DE BRABANTSCHE MAAS.
t
VRIJDAG 22 NOVEMBER 1935
DORPEN AAN DE RIVIER.
De Beersche overlaat.
DE NEDERLANDSCHE SCHEEPS-
BOUWWERVEN.
Verkoopprijs in 1934 gelijk aan
1933. Bedrag der her
stellingen hooger.
DE NOOD IN DEN TUIN
BOUW.
INBRAKEN TE ALKMAAR
DE AANVARING VAN DE
„KORTENAER".
Conferentie met minister Deckers
te Broek op Langendijk.
ONZE BETALINGSBALANS
HOLLANDSCHE GRONDCREDIET-
BANK.
Origineele premie-aandeelen kunnen
worden opgezonden.
JAARVERGADERING
ST. BERNULPHUS-GILDE.
DE WETHOUDERSKWESTIE TE
WIERDEN.
Ir. F. W. J. Schweigman spreekt
over „Kerk-acoustiek".
ST. ELISABETHS-VEREENIGING
TE DELFT.
„KUNST IN NOOD'
Herdenking van het 7j-jarig
hestaan.
Slot-actie van het comité met een
groote loterij.
NEDERLANDERS IN DEN VREEMDE
Antoon Coolen vertaald.
B(j Bernard Grasset te Parijs zal een Fran-
cfenaar" door" .©Tóöri' Cöolcn^meiera vror-
woord van Jean Giorio.
DE „AMSTERDAM" VAN DE K N S M.
WEER IN DE VAART
De Brabantsche Maas is een heel andere dan
de Limburgsche. In het Limburgsche is het
een statige en kalme rivier zonder al te veel
kronkels en wendende bochten; zij drinkt het
water van de vele rivierkens, die er in monden
en loopt als een blauwe hemelstreep door het
land.
Maar aan de Noordelijke grens van Brabant
als de monding niet ver meer in het verschiet
ligt, krijgt zij spijt, dat de reis nog zoo kort
is en wordt grillig en onwillig. Zij krinkelt en
kronkelt zich in honderd bochten om haren
loop te verlengen en het water schuift traag
in de wendende rivierbedding. Des zomers
krimpt de stroom tot een smallen blauwen plas
tusschen de hoog uit de bedding stekende
kribben; des winters zwelt zijn oppervlak uit
door de zware regens en staat het water vaak
van dijk tot dijk. Zelfs het winterbed tusschen
de slingerende dijken kan vaak het water niet
bergen. En het water dat zich tusschen de
dijken spant is gevaarlijk.
Daarom had men al eeuwen geleden, ver
moedelijk reeds in de twaalfde eeuw, enkele
gedeelten van de zuidelijke Maasbedijking on-
opgehoogd gelaten: den bovenmond, beneden
Cuyk, over een lengte van 800 meter, en den
benedenmond, beneden Linden over een lengte
van 2500 meter. En als het water begon te
wassen tot aan den overlaat en daarna er
overheen liep, klonk een kanonschot door den
najaarsstorm of den winternacht. De men-
schen van de streek hoorden het, namen hun
maatregelen en keken uit den vensters over
het vlakke land „De Maas is om", zeiden de
menschen.
Een watervloed stroomde Noord-Brabant
binnen, tot rond de hoofdstad die op een eiland
kwam te liggen Den Bosch, rondom blank in
het water. De traverse, die het water, eer het
geloosd kon worden, te doorloopen had, was
ongeveer 46 K.M. lang; de breedte wisselde
af van 2y2 tot 4'/2 K.M.
De dorpen aan den zuidelijken Maasdijk
lagen in de dagen, dat de Beersche overlaat
werkte, van God en alle menschen verlaten,
want ten Noorden, stroomde de Maas, breed
van dijk tot dijk, ten zuiden lag de traverse
van de Beersche Maas onafzienbaar wijd. Zelfs
een deel van den grooten verbindingsweg van
Nijmegen naar den Bosch, de Elftweg te Grave,
stond onder water. Het verkeer van Noord
naar Zuid moest er doorheen waden, zoolang
dit tenminste nog mogelijk was.
De werking van den Beerschen overlaat was
niet sporadisch, van 17701838 minstens hon
derdmaal, soms tot vijf malen per jaar toe,
van 1882 tot 1920 werkte de overlaat 48 maal,
in totaal 312 dagen en als hij in werking trad,
nam hij 36 pCt. van het bovenwater op.
Die keerende toestand was zoo sinds eeuwen
her. De menschen uit de streek wisten eenmaal
niet anders en verdroegen het ongemak van
het water, dat jaarlijks 20.000 H.A. onder
water zette en de dorpen en buurtschappen
isoleerde met de gelatenheid, die een landelijke
bevolking van nature eigen is. De overslibbing.
die het water meebracht kon niet opwegen
tegen het ongemak en de schade, die het vaak
aanrichtte, maar de toestand was nooit an
ders geweest.
