weken verschijnen.
Zij zijn een Variatie van de teekenfilms, die
we al lang als iets heel gewoons beschouwen.
Maar wat voor een variatie.
De gekleurde teekenfiim is een even groote
revolutie op het witte doek geweest als de
eerste zwart-witte teekenfiim. Met de laatste
leverde Amerika een geheel eigen prestatie.
Hier werd een eigen mogelijkheid voor de
film ontdekt en meesterlijk uitgewerkt.
De eerste Felix the Cat's en Oswald the
Rabbitt hadden een geweldig succes en van
het eerste moment af aan veroverden deze
nieuwe verschijningen zich een vaste plaats
op de programma's der bioscopen. En nu is
bijna geen bioscoopprogramma denkbaar zon
der een „animated cartoon".
De zwart-witte teekenfilms hebben zelfs den
doodsteek gegeven aan een bepaalde categorie
films, de z.g. one-reel en two-reel kluchten.
Mickey Mouse, die het ten slotte van zijn con
currenten won en een even beroemde ver
schijning op het witte doek geworden is als
Charley Chaplin of Greta Garbo, verdrong de
tweede en derderangs spelers van de gooi- en
smijtfilms. Enkele werkelijke kunstenaars
slechts wisten zich tegenover het merkwaar
dige filmproduct te handhaven.
Charley Chaplin ging zelfzijn eigen films
maken. Stan Laurel en .Oliver Hardy., die tot
voor kort in z,g. shorts optraden, hébben feite
lijk toch het onderspit moeten delven. Ze tre
den nu in groote films op, waarin ze
den komischen inslag brengen, zooals
in Fra Diavolo. Nu pas hebben ze een
andere groote film beëindigd, „Babes
in Toyland".
Mack Sennett, de man, die Chaplin
ontdekte en dezen in de populaire
kluchten met smijtpartijen en taart
bombardementen liet optreden, heeft
kort geleden zijn studio te Hollywood
moeten sluiten. Hij was een der wei
nige overlevenden op zijn gebied. Hal
Roach, thans het laatste opperhoofd
der Mohikanen, zet zijn mannetjes
Laurel en Hardy in groote films neer.
Mack Sennett heeft geen oogenblik
geaarzeld, de failure van zijn bedrijf
behalve aan de verandering in den
publieken smaak, aan de teekenfilm te
wijten, alsmede aan de onmogelijk
heid, om telkens nieuwe komieken te
brengen. Hij was teveel aan levende
wezen gebonden. De mannen van de
teekenfilm als Disney en Fleischer
daarentegen konden en kunnen elke
gewenschte creatie met de pen en de
fantasie te voorschijn tooveren. Boven
dien bestaat er een groot verschil in
productiekosten. Een één- of twee-
acter kost gemiddeld vijftigduizend
gulden. Een teekenfilm kost niet eens
de helft van dit bedrag en wordt door
het publiek meer geapprecieerd.
Met de teekenfilms óntdèkten de
Amerikanen weer het dynamische van
de film, dat ze vooral na de geluids
film voor het statische Van het ge
sproken woord en het verfilmde loo-
neel hadden prijsgegeven.
In de teekenfilms werd de beweging
nummer één, het geluid aanvulling.
De geluid-teekenfilm was een open
baring van de mogelijkheden en de juiste func
tie van het geluid.
De verhouding tusschen beeld en klank Werd
er logisch in geregeld Er werd een nieuwe
uitdrukkingsvorm gevonden, het reeële en het
irreëele vloeiden op de „animated cartoons"
ineen. Niets leek meer en was ook onmogelijk.
Het tot dusver niet uitdrukbare, de fantasie,
kon worden uitgedrukt en veel beter dan door
de trucs van de camera.
Ook wat de muzikale begeleiding betreft
waren de geluidteekenfilms een overwinning.
