KATH. MIDDENSTAND
Lii J
DE NOTA VAN GERBRANDY
Het Episcopaat over den
Schacht „getuigt" tegen Hitier
NIEUWE SCHTEDAMSCHE COURANT
WOENSDAG 1 MEI
PAGINA 2
HET HEENGAAN VAN
I Steenberghe en Weiter
oooooooooGooooooooexDoex
LA GUARDIA OOGST
De stryd om het graan Is
ln een dorpje van 300 zielen
a den Amerikaanschen staat
Minnesota, net centrum der
graanproductie begonnen.
©ooooooooooooooee
EEN
GEZOND
GEZIN
KR»
VAN I
EEN
KRACHTIG
VOLK
«hu w
MATERIEELS ZORGEN
Overzicht Tweede Kamer
het nederl. elftal
In het tweede hoofdstuk wordt by
zonder in den breede aandacht be
steed aan het heengaan van de
heeren Weiter en Steenbergbe uit
het kabinet. Terwijl het heengaan
van andere ministers met enkele
regels wordt afgedaan, publiceert
prof. Gerbrandy hierover zeer lange
documenten, die bovenal in het licht
Stellen, dat de aanleiding tot de
■ontslagaanvrage der beide katho
lieke ministers gelukkiger gekozen
had kunnen worden.
In de volgende hoofdstukken be
handelt Prof. Gerbrandy verschillen
de maatregelen, door de Nederland
sche Regeering in Londen getroffen
Eerst den maatregel tot behoud van
het Nederlandsch vermogen, dan
een monetair accoord met Enge
land, vervolgens de beschikbaarstel
ling van de Nederlandsche nandeis-
yloot ten bate van de geallieerde
Oorlogvoering en de wijze, aroy
.onze militaire macht, met name de
Koninklijke Marine, tot de oorlog-
Voering werd aangewend.
NEDERLAND ALS
GEALLIEERDE
In het achtste hoofdstuk ontwerpt
Jh-of. Gerbrandy een beeld van
positie van Nederland temidden der
Overige staten van de wereld. Daar
bö schetst hy de kern van het bul-
Cenlandseb beleid als volgt:
„te daad en woord steeds tot
uiting brengen, dat de stryd gewon
nen sou worden, omdat by niet
Verloren mocht worden. In de oor
logvoering loyaal en welbewust als
gelijkgerechtigde alle krachten ter
beschikking stellen tegen den ge-
fneenschappelyken vijand, daarom
alle medewerking yerleenen in de
militaire, maar ook ln de econo
mische en psychologische oorlog-
Voering. Tegenover andere Staten
de consequenties van het staan aan
de zyde der geallieerden beBlist,
maar beleidvol trekken. Medewerken
aan die maatregelen, welke ln den
loop van den gemeenschappeiyken
Strijd het onderling overleg als nut
tig er* noodzakelijk erkent. Helpen
bevorderen een na-oorlogsch herstel
der internationale samenleving, met
bpen oog voor de eigen plaats van
bet Koninkrijk der Nederlanden
Voor de grenzen, aan een universeele
Internationale organisatie eigen.
Voor het permanente Dultsche en
Japanache gevaar en voor de nood-
saak, vast te houden aan beginse
len van moraal en recht."
HET GEZANTSCHAP BIJ DEN
PAUS
Het tiende hoofdstuk, dat slechts
twee bladzyden beslaat, behandelt
bet herstel van het gezantschap by
bet Vatlcaan. Het luidt als volgt:
„Vóór het aftreden van minister
De Geer was door my ln den minis
terraad een voorstel gedaan tot het
■wederlns tellen van een Neder
landsch gezantschap by het Vati
caan. Het algemeen gevoelen, ook
dat van den minister van Buiten
landsche Zaken, was vóór dit
herstel. Het was n.l. te voorzien -
de aanwyzlngen daartoe waren
reeds aanwezig dat het Vatlcaan
sou worden een der meest belang
ryke waarnemingsposten in Europa
Hij de discussie ln 1940 woog intus
schen nogal de overweging, dat het
hier gold een post, waartegen
mdertyd dooT het Nederlandsche
parlement bezwaar was gemaakt
Deze overweging leidde er toe
dat van bet nemen van een positieve
beslissing werd afgezien, te meer.
Wijl de toenmalige minister-president
met grooten nadruk dezen kant der
baak naar voren bracht.
Eenige maanden na het aftreden
Van minister De Geer, toen de
minister van Buitenlandsche Zaken
ln Ned.-Indië vertoefde, heb lk
contact gezocht met den Brltscben
Pauseiyken Delegaat, Mgr. Godfrey
Ik wenschte n.l. zekerheid te heb
ben, dat, ingeval van Nederlandsche
«yde het herstel van het gezantschap
bon worden bevorderd, van de zyde
van het Vatlcaan de noodige mede
Werking zou worden verleend, fk
heb Mgr. Godfrey geheel officieus
gevraagd my te dezer zake te willen
inlichten. Na enkele weken ont
ving ik van Mgr. Godfrey de mede-
deeling, dat hem gebleken was, dat
het herstel van het gezantschap
van de zyde van het Vatlcaan zeer
op prys werd gesteld, maar dat de
verkeersmoeiiykheden zoo groot
«at het effectueeren van het her
stel practlsche moeliykheden zou
opleveren Tegelykertyd verklaarde
Mgr. Godfrey zich bereid feiteiyk
alle tusschenkomst te verleenen.
welke voor de Ned. regeering van
belang kon zyn. Dit is ook geschied.
Ik heb vanzelfsprekend de zaak van
het herstel van het gezantaohap
laten rusten.
In het voorjaar 1943 kregen wy
Van Mgr. Godfrey de mededeellng.
«at de factische bezwaren tot her
«tel van het gezantschap niet meer
zoodanig waren, dat de practlsche
Uitvoerbaarheid dubieus was. De
minister van Buitenlandsche Zaken
heeft daarna het herstel van het
gezantschap ln den Ministerraad
nan de orde gesteld. Het kabinet
reenigde Iicl1 unaniem met het
Van de N. S3.
i *Lte La8^ayra 330 ton cacao
W6lke JOQr Ne<3erland
ai md aan boord genomen.
voorstel van Buitenlandsche Zaken
de goedkeuring van H. M. de Ko
ningin te vragen op het herstel van
het Nederlandsche gezantschap by
het Vaticaan. H. M. de Koningin
bevond zich ten tijde der beslissing
in de Vereenigde Staten van Noord
Amerika. De goedkeuring door H. M.
de Koningin is daardoor vertraagd
geworden, maar na terugkomst
verleend. .De minister van Buiten
landsche Zaken regelde vervolgens
net aanstellen van den Nedsr'and
schen gezant met het Vaticaan
Italië's capitulatie en de bezetting
van Rome brachten intusschen een
andere vertraging, zoodat de aan
gewezen Nederlandsche gezant. Jhr
Van Weede, pas in den zomer van
1944 naar zijn standplaats is vertrok
ken. Van de zyde van het Vaticaan
was, ook na de beslissing van het
Nederlandsche Parlement, een In
ternuntius bij de Nederlandsche
R ing gehandhaafd. De Inter
nuntius gedurende den oorlog, Mgr
Giobbe, is pas eenigen tijd na het
het herstel van het Nederlandsche
gezantschap naar Londen overge
komen.
De overwegingen, welke