Toch kwam er in den loop der jaren wel
eenige verandering. In 1882 bij den aanleg van
den spoorweg NijmegenVenlo werd de bo
venmond gedicht en de benedenmond verruimd.
De overlaat begon toen te werken bij een
waterstand van 10.35 M. plus N.A.P. Van 15
Maart tot 15 November mochten de boeren
den overlaat ophoogen tot 10.80 plus N.A.P.
om niet al te veel gevaar te loopen, dat gras-
en bouwland in den zomer en den herfst door
het water zouden worden overstroomd. Later
werd de kade opgehoogd tot 10.87 M. plus N.
A.P. waardoor het aantal werkingen tot de
helft werd teruggebracht.
De Wielen.
Deze overlast was nog niet alles. De Maas
bedijkingen waren ondanks den Beerschen
overlaat vaak niet sterk genoeg om den druk
van het water te keeren. De Westenwind stuw
de het water op, de schotsen stapelden zich
bij ijsgang tegen den dijk. Het water begon
te sijpelen door het dijklichaam of sloeg er in
kleine golven overheen. De dijkwacht nep het
volk samen om het dreigende gevaar te kee
ren. Maar het water en de wind waren den
mensch te sterk. In den donkeren avond
schreeuwde een stem, dat de dijk hc ega
het water sloeg over de kruin, liep door een
smalle geul, of had een heel stuk ondeispoe
De geul werd breeder en het water Kreeg
vaart, sloeg stuk na stuk van den dijk weg en
viel dan het land in. De doorbraak was eer®t
een kleine waterval, dan een donderende vloec
Aan den teen van den dijk, waar het water
met een daverenden val was neergekomen
spoelde het een metersdiepen kolk uit en zoog
er het zand en de klei weg. Straks als de
overstrooming voorbij was en de dijk was her
steld, lag binnendijks een diep en donker
water. Het wiel, zeiden de menschen. In den
zomer groeiden er lisschen en riet rond, op
den gladden spiegel bloeiden waterlelies en
dotterbloemen. Aan den kant bouwde later
een mensch een vriendelijk huis, witgekalkt,
met een rieten dak, dat in den gladden water
spiegel werd weerkaatst. Door de verschillende
dijkdoorbraken kwamen er overal wielen aan
den voet van den dyk Het Soldatenwiel, Het
Wiel 1880, en nog veel meer.
Dorpen aan de rivier.
In het Noorden stroomt de Maas. Beneden
ligt de wijde grasvlakte, de traverse van de
Beersche Maas, onbebouwd en onbeboomd.
Straks, als de overlaat begint te werken, moet
het water een vrije baan vinden om weg te
vloeien. Daarom moet de traverse der Beer
sche Maas onbebouwd blijven. In het zuiden
staat de stompe toren van Oss tegen den geel-
gestreepten Novemberhemel en de zuidelijke
einder is smal met verre kerktorens.
Tusschen de Maas en deze vlakte op opge
hoogde plaatsen aan de kronkelende dijken
liggen de Maasdorpen weggedoken, door twee
scheidsmuren van de wereld afgesloten, in het
Noorden en in het Zuiden. Ze liggen omkron
kel d door de rivier. Ze loeren met de ruiten l
van de lage achterhuizen naar den overkant
van de Maas of landwaarts in met een achter
dochtige blikkering in het glas. Over de Maas
varen de ponten af en aan. Van en naar Maas-
en-Waal. Er is niet veel stroom meer,' de veer
bazen hebben een motor op de ponten moeten
bouwen, maar ook de motoren der ponten heb
ben geen haast in deze stille streek. Van de
slingerende wegen door de Beersche Maas
vlakte komt zeldzaam verkeer leveranties uit
Oss, een busdienst met aansluiting op den
trein. Alleen het verkeer over den slingerenden
dijk, door de dorpen heen heeft grootere
frequentie de auto's van de ingenieurs van
den Waterstaat, de menschen van de werk
verschaffing, de handelsreiziger, die zijn toer
maakt van Empel naar Ravenstein, de boer,
die zijn bieten binnenhaalt en de veldwachter
op zijn dagelijkschen tocht. In de dorpen hangt
de rust der tijdloosheid. De steden liggen zoo
ver en het water in de Maas stroomt zoo
traag. De wind waait er zonder geruchten en
de molen draait geluidloos aan den ingang
van het dorp.
Lith is een deftig dorp. Het is het vermake-
lijkste en voornaamste dorp langs de Maas,
schreef van der Aa in 1848. Het is rustig,
zooals geen provinciestad is in het diepste van
den nacht, er heerscht -een bescheiden sfeer
van zelfverzekerdheid. Er staan mooie oude
huizen en het notarishuis met zyn diepen voor
tuin is een en al statigheid. In het café tegen
over het raadhuis tikt de middag weg aan den
slag van den slinger van de klok de vrouw
des huizes schenkt den brandewijn met suiker
en gaat dan verder de kleeren te verstellen.
