De positie onzer regeering in Londen
Vrede winnen is moeilijker
dan den oorlog
naam onzer
partij
DAGBLAD VOOR SCHIEDAM EN OMSTREKEN.
Een lange nota met
een leemte
S
POLITIEKE VRAAGGESPREKKEN
Koningin Wilhelmina: een groote vrouw
Interview met
mr. Gerbrandy
De
Verkeer eischt vele
menschenlevens
cZuTok by; in 1938
DISTRIBUTIENIEUWS
NIEUWE BONNEN
Geen reserve-aardappelen
meer
Van Genechten pleegr
zelfmoord
Winnaarsbelangen
loopen uiteen
Duitschland een
waarschuwing
Buziou nog niet terug
R'dano Ciiro 9095
Direcieur
Joh. Kuijpers
Hoofdreci Mgr
Dr j Witlox.
Alg Redacteur:
H. A Paalvast
Drukker
N.R.C N V
CJitg. v d Maas
bode-Stichting
NIEUWE SCHIEDAMSCHE COURANT
DONDERDAG 13 DECEMBER
68sle JAARGANG No. 19885
Abonnementapr
I 3.25 p. kwart.
1.10 p maand
I 0.26 p. week
Tijd. adres:
Broersvest 8 A
Tel. 68804
Advertentien
15 ets per mm.
De Tweede Kamer zal zich veJ"
moedelijk niet beklagen, dat zij
door de regeering op kamge w i
is bediend De Nota van inlich
tingen is lijvig genoeg
kf\ederKgeval slechts voorloopig:
toestand Wat de regeering daar
over gal is slechts in staat, de
angstige nieuwsgierigheid te prik
kelen. allerminst te bevredigen.
Dat was wellicht ook de bedoe
ling niet er wordt aan een begroo
ting gewerkt, die eindelijk weder
om eens wat inzicht zal geven in
onzen even duisteren als hache-
lijken financieelen tóestand
Als ons volk iets van zijn ver
tegenwoordiging verwacht, dan is
het dit dat zij volledig en zoo
spoedig mogelijk de controle zal
hervatten op de besteding van
's lands reiden
Ons volk is daarop allerminst ge
rust. Het heeft het gevoel, dat er
met geld is gesmeten en nóg wordt
gesmeten
Prof Schermerhorn heeft het
met zijn >ewone eerlijkheid erkend;
maar, aldus de minister-president.
Militair Gezag dat ons honder
den millioenen moet hebben gekost
is niet de eenige schuldige
Inderdaad is de faam van een
enkel departement op dit punt ook
niet vlekkeloos.
Hoe het zij: Parlement, hervat uw
contröle-regeering. doe opening van
zaken, zoo volledig en zoo spoedig
mogelijk
Mocht tot dit laatste nog een
prikkel noodig zijn. de vo'ksver-
tegenwonrdiging late het daaraan
niet ontbreken.
(Vervolg).
(Van onzen parlementairen redacteur)
Gemakkelijk was de positie
van de Nederlandsche Re gee
ring in Londen geenszins oe
vond zich hier alleen mei de Ko
ningin. Een parlement waarteRen
over z« zich kon verantwoorden
dat tegenover haar de meen'n^ des
volks kon uitspreken of uit weuts
discussies de Kroon haar c roon
kon trekken was er niet K
en Kabinet waren min of meer
elkander overgeleverd N,eï"a^?__„®
dat beter aanvoelde dan de Kroon
zelf en de minister-president. i*er
brandy.
Er is een draag onder ons naar
verandering van den naam onzer
eigen politieke organisatie
Van overwegend belang achten
wij deze kwestie niet. maar kunnen
den aandrang billijken. Reeds zeer
geruimen tijd geleden stelden wij
in De Maasbode den naam voor:
Katholiek- (of Katholieke) Natio
nale Volkspartij. Deze naam geeft
aan. dat wij de nationale belangen
willen behartigen vanuit he stand
punt der katholieke beginselen en
met het oog op het geheele volk,
me; vermijding van een te sterk
urgeeren van stands- of »roeps-
belangen Sommigen vreezen dat
in den term „volkspartij" eer een
beperking zou worden gezien Dan
zou men van zelf komen tot den
naam. voorgesteld door het Cen
trum voor Staatkundige vorming:
Katholiek-Nationale Partij.