De beelden werden er een uitdrukken en een
illustratie van de muziek in, een wat de
Duitschers „Tonmalerei" noemen. En de mu
ziek op haar beurt commentarieerde weer de
beelden. De geluidteekenfilms bereikten in een
ommezien een hoogte, waarop de gewone films
lang nog niet staan. En het interessantste in
de geluidieekenfilms was wél, dat ze begrijpe
lijk en verstaanbaar werdén' ook voor hen,
voor wie de enkele er in voorkomende En-
gelsch-Amerikaansche zinnen en uitroepen
Grieksch zijn. Met beweging en geluid werd
een eenheid verkregen, een dialectiek van de
film, die niet door vertaalde teksten verdui
delijkt behoefde te worden.
Het maken van zoo'n zwart-wit film is een
heel karwei. Eerst steken twee of drie scenario
schrijvers de hoofden bij elkander. Het gaat
er dus bij Mickey Mouse net eender aan toe
als bij de echte, levende sterren en de groote
films. Die scenarioschrijvers schrijven het ver
haal. Zijn ze het met elkander er over eens.
dat het goed in elkaar zit, dus behoorlijk loopt,
dan gaan ze de scènes uitwerken, bepalen ze
de handelingen der hoofdpersonen, groepeeren
ze de „stars", de „contracts", de „feature
players" en de „extra's. De stars zijn de ster
ren, dus Mickey Mouse en zijn tegenspeelster,
Meneer Kikvorsch, Oswald het Konijn etc., de
„contracts" de personen, die geregeld in de
filmpjes optreden, als de beroemde vouwbare,
plooibare, knoopbare, van-alles-bare hond,
Mickey's onafscheidelijke metgezel. De feature
players zijn acteurs van het laagste plan en
de extra's de figuranten.
Is het heele verhaal op deze manier tot in
de finesses op het papier opgebouwd, dan
gaat de hoofdteékenaar teekenen. Dëze ont
werpt de traditioneele figuren, téekent de
hoofdpersonen precies zoo, als ze in elke film
Verschijnen^ den achtergrond en hij meet nauw
keurig uit, hoeveel ruimte elkeen mag in
nemen.
Het bewegen der personen of voorwerpen
is een kwestie van vermenigvuldiging. Dit ge
beurt dan in de diverse houdingen. Elke tee-
kening wijkt een beetje van het origineel af.
Mickey Mouse beweegt zich als het ware op
de teekeningen en dank zij het opeenvolgen
van 16 beeldjes in de seconde.
De teekenaar werkt aan een glazen teeken
plank, die doorschijnend is en verlicht. Hier
door behoeft hij bij iedere teekening niet de
heele figuur of het heele voorwerp over te
teekenen. Hij kan het grootste gedeelte snel
overhalen en wijzigt slechts een arm of een
been of den stand van neus en mond.
De teekenaar aan de glazen teekenplank is
de eigenlijke zwoeger. Maar hij is niet alleen.
En dat laat zich begrijpen. Voor elke film zijn
niet minder dan vijf duizend teekeningen
noodig.
Met het teekenen is de film inmiddels nog
lang niet klaar. Al de teekeningen moeten
een voor een op celluloid gecopieerd worden.
Intusschen wordt de achtergrond op carton
gezet, meestal in aquarel of pastel. Dan bewe
gen de eelluloid-teekeningen zich machinaal
langs dien achtergrond en ze worden tegelijker
tijd gefotografeerd. Ook dit werk moet uiterst
nauwkeurig gebeuren. Elk teekeningetje moet
een zestiende seconde vullen. Is de film klaar,
dan komt het monteeren, het aanvoegen der
episoden en ten slotte vindt de synchronisatie
plaats, het aanbrengen van het geluid.
Walt Disney's nieuwste creatie, de gekleur
de teekenfilm, is een groote verbetering op de
zwart-wi'te. Deze was vaak schriel geteekend
en niet gevuld genoeg. De gekleurde film
daarentegen is een prachtige, volle kleuren-
compositie, waarin vaak de kleuren een eigen
functie hebben.
De gekleurde film is geen nieuwe ontdek
king. Al jaren geleden kregen we gekleurde
films te zien. Maar de kleurencombinaties
waren af en toe afgrijselijk. Slechts een enkele
maal, zooals in Douglas Fairbanks' „Pirate"
werden bevredigende resultaten verkregen.
