BUITENZORG BEZET Scherper Brif-sch optreden Waf ran Mook verklaarde Britsch-Indië en de opstand in Indonesië Werk in de havens van Londen en New York hervat Britsche versterkingen naar Ned.-Indië bataljons bestemde troepen er nooit gekomen is. Uiteraard kon het Nederlandsche Zuiden slechts een deel van deze mannen leve ren en naarmate de oorlog tegen Duatsehland ten einde spoedde, ■werd het duidelijk, dat in de stra tegische plannen van de Combi ned Chieffs of Staff voor het transport van onze ongeoefende manschappen naar Australië niet of nauwelijks ruimte was. Pijnlij- ker dan de voor ons onbegrijpe lijke en waardeerbare overNveging dat de toevoer vo~- den strijd in Europa en daarna tegen Japan alle scheepsruimte opeischte, was de ervaring, dat ook de demonilisa. tie voorrang bleek te krijgen bo ven de bevrijdingsmaatregelen voor ons gebied in het Oosten. De vorige en deze Nederl. regeerin hebben aanhoudend en op alle militaire en diplomatieke niveaux de uitzending van deze troepen bepleit. Een beslissing op ons in Mei 1945 ingediende concreet transport- schema is zelfs nooit genomen. Na de teleurstelling van acht maanden ten aanzien van de be vrijding van Nederland, kwam de ineenstorting van Japan medio Augustus organisatorisch te vroeg. De vraag werd niet meer hoe Nederland troepen voor den dienst in het Oosten kon opleiden, maar hoe het onverwijld een bijdrage zou kunnen leveren voor een taak, die vroeger over het bondgenoot schappelijk leger Cinel. onze expe- ditionnaire macht) en gezagsbatal- jons verdeeld mocht worden ge dacht en waarbij nu als bittere verrassing, kwam de weerstand, te verwachten van de in de laatste drie a vier maanden door de Japanners in elkaar gezette repu bliek Indonesia. Hoe kort geléden nog. kon ik in een radiotoespraak met oprechtheid zeggen, dat onze jóngens niet uit trokken tot herstel van de koloniale verhoudingen, zullen zij nu moeten gaan om onze Indische Nederlan ders veiligheid te waarborgen in hun eigen huis? Het zal de Kamer duidelijk zijn, dat er bij de capitulatie van Japan in het Oosten buiten onze geringe marinemacht en de enkele compag nieën infanterie van het Kon. Ned. Indische Leger, die tijdig uit Indië konden worden teruggetrokken dan wel nieuw gevormd werden uit bevrijde krijgsgevangenen, geen machtsmiddelen aanwezig waren. De minister van marine zorgt door het uitzenden van oorlogs schepen en het met spoed mobili- seeren der in de V.S. in opleiding zijnde mariniersbrigade voor de versterking van onze maritieme machtsmiddelen. De minister van oorlog heeft aanstonds maatregelen getroffen om uit de in Nederland beschik bare strijdkrachten en de in Enge land voor de expeditionnaire macht nog in opleiding zijnde troepen alles voor Indië te mobiliseeren, wat kon worden gemist en voldoende ge traind was. Evenwel ook het Nederlandsche leger is nog pas sedert de bevrij ding in opbouw. Wij zijn voor trai ning, uitrusting, bewapening en tpn deele ->ok kampruimte en dan ten slotte weer voor het vervoeren naar het Oosten opnieuw afhankelijk van de geallieerde bevelvoering. Ik wil niet ontkennen, dat wij ook hier moeilijkheden te over winnen hebben gehad en dat de eerste zending bataljons enkele kostbare weken later scheep is gegaan dan wij hadden mogen hopen, maar ik mag tevens wel de gegronde verwachting uitspre ken, dat nu verder het versche pingsprogram vlot zal verloopen. Intusschen waren wij dus niet gereed konden wij nog niet gereed zijn om onze taak in Indië te hervatten, om ook daar „herstel en vernieuwing" te oren- Ven toen Japan de wapens neer legde. Maar, let wel, daar lag en ligt niet alleen een taak voor ons, maar allereerst een taak voor de bondgenootschappelijke oorlogvoe ring, het ontwapenen en evacuee- l*n van de Japansche bezettings macht en het