Het gesprek gaat langzaam met korte ant
woorden, die zacht klinken in de schemering
van den vroegen Novembermiddag. In de
dorpsstraat is geen mensch te zien, de kleine
etalages glimlachen tegen de gevels van de
huizen aan den overkant, in het achterhuis
zijn jonge meisjes aan het wasschen en af en
toe hoort men den slag van de pompzwengel.
Of ze gehoord had van het boek „Het dorp
aan de rivier" Ja, ze had er veel van gehoord
en den dokter, den vroegeren dokter had ze
goed gekend en ook den zoon, die nu ergens
anders dokterde toen ze in de buurt lagen
met het schip, waren ze met den jongste, die
toen ziek was nog bij hem geweest
De baas van het postkantoor heeft het boek
gelezen. Hij vertelt het eenigszins triomfante
lijk en het wiel, dat in het boek voorkwam,
lag neven zijn huis maar dit was juist dezen
zomer volgespoten met de Maaswerken
De Maaswerken
In de, dorpen van de Maas is een groote ver
andering op til
Het Centraal Bureau voor de Statistiek pu
bliceert in de tiende aflevering van het
Maandschrift gegevens nopens de Scheeps-
bouwwerven en de Scheepsreparatiebedrjjven
in 1934. Aan deze statistiek, welke betrekking
heeft op ondernemingen, welke 25 of meer
werklieden gelijktijdig in dienst hadden, zijn
de navolgende gegevens ontleend:
1934 1933 1930
Aantal ondernemingen 83 82 159
Verkoopprijs gereed gekomen
schepen x ƒ1. millipen 18,5 18,4 .128,6
Gereedgekomen
Zeevarende handelsschepen X
1000 B.R.T. 37 31 199
Vaartuigen binnenvaart met
voortstuwing, X 1000 ton
laadvermogen 14,8 6,3 75
Sleepschepen e.d. van 350 ton
en meer, X 1000 ton laadver
mogen 3,2 1,9 229
Bedrag gereedgekomen her
stellingen e.d. X 1 millioen 18,1 16,8 52
Totaal personeel op pl.m. 15
Sept. X 1000 personen 13,8 12,2 37,4
Twee verdachten gearresteerd-
De politie te Alkmaar heeft, na wekenlang
recherchewerk, de hand gelegd op een tweetal
personen, die zich aan een reeks tot nog toe
onopgehelderde inbraken moeten hebben
schuldig gemaakt. Zij hebben reeds gedeelte
lijk bekend en een deel van het gestolene is
ten huize van een hunner in beslag genomen.
In verband met eenige andere zaken wordt
het verhoor nog voortgezet.
De beide mannen, de 25-jarlge Van der W.
en de 30-jarige H. zijn naar het Huis van Be
waring te Alkmaar overgebracht.
Reparatie over enkele dagen gereed-
Naar we nader vernemen, is het voorschip
van Hr. Ms. „Kortenaer", welke na het ver
laten van de reede van Suez een aanvaring
heeft gehad met een vtsschersvaartuig, boven
de waterlijn beschadigd. Het schip is niet lek.
De reparatie te Suez zal vermoedelijk in den
avond van 25 dezer gereed komen.
Meldt ons uit Broek op Langendijk:
Naar aanleiding van de adressen der tuin
bouworganisaties en gemeentebesturen van
den Langendijk en omstreken, met betrek
king tot den steun aan den tuinbouw, had
gisterenmiddag een conferentie ten gemeente
huize van Broek op Langendijk plaats tus
schen burgemeester Slot, voorzitter der pro
vinciale commissie uit de veilingen in Noord-
Holland en den minister van Landbouw en
Visscherrj, mr. dr. L. Deckers, die vergezeld
was van zijn particulier secretaris, den heer
Ir. Peters.
Uit de gevoerde besprekingen bleek dui
delijk, dat de minister zich teil volle wensclite
te overtuigen van den grooten nood, waar
onder de tuinbouw gebukt gaat.
Na afloop van de conferentie werd een be
zoek gebracht aan de veiling en het betaal-
kantoor. Vandaar vertrok het gezelschap
naar Grootebroek, waar de minister zich op
de hoogte wenschte te stellen van den nood
in de Streek.
De cijfers over 1934 minder ongunstig.
In de 10e aflevering van het Maandschrift
van het Centraal Bureau voor de Statistiek
verscheen wederom het jaarljjksch overzicht
van eenige der voornaamste posten van de
internationale betalings- en schuldenbalans.
Aan het slot worden eenige aigemeene be
schouwingen gegeven, welke in hoofdzaak op
het volgende neerkomen.
De betalingsbalans over 1934 vertoont op
sommige punten een minder ongunstig beeid
dan die over 1933. Weliswaar geven bij de
loopende posten de rente-ontvangsten van op
langen termijn geplaatst kapitaal wederom
een vermindering te zien (van 1933 op 1934
volgens opgave van resp. 37 en 38 bank
instellingen van 114 tot 88 millioen), doch
bij enkele andere posten is de daling in 1934
tot staan gekomen (o.a. zeevaart en inter
nationale binnenvaart). Van meer beteekenis
voor het evenwicht in de loopende posten van
de betalingsbalans was het echter nog, dat
het invoersaldo van de handelsbalans van
501 millioen in 1933 is gedaald tot 345
millioen in 1934. Er wordt echter op gewezen,
dat de sterke daling van den invoer (waar
aan deze vermindering van het invoersaldo
moet worden toegeschreven), ofschoon van
belang voor bedoeld evenwicht, op zichzelf
niet als een gunstig verschijnsel kan worden
beschouwd.
Een beschouwing van de posten van de
betalingsbalans over een reeks van jaren
wettigt de veronderstelling, dat vooral aan
de creditzijde nog belangrijke bedragen moe
ten ontbreken Het is daardoor niet na te
gaan in hoeverre het deficit, dat vermoedelijk
in het vorige jaar op de loopende posten be
stond, in 1934 is verminderd of mogelijk is
opgeheven.
De veronderstelling, dat in 1933 de toe
pende posten een tekort opleverden werd dari
ook niet in de eerste plaats afgeleid uit deze
posten zelf, doch het belangrijke debetsaldo
van eenige voorname posten van de kapitaal
beweging tezamen met een saldo gouduitvoer
gaf aanleiding tot het vermoeden, dat 'n deel
van de kapitaalreserves was aangewend voor
dekking van de loopende uitgaven.
Het saldo gouduitvoer bedroeg in 1934
122 millioen (vj. 88 millioen). Op zich
zelf is dit nog geen aanwijzing voor 'n tekort
op de loopende posten, daar de goudbeweging
evenzeer bijdraagt tot aanzuivering van het
saldo van de kapitaalbeweging als voor het
saldo van de loopende posten.
De kapitaalbeweging nu, gaf, volgens de
opgaven der banken, in 1934 een op verschil
lende punten voor 1933 afwijkend beeld te
zien. De post „Aan- en verkoop van fondsen",
welke in 1933 een creditsaldo aanwees (aan
koop 338, verkoop 361 millioen) levérde
in 1934 evenals voorheen weer een debetsaldo
op (aankoop 359, verkoop 302 millioen).
De vlottende schuld aan het buitenland nam
in 1934 belangrijk af (netto vermindering
ƒ91 millioen), ook het vlottend tegoed in het
buitenland verminderde, doch in mindere mate
(netto-vermindering ƒ68 millioen). In 1933
werd daarentegen een belangrijk deel van het
buitenlandsch tegoed teruggetrokken (netto
vermindering 132 millioen), terwijl naar ver
houding de vermindering van de buitenland-
sche schuld veel geringer was (netto vermin
dering ƒ47 millioen). Ook bij de credieten op
korten termijn, voor zoover deze op de beta
lingsbalans tot uitdrukking komen, verandert
dus het creditsaldo voor 1933 in een debet
saldo voor 1934.
Een gunstig verschijnsel is ook gelegen in
de ontwikkeling in Nederlandsch-Indië, waar
het leven zoowel financieel als economisch
teekenen vertoont van aanpassing en even
wicht. De vlottende schuld in Nederland kon
door aflossing en consolidatie belangrijk wor
den verlaagd (In 1934 vermindering met
116 millioen, in 1933 vermeerdering met
ƒ11 millioen).
De betalingsbalans over 1934 geeft weder
om bl(jk van verdere terugtrekking van het
economisch leven binnen de nationale grenzen,
doch tevens duiden sommige cijfers erop, dat
Nederland in zijn betrekkingen tot het buiten
land zich meer dan in voorgaande jaren aan
de veranderde omstandigheden heeft weten
aan te passen.
Met betrekking tot de schuldenbalans ko
men in het overzicht o.a. de volgende belang,
rijke gegevens voor:
Volgens opgave van 41 bankinstellingen in
1933 en 44 in 1934 gaven de vorderingen en
schulden op korten termijn, ten opzichte van
de volgende landen, per 31 December in mil-
hoenen guldens de onderstaande bedragen te
zien.
Vlottend Vlottende
tegoed schuld
1933 1934 1933 1934
Duitschland 239 i?8 66 51
Engeland 84 86 44 36
Frankrijk 69 59 42 27
Ver. Staten 32 30 38 27
Andere landen 143 148 203 184
De curator in het faillissement van de N.V.
Hollandsche Grondkredietbank te 's-Graven-
hage verzoekt opneming van het volgende:
Bij beschikking van de rechtbank te 's-Gra-
venhage van 18 November j.l., is mr. D. J.
Veegens, in plaats van mr. G. H. C. Boden-
hausen tot curator benoemd.
De origineele premie-obligatiën, uitgegeven
door de N.V. Hollandsche Grondkredietbank.
moeten met een begeleidend schrijven, ver
meldende den naam en het volledig adres van
den houder en het aantal stukken, worden op
gezonden aan het kantoor van den curator
(Koninginnegracht no. 15 Den Haag), waarna
verificatie op naam van den houder plaats
vindt. De stukken blijven onder berusting van
den curator.
Desgewenscht kan ook verificatie ten name
van „toonder" geschieden in welk geval de
stukken, nadat de verificatievergadering heeft
plaats gevonden, aan den houder worden ge
retourneerd. Degenen, die verificatie op deze
wijze verlangen, worden verzocht in den brief,
waarbij zij de stukken toezenden, de series en
nummers nauwkeurig te vermelden.
De curator is bereid aan alle houders, die
zulks mochten verlangen ontvangstbewijzen
te doen toekomen, mits zij bij de inzending
van hun stukken briefporto voor antwoord in
sluiten.
Uitgelote doch niet verzilverde stukken
worden geverifiëerd voor het bedrag van de
daarop gevallen premie. De uitlotingen wor
den vanwege den curator gecontroleerd. Niet
uitgelote stukken worden geverifiëerd voor
de contante waarde ten dage der faillietver
klaring. die door een wiskundige berekening,
rekening houdende met de uitlotingskansen,
is vastgesteld op 6.82 per premie-aandeel.
Verdere uitlotingen worden niet gehouden.
In verband daarmede zullen geldzendingen
voor abonnementen op de trekkingslijsten door
den curator worden geweigerd. Vooruitbetaal
de abonnementsgelden kunnen niet worden
gerestitueerd. De betrokkenen kunnen desge
wenscht een vordering voor het te veel betaal
de indienen.
Door verschillende andere instellingen zijn
certificaten en dergelijke voor premie-obliga
tiën der N.V. Hollandsche Grondkredietbank
uitgegeven. Houders van dergelijke stukken
kunnen niet in het faillissement opkomen.
Te allen overvloede moge hier nog worden
aangeteekend, dat degenen, die van eenigen
wederverkooper premie-obligatiën der Hol
landsche Grondkredietbank op afbetaling heb
ben gekocht, deze afbetalingen kunnen sta
ken.
De termijn voor de indiening der vorderin
gen en de dag van de verificatie-vergadering
zijn nog niet vastgesteld. Te zijner tijd ont
vangen degenen, die verificatie op naam heb
ben verzocht, daaromtrent nader bericht.
Vooruitzichten voor de schuld-
eischers uiterst gering.
Heeft het nu voor de houders der premie-
obligatiën redelijken zin tot indiening hunner
vorderingen over te gaan Zooals de stand
van het faillissement zich thans laat aanzien
zijn de vooruitzichten voor de schuldeischers
uiterst gering. Er zijn ruim 250.000 premie-
obligatiën in omloop, zoodat het passief alleen
reeds uit dezen hoofde ongeveer 1.750.000
kan bedragen. Bovendien zijn er een kleine
200.000 andere schulden. Aan gerealiseerd
actief is thans bij den curator ongeveer 1800
in kas, terwijl realiseerbaar actief ter waarde
van ongeveer 2.500 aanwezig is. Uit deze
gelden moeten in de eerste plaats de kosten
van het faillissement en de preferente schul
den worden bestreden.
In de boeken der vennootschap komt voor
een vordering van ruim 22.000 ten laste van
een te 's-Gravenhage gevestigde maatschap
pij, die als wederverkoopster van de premie-
obligatiën optrad. Over deze vordering is een
geschil gerezen, dat door arbiters zal moeten
worden beslist.
Voorts is er een hypotheek van 117.000 op
een fabriek met terrein te Duisburg, die ver
pand is. De opbrengst van het verhuurde is
niet voldoende om de achterstallige belastin
gen op te brengen. Wordt het onderpand door
de Duitsche autoriteiten geëxecuteerd, waar
mede reed3 herhaaldelijk gedreigd is, dan zal
de opbrengst na aftrek van de belastingschuld
geheel ten goede komen aan de pandhouders.
Zelfs al bleef er een overschot, dan zou dit
volgens de Duitsche deviezenbepalingen niet
naar Nederland kunnen worden overgemaakt.
Tenslotte heeft de Hollandsche Grondkre
dietbank nog een vordering van 55.000
.krachtens een door haar gedisconteerden wis
sel op een Engelschen debiteur, waarvan de
verschuldigdheid wordt betwist op grond dat
de afgifte daarvan door bedrog van den trek
ker, die inmiddels als ongewenscht vreemde
ling uit ons land Is gezet, zou zijn verkregen.
In het door den curator ter verificatie-ver
gadering uit te brengen verslag zullen over
een en ander nadere mededeelingen worden
gedaan. Neemt men aan, dat slechts 1/5 van
de premieaandeelen opkomt, dan is voor een
uitkeering van slechts 1 pCt. of 7 cent per
premie-obligatie nog altijd een kleine 6.000
noodig.
Belanghebbenden kunnen uit het boven
staande zelf hun conclusie trekken.
Totaal
567 501 393 325
De uitrusting der TSed. Roede Kruis
expeditie naar Abcssynië ivordt klaarge
maakt. Kisten met verbandmiddèten.
Dat vooral het tegoed ten laste van
Duitschland sterk is verminderd wordt o.a.
verklaard doordat de banken ook in 1934 een
belangrijk bedrag van de „Stlllhalte -vorde
ringen hebben afgewikkeld door den verkoop
van registermarken voor verschillende doel
einden. Het aandeel van Nederland in de
„Stlllhalte" is terugeloopen van 278 mil
lioen in 1931 tot ƒ144 millioen einde 1934,
van welk laatste bedrag ƒ26 millioen be
stond uit niet gebruikte credieten.
De gemeente Wierden heeft sinds eenigen
tyd haar „Cause célèbre" die zich op he1
bied der gemeentepolitiek afspeelt en Woen
dagavond in een nieuw stadium is S® r
toen de gemeenteraad met 8
teer Bartel, kaar:
ULf kreee 7 stemmen.
To2 de'raad voor het eerst in ztfn nieuwe
samenstelling bijeenkwam op 3 September,
vverd eveneens de heer Bartcls tot tweede
wethouder benoemd. De burgemeester van
Wierden, de heer J. C. van den Berg, droeg dit
raadsbesluit ter vernietiging aan de Kroon
vóór, omdat o.a. de heer Barteis by een her
stemming zelf meegestemd had. Het raadsbe
sluit werd vernietigd, zoodat een nieuwe stem
ming moest plaats hebben. Dit geschiedde
gisterenavond met bovenvermeld resultaat.
De heer Wolthuis legde een verklaring af
waarin hij er toespelingen op maakt, dat een
raadslid, lid van de chr. historische unie
die inmiddels na de eerste wethoudersbenoe
ming door zijn fractie geroyeerd is, evenals
door zijn kiesvereenigingen zou zijn omge
kocht. Dit wekte groote consternatie. Wet
houder A. G. Borgert, de eerste wethouder,
die ook hierbü genoemd was. noemde alles
„smerige leugens" en bood 1000 aan ieder,
die de beweringen zou kunnen staven.
Onder presidium van den deken, prof. Hen-
neman van Warmond, hield het Sint Bernul-
phus-gilde, de vereeniging tot bevordering van
de Kerkelijke kunst, Woensdag zijn aige
meene jaarvergadering in hotel Kasteel van
Antwerpen te Utrecht. Van deze uitgezochte
gelegenheid tot een vruchtbare gedachten-
wisseling en een vrienden-ontmoeting tus
schen priesters en leeken, die belangstelling,
daadwerkelijke belangstelling hebben voor
Kerkelijke kunst, hadden vrij velen gebruik
gemaakt, al hebben wij wel eens beter bezette
vergaderingen van het Gilde gezien.
Met een kort woord leidde de deken den
spieker van den middag, ir. F. W. J- Schweig
man, w.i., te Utrecht by de aanwezigen in.
Kerk-acoustiek.
Ir. F. W. J. Schweigman hield 'n inleiding
over Kerk-acoustiek. Eerst ruimde de
inleider de misvatting uit den weg, dat acou-
stiek een soort occulte wetenschap is, om dan
uiteen te zetten allereerst, wat geluid is, waar
door geluid ontstaat.
Een goede acoustiek in een ruimte is ont
staan, als het door ons opgevangen geluid
goed is en aangenaam klinkt. Het belang
rijkste punt voor een goede acoustiek is de
nagalm. By een goede acoustiek moet de na-
galmtijd tot een juiste proportie worden te
ruggebracht. Hoe groot moet nu voor een
kerk de juiste nagalmtjjd zyn Dit hangt af
vooreerst van den aard van het geluid (mu
ziek, gesproken woord) en van de grootte
van de kerk, hetgeen ir- Schweigman in
eenige practische voorbeelden aangaf.
Vervolgens gaf spr. zijn antwoord op de
vraag: hoe bereikt men goede acoustiek? Al
lereerst ten aanzien van een kerk, die nog ge
bouwd moet worden. Bij een vrij nagalm-
procédé is voor een groote kerk een perfecte
acoustiek uitgesloten.
Dit vrije nagalmprocédé moeten we daar
om uitschakelen maar het geluid aan banden
leggen. Daarvoor is weer noodig, de geluids
bronnen als, priesterkoor, preekstoel, koor en
orgel, zoo kort mogelijk bij elkaar te houden.
Hij schetste daarna in „theoretisch radi
calisme" een kerk, gebouwd voor een ideale
acoustiek. Een laag, gebogen gewelf en een
oploopende ruimte voor de geloovigen, amphi-
theatersgewjjze gebouwd.
Dat deze kerk weinig aesthetisch en ook
weinig liturgisch zou uitvallen, was niet te
verwonderen.
Na een korte pauze behandelde de inlei
der de vraag, hoe in een bestaande kerk met
een slechte of onvoldoende acoustiek dit
euvel te verheipen is. Dit komt neer op een
verkleinen van den nagalmtijd en voorkomen
van echo's.
De moeilijkheid voor koor en orgel is niet
zoo groot. De zangers zelf kunnen ook hier
aan medewerken, zooals geschiedt bij het
kathedrale zangkoor te Utrecht, dat bij Gre-
goriaansche gezangen de klanken, die eigen
lijk vloeiend gezongen moeten worden, stac
cato zingt. De nagalm zorgt dan weer ervoor,
dat de geluiden elkaar „overlappen", zoodat
het geheel weer vloeiend klinkt. Spr. wist niet,
of dit voorbeeld reeds navolging heeft onder-
vonden, maar hij hoopte van wel,
Grooter is de moeilijkheid bij de stem van
den priester op den preekstoel, daar het ge
sproken woord zeer gevoelig is voor nagalm.
Hoe het niet moet? Met microfoonversterking
en luidsprekers. Dit gaat alleen voor héél
groote volumina, als b.v. de St. Pieter, waar
de geluidsbron geen energie genoeg heeft.
Het gaat zeer goed en eigenlijk alleen met
een goed klankbord, dat beter van beton dan
van hout gemaakt kan worden. Meestal wordt
het klankbord te klein gemaakt en ook aan
den vorm moet aandacht worden geschonken.
Prof. Henneman dankte den inleider har
telijk voor de heldere wijze, waarop hij dit
moeilijke onderwerp had uiteengezet. Hy
dacht aan een mogelijkheid, waarin deze
geluidsdeskundige, een musicus, een architect
en een Uturgist bij elkander zouden worden
gebracht, om te overwegen, hoe een kerk zou
kunnen worden gebouwd, die aan alle eischen
voldeed en dus ook aan de acoustiek.
Een interessante gedachtenwisseling *us~
schen bouwers, musici en den inleider bes oot
de vergadering.
Op waardige wijze is het T5"jarig- bestaan
gevierd van de vereeniging. van de H. Elisa
beth te Delft. Nadat Zondag 1.1. in alle paro
chiekerken H.H. Missen tot intentie der ver
eeniging waren opgedragen, waaronder üet-
dadigheidspredicaties en collecte, had de eigen
lijke viering °P ^en feestdag van de H. Elisa
beth plaats.
's Morgens werd een plechtige gezongen
H. Mis in de St. Jozefskerk opgedragen, waar
onder de werkende leden tot de H. Tafel na
derden.
Voordat de jaarvergadering begon had er
een intieme huldiging plaats van de presi
dente, mej. Th. W. M. van der Polder.
In het bijzijn van zeer vele eerw. geestelijken
werd het bestuur toegesproken door den hoog-
eerw. deken J. L. Dankelman. Zijneerw. feli
citeerde de dames met het groote feest en
deelde, zooals reeds gemeld, mede, dat het
Z. H. den Paus behaagd had aan de voor
zitster het Gouden Eerekruis „Pro Ecclesia
et Pontlfico" toe te kennen. Met woorden van
waardeering en gelukwenseh aan het adres
der leden, beschouwde deken Dankelman deze
onderscheiding tevens als een belooning voor
alles, wat mej. v. d. Polder ook persoonlijk
doet in het belang der minderbedeelden.
Pastoor Vrrjmoed sloot zich hierbij aan en
zeide er trotsch op te zijn, dat aan een van
zyne parochianen dit eereteeken was ver
leend.
In den namiddag kwamen zeer vele depu
taties van vereenigingen en particulieren het
bestuur ten huize van de voorzitster geluk-
wenschen. Vele corporaties zonden bloemen.
Er kwamen tevens vele telegrammen en
brieven in, ook van door de vereeniging on
dersteunden.
De Staatscourant van gisterenavond bevat
thans het Kon. besluit waarbij de heffing van
opcenten op het bijzonder invoerrecht, bedoeld
in het tweede hoofdstuk van de omzetbclas-
tingwet 1933, te rekenen van 15 November
1035 wordt ingetrokken.
Men schrijft ons:
Nu de Regeering zelf de s,teunverleening
aan de beeldende kunstenaars ter hand gaat
nemen door middel van de stichting van het
Regeeringssteunfonds, komt van de werk
zaamheden van het comité „Kunst in Nood"
het einde in zicht.
Een krachtige slot-actie zal echter nog ge
voerd worden om het einde zoo succesvol mo
gelijk te doen zijn.
Door de steunaankoopen van het Comité is
dit in het bezit gekomen van eenige honder
den kunstwerken. Deze zullen nu de prijzen
vormen van de groote loterjj met 35.000 loten,
welke „Kunst in Nood" als een waardig be
sluit van zijn werkzaamheden zal organlsee-
ren.
Naar men weet heeft H. M. de Koningin
toestemming verleend Haar schilderijen, die
ten bate van den arbeid van Kunst in Nood
geëxposeerd zijn geweest, te reproduceeren.
Met buitengewoon veel zorg zijn deze repro
ducties vervaardigd.
Een ieder, die een lot koopt, krijgt een dier
reproducties. Het is een boschlandschap bij
Het Loo en een sneeuwlandschap in Noorwe
gen. Een lot kost 1, terwijl 10 cents voor
emballage en porto bijgevoegd moet worden.
Het Comité stelt zich veel voor van deze
loterij. Gezien de vroegere resultaten zijn zijn
verwachtingen hoog gespannen.
Als hoofdprijs zal aan 5 winnaars gelegen
heid gegeven worden aan een portretschilder
éen opdracht te geven, welke op kosten van
het Comité uitgevoerd zal worden. De trek
kingsdatum, welke bepaald is in Juli, zal
waarschijnlijk aanmerkelijk vervroegd wor
den. Het Comité zal er naar streven de trek-
King tegen het einde van dit jaar te doen
plaats hebben.
Door middel van een geheel nieuw procédé
is men er in geslaagd van de twee schilderijen
van de Koningin imitaties in olieverf te ver
vaardigen, Welke in passende lijsten zijn ge
vat. Wanneer men een lot koopt en daar 4.75
voor wil betalen, dan komt men tevens in het
bezit van een dier olieverf-imitaties.
Een grootsch opgezette propaganda zal voor
deze loterij worden gevoerd. Minister Slote-
maker de Bruine heeft deze propaganda reeds
geopend met een radio-rede voor de A.V.R.O.
Minister Gelissen zal voor den K.R.O. een toe
spraak houden, Minister de Wilde voor de
N.C.R.V. en mr. Duys voor de V.A.R.A. Waar
schijnlijk zal deze laatste echter wegens onge
steldheid vervangen moeten worden door een
anderen spreker.
Er wordt met alle kracht naar gestreefd
het resultaat zoo goed mogelijk te doen zjjn.
Van de opbrengst der lotery zal het Comité
10.000 in het nieuwe Regeerlngsfonds stor
ten.
sche uitgave verachijnen van ,,IAe Goedö Moor-
B(j de Insel Verlag te Leipzig, waar intus-
schen de tweede druk verscheen van „Braban-
ter Volk", is een Duitsche uitgave ter perse
van „Dorp aan de Rivier".
VALSCHE RIJWIELPLAATJES
GEMAAKT.
Twee inwoners van Laren voor de
rechtbank.
De rechtbank te Amsterdam, gepresideerd
door mr. Thöne, behandelde' Woensdag de
strafzaak tegen twee inwoners van Laren,
den huisschilder J. H. en den ciseleur J. W.,
die ervan worden verdacht rijwielplaatjes tc
hebben nagemaakt.
De officier van justitie mr. Wassenbergh
maakte van het recht, dat het wetboek van
trafvordering hem geeft om redenen van
openbare orde, behandeling van de zaak met
gesloten deuren te vorderen, gebruik. De vor
dering werd door de rechtbank ingewilligd,
zoodat de vaste klanten op de publieke tri
bune dezen cursus in het vervaardigen van
valsche plaatjes moesten missen Veel hebben
zij er niet aan gemist; uit de verklaringen van
den Rijks-muntmeester, dr. W. J. van Hete-
ren bleek, dat slecht werk was geleverd. Do
plaatjes waren direct te herkennen, conclu
deerde deze deskundige. De maker gaf dit toe;
ook hij was verre van tevreden over zijn
werk. In totaal had hij er ongeveer 100 ge
maakt, vijftig plaatjes had hy begraven, der
tig waren „afgekeurd" en in het water ge
gooid en twintig had hij er te gelde gemaakt
voor het luttel bedrag van 13.Het ver-
koopen ging weinig vlot.
De rol van den ciseleur was betrekkelijk
gering; hij verklaarde slechts zijn vriend den
schilder te willen helpen. Hij stond zijn werk
plaats af en verschafte de werktuigen.
En wat hebt u zelf gedaan? vroeg de
President.
Verd.: Ik heb alleen maar een paar gaatjes
gemaakt om mijn vriend te leeren hoe het
moet.
De Officier van Justitie mr. Wassenbergh
achtte de feiten zeer ernstig. Spr. requireorde
tegen den huisschilder wegens het vervaardi
gen van valsche rijwielplaatjes met het oog-
unerk ze als echt en onvervalscht uit te geven
een gevangenisstraf van één jaar.
Tegen den ciseleur die behulpzaam was ge
weest by het maken, eischte hy een half jaar.
De verdediger van den schilder, mr. P. van
't Hoff Stolk bepleitte met het oog op het
gunstige reclasseeringsrapport een clemente
straf, subs, drong hij aan op een gedeeltelij ko
voorwaardelijke, gedeeltelijk onvoorwaarde
lijke veroordeeling.
Mr. Eskens, optredende voor den ciseleur
drong aan op een voorwaardelijke straf.
Vonnis 4 December.
Naar wij vernemen wordt bij de K. N. S. M.
overwogen, het grootste vrachtschip van
Nederland, de bt'uto register ton metende
„Amsterdam", welke reeds gcruimen tyd ia
opgelegd, weer in de vaart te brengen, aoodat
dan, indien zulks geschiedt, de geheele vloot
van de maatschappy in bedrijf zal zyn.