Momenteel worden in Hollywood weer en
kele films gekleurd. Het procédé, waarvan
Walt Disney gebruik maakt, is na e.en lang
durige wetenschappelijk onderzoek gevonden.
Belangstellenden hebben indertijd de Xechni-
colour Cy opgericht, die het reproduceeren der
kleuren ter hand nam en na talrijke experi
menten ten slotte een bevredigend resultaat
bereikte. Disney bediende zich van de nieuwe
uitvinding direct voor zijn Silly Symphonies.
De gekleurde films worden op dezelfde manier
gemaakt als de zwart-witte. Disney schrijft de
handeling en teekent de figuren. Daarna maken
zijn teekenaars de noodige vermenigvuldigin
gen. Elk beeldje wordt afzonderlijk met een
door de Technicolour vervaardigde waterverf
gekleurd en dan met een speciale camera ge
fotografeerd. Het heele proces is bijzonder
lastig. Ook het ontwikkelen eischt bijzondere
aandacht, aangezien steeds de mogelijkheid
bestaat, dat de verf wegens het ontbreken van
een scheidingslijn dooreenloopt.
Mickey Mouse is niet naar de gekleurde film
overgegaan. Disney heeft hem voorloopig ge
laten, waar hij is, in het zwart-wit. Hij zocht
de onderwerpen voor zijn nieuwe scheppingen
in de sprookjeswereld en de sagen. En aldus
opende hij zich een werkterrein, dat onbe
perkt is.
„King Neptune", „OJd King Cole", „Birds
in the Spring", „Lullabyland", „Three Little
Pigs", „Toy Manufactury" zijn juweeltjes voor
het oog. De kleuren vloeien magnifiek in el
kander over en menig tafereel heeft de beko
ring van oud-Perzische miniaturen.
Met de kleuren worden de treffendste effec
ten verkregen. Ze spreken haar eigen taal. In
„Three Little Pigs" b.v. zit een wolf achter
drie biggetjes aan. Die zoeken een toevlucht
in een huis en ze sluiten stevig de deur. De
wolf probeert, de deur in te blazen. En ter
wijl hij blaast, veranderen de kleuren op zijn
snoet. Ze gaan van het natuurlijke bruin in
een hel blauw over.
Een filmpje als „Konmg Neptunus" kan men
gerust drie maal zien, zonder dat het aan be
koring verliest. Het is een bizar verhaaltje
van zeeroovers, die een zeemeermin gevangen
nemen.
Men ziet koning Neptunus op den bodem
van de zee, omringd door zijn hofhouding van
allerlei kleurig zeegedierte. Hij zingt een lied
je. Goudvisschen zwemmen in en uit zijn zich
telkens openenden mond. Zeemeerminnen voe
ren een dansje uit. Dan zwemmen ze naar de
oppervlakte van de zee en op een rots koes
teren ze zich in de zon.
Opeens verschijnt aan den horizon een pira-
tenschip, de schrikaanjagende zwarte vlag met
doodskop in top. De uitkijk ontdekt de rots
en de zich daarop vermeiende zeemeerminnen.
Hij slaakt een uitroep van verrukking. Op zijn
geroep snelt heel de bemanning naar het voor
schip, zoodat het schip bedenkelijk begint over
te hellen. De hoofdman installeert zich op de
voorplecht. Behoedzaam nadert het roofschip,
tot de argelooze zeemeerminnen het ontdek
ken en hals over kop zich in het water storten.
Eén echter, met vuurïoode haren (de muziek
spéélt ter verduidelijking de Lorelei)"'is t'e
laat. De lasso van den hoofdman heeft haat
te pakken en ze wordt aan boord gesleurd en
daar in de schatkist, tusschen de buitgemaak
te diamanten en paarlen gestopt.
