EEN EEUW ROTTERDAMSCHE
MANEGE.
DONDERDAG 26 AUGUSTUS 1937
W I.
DE OUDSTE RIJSCHOLEN IN
DE MAASSTAD.
Van Fransche edelen, die hun
paarden van de hand
moesten doen.
VERBETERDE PROJECTIE IN HET
CITY-THEATER.
WIE HEEFT ZES STOELEN
VERLOREN
Geen fantasie, maar werkelijkheid.
DE RONDE VAN FEIJENOORD.
LUGUBERE VONDST.
DRAMA IN EEN SCHEEPSHUT.
Derde machinist door verstikking om
het leven gekomen
NEDERLANDSCH—JAPANSCHE
VEREENIGING-
DAGELIJKSCHE ONGEVALLEN-
ZAKENJUBILE.
GROENTENDISTRIBUTÏE.
LOOS ALARM OP DEN GOUDSCHE-
SINGEL-
tentoonstelling t. m. s.
vTECHNICUM".
ROTTERDAM, TOERISTENSTAD.
SPORTCOMMISSIE VOOR
NATIONALE FEESTDAGEN.
BURGERLIJKE STAND.
HAP/AON lt)
De stadsmanège op het plein achter de StJoris-Doelen (later paleis van Justitie
thans hoofdbureau van politie) van 1723 tot 1824- De cirkel geeft de plaats aan,
waar van 1636 tot 1723 werd paardgereden-
"JS&k.
Precies drie maanden vóór haar eeuwfeest
heeft de Sociëteit, gevestigd in de Rotter-
damsche Manége haar gebouwen aan den
Oude Binnenweg en Tuindersstraat verlaten
om in een up to date-inrichting aan den
Kralingscheweg haar tweede eeuwgetij in te
zetten. Gedurende de voorbijgegane periode
is de Sociëteit onafgebroken de Manége aan
den Binnenweg trouw gebleven, maar even
min als zij daar het honderdste jaar voltooid
heeft, is zij er zich in het beginjaar 1837 ko
men vestigen, want als op 30 September van
dat jaar de Sociëteit wordt opgericht, rijdt
men wel paard aan den Binnenweg, maar in
een rijbaan op den oosthoek van de Zwarte-
paardenlaan tegenover de Tuinderslaan, bij
de Plaats Ons Genoegen, waar men behalve
van de landelijke schoonheid in het ambacht
Cool, bovendien genieten kan van „liefhebbe
rij-tooneel", dat er op gezette tijden wordt
gegeven en ook van het kolf- en kegelspel,
dat aan populairiteit nog weinig heeft inge
boet.
Voordat we ons bezighouden met de vraag,
onder welke omstandigheden de thans jubi-
leerende Sociëteit in 1837 werd opgericht,
moeten we eerst eenige woorden wijden aan
de rijsport in de Maasstad in het algemeen,
want het is duidelijk, dat er een oorzaak
moet geweest zijn voor de oprichting van een
vereeniging, die het bouwen van een aan de
eischen des tijds beantwoordende rijschool
als voornaamste punt op haar program heeft
gezet. Deze oorzaak is dan ook te zoeken in
den onbevredigenden toestand, waarin de
rijsport omstreeks het jaar 1830 verkeert.
Het is onjuist te veronderstellen, dat eerst
in 1837 te Rotterdam een begin met paard
rijden is gemaakt. Hoewel de grootste ont
wikkeling na 1837 valt, is er voor dien tijd
al lang sprake van een rijschool, zelfs van
een stedelijke. Als de jonge vereeniging haar
poorten opent voor al degenen, die de edele
paardrijsport willen beoefenen, zijn er al
tweehonderd jaren verstreken sedert Rotter
dam's eerste manége ditzelfde heeft gedaan.
De oudste rijschool is wel onder zeer bij
zondere omstandigheden tot stand gekomen.
In 1635 heeft de stad veel te lijden van de
pestziekte, de „zwarte dood", die in de druk
bevolkte binnenstad veel slachtoffers maakt.
Het is geen zeldzaamheid, dat heele gezinnen
in korten tijd ten grave worden gesleept. De
ze gedeeltelijke r nfvolking komt uitstekend
te tas aan het contingent Fransche troepen
in Staatschen dienst, die een veldtocht achter
den rug hebben in het Spaanschgezinde Bra
bant en Vlaanderen en nu gelegénheid te over
vinden hun paarden onder dak te brengen,
want ongunstige wind verhindert hen gedu
rende een vol jaar, naar hun vaderland
scheep te gaan, zoodat zjj al spoedig tot nij
pende armoede vervallen en genoodzaakt zijn
hun bezittingen te verkoopen. De meeste
paarden gaan voor spotprijzen in handen der
Rotterdammers v over; Pieter de Raedt, de
kroniekschrijver uit de tweede helft der 17de
eeuw, die het uit eigen ondervinding kan we
ten, verzekert, dat men toentertijd „treffe
lijke edellieden" aan de huizen zag bedelen
en men voor 'n rijksdaalder een fraai paard
met zadel en toom kon aanschaffen. Zoo'n
kans lieten de Rotterdammers natuurlijk met
voorbijgaan. Een der Fransche militairen,
wien het in den vreemde blijkbaar beter be
viel dan in zijn vaderland, besloot daarom in
Rotterdam te blijven om aan de liefhebbers
de kunst van het paardrijden te leeren. Zijn
naam is Jacques Provinciael en hij krijgt,
nadat een eerste poging in September mis
lukt is, in December 1636 van de Rotterdam-
sche vroedschap toestemming om op het
plein achter de St. Jorisdoelen aan het Haag-
scheveer, waar de schutters regelmatig met
den voetboog komen schieten, 'n manége op
te richten en daarin rijlessen te geven, op
voorwaarde echter, dat hier voor de stedelijke
schatkist geen uitgaven uit voortvloeien.