Een bepaalde stroommg wil ech
ter het element „katholiek" uit
onze staatkundige titulatuur ver
wijderen, vooral om het ook voor
niet-kathoiieken, die voelen voor
ons staakundig program, mogelijk
te maken tot onze politieke org'a
nisatie toe te treden Wij zien
hierin geen bezwaar, maar geloo-
ven dat in ons land een dergelijk
toetreden van niet-katholieken
steeds uiterst beperkt zal blijven.
Daarom v -elen wij het ronduit op
nemen van het element „katholiek"
in onze politieke titulatuur als het
meest eerlijk en oprecht Een over
wegend bezwaar tot toetreden van
politiek-'vmpathizeerende niet-
katholieken behoeft in een derge-
lijken naam niet noodzakelijk te
liggen.
Wil men echter een minder
w™ n" naam. ook hier-
tegei zien we geen overwegend
bezwaar, maar een juiste keuze
is met makkelijk. „Christelijk*
mag de naam niet getint zijn
wegens onvermijdelijke verwar
ring met de politieke organisatie
onzer christelijke broeders. Niets
zeggend mag de naam ook niet
wezen We zouden b.v totaal
NatiL,v<?elen voor een naam als
der of Sociale Partij zon-
partij zich dien iedere andere
Katholieke <3»kunnen aanmeten
liek-Nationale w,ntsparti' Katho.
tholiek-Nationale pPart'i of Ka
wij den eerlijksten "lij blijven
den bes: en naam daai"°m
geen grendel behoeft te h', di<
nen voor niet-katholieken
zouden willen toetreden. e
zeiw.!' Pci"fceer op den weg is
minder P spitsurrlen n°9
Toch is h an V00T den oon°0
ervan steZn aantal slachtoffers
opgaat van deZ aI?' VoiQens een
in SevxïTber»A£lW-B- bedroe0
vallen, waarbij w a?T"al on9e'
90 tegen 65 in w°de? vielen
In totaal vonTcngTZnZ, 1938
flon dn. tri yö Tnenschen er
Dreigde de Landsregeering 2
niet in een impasse te geraken?
De positie van de Kroon.
In feiie waren de verhoudingen in
Londen anders dan in Nederland De
Koningin om slechts dit te noemen
kon niet uit de debatten van de
Tweede Kamer en de daarmee samen
hangende publieke opinie, de poslItie
van een Kabinet of van ministers af
lezen Er ontbrak Haar een zeer be
belangrijke informatie-bron
De Koningin heeft zich altijd op net
standpunt gesteld, dat Zü zich zoo
nauwgezet mogelijk op de hoogte
moest houden van wat er onder hei
Nederlandsche volk en onder Neder
landers leefde Er kwam practisch
niemand over uit Nederland, of hij
werd door de Koningin ontvangen
Geen geschrift of rapport uit het
bezette gebied bereikte Londen, of
de Koningin las het Toen het Zuiden
was bevrijd, rustte H M niet. voordat
zij met vooraanstaande figuren had
gesproken Zij liet hen naar Londen
komen en zooöra Zij r»elf naar Neder
land kon gaan. sprak Zij uitvoerig
met hen
Natuurlijk komt zulk een gewijzigde
toestand tot uitdrukking in de ver
houding tot ministers Maar één zaak
tleef er: daaraan is. over en weer
steeds vastgehouden: de ministerieele
verantwoordelijkheid Voor elke poli
tieke handeling of handeling met
mogelijk politieke gevolgen Is er ge
weest een verantwoordelijk minister
tie welbewust de verantwoordelijk
heid aanvaardde, of. als hij meende
niet verantwoordelijk te kunnen zijn
de consequenties trok Om slechts
dit te noemen: ik heb het ontslag-de
Geer gecontrasigneerd, ik draag daar
voor de verantwoordelijkheid Ik
noem juist dit voorbeeld om te doen
zien. hoe zelfs in die gevallen waarin
?en eigen recht der Kroon bestaat
desalniettemin de ministerieele ver
antwoordelijkheid prevaleert Men
kan zelfs zeggen, dat door hei weg
vallen van het Parlement deze kant
van de ministeriele verantwoorde-
Hikheid scherper is gevoeld en be
wuster tot uitgangspunt genomen
parlement voor onze constitutioneele
Westersche Staten waanzin; ik heb
het ontbreken van een parlement m
Londen als een groot gemis gevoeld.