Verschrikt vertellen de ontvluchte zeemeer
minnen Neptunus, wat er gebeurd is. Die ont
steekt in heftigen toorn. Hij zal de onverlaten
wel krijgen. Zooeven heeft hij het anker van
het roofschip op zijn hoofd gekregen, toen het
dit vallen liet. En nu zijn mooiste zeemeermin
geroofd
Koning Neptunus neemt zijn drietand ter
hand en begint door de zee te roeren. Tege
lijkertijd voltrekt zich een mobilisatie van al
het gedierte in het rond. Fantastisch gevormde
wezens verzamelen zeeëgels, zeekomkornmers
etc. en verheffen zich als autogiro's in de lucht,
stevenen op het schip af en openen een bom
bardement, waartegen niets bestand is Onder
wijl enteren troepen inktvisschen aan alle kan
ten en die beesten zaaien dood en verderf om
zich heen, want in elk hunner afschuwelijke
grijparmen hebben ze een revolver
En Koning Neptunus zelf zit ook niet stil.
Hij roert en roert in de zee en vermeerdert
a
hen typisch plaatje van de groote teekenfilm „de Rattenvanger van Hameln"
De fabel van de twintigste eeuw....
De dieren spreken, de menschen slaken
dierengeluiden, Stoelen en tafels gaan praten.
Boomen worden levend. Divans voeren een
geanimeerde» rondedans uit.
Al het onmogelijke, dat in de eindelooze
serie van fantastische verhalen onwaarschijn
lijk leek, wordt in die fabel mogelijk en waar
schijnlijk.
De fantasie van duizenden jaren is in de
fabel van de twintigste eeuw tot een rijk ge
varieerde bloemlezing vereenigd.
De fabels van den ouden Aesopus, de wonder
verhalen uit Duizend en Eén Nacht, de didac
tische vertellingen van Lafontaine, de grotesken
van een Uilenspiegel, een Punch en een Baron
van Münchhausen, al die fata morgana's van
's menschen rijke verbeelding zijn door de
vaardige hand van een teekenaar en de wonder
baarlijke techniek van de camera tot een ver
bazingwekkende synthese vereenigd.
Zooals de twintigste eeuw, waarin wij leven,
een synthese is van al de eeuwen, die haar zijn
voorafgegaan, zoo is de fabel van de twintigste
eeuw een synthese van al het fabelachtige uit
vroeger tijden. Ze is een bloemlezing zonder
weerga, een parade van wonderlijke wezens
en zonderlinge dingen, een cavalcade van een
leger van kobolden, dwergen, narren, spook
verschijningen, goede en kwade geesten, kortom
van alles, waarmede kinderlijke menschen met
een kinderlijke, verbazing om de geweldige
veelzijdigheid van het leven de wereld tot in
En om de bekoring van de fabel van de
twintigste eeuw te kunnen ondergaan, behoeven
we niet eens te lezen. In dezen tijd, waarin de
kennis van het A. B. C. als het fundament
wordt beschouwd van kennis en beschaving, ja
van het aardsche geluk, spreekt de fabel van
de twintigste eeuw tot ons op de manier van
de Middeleeuwen.
Ze spreekt in beelden. Maar de technische
vaardigheid van de twintigste eeuw laat die
beelden bovendien leven en klinken.
Wat jammer eigenlijk, dat we menschen zijn
van de twintigste eeuw. Haar fabel is zoo weinig
aan ons besteed, aan ons, verwenden door het
gemak, die klakkeloos alles aanvaarden, ook
het verbazingwekkendste, alsof het normaal is-
en met hoogroode kleur zitten kijken naar het
wonder van de simpele tooverlantaarn. Naar
het wonder van de kat, die de muis besprong,
m tien acten van tien aan elkaar gelijmde
plaatjes.
Nu beseffen we nauwelijks het fabelachtige
in de fabel van de twintigste eeuw, het fabel
achtige kunnen, de bewonderenswaardige knap
heid van artist en technicus, door wie ons deze
fabel wordt voofgetooverd met de nonchalance
van den töovenaar, die werkelijk too vena ar is.