Het Doeleplein is doorsneden met slooten en
beplant met boomen; van bebouwing is na
tuurlijk nog geen sprake. De opzet van Rot
terdam's eerste gelegenheid tot paardrijden
is dan ook heel eenvoudig.
Be perspectieven voor een instelling als
deze zijn gunstig. Rotterdam verkeert in een
periode van toenemende welvaart. Er zijn
vele rijke koopmans- en magistraatfamilies,
wier uiterlijke levensgewoonten medebren
gen, dat zij hun zoons laten deelen in alle
genoegens, die het leven biedt. Paardrijden
speelt daarbij een voorname rol, want veel
meer dan thans neemt in de 17de eeuw het
paard een belangrijke plaats in het maat
schappelijk leven in. In den tijd van absolute
afwezigheid van elk mechanisch vervoer
middel is het paard 't middel bij uitstek om
zich over grootere en kleinere afstanden te
verplaatsen. Gereisd wordt er genoeg. De
koopmanszoons ondernemen veelvuldig een
buitenlandsche reis, niet alleen ter voltooiing
hunner opvoeding en verruiming van hun
levenservaring, maar ook tot het aanknoopen
en versterken van handelsrelaties.
De eerste manegeachter de
StJorisdoelen
Rotterdam kan er op bogen de meest mo
derne manége van het geheele land te bezit
ten. Des te sterker zullen we ons daarom
verwonderen, als we zien, hoe de inrichting
van Provinciael's rijschool is. Direct moeten
we toegeven, dat de huidige accomodatie
zoowel voor ruiter als paard en de geheele
entourage der rijbaan wel zeer veel ver
schilt met die uit de eerste helft der gouden
eeuw. De eerste rijbaan is zeer eenvoudig
van constructie. Het voornaamste is eigenlijk
niets anders dan een stevige houten paal,
die rechtop in den grond is geplaatst; het
paard met den ruiter loopt in cirkelgang aan
een lijn, die met een wijde lus om de paal is
heengeslagen. De pikeur staat in den cirkel
en geeft van daaruit zijn aanwijzingen en
commando's. De grond bestaat uit aange
stampte klei; overdekt is de ruimte niet,
zoodat het alleen mogelijk is paard te rijden
als het weer het toelaat. Is men de kunst
van het rijden eenmaal meester, dan is er
natuurlijk gelegenheid te over in de omstre
ken van de stad, langs Rotte en Schie, in
Kralingen en de ambachten rondom de stad,
op de buitenverblijven, die menig Rotter
dammer bezit, de rijsport naar hartelust te
beoefenen.
Hoewel de inrichting maar van bescheiden
omvang was, heeft Provinciael veel succes
gehad en kon hij bij zijn dood in 1648 aan zijn
gelijknamigen zoon een bij de Rotterdam
mers geziene en drukbezochte rijschool nala
ten. Maar Provinciael junior heeft de karak
tereigenschappen van zijn vader blijkbaar
niet geërfd en staat behalve als pikeur ook
als een geducht vechtersbaas bekend, zoodat
de met zorg opgebouwde rijschool al spoedig
is verloopen en de hospes (stadskastelein)
van de aangrenzende St. Jorisdoelen van de
gelegenheid gebruik maakt om beslag op den
nabijgelegen paardenstal te leggen.
Wie het werk daarna voortzetten?
Bij de eerstvolgende eeuwwisseling schijnt
de stadsmanège zoo goed als verdwenen te
zijn, rnaar in 1710 probeert Adriaen Rood haar
uit haar verval op te heffen. Hij krijgt van
de stad de schuur in gebruik, die achter op
het Doeleplein staat en die door de schutters
op gezette tijden voor hun wapenoefeningen
gebruikt wordt. Den paardenstal moet hij met
den stadskastelein deelen. Hij wordt stadspi-
keur, maar krijgt geen toelage, zoodat hij ge
heel met eigen middelen de exploitatie van
de manége gaande moet houden. Beperkt cre-
diet is de oorzaak, dat hij hierin niet slaagt
en reeds na een jaar weer van het tooneel
verdwijnt. Frederik Schreuder, een Duitsch
pikeur, die met meer vertrouwen de stads
manège in 1711 heropent, ziet kans in 1715
van het stadsbestuur een jaarljjksche toelage
van ƒ250 te krijgen. Onder zijn leiding ont
wikkelt de rijsport zich in die mate, dat hij
acht jaar later weet door te zetten, dat de stad
een nieuwen stal voor 24 paarden bouwt en
bovendien een woning voor hem sticht, ter
wijl een brug over de Binnenvest (op de plaats
waar nu de ingang van de Doelezaal ligt) de
toegang tot de manége aanmerkelijk verbe
tert. Tegelijk komt de manége geheel afge
scheiden te liggen van de Doelen, al blijft
natuurlijk de gelegenheid bestaan zich bij den
kastelein te verfrisschen met een versch ge
tapte kruik bier of een roemer klaren wijn,
of in de gelagkamer na het paardrijden samen
te komen met zijn vrienden en er het laatste
nieuws te hooren.
Vóór zijn dood in 1748, weet Schreuder door
te zetten, dat zijn jongste zoon Hendrik, dien
hijzelf opgeleid heeft, hem zal mogen opvol
gen in zijn stadsbetrekking en smaakt hij de
voldoening het succes te constateeren, dat
zjjn oudste zoon, Jan Frederik Schreuder,
heeft met de door hemzelf gestichte Holland-
sche Manége in de Amstelstad, die zich in
korten tijd heeft ontwikkeld tot een drukbe
zochte en voorname inrichting.