herstel van het wet tig gezag van den bondgenoot. denwereld als stepping stones zijn bezet. Het was juist 15 Augustus, tegelijk met de Japansche capitu latie, dat de beslissing viel, dat Nederiandsch-Indië voortaan zou ressorteeren onder het Britsche oppercommando in de South East Asia Command. Hadde Japan langer stand ge houden, wij zouden" hebben moeten ervaren in welk tempo het Neder- landsch-Indische grondgebied bin nen de militaire actie van het S.E.A.C. zou zijn getrokken. Zeker is, dat het voor de plotselinge opdracht om over het geheele ge bied de Japanners te ontwapenen niet gereeo was. Vandaar, dat in het Oostelijk deel van den Archi pel de bezetting Van een aantal eilanden en plaatsen voorloopig is geschied door het Australische leger. Geleidelijk zal de S.E.A.C. deze streken overnemen. Maar ook van het westelijk deel van den Archipel met name Java en Sumatra, blijkt, dat óf troepen óf scheepsruimte en vermoedelijk beide niet aanstonds in voldoende mate beschikbaar ge steld zijn, terwijl het politieke ver raad der Japanners toch dringend een onverwijld optreden vorderde. Wij kunnen niet aanvaarden, dat men ons tegemoet voert, dat het conflict met de republiek Indonesië een interne aangelegenheid is, wel ker beslechting ligt buiten de taak van het geallieerd militair gezag. Wij ontkennen geen oogenblik, dat er een probleem is in ons konink rijk van het Indonesisch natio nalisme. Maar wij waren gereed en bereid en wij z ijn dat nog, om dit probleem op te lossen langs den koninklijken weg van overleg in wederkeerig begrip en waardeering met be houd van alle zedelijke waar den, die de historische ver bondenheid voor beide naties, de Nederlandsche en de Indo nesische, heeft opgeleverd Wij zouden ten volle in staat zijn geweest dit probleem in vrede op te lossen, indien uiel datgene, wat ik zooeven be stempelde als Japansch poli tiek verraad, de nationalis tische leiders op Java verleid had een blinden weg in te slaan. Een U.P.-telegram uit Bandoeng meldt, dat de geallieerde troepen gisteren Buitenzorg (45 km. ten Z. van de hoofdstad) hebben bezet. Een periode van onzekerheid De onmiddellijke bevrijding van geheel Indië stond niet op het pro gramma en toen het geallieerde front voldoende noordwaarts was opgeschoven, werd in de combined chiefs of staff, zonder ons te raad plegen, als militaire vraag aan de erde gesteld, wie t.z.t. met de ©pruimingstaak in dit afgesneden deel van het oorlogsterrein zou worden belast. Een periode trad in van onzekerheid, die onze belan gen vooral met het oog op onze herstelwerkzaamheden onder de werking der lend lease overeen komst met de U.S A, ernstig heeft geschaad. Het was een zeer ernstige zaak, dat wij. die in dezen oorlog gege ven hebben wat wij konden helaas uit moeten spreken, dat wij de bondgenooten voor dien gemeen- schappeüjken plicht niefr gereed hebben gevonden en zelfs niet dan aarzelend bereid. Ned Indië behoorde aanvanke lijk tot het oorlogsterrein, bekend onder den naam van South West Pacific Area, waar generaal Mac Arthur het opperbevel voerde. De strategische opzet van den strijd tegen Japan heeft er toe gevoerd, dat in den veldtocht van Mac Ar thur slechts enkele onderling ge- Isoleerde plekken van onze eilan- Tusschen 15 Augustus en het verschijnen ter reede van Batavia van admiraal Patterson op den Britschen- kruiser Cumberland (tezamen met Hr. Ms. Tromp) lig* een volle maand. Vandaar tot de eerste landing van niet meer dan 2000 man troepen op 29 September nogmaals twee kostbare weken. Ge durende dien tijd kon de opstande- lingenregeering Soekarno zich ver sterken, ondanks de waarschuwing van Lord Louis Mount'oatten aan den Japanschen opperbevelhebber Terauchi, dat de verantwoordelijk heid voor het bestuur op hem bleef rusten en ondanks diens be