Gelukkig echter zijn we nog in staat, den
Uit alle streken van de aarde ontvangt
Mickey brieven en de arme Walt Disney
zit er maar mee!
humor, het komische, het optimistische en kin
derlijk-enthousiaste van de fabel der twintigste
eeuw te waardeerefi.
En daarom schamen we ons niet, vergenoegd
herinnerd te worden aan de capriolen van Felix
den Kat, van Oswald het Konijn van
Mickey Mouse.
Over deze vrijmoedige schelmen van het
■witte doek gaat deze pagina. En over het
wonder van 1933, dat een fabelachtige vervol-
Als kinderen hebben we stil van aandoening making is van de fabel der twintigste eeuw
ons land gedraaid werden, vertoonden nog geen
inzinking. Enkele gingen den parodistischen
kant uit bij de behandeling van een onder
werp als de ark van Noë. Hier dreigen uiter
aard voetangels en klemmen-
Tal van geestige vondsten, een pakkende op
bouw en een bijna geraffineerd gebruik van
de kleur maken W»1' Disney's Silly Sympho
nies tot het wonder van 1933.
En we staan nier vermoedelijk weer aan een
begin. HopeiÜk za' -Disney zijn schepping op
peil weten tc h°t'den. Zijn verleden staat daar
voor borg- HiJ is vrijwel de eenige die niet
direct >n Z0utelooze herhalingen verviel.
Disney is zijn loopbaan als teekenaar voor
een b'ac ,G Los Angelas begonnen. Hij vestig
de z'c" m 1923 met zijn broer Roy te Holly
wood, om er teekenfilms te maken. Zijn eerste
atelier vvas een garage, zijn bedrijfskapitaal
vi.if honderd dollar. Na ecnigen tijd ging'hij
°ver naar de Universal, voor wie hij „Oswald
Rabitt" teekende. Spoedig begon hij even-
Wel weer voor zich zelf en vijf jaar geleden
nam zijn succes met de creatie van Mickey
Mouse een aanvang.
Sindsdien geniet groot en klein van zijn zot
ternijen. En met zijn gekleurde films heeft
Disney het genot voor de grooten in niet ge
ringe mate verhoogd. Er is wel geen mensch,
die de bekoring er van niet ondergaat, de be
koring van de fabel der twintigste eeuw
de ontstane wirwar door naar alle richtingen te
blazen, zoodat een verschrikkelijke orkaan ont
staat, waardoor het roofschip ten slotte naar
den kelder gaat. Het zinkt juist voor de voeten
van den grimmig lachenden Neptunus, wiens
vreugde ten top stijgt, als uit de schatkist zijn j
lieveling ongedeerd te voorschijn komt. De an
dere zeemeerminnen storten zich op de schat
ten en versierd met armbanden en halsketenen
voeren ze een rondedans uit
Een genoegelijk vertelsel, met tal van gee-
tlge momenten. Zoo zijn de meeste van Dis
ney's gekleurde films. Een ware verkwikking
van gezonden humor en oolijke grapjasserij
naast het vaak zoo duffe en ongezonde gedoe
van de andere films, waarin een decadente
litteratuur een aanval doet op hen, die z'ch
er voor wisten te vrijwaren, door niet alles
te lezen, wat los en vast is. De eindelooze ver
ten van de fantasie openen zich voor ons in
deze filmpjes, die tien minuten of een kwar
tier duren, maar ons met de razende snelheid
van een droom door schier ongedroomde
werelden voeren en de sprookjes onzer jeugd
en die van onzen ouderdom tot een waar ge
beuren maken, dat we zonder ooit moe te
worden meebeleven, met een glimlach en een
tevreden gemoed-
De gekleurde teekenfilms, die tot dusver ia
Twee beelden van Walt Disney s eerste gekleurde teekenfilms. „Flowers and Trees"
(boven) was de eerste, Silly Symphonic' en zij werd bekroond met. het diploma
van de Motion Picture Academie. De antieke koning met zijn praalvolle omgeving
(onder) leverde een dankbaar objfet voor hel toepassen van contrastrijke kleuren.