Hendrik Schreuder, die over het algemeen
even gelukkig de kwade droes, die in 1748
onder zijn paarden uitbreekt, daargelaten
manége heeft gehouden als zijn vader, leeft
lang genoeg om de misère mee te maken van
de woelingen tusschen Oranjeklanten en Pa
triotten. Deze hebben voor de stadsmanège
nadeelige gevolgen. Van het Pruisische leger,
dat door Frederik Willem II gezonden ls om
den smaad-te wreken, dien de Patriotten de
Prinses van Oranje, de gemalin van den Stad
houder, Prins Willem V, hebben aangedaan
bij Goejanverweilesiuis, komt een afdeeling
huzaren in de Maasstad in garnizoen, welke
beslag legt op de stedelijke manége, zoodat
Johan Hendrik Basters, een Haagsch pikeur,
die sedert eenigen tyd voor Schreuder de rij
school bij de Doelen heeft gedreven, tot zijn
„merkelijke disavantage" genoodzaakt is te
rug te keeren naar de kleinere en ongunstiger
gelegen manége aan den Binnenweg, op den
Oosthoek van de Zwartepaardenlaan, in het
ambacht Cool, welke manége hijzelf in 1781
gesticht heeft en de zijne noemen kan. En
als de Pruisen spoedig weer vertrekken en
Basters aanstalten gaat maken om terug te
keeren naar de stad, slaan twee compagnieën
generalfteitscavalerie voor langen tijd hun bi
vak in de stadsmenège op en verbouwen de
rijbaan voorgoed tot paardenstal. Zoodra is
Schreuder in 1792 niet gestorven, of de offi
cieren leggen bovendien beslag op de pikeurs
woning. Noch om Basters, noch om de rij
sport bekommert zich in dezen tijd Iemand.
In den Franschen tijd-
Eerst als Lode wijk Napoleon de kroon van
het Koninkrijk Holland aanvaard heeft, ope
nen zich weer perspectieven voor het paard
rijden. Basters is dood en zijn schoonzoon, Jo
hannes Olier, een Antwerpenaar, wordt in
1810 stadspikeur met een stedelijke toelage,
die juist tweemaal zoo groot is als die, waar
mee de stad in vroeger jaren den pikeur heeft
begunstigd. Aan deze benoeming is echter de
voorwaarde verbonden, dat Olier één dag in
de week de rijbaan voor het publiek sluit en
deze reserveert voor de garde d'honneur van
den koning, voor welk corps hij tevens min
stens 10 paarden gratis moet beschikbaar hou
den.
Maar al gauw is teleurstelling zijn deel.
Allereerst moet hij spoedig verhuizen naar de
manége aan de Zwartepaardenlaan, want
nieuwe troepenconcentraties in Rotterdam
eischen de rijbaan opnieuw voor stalruimte op,
hetgeen voor den pikeur groot financieel na
deel beteekent, want overal elders moet hij
stalgeld betalen. Daar komt nog big, dat de
garde op haar wekelgksche oefendagen aan
de oorspronkelijk besproken Woensdag is de
Donderdag toegevoegd niet minder dan 26
paarden gebruikt, voor welke niets betaald
wordt en die dan ook de kosten niet opbren
gen, omdat zjj voor het particuliere rijonder-
richt overbodig zjjn. De financieele uitkomsten
van het bedrijf zijn treurig. Nog hetzelfde
jaar brengt Olier het échec ter kennis van het
stadsbestuur, dat hem wel eenige billijke ver
goedingen toekent, maar aan de bevoorrech
ting van de garde d'honneur geen einde maakt,
zoodat er alle reden bestaat om aan te nemen,
dat de stad juist ter wille van dit keurcorps
uit haar poovere middelen nog zbo'n groote
toelage voor den pikeur moet beschikbaar
stellen. En dat. de stad dit niet uit eigen be
weging doet, maar alleen op aandrang van
hoogft-hand zich voor de manége interesseert,
mogen we eveneens voor waarschjjnljjk hou
den. Olier tenminste verklaart in zjjn kli
schrift er zeker van te zijn'" zijn aa*rT~
en toelage uitsluitend te danken te hebben
aan het aangekondigde bezoek van keizer Na
poleon I en is van meening, dat alleen met het
oog daarop zoo'n haast gemaakt is met het
openstellen van de manége voor de garde.
Olier sterft een half jaar voordat Neder
land het Fransche bestuur van zich afschudt
en zjjn onafhankelijkheid herkrijgt. Hoewel op
kleine schaal, wordt de onderneming voort
gezet door zijn zwager Hermanus Nicolaas
Basters, een gewezen luitenant, die zich be
ijvert de manége het oude aanzien terug te
geven, maar er niet in slagen kan een perma
nent gezelschap ruiters om zich te vereenigen.
Het is alsof alle belangstelling voor het paard
rijden verdwenen is. Niet alleen heeft dit ten
gevolge, dat de stad de manége in de Doelen
laat afbreken (1824), maar ook gelukt het
Basters niet zijn rijschool aan de Zwarte
paardenlaan tot een centrum van de rijsport
te maken, hoewel de stad hem 400 per jaar
heeft toegelegd. Zelfs dit is niet voldoende de
belangstelling van de Rotterdammers voor de
rijsport in gunstigen zin te beinvloeden. In
1830 verzoekt hij dan ook met het oog op de
onbevredigende financieele uitkomsten de rij
school te mogen opheffen, hetgeen wordt toe
gestaan. Hiermede is het lot van de Rotter
damsche paardrjjsport, die zonder den steun
van de overheid niet vermag te bestaan, be
zegeld. Wel heeft Jean Baptist Loisset in
1825 van Burgemeester en Wethouders toe
stemming gekregen om een rijschool te openen
op de Plaats Concordia aan den Coolsingel_ (bij
de latere Aert van Nesstraat), waar Cornelis
Berkhout kastelein is en hiér tevens de at
tractie aan verbonden van „Olympische" voor
stellingen, een soort paardenspel, waar dres
suur te zien is door bij Loisset in dienst zijnde
instructeurs, maar nog vóór de opheffing van
Basters' rjjschool is deze manége al van het
tooneel verdwenen en wel door het beangsti
gend gemis aan belangstelling voor het paard
rijden bij Rotterdam's jeunesse dorée. Niet
temin hebben beide rjjscholen het pad geëffend
achtergelaten en bij de eerstvolgende poging
tot wederoprichting van een rijclub heeft men
van de opgedane ervaring dan ook een dank
baar gebruik gemaakt, geljjk wij in het ver
volgartikel zullen zien.