tuiging, dat het Japansch militair bestuur gehandhaafd bleef. Maar als onze adviseur bij den staf van Admiraal Patterson, de heer Van der Plas, op 16 September aan den wal gaat, vindt hij geen Japansche bezetting en de overheidsgebouwen in handen der Soekarnisten. Hij vindt ook, hoewel er nog heele- maal geen Nederlandsche en geen Britsche troepen geland zijn, een Batavia vol politieke opwinding en, vooral 's avonds, vol onveilig heid. Molestaties, aanhoudingen van blanken in auto's, invallen in hui zen o.a. van ons welgezinde Indo nesiërs, zijn dan reeds aan de orde van den dag. Reeds toen, en dus met door het laten optreden van Nederlanders, liep het gezag over de jeugdige vrijscharen uit de hand. Dit mogen zij bedenken, die van oordeel zijn, dat Nederlandsche troepenzendmgen achterwege be hoorden te blijven. Ons wettig gezag gelooft in zijn recht en zijn plicht en het zou die laatste em stig verzuimen, indien het zich niet van de middelen voorzag tot ves tiging van orde en veiligheid. Buiten Batavia, met name in Ban doeng, was de toestand aanvanke lijk gunstiger en de verzorging van krijgsgevangenen en geïnterneerde kon aanvankelijk tamelijk onge stoord voortgang hebben. Later voortgezette agitatie ook in het binnenland een toestand van terreur en pijnlijke onveiligheid voor de Nederlanders veroorzaakt. Van den aanvang af is deze deli cate situatie niet behandeld zooals wij zouden hebben gewenscht. Ver meld werd reeds, dat de Supreme Commander den maarscjjalk Te rauchi verantwoordelijk heeft ge steld voor het geheele bestuur, maar dat desondanks er in i9 berust dat het Soekarno-bewïnd bleef voort bestaan. Nopens de door de Britsche be velhebbers zelf aan te nemen hou ding tegenover dat bewind meende de Supreme Commander nadere instructies aan zijn regeering te moeten vragen, omdat hij zich niet gerechtigd achtte de Britsche bezet tingsmacht te mengen in interne Ned. Indische conflicten. Dezerzijds is de Britsche regeering onmiddel lijk gewezen op den onverbreke- lijken samenhang van het Soekarno- bewind met de Japansche occupatie en is bij herhaling aangedrongen op nadere instructies terzake aan den den opperbevelhebber. De regeering constateert, dat in de laatste dagen een meer bevredigende opvatting zich gaat afteekenen. Ik zal niet lang blijven stilstaan bij de verwarrende en intens be denkelijke uitlatingen die integen deel door de pers aan den bevel hebber dor landingstroepen, den 1.-generaal Christison, en zelfs aan den Secretary of War, den heer Lawson, in den mond zijn gelegd. Die uitlatingen immers zijn met stelligheid gedesavoueerd. Nadat het Sookarno-regime het heeft doen voorkomen, als ware net door de Engelsche autoriteiten als de facto regeering erkend, bezitten wij thans gelukkig de openbare verklaring van den opperbevel hebber, dat de Nederlandsch-lndi- sche regeering als het eenige wettige gouvernement wordt erkend. De zonderlinge toestand is even wel gebleven, dat zelfs in dè stad Batavia de Britten noch de Japan ners in hun opdracht, de orde handhaafden en dat op korten af stand van de door de Nederlanders en de Britten in gebruik genomen gebouwen Soekarno's departe mentshoofden hun kantoor hielden. Eerst na 6 October zou. na de aan komst van versterkingen, de Engel sche bezetting overgaan tot de be# veiliging van civiele personen, maar zij rekende zich nog niet sterk genoeg om ook de openbare gebouwen te bezetten. Zondag avond 14 October meldde de radio, dat de Britsche bevelhebber het militair bestuur over Batavia zou hebben aanvaard. Waarlijk, de regeering staat bij niemand achter iri bewondering voor de kranige houding van de geheele Britsche natie in dezen oorlog en zij zal evenmin als wie ook hier te lande, ooit uit het oog verliezen, dat het die houding is geweest, tezamen met den moed der Britsche strijdkrachten, waar aan wij in aanzienlijke mate onze bevrijding danken. Wanneer dan ook in deze verklaring verschil van inzicht tot uiting komt met onze Britsche vrienden, dan moet die uiteenloopende visie worden gezien tegen dezen achtergrond van groote waardeering. Dit zij duidelijk ge zegd. Maar dan mogen wij toch opmerken, hoe bedenkelijk het was, dat het voornemen van de bezet tende macht om zich te bepalen to* bezetting der kuststeden Bata via en Soerabaia (dit laatste is nog steeds niet geschied) gepubli ceerd is, waarmede aan het Soe- karno-regime practisch onaantast baarheid in heel de rest van Java voor afzienbaren tijd gegarandeerd scheen. Het acute gevaar voor Nederland sche levens heeft de Britten ge dwongen deze beperking los te laten maar haar kwaad heeft zij gedaan. Bedenkelijk is ten derde, dat voor de ontwapening der Japanners en hun wegvoering weinig is verricht, dat anderzijds, zooals reeds opge merkt, niet de hand is gehouden aan de hun opgelegde verantwoor delijkheid voor den goeden gang van het bestuur en dat dientenge volge een vrij plotselinge ineenstor ting van hun discipline en hun ge- kunstmatige scheiding der pro blemen nog weer veel moei lijker gemaakt. Practisch in het geheele eiland buiten Batavia zijn de Japanners uit het bestuur en het beheer der verkeersmiddelen verdrongen en de' persberichten stroomen binnen, die van de ramp zalige gevolgen voor de verzor ging en de veiligheid van de Ne derlanders getuigen. Onzerzijds wordt, zooals ik reeds vermeldde, alles gedaan om zoo snel mogelijk een troepenmacht naar Indië te dirigeeren, die in samenwerking met de Engelsche landingstroepen de Japanners zul len ecarteeren, rust en orde zul len herstellen en daarmede de veiligheid van krijgsgevangenen en geïnterneerden garandeeren. Het behoeft geen betoog, dat deze ernstige ontwikkeling aan de Nederlandsche regeering aan leiding heeft gegeven tot her haalde krachtige vertoogen bij de Britsche regeering, waarbij niet nagelaten is te wijzen op de ver antwoordelijkheid, die het gevolgde beleid onzes inziens op hare schouders laadt. Ik mag niet zeggen, dat de regee ring van onzen bondgenoot onge voelig is gebleven voor die vertoo gen, maar met bezorgdheid volgen wij niettemin den zeer lanigzamen voortgang van zaken. Van den aanvang af is van En gelsche zijde er op aangedrongen, dat wij door contact te zoeken meft leiders der Indonesische nationale beweging de politieke situatie zou den verlichten. Naar zulke contac ten is ook van het allereerste begin af uitgezien. zag heeft plaats gehad. Op tamelijk groote schaal zijn daarbij wapens en verder zwaar der oorlogstuig, (pantserwagens, tanks, vliegtuigen) in handen ge raakt van de vrijscharen en dien tengevolge is de situatie weder om als gevolg van aarzeling en Soldaten van de Seaforth High landers te Batavia houden thans alle Indonesische personen- en vrachtauto's aan, om de inzitten den op wapens te onderzoeken. Als de Indonesiërs protesteeren tegen het fouilleeren, worden zij door dreigen met de bajonet tot rede gebracht. Over het geheel wordt de con trole van de geallieerden in Bata via scherper, nu twee Ned. soldaten en een Ned. vrouw gedood zijn en ongeveer 10 Ned. soldaten en vrou wen min of meer ernstig gewond uit hinderlagen en met machine geweren, die in boomtoppen ver borgen waren. Tot nog toe zijn nog slechts weinig Indonesiërs die •wapens dragen, gearresteerd. Offi cieel is verklaard, dat slechts de soldaten der Vereenigde naties wapens mogen dragen. Kortgeleden rijn twee nieuwe brigades in Ned.-Indië aange komen, waarvan het grootste deel in Batavia gestationneerd is en een kleine eenheid in Buitenzorg. De derde brigade zal hoogstwaar schijnlijk binnen twee weken in Soerabaja geland zijn Men ver wacht dat ook Bandoeng spoedig bezet zal worden, terwijl de kam pen te Semarang en Ambarawa aan de beurt komen als er meer troe pen aangekomen zijn. Deze troepen zijn reeds onderweg. Volgens Reuters diplomatieken correspondent heeft dr. van Mook verklaard, dat de plannen voor de toekomst van Indonesië, zooals Koningin Wilhelmina deze uiteen gezet heeft in 1942, niet konden worden besproken als het geheele land in staat van opwinding ver keerde. Dr. van Mook verklaarde verder, dat de grondstellingen uit de rede der Koningin al in practijk waren gebracht op Nieuw-Guinea, Morotai. Tarakan en in Balik Paoan, onmiddellijk na hun be vrijding. In tegenstelling met Java was er daar den eersten dag na de bevrijding af samenwerking tussohen de Nederlanders en de Indonesiërs. In een beschouwing over de situatie van Java waar de regeering van Soekarno optreedt in het grootste deel van het binnen land. zei van Mook, dat de geheele bevolking tegen de Nederlanders was opgezet en dat vele duizenden Nederlanders waren overgeleverd aan hongersnoodbedreiging en nog erger. Pandit Jahawarlal Nehroe, de aangewezen opvolger van Gandhi in het Britsch-Indïsche congres, heeft erop aangedrongen, dat er geen Br.-Indische troepen gebruikt zullen worden tegen de regeering van de Indonesische republiek en dat er geen oorlogstuig uit Britsch Indië aan de Nederl. regeering tot steun zouden worden gezonden Nehroe, die verklaarde, dat er groote strijdvragen waren betrok ken in den tegenwoordigen strijd op Java, heeft er bij het congres en de vakbeweging óp aangedrongen dat er „krachtdadige maatregelen" zouden worden genomen in de rich ting als die van de Australische Chineesche en andere zeelieden, die geweigerd hebben om voorraden te laden, die ten doel hadden de Indo- nessche republiek te onderdrukken Reuter voegt hieraan toe, dat naar vernomen wordt, weinig van de goederen die op het oogenblik in Britsch-Indische havens geladen worden, voor Indonesië bestemd zijn. Er schijnt verbetering te zijn ge komen in de groote havenstaking. De havenarbeiders te Middles- borough hervatten vandaag het werk, terwijl er te Avonmouth normaal gewerkt wordt. Vandaag wordt tevens te Tilbury een be sluit tot hervatting van het werk verwacht. Bijna alle vaste em- ployé's van de Port of London Authority hebben het voornemen te kennen gegeven, vandaag liet werk te hervatten. De havenar beiders te Londen zijn, met eenige uitzonderingen, overeengekomen op 18 Oct. weer aan het werk te gaan. Tijdens het weekend is de sta king der New Yorksche haven arbeiders, die 14 dagen heeft ge duurd, gebroken- De bemiddelaar heeft verklaard, dat de staking geheel geëindigd is en eraan toe gevoegd, dat het scheepvaartver keer vandaag weer normaal zal zijn. De havenarbeiders hebben de voorstellen van den burgemeester van New York, Laguardia, aan genomen. Later verklaarde een plaatselijke directeur van den* be middelingsdienst, dat hij hoopte, dat de meeste arbeiders vandaag het werk zouden hervatten. Er is nog steeds geen aanwij zing. dat het geschil in de bruin- koolindustrie geregeld zou zijn. Hier zijn 188,000 personen werk loos. De regeering van den staat Massachusetts heeft den Oost- Massachusetts-spoorweg overgeno men in verband met een staking van het personeel. De Ford Motor Co, zal, naar werd medegedeeld in alle Ameri- kaansche fabrieken Maandag het werk hervatten en 35.000 arbei ders, die ontslagen werden toen een maand geleden stakingen in andere fabrieken de productie der Ford Motor Co. stillegden, weer in dienst nemen. Groote Britsche versterkingen zullen spoedig in Ned.-Indië aan komen, seint de Times-corresj on- dent te Batavia. „Wij zullen spoe dig de houding van non-interven tie laten varen. Wii zullen de lei ders der opstandelingen laten we ten, dat wij niet van plan zijn nog langer het leven van Britsche en Britsch-Indische troepen in gevaar te laten brengen", aldus de cor respondent. Ook de aankomst te Batavia van lt—gen. Slim. den beroemden commandant van het 14de leger in Birma, heeft de hoop op een spoe dige beëindiging van de moeilijk heden op Java doen stijgen. Men verwacht, dat een van zijn eerste orders zal zijn den Japanschen commandant, lt.-gen. L. Nagamo Youshiuchi, te dwingen de capi tulatievoorwaarden na te komen. Maar de regeering heelt zich toen ook van den aanvang af voor oogen gesteld, daf praten met hei Soekarno-regime even onwaardig als onvruchtbaar moest zijn. Onwaardig, omdat ir. Soekarno zich volledig geïdentificeerd heeft met he| Japansche regime en vol strekt vijandig staat tegenover Ne derland. Onvruchtbaar, omdat met dezen leider met niets minder tevreden dan volstrekte onafhanke lijkheid geen gemeenschappelijke basis van bespreking te vinden kon zijn. De Nederlandsche regeering heeft dan ook, tegen den op onzen vertegenwoordiger geoefenden aan drang, duidelijk haar 'veto doen klinken en aan de Britsche regee ring dit haar standpunt duidelijk verklaard. Zij constateert met voldoening, dat zij voor dat standpunt ook volledig begrip heeft gevonden. 13e Nederlandsche regeering be treurt reeds te levendig den funes- ten terugslag., dien de agitatie tegen de Nederlandsche ingezetenen in en buiten de kampen, op de toe komstige politieke verhoudingen moet hebben, dan dat zij niet oprecht zou begeeren gewapende botsingen te voorkomen. Zij wil ook even gaarne begrijpen als begrepen worden. Zij heeft goedgevonden, dat van het begin af aan naar samenspreking met Indonesische voormannen is gestreefd. Zij heeft voor zooveel noodig den Luitenant gouverneur-generaal, die sinds 4 October te Batavia vertoeft, op nieuw daartoe gemachtigd met die eene restrictie, welke ik reeds ver meldde. Zij heeft den luitenant-gouver neur-generaal ook gemachtigd eenigs concrete punten van her vorming, die rechtstreeks voort vloeien uit den geest van de radio rede van December 1942, bij die samensprekingen te ontwikkelen. Maar de feiten hebben uitge wezen, dat evenzeer van den aanvang af het Soekarno-regime om alleszins begrijpelijke redenen zich letterlijk met geweld tegen vrije samensprekingen keert en de regeering heeft dan ook niet nagelaten het Britsche gouverne ment bij de bekendstelling van de zoo juist bedoelde machtigingen te doen weten, dat deze onver brekelijk verbonden worden ge acht aan door de bezettingstroe pen te nemen maatregelen, die de veiligheid effectief waarborgen. Ik zeide, dat de regeering gaarne begrijpt en gaarne begrepen wordt. Het is daarom, dat zij bereid is reeds in dit stadium besprekingen te voeren met daarvoor in aan merking komende Indonesische lei ders, ter uiteenzetting van haaT inzichten en voornemens. Deze houding is tevens uitvloeisel van haar bereidheid om met het In- donsisch nationalisme binnen het verband van het Koninkirrijk samen te gaan. Het is met zeer groot leedwe zen., dat zij bevonden heeft, hoe op dit punt haar inzichten ver schillen van die van den gou verneur-generaal, jhr. van Siar- kenborgh. Men mag gee*) oogenblik ir«- nen, daal deze, indien hij op zl'n post zou terugkeeren. tot het voe ten van een progressief ï>ele,d met zijn medewerking zou willen ver- leenen. Niet over aard en maat van de uiteindelijk tot stand te brengen hervormingen, die nog slechts in algemeenen rin met den G.G. in bespreking rijn geweest, loopt dit geschil, maar over den te bewan delen weg en, ik zou willen zeg gen, over den toon van het te voeren staatkundig beleid. De Landvoogd is van mee ning, dat de hervatting van de normale functies van het

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Nieuwe Schiedamsche Courant | 1945 | | pagina 2