U hebt het toch niet aanstond-
na de bevrijding bijeengeroepen?
Neen Maar vergeet niet hoe ik
altijd tegenover dat moment der be
vrijding heb gestaan Ik stond op het
standpunt, dat ik na dat oogenblik
in den kortst mogelijken tijd mne=-
aftreden, dat er dus zeer spoedig eer.
nieuw kabinet zou optreden een
vraag werd dus of wij dat nieuwe
kabinet de handen mochten binden
door ten aanzien van de samenstel
ling van het narlement iets te pre
iudicieeren Men kan daarover var.
meening verschillen Ik meende even-
al? de meeste mijner ambtgenoot en
dat wij in elk geval over de vraag
of wii enkel met een ontwerp dan
wel met een de opvolgende regee
ring bindende wet moesten komen
geen crisis-geschil mochten maken
Achtte U de samenstelling va»
het parlement zooals het uit den
bezetting tijd te voorschijn kwam
dan niet grondwettelijk de eenie
juiste?
Het noodparlement
Ik niet. Ik weet. dat enkelen
i<n de politieke groep, waartoe ik
Een groote vrouw
Door den abnormalen toesnel heen
kwamen de persoonlijke e' fnschap-
Den der regeerders sterker op de
oroef. Daar waren, toen wij pas in
Londen zaten, in de laatste maanden
van 1940. nogal wat zwakke broeders
met knikkende knieën om ons heen
Geheel anders was de geest van
de Koningin Van het eerste
oogenblik af aan heeft Zij het
standpunt ingenomen: vechten
tot het bittere einde zonder ooit
te vergeten of uit Haar hart te
bannen het nameloos leed. dat
over het volk van Nederland en
Neaerlandsch-Indië werd uitge
stort.
De Koningin heeft in lands
belang niets en niemand ontzien;
Zij had dan ook groot ontzag in
Londen Reil vooraanstaand Brit
noemde Haar the onlv woman
in the world bv whom Mr Chur
chill is frightened", de eenige
vrouw in de wereld, voor wie de
heer Churchill b»Hauwd is Tk he
hoef niet uit t*> leggen, welk
tn.ichtïg poli*'»'- ''^n'taal voor het
Koninkrijk in midden van
een voor zijn levensbestaan vech
tende Ereelsche natie en In het
midden van een in doodsnood
strijdende volkerenwereld was
vastgelegd in de vastbeslotenheid
van de persoon van onze Gonin
gin. In het licht van dnt arnnte
actief viel het lichter om de las
ten en zwarigheden, die vanzelf
sprekend uit een nariementiooze.
meeT op oersoonliiko verhoudin
gen, rustende staatkunde voort
vloeien, te drogen en daaraan het
hoofd te bieden.
- U vond het zelf niet onplezierig
zonder parlement te regeeren?
Anti-Parlementair?
Ik ben door-en-door parïementa
riër gebleven ook in Londen Par
lementariëT in hart en nieren
Van troebele communistische zijde
mij in Londen anti-parlementaire
gezindheid verweten De stukken
waarin di* is gesteld werden reeds
vóór de bevrijding langs geheime
handen naar Nederland gezonden
Natuurlijk zijn er altijd onnoozelen
die zooiets ook nog gelooven Ik
vind het niet juist mij tegen zulj-e
insinueerende uitspraken te verdeai-
ge Ik heb nog tijd weten te vinden
in Oxford een lezing te houden over
Althuslus. in wiens studie juist ae
principieel historische fundeering
van wat w!1 heden parlement noe
men. mil zoo boeide Laat ik het heel
kort zeggen; ik vind regeeren zonder
behoor, van meening zijn. dat het
parlement, welks zittingsduur ver
streken was. in zijn oude samen
stelling hersteld had behooren te
worden Ik deelde die meen ng niet
Ik kon dit parlement met den bes
ten wil van de wereld met meer
representatief achten voor het Ne
derlandsche volk Daarvoor was in
den tijd der bezetting salva maxima
reverentia voor bepaalde individu-
eele leden te weinig van dit college
uitgegaan
Ik zag de juridische siwatie ai-
dus: het parlement als instelling is
overeenkomstig de Grondwet aan
wezig: aangezien de Grondwet ech
ter het aftreden der leden na eei.
bepaalden inmiddels reeds lang
verstreken termijn eischt. was
de grondwettelijke samenste.l-
I i.n g van het college niet aan
wezig De normale weg om het
parlement weer van leden Le voor
zien, lag in de verkiezingen. Die
konden wij niet Uitschrijven. Staats-
noodrecht eischt. dat; men slechts
zoover van wettelijke bepalingen
afwijkt of daarnaast gaat. als strikt
noodig is. Dan moest men naar
mijn overtuiging, voor de verkie
zingen een surrogaat vinden en dat
kón men vinden door het aanwijzen
van een college van kiesmannen of
door daaraan verwante oplossingen
Natuurlijk zouden ook in een aldus
gevormd parlement zeer veel oude
leden weer verschijnen
Maar nogmaals: dat was mijn mee
ning Ik wist. dat er verschil van
opinie bestond In elk geval was er
dus aanleldine om voorzichtig te ziln
met het binden van zijn opvolger aan
een beslissing van Londen uit
Om op Uwe positie tn Londen
terug te keeren. hoe stond U tegen
over de Engelsche Regeering?
Churchill.
In den beginne wat onwennig. U
begrijpt wel. dat de omstandigheden
voordat de heer de Geer aftrad, er
niet toe bijdroegen een goede sfeer
te scheppen tusschen de Engelsche
Regeering en de Nederlandsche Men
derlanders om actief deei te nemen
aan den strijd tot het bittere einde.
Het eerste onderhoud, dat ik als
minister-president met Churchill had.
verliep hoe hoffelijk ook de ont
vangst, tamelijk koel en ook niet ge
makkelijk. Hij wilde Fransch spreken,
maar dat ging hem niet zoo goed af;
ik koos dus Eugelsch maar dat lag
mij toen nog niet zoo goed.
Zoo zaten wij tegenover elkaar Wel
trof mij terstond één ding: zijn be
langstelling voor de Nederlandsche
politiek en de houding van de Neder
landsche politici In bezet geü>ied
Maar het eerste gesprek was inder
daad koel
In den loop der jaren is dat ech
ter veranderd?
Gelukkig wel. Vooral toen een
maal de moeilijkheden in den Pacific
waren uitgebroken en ik regelmatig
met den Prime Minister in contact
kwam In den beginne 'heb ik wel
eens moeilijkheden gehad, b.v toen
de positie van het Rijk op het spel
stond bij de bespreking over de ba
sis waarop de bondgenooten in den
oorlog tegen Japan samen zouden
werken Doch Churchill waardeerde
kracht wel. als ze met argumenten
gepaard ging Nadien werd onze ver
houding zeer goed
Wij mochten eikander wel lij
den. Hij gromde wel eens. als ik
hem met alle geweld persoonlijk
wilde spreken, maar als ik een
maal bij hem was. was alles goed.
Ik mag gerust zeggen, dat wij tot
een meer vriendschappelijke ver
houding geraakten
Een vriendschap, die mijnerzijds
op zeer diep respect steunde. Ik
zal nooit de -vergaderingen van
den Pacific war council vergeten
die wij in den aanvang soms
tweemaal per week in Downing-
street hielden en waar Churchill
telkens een uiteenzetting gaf van
den oorlogstoestand Deze over
zichten waren altijd even geniaal
als kunstzinnig
Waarlijk. Churchill is een groot
man. een man van enorme gees
telijke proporties. Nederland heeft
zéér veel aan hem te danken. Hij
droeg ons een zéér goed hart toe
Daar zou ik U merkwaardige be
wijzen van kunnen geven Laat
ik volstaan met den tekst van
een afscheidstelegram, dat hij mij
zond bij mijn terugkeer naar het
bevrijde vaderland: ..Many thanks
for your words of fare-well. My
best wishes on vour victorious
return to the land of the dykes
and the home of the faithful"
(Veel danjt voor uw woorden
van afscheid. Mijn beste wen-
schen met uw triomfantelijken
terugkeer naar het land van de
dijken en het tehuis van de ge
trouwen)
En de anderen.
En andere figuren uit de Lon-
densche wereld
Ik heb er vele gekend en aan
verscheidene hunner bewaar ik de
aangenaamste herinneringen Aan Be.
deïl Smith bijvoorbeeld den chefstaf
van generaal Eisenhower, aan Bruce,
den oud-premier van Australië, aan
Smuts die nooit duldde, dat ik an
ders dan Nederlandsch met hem
sprak aan kardinaal Hinsley dien
ik ook eenmaal in zijn huis bezocht
aan Sikorski. den Poolschen premier,
een buitengewoon symphatiek en be
kwaam man met wien ik iedere
veertien dagen koffie dronk
ach wat za] ik U over al deze men-
schen vertellen. Zij zijn mij dierbaar
geworden Hun goede vriendschap
heeft mij over vele moeilijkheden
heengeholpen van het inderdaad verre
van gemakkelijke Londensche leven.
Zij en het sterke geloof, dat mij
Voor de tweede helft van de 13e
periode 1945 (9 t.m. 22 December)
zijn voor het Noorden des lands
de volgende bonnen aangewezen
Wij vestigen er intusschen na
drukkelijk de aandacht op. dat
hierop eerst Vrijdagmiddag om 12
uur mag worden gekocht en afge
leverd De bonnen voor melk en
aardappelen zijn pas Maandag 17
December geldig
Bonkaarten KA. KB, KC 513.
354 210 gr. ontbijtkoek.
355 250 gr. grutterswaren.
356 250 gr. peulvruchten.
357 250 gr. jam, stroop of dergel.
358 200 gr. zout.
359 100 gr. vermicelli, pudding
poeder enz.
360 100 gr. gedroogde zuidvr.
361 150 gr. vleesch.
362 2 kg. aardappelen.
363 1 kg. aardappelen.
364 250 gr. waschpoeder.
A 35 IV2 liter melk.
B 35 G 35 3 liter melk.
B 36 1 kg. aardappelen.
BONKAARTEN KD. KE 513
449 210 gr. ontbijtkoek
450 250 gr. grutterswaren.
451 250 gr. jam, stroop en dergeL
452 200 gr zout.
453 100 gr. vermicelli, pudding
poeder enz.
454 100 gr. gedroogde zuidvruch
ten.
455 5 liter melk.
456 150 gr. vleesch.
457 1 kg aardappelen.
458 250 gr. waschpoeder.
Tabak- en Versnaperingenkaar en
T 04 2 rantsoenen abaksartikelen
(geen import-cigaretten).
V 04 100 gr- chocolade of suiker
werken.
X 04 100 gr chocolade of suiker
werken.
TOAST N PAASCHBROOD
OP DEN BLOEMBON
In den vervolge zijn in het gebied
boven de groote rivieren toast en
Paaschbrood (matzes) verkrijgbaar
op voor blo^m aangewezen bonnen.
Per bon voor 200 gram bloem kan
men 200 graan toast of Pa-asch brood
(matzes) koooen Op de voor biscuits
aangewezen bonnen is in den ver
volge geer toast of Paa^ch brood
meer verkrijgbaar
Voorts za men voortaan o-ok bij
de bakkers bloem kunnen koopen
tegen inlevering van bloembonnen.
De bloembon kan bovendien, zooals
reeds eerder bekend gemaakt is. ge
bruikt worden voor het koopen van
paneermeel en wel per bon voor 200
gram paneermeel
had niet aanstonds den indruk van vóór menige zware beslissing de knie
algemeene bereidwilligheid der Ne- deed buigen
Prol. Ór. R. van Genechten. de
gewezen procureur-generaal, die
op 17 October door het bijzonder
gerechtshof te 's-Gravenhage ter
dood was veroordeeld vfregens het
opzettelijk in tijd van oorlog hulp
verleenen aan den vijand heeft
zich in de strafgevangenis te Sche-
veningen door ophanging van het
leven beroofd.