J. P. VAN DER WEELE.
Het City-Theater aan de Hoogstraat is het
eerste Rotterdamsche bioscooptheater, dat
wordt uitgerust met de voor ons land be
trekkelijk nieuwe Peerless Maguarc projec
tielamp. Vooral in Amerika, maar toch ook
reeds in Engeland en Frankrijk, is deze
nieuwe lichtbron bij de projectie spoedig in
geburgerd, omdat de ondervinding uitwijst,
dat bij 'n meer lichtsterke projectie een film
veel beter tot haar recht komt. De Peer
less schijnt op dit gebied wel een groo
te verbetering te zijn. De extra licht-omlijn-
de gedeelten in een film, welke door den ca
mera-man met veel zorg en overleg worden
opgenomen, gaan bij een matige projectie
doorgaans verloren. Een goede lichtbron
haalt het fotobeeld op en verzekert den toe
schouwer ook een rustiger zicht.
De „Peerless Maguarc" heeft een spiegel
reflex van 35 cM. diameter. De twee hori
zontaal geplaatste koperkoolspitsen worden
automatisch electrisch aangedreven. Op een
zoeker kan de operateur voortdurend den
stand van den lichtboog controleeren. Dat de
bioscoopoperateur met zoo'n nieuw apparaat
in zijn schik is laat zich begrijpen. Maar
de bioscoopdirecteur evenzeer, want al zijn
de aanschaffingskosten niet gering, de nieu
we lichtbron heeft minder stroomverbruik
bij een veel hooger lichteffect.
Iemand heeft zes Weener stoelen verloren.
Hef bericht klinkt vreemd, maar we be
hoeven aan de waarheid ervan niet te twij
felen. De Gemeentereiniging zegt, ze gevon
den te hebben.
Het vinden moet volgens het bericht ge
pleegd zijn in het Westelijk stadsgedeelte en
zoo gesteld, lijkt de mededeeling ons ge
schikt om het halve Westen mobiel te maken.
Een, fletsplaatje mist men direct, maar zes
Weener stoelen
Wie zal ze, gaande b.v. van Marconipleln,
via Hudsonstraat, Westzeedjjk, Havenstraat
en Aelbrechtskade naar het Mathenesser-
pleln, achtelöos hebben laten vallen? Hoeveel
mensöhen zullen het verlorene ongemerkt on
der den voet getreden hebben en zouden zich
waneer ze het wisten voor het hoofd
slaan, omdat ze niet beter hebben opgelet
De mogelijkheid ljjkt ons niet uitgesloten,
dat eeiiige huismoeders in het Westen, die
zich totmitoe de gelukkige bezitster wisten
van zes Weener stoelen, ontijdig aan den
schoonmaak beginnen, om te kunnen vaststel
len, of ze er werkelijk nog zijn. Een van de
kinderen mocht er eens bulten mee zijn gaan
spelen, ze aan een vriendje hebben uitgeleend
en hebben vergeten ze terug te vragen. De
tegenwoordige jeugd Is die van vroeger niet
meer
Intusschen zal de Reinigingsdienst, indien
(hjj onder mogelijk vele adsplrant-verliezers
geen keus kan maken, binnen den wettelijk
vastgestelden tijd de politie van het gevon
dene opgave moeten doen, wil hij niet straf
baar worden gesteld. Wat zou Rotterdam
moeten beginnen, indien die dienst b.v. zien
een dag of drie ging absenteeren, omdat ter
uitvoering van een Kantonrechterljjk von
nis
We moeten er niet aan denken!
Een andere vraag is, wat er moet gebeu
ren, wanneer onverhoopt na een jaar en zes
dagen de verliezer zich nog niet heeft aan
gemeld. Maar dat is meer een interne kwes
tie van den Reinigingsdienst, en het zou on
juist gezien zijn, onis in huiselijk krakeel te
mengen, zelfs indien dit nog in ver ver
schiet liigt.
Ten slotte; de kern van ons praatje is geen
fantasie, maar werkelijkheid. Het officieele
ons toegezonden bericht luidt:
„Gevonden in het Westelijk stadsgedeelte
6 Weener stoelen. Terug te bekomen aan de
afdeeling Gem. Reiniging, Westzeedijk 541".
Misschien worden we nog in staat gesteld
onzen lezers het uiteindelijk lot van de stoe
len mee te deelen. We zullen dan niet ver
zuimen eere wien eere toekomt! den
naam van den eerlijk en vinder voor de
tweede maal aan de vergetelheid te ontruk
ken.
Belooft weer een spannende
race te worden.
Voor de derde maal zal op Dinsdag 31 Aug.
a.s. de Ronde van Feijenoord verreden wor
den. De beide vorige keeren is deze wieler
wedstrijd een der hoogtepunten geweest van
Rêt uitgebreide sportprogramma dat 'op
Koninginnedag in de Maasstad pleegt te
worden afgewerkt.
De belangstelling van de zijde der renners
om in deze ronde te starten was wederom
zoo groot, dat het bestuur zich genoodzaakt
heeft gezien de inschrijving te sluiten. Niet
minder dan 120 amateurs en 100 profs zullen
dien dag starten.
Het traject loopt, evenals vorig jaar, over
Maashaven, Putschelaan, Hilledijk, Paul
Krugerstraat, Bloemfonteinstraat, Maasha
ven, dat door de amateurs die voorm. 9.30
uur vertrekken 36 maal, 90 K.M., gereden
moet worden, terwijl des middags om 2.30
uur de profs en onafhankelijken 't traject
60 maal in totaal 150 K.M. zullen afleggen.
De jury bestaat ditmaal uit de heeren L.
Logger, consul der N.W.U., officieel tij d-
waarnemer; W. Ridderhof, speaker; Gebr.
van der Wiel, Gebr. Oudenaarden, G. Suiker-
buijk, Ossendrecht, v. Claire, Gouderak, N.
Starrenburg, juryleden. Deze jury, bestaan
de uit leden, die in vroeger jaren zelf actief
deelnamen aan de wielersport is dit werk
volkomen toevertrouwd.
Dat de belangstelling voor de Ronde niet
alleen van de zijde der renners groot is moge
blijken uit het bijzonder groot aantal premies
dat door winkeliers en andere personen is
beschikbaar gesteld. Ook H. M. de Koningin
heeft van Haar welwillende belangstelling
doen blijken door het schenken van twee
bijzonder fraaie medailles.
Doen wij een greep uit de lijst van de
deelnemende amateurs in de morgenuren dan
treffen wij er o.m. aan: J. Demmenie, R'dam
Aneese, A'dam; A. Andriesen Jr., Leeuwar
den; Hofstede, Gouda; G. Schulte, 's-Herto-
genbosch; C. Wijdenes, Ouderkerk a.d. Am-
stel; T. Pijnenburg, Tilburg; Janssen, Maas
tricht; v. d Heijden, Wouw; v. d. Baan, Te-
gelen; C. van Overloop, België; Methorst en
Poppes, beiden Utrecht, bovendien de beste
Rotterdamsche amateurs, zooals A. van der
Veken, Hordijk, Scholtens, Nak, Vethaak,
Lodewijks Coenradie, N. van Tiggelen, Wee-
mering, v. d. Kooy, Langhorst, J. Bloem en
vele anderen die in staat geacht mogen
worden op een der eerste plaatsen beslag te
leggen.
Voor den middagkoers hebben de beste
Nederlandsche en Belgische profs ingeschre
ven o.a. J. Braspenningx, Princenhage; Jan
Verveer, J. Saarloos, B. Lauwers, Leeuwen
burg, allen R'dam; Overweel, Middelharnis;
de Korver, Wilemsdorp; H. Berwers, Delft;
v. d. Voorde, Clinge; J- Hellemons, Blclswijk
Motké, Utrecht; A. van Amsterdam, Katwijk
aan Zee; A. Gijssen, Putte; A. Stuyts, Hoo-
gerheide; Gommans, Reuver; de Beer, Am
sterdam; G. v. d. Ruit, Capelle a.d. IJssel;
Th. Middelkamp, Kieldrecht; van Gagel
donk, Breda; P. van Nek, Nieuwendam; Me-
dik, Amsterdam; H. Janssen, Breda; Heslinga
en v. d. Star, Den Haag; A. en C- Heeren,
Seppe; Mostert, Rotterdam; R. Riethoven,
Leiden; C. Brongers, Roozendaal; M. en G.
Valentijn, St. Willebrord; Martens, Tilburg;
Gebr. van Deursen, Venlo; de Belgen Jaack
de Meijer, de winnaar van vorig jaar; L. de
Reijck, Fr. van Hasselt, van Teemschen,
Deurlo, Schillemans en Leemans. Dat ook in
deze categorie een felle strijd om de over
winning zal ontbranden, behoeft wel geen
nader betoog.
Werkloozen van de „Arend" hebben bij het
graven op Brienenoord een deel van een
menschelijk geraamte gevonden. Het moet
daar reeds heel lang begraven zijn geweest.
Aan misdrijf wordt niet gedacht.
Tegen middernacht gisteravond is de 38-
jarige derde machinist R. Roxburghwood
thuisgekomen aan boord van zijn in de Waal
haven aan Boei 31 liggende Engelsche s.s.
Antiope.
Vermoedelijk is hij met een brandende si
garet in den mond naar kooi gegaan en in
slaap gevallen, waarna de sigaret in het
kooigoed terecht kwam, dat daarop is gaan
smeulen. Spoedig stond de hut vol rook.
Vermoedelijk is de man door de inade
ming van veel rook onpasselijk geworden en
is opgestaan om de deur te openen. Zoover
kwam hij evenwel niet. Hij zakte op den
grond in elkaar.
Toen men vanmorgen om 7 uur den man
wilde wekken, werd geen gehoor gegeven.
Daarop werd de hutdeur geopend en zag men
den man op den vloer liggen. Hij was reeds
dood, gestikt door den rook.
Het lijk is per „Politie 2„ naar het Bureau
aan de Parkhaven overgebracht.
Vannacht had F. J. Stoel de ouderlijke
woning aan de Anna Pauwlonastraat na 'n
twist verlaten. Hij vond in dezelfde straat
onderdak op een zolder boven de rijwiel
stalling van G. van Z., maar is daar in een
openstaand luik gestapt en van een hoogte
van 3 meter gevallen. Met een hersenschud
ding en een hoofdwonde is de jongen in het
ziekenhuis Coolsingel opgenomen.
De 9-jarige H. Kleinman van de Var-
kenoordsehekade is bij het afdalen van de
voetbrug aan de Tweede Rosestraat gevallen.
Met een hersenschudding is de jongen in 't
ziekenhuis Coolsingel opgenomen.
In de Bas Jungeriusstraat is de 24-ja-
rige kantoorbediende H. Sitskoorn uit de
Zaadakkerstraat met zijn fiets komen te
vallen en met het hoofd op de trottoirband
terecht gekomen. Ook hij liep een hersen
schudding op en is in het, ziekenhuis aan
den Coolsingel ter verpleging opgenomen.
De 54-jarige A. Zwart uit de Dordt-
schelaan werd in een winkel aan de Stok
roosstraat door een toeval getroffen, viel
achterover met het hoofd door 'n vitrineruit
en liep een groote snij wond aan het achter
hoofd op. Per auto van den G.G.D. is Z. naar
het ziekenhuis Coolsingel vervoerd.
De 8-jarige D. Verhey uit Tuindorp
IJsselmonde zou op het eiland van Brienen
oord op een daar liggende roeiboot springen.
Hij gleed uit, viel op den rand en brak den
linkerarm. Men heeft hem in het ziekenhuis
Coolsingel opgenomen-
Gisteravond om kwart voor elf wilde
de 14-jarige J. de H. in de Openrijstuin in
een onbeheerd staanden auto zijn behendig
heid op de proef stellen. Hij gaf gas, waar
door de auto achteruit reed. De juist pas-
seerende 56-jarige vrouw J. J. Langeveld,
wonende Ged. Bierhaven, raakte daardoor
bekneld tusschen den achterkant van den
auto en den muur. Zij kreeg een wonde bo
ven het rechteroog. De knaap is door de
politie aangehouden.
De 53-jarige W. Koot uit de Bootsman
straat is op den hoek HavenstraatWaaldijk
onwel geworden, in elkaar gezakt en met het
hoofd tegen de trottoirband geslagen. Met een
hersenschudding is K. in het ziekenhuis Cool-
singél opgenomen.
Gisteren herdacht de firma I. van Onlangs
loodgieter-electriciën hier ter stede, haar
25-jarig zakenjubileum.
Hoewel de wensch te kennen was gege
ven, dezen dag onopgemerkt te laten voor
bijgaan, heerschte er al tijdig in het
perceel aan de Schietbaanlaan 3335, (al
waar de hoofdzetel van de jubileerende fir
ma gevestigd is) een feestelijke stemming.
Vele bloemstukken werden bezorgd en
het privé-kantoor was bij het betreden hier
van door de beide firmanten, de heeren I.
en J. van Onlangs, geheel met bloemen
gevuld, waartusschen stonden opgesteld de
diverse cadeaux van personeel enz.
Ook de zoo juist gerestaureerde show
room voor sanitaire- en electrische artikelen,
deelde in deze bloemenpracht.
Buiten het gezondene gaven velen nog
door een persoonlijk bezoek blijk van mede
leven met de jubileerende firma.
i
Met ingang van Zaterdag, den 28 Augus
tus a.s., is het distributielokaal aan de Van
Speijkstr. 68 verplaatst naar Josephlaan 29 b.
Gisteravond ontving de Centrale Recherche
van het Hoofdbureau van Politie aan het
Haagscheveer telefonisch de mededeeling,
dat inbrekers bezig waren hun slag te slaan
bij de Incassobank aan den Goudschesingel
no. 229.
Onmiddellijk is een overvalwagen met re
chercheurs uitgerukt. Politie van het bureau
Meermansstraat, recherche en agenten in
uniform, hebben het geheele blok, gelegen
tusschen Bosch je en Jonker Fransstraat af
gezet. De bovenbewoner van het bankgebouw
was juist niet aanwezig, zoodat men vermoe
den ging, dat de inbrekers de situatie Ken
den en er gebruik van wilden maken.
De recherche heeft de daken bezet en het
geheele gebouw doorzocht, maar geen in
brekers kunnen ontdekken.
Het verschijnen van deze groo e politie
macht had tot gevolg, dat binnen korten tijd
zich een groote nieuwsgie"Se mehschcnme-
nigte had verzameld. Toen om half twaalf
de politie onverrichter zake terugkeerde,
werd de rust hersteld.
Aan bovengenoemde school wordt tot en
met 30 Augustus een tentoonstelling gehou-
den van teekeningen en dictaten, die door de
leerlingen gedurende het afgeloopen studie
jaar vervaardigd zijn.
Naast de keurige electrotechnische en wa
terbouwkundige teekeningen, vroeg in één
der benedenzalen, op werktuigkundig gebied,
een loopkraan met berekening onze aandacht.
In de bovenzalen zijn de afdeelingen
Bouwkunde, Automobieltechniek en Vlieg
tuigbouw ondergebracht. Men ziet daar onder
meer een goed doorgewerkt ontwerp van een
hotel en een vereenigingsgebouw. Op con
structief gebied o.a. diverse trappen.
Vergeleken met vorige tentoonstellingen
Week ons vooral, dat het hoogste studiejaar
voortreffelijk werk te zien geeft, wat ons in
het bijzonder opviel bij de aanschouwing van
ontwerpen op automobieltechnisch gebied,
bijv. een motor, een gangwissel en een va-
cuumrem, waarvan de volledige berekenin
gen mede aanwezig zijn.
Dat de vliegtuigbouwkundige faculteit het
gedoceerde tot haar geestelijk eigendom ge
maakt heeft, bleek ons duidelijk uit het ge-
bodene. De détailteekeningen bijv. zijn met
de grootst mogelijke zorg uitgevoerd.
Lunch in „De Maas"-
Het bestuur van de Nederlandsch—Japan-
sche vereeniging gaf een lunch in de Kon.
Roei- en zeilvereeniging „De Maas" ter eere
van dén heer Masaji Inouye, voorzitter van
de Nederlandsch Indische Japansche Ver
eeniging en vice-voorzitter van de Japansch
Nederlandsche Vereeniging te Tokio, me
vrouw Inouye, presidente van de „Women's
University" in Tokio, den Japanschen gezant,
den heer K. Kuwajima en den Japanschen
gezantschapssecretaris Toyda.
Van het bestuur der Nederlandsche Ja
pansche Vereeniging zaten aan de vice-voor
zitter, de heer T. P. Baart de la Faille, de
secretaris, de heer W. A. Suermondt, voorts
de heer H. P. vkn Vliet, consul-generaal voor
Japan te Rotterdam, de heer W. A. Engel-
brecht, voorzitter van de Kamer van Koop
handel te Rotterdam, de heer Rueb, firmant
van Jacobson van den Berg en Co. en mej.
Gransberg.
In het dezer dagen geplaatst artikel „Rot
terdam toeristenstad" werd ook besproken
het nieuwe aspect, dat de Coolsingel in de
laatste jaren heeft gekregen. De mededeeiing
inzake den grond van het vroegere etablis
sement „De Unie" blijkt bij nadere informa
tie in zijn geheel onjuist te zijn. In verband
met de verdere plannen, die de firma Piet
van Reeuwijk zeer zeker hoeft, acht zij het
niet in haar belang deze plannen nu reeds
vast omlijnd wereldkundig te maken.
Zondag a.s worden voor de 1ste afdeeling
van de wedstrijden om den Koningin Wilhel-
mina-beker de volgende ontmoetingen gehou
den: U.S.C.—H.W.s., A.V.S.—Pechvogels;
2.30 uur; om den 3de en 4de prijs: verliezer3
van de bovengenoemde wedstrijden.
2de afdeeling: O.D.S.2—Debee.
- fffT'
Aangiften van 24 Augustus 1937.
GEHUWDL. J. P. Wijnbeek jm. 25 j. en E. H.
J. Canter Cremers jd, 22 j.
Aangiften van 25 Augustus 1937.
BEVALLEN: H. M. Spaanderman geb. Post.
hoorn d. G. v. d. Wtfngaart geb. Buurman z,
M. W. A. Kruklcert geb. Hoher d. J. F.
C. v. d. Meulen geb. v. Dijk z. W. J. de
Zeeuw geb. Neijs d. F. T. M. Laurense geb.
Creemers d. R. Manifargea geb. v. d. Meer
(j M. J. v. Leeuwen geb. Groen z. J. Krelj-
gér geb. Dekker z. N. Kalle geb. de Heer z.
IJ v. d. Herik geb. Sn(jder z. P. Goea
geb. Janse d. H. J. Faassen geb. v. Vliet d.
T de Bruljn geb. Bliekendaal z. J. Eekhof
geb.Helndljk z. C. v. Ast geb. Boer d. F.
Ovorwijk geb. Wennekes d. T. B. Witkamp
geb. Tilders z. J. M. Hardenbol geb. Kaijzer
z. J. V. d. Poel geb. v. RavenswaaU d. J,
v. Jole geb. v. d. Wal z.
GEHUWD: J. van Baarle jm. 25 j. en M. G.
Schots jd. 21 j. G. H. Banatzka jm. 45 J. en
W. Radder wede. 46 j. J. T. Bangert jm. 28
j en JP. van den Adel jd. 24 j. B. Blommers
jm 24 j. en M. P. E. v. der Beek jd. 20 j.
B. L. Boogaard Jm. 22 j. en A. Lljmbaeh jd.
21 j. H. Boom Jm. 22 j. en A. Waardeloo jd.
20 j. P. Breuer jm. 22 j. en L. S. W. van
Dijk jd. 19 j. B. Brongers Jm. 21 J. en N. Dah-
meencr jd. 21 j. H. van Campenhout jm. 33 J.
en P. J. Stiebolt jd. 26 J. B. C. van Damioo
jm. 25 .J. en P. de tBrugn jd. 23 j. M. h§«)
C. DeJjkers jm. 23 j. en JP. Sta jd. 22 j. 'bRY-
Duivcwftardt jm. 32 j. en W. X JJÏÏfnWn Idr SO j.
A. W. van Haastrecht jm. 24 j. en G. EjjP$r§{
jd. 23 j. A. C. Hekikng jm. 21 j. en E. F. van
Oosterhout jd. 18 J. J. C. K. v. d. Héu4«'
im. 24 j. en H. Snikkers jd. 21 j. J. de Jong
wedrh. 51 j. en K. van Gelder jd. 44 j. E. van
Kooten jm. 27 j. en F. A. Bijkerk Jd. 26 j. J,
Lam Jm. 26 j. en A. M. A. Helder Jd. 27 J.
H. Lubbers Jm. 26 j. en W. Viergever jd. 21 j.
E. C. Nvjman jm. 27 j. en A. Siepman jd. 20 J.
J. den Otter jm. 28 j. en A. A. van Dijk jd. 24
j. j. w. F. Schuurs Jm. 30 J, en P. Ketting
jd. 23 j C. Severin im. 24 j. en A. B. Verheij
jd. 20 j. W. J. Snijder jm. 28 j. en J. H. K.
Bratu jd. 24 j. O. M. van der Stap Jm.
31 j. en W. J. van der Laer Jd. 28 J. L. M,
Teunissen jm. 21 j. en C. de Bruin jd. 20 j.
M. J. C. Versteeg jm. 27 j. en M. van Kuik
jd. 23 j. A. van der Walle jm. 25 j, en K,
M. Bevelander jd. 24 j. J. J. Witberg jm.
29 j. en M. T. A. v. der Borgt jd. 22 j. A. J.
van IJzendoovn jm. 25 j. en P. Willeboordse jd.
24 j. H. aodstra gesch. m. 33 j. en C. M.
Bens Jd. 30 j. G. Bloem jm. 27 J. en F. Koetsier
jd. 26 j. G. H. van Dilst jm. 24 J. en C. H.
Snetep jd. 23 j. A. de Haan jm. 24 J. en
N. J. van Eljmeren jd. 25 j. J. M. Hanssen
jm. 31 J- en N. Meijer jd. 25 j. N. A. Hazen-
broek jm. 30 j. en S. Öfferman Jd. 26 j. H
van Helden jm. 29 j. en D. van Wijngaarden jd.
28 j- A. J. Juiin jm. 27 j. en E. Gerritsen
Jd. 22 j. D. Ketting jm. 28 j. en F. G. Gouds
waard jd. 23 J. J. Lems jm. 26 j. en T. H.
Hofman jd. 26 J. H. Maaskant jm. 24 j. en
KJ. Bresser jd. 25 j. N. M. Ma(j jm. 26 j.
en J. J. Grootenhaar jd. 26 j. A. van der
Meter jm. 23 j. en P. Visser jd. 22 j. C. San-
derse jm. 24 j. en Al de Vliet jd. 21 j. P. van
Schelt jm. 30 j. en E. J. van Leeuwen jd. 25 j.
H. J. Vuik jm. 31 j. en J. Groeneweg jd. 26
j. L. van der Zee jm. 26 j. en M. B. Kynka
jd. 30 J. R- T. J. F. v. Bodegraven jm. 30 j.
en A. J. de Jonge id. 27 J. J. F. Scheffers jm..
29 j. en A. P. J. H. Konlln jd. 30 j. J. Wold-
huis Jm. 28 j. en J. M. Edel jd. 19 J. q. ,j0
Jong jm. 28 i. en A. Broersen je. „2 j. B 0„
Reimer jm. 28 j. en O- C. Noevers jd. 24 j. A.
van Trommel jm. 23 jon N. A. Barendee jd. 23
J. G. M. J- Xa Voorde jm. 31 j- cn
O. P. Stuiver Jd. 29 j. T. Kegel Jm. 27 j. en
M. Platenburg J«- 34 j. p j j Andriessen jm.
27 j. en M- Jon8 jd. 23 .1. S. J. cle Haas
im. 25 j- e"„ Katan jd. 24 j. A. van der
'HoeK jm- 123 I-en S. M. Bos jd./ 23 j. G. J„
Ponsen jm. 4 j en j Akkermans jd. 20 J. C.
C- Spoormaker jm. 21 j. en E. Mastenbroek jd.
B. T. liljsdijk jm. 18 j. en L. van Geenen,
1 J. C. Oudenbroek jm. 28 j. en B. L.
Gulikers jd. 26 j. J. H. E, Kop Jansen jm. 26
J. en W. s. Verflirt.h Jd. 25 j. L. J. Verfürth
Jbl. 26 j. en G. J. Pors jd. 21 j. H. Hoppener
Jm. 25 j. en W. C. van Torre jd. 24 j. J. W. T..
Lllijkx jm. 30 j. en H. A. M. van Alfen jd. 27 J.
J. O. Schaeffer jm. 26 j. en N. A. van der
Pluljm Jd. 24 j. P. Hamerslag jm. 26 J. en P.
C. van Wijk ja. 21 j. de j0ng jm. 31 J. en
C. E. Boere jd. 23 j. J. Zondag jm. 43 j. en
L. DW. van Bagum jd. 39 jJ. G. Sengers
jm. 23 J- en A. M. CKromjong jd. 24 j.
M- J' '"aar jm. 22 j. en M. C. van Rysingen
id- 20 J. j. Buising jm. 20 J. en S. Riekwel
J H. Jansen jm. 23 j. en P. Berkenpas
i?'w- Verkoop jm. 22 j. en C. A. P.
Vellekoop jd. 21 j. F. C. Brocaar jm. 24 j. en
L. van der Leije jd. 21 j. F. J. W. van der
f^ugt. jm. 29 j. en H. E. van der Berg Jd-
26 J- P. Ruljs jm. 29 j. en E. J. Butterman
jfl. 26 j. B. de Romph jm. 26 j. en N. Nie-
mantsverdriet jd. 25 j. A. M. Rademaker gesch,
m. 34 j. en D. C. Oschadlin jd. 23 .1- T. J.
W(jnnards Jm. 30 j. en A. M. T. G. Reinke jd. 27
j. H. Schaap jm. 30 J. en E. H. de Bruin
jd. 28 j. A. J. Veldhoen jm. 29 J. en C. den
Breejen Jd. 21 j. M. I. Mastenbroek jm. 29 j. en
A. Nootenboom jd. 24 j. G. Lodewgkx jm. 24
J. en K. Bonte. jd. 21 J. H- M. Tergell jm. 28
j. en G. C. Didden jd. 22 j A. J. Haring jm.
26 j. en M. J. Nllssen Jd. 22 j. G, c Simons
Jm. 22 j. en T. L. Westbroek jd. 21 j. P. C.
Loopik jm. 26 j. en T. van Valen jd. 23 J. W.
van der iLnde jm. ,3 j. en M. Nootenboom jd. 19
j. J. M. Bouwman wedr. 47 j. en L. Dubbelman
jd. 47 j. F. Woudenberg jm. 27 j. en P. Diener
jd. 26 j. J- van Meerkerk jm. 43 j. en G. Gijssen
jd. 32 j. A. G. A. Spaan jm. 31 j. en C. G.
Woerdcnbach jd. 24 j. F. C. Stevens jm ''6 j
en A. van der Werf Jd. 23 .1. W. van Noort
jm. 25 j. en P. J, Boer jd. 23 j.
OVERLEDEN: T. Visser wedr. van N v
Wijnen 69 j. m. v. Es, wede. van G. Prins 87
J- R- j. V. d. Stal, wedr. van H. J. Meilink
XZ j; C' H. de Graaff, man van A. v. d. Horst
75 J. E. Poot wede. van A. v. Holst 53 J.
A. J. Spierenburg, vrouw van B. v Leeuwen
64 j. W. v. Es, wede. van L. Pons 83 j.
J. M. Niël, vrouw van B. Gouttier 45 j. H.
Volk, wedr. van E. Slutjt.ers 61 j. A. P. de
Bruin, wedr. van A. C. Koning 79 j. T. A.
v. Houwelingen, zoon 1 m. C. J. Singels, vrouw-
van G. W. Ba.ms 40 j. E. P. Mirer, zoon 5 d.
F. C. Zurnieden, wedr. v. G. M. Lemans 63
j. M. BobeldUk, dochter 2 m. M. v. d. Gies-
sen, vrouw van H. v. Dongen 27 J. M. Cohen,
roan van C. Isaac 39 J.
Voorts als levenloos aangegeven: N. VIsaef
getx dhipper dochter.