Men zou bijna zeggen dat bet
gemakkelijker is geweest Duitscn
land te overwinnen dan een p
sing te vinden voor het ?a-oorog
sehe Duitsche probleem. Maand na
maand reeds zocht men een w g
om het economisch en mora®'
nietigde Derde Rijk "een
door een staat, die eenemjds geen
gevaar meer voor den vre p -
vert, anderzijds echter zoo -
krachtig kan worden, dat hij, in
het hart van Europa, een aantrek
kingskracht van economische wel
vaart voor ons geheele werelddeel,
en daarmede voor de geheele w
r(?De^moeilijkheden, weikeop zich
zelf reeds aan een dergehjk vraag
stuk zijn veTbonden worden g
aanmerkelijk vergroot door het be-
grijpelijke, maar sombere feit. dat
de overwinnaarsstaten Seen ge
meenschappelijke politiek hebben.
Hun individueele politieke en eco
nomische belangen loopen zoó ver
uiteen, zijn soms zóó diametraal
tegengesteld, dat de vraag zelfs
gerechtvaardigd schijnt, of zij ooit
tot een werkelijke overeenstem
ming kunnen komen: maar ook als
deze vraag ontkennend moet wor
den beantwoord, zal het toch
noodzakelijk zijn, dat zij een
compromis vinden, een duidelijk
omschreven werkprogram, waarin
elk land naast de essentieele
eischen het maximum aan practi-
sche verwezenlijking ziet neerge
legd.
Daarvoor is echter weer noodig,
dat ieder der betrokken landen zijn
eischen en wenschen openhartig
blootlegt. Er moet open kaart wor
den gespeeld, en zoo moet men het
toejuichen telkens als klare taal
wordt gesproken. Frankrijk is in
dit opzicht voor gegaan: dit land
Weet tenminste precies wat het
wil, en generaal de Gaulle laat
geen gelegenheid voorbijgaan om
al hetgeen de regeering met het
oog op eigen en Europa's toekomst
noodzakelijk acht met de scherpe
Fransche logica uiteen te zetten:
Zeven maal in een kleine ander
halve eeuw is Frankrijk door
Duitschland overvallen, nu hebben
we de kans een achtste agressie te
voorkomen We zullen die thans
niet laten voorbijgaan.
In zekeren zin is Amerika
Frankrijks radicaalste tegenspeler
Daarom is het goed, dat Amerika's
staatssecretaris Byrnes zoo snel na
de Gaulle enkele groote lijnen van
Amerika's program heeft geschetst
Met voldoening zullen de bevrijde
gebieden vernomen hebben, dat
hun herstel, mede door een zoo
hoog mogelijk op te voeren, export
van Duitsche kolen naar de be
vrijde landen de absolute prioriteit
zal hebben, „ook ten koste van een
vertraagd herstel van Duitschland."
Dan worden als volgende drie
voornaamste punten van Amerika's
politiek ten opzichte van Duitsch
land genoemd:
1) de eerste uitvoering van de
programs van ontwapening en her
stelbetalingen, neergelegd in de
Verklaring van Potsdam, in de
maanden, vóór de lente begint
Voor 2 Februari a.s. moet de defi
nitieve bepaling van de Duitsche
economie voor de na-oorlogsche
periode in hoofdzaak gereed zijn;
2) de instelling van Duitsche
bestuurslichamen voor financiën^
verkeer, verbindingen, buiteniand-
schen handel en industrie, die on
der nauwkeurig toezicht van de
bezettende mogendheden moeten
werken; en
31 het voorkomen van massa-
sterfte in Duitschland.
Dit program is ongetwijfeld niet
volledig: maar het onthult één
aspect reeds, en het is ten minste
mogelijk daarop, ook op ander ge
bied der menschelijke activiteit,
voort te bouwen.
Het heeft in de bedoeling ge
legen, dat Buziau op 1 Januari
weer zou optreden in een
nieuwe revue van een nieuw te
vormen gezelschap. Thans ver
nemen wij, dat die plannen
voorloopig zijn opgeschort, om
dat nog tal van moeilijkheden
te overwinnen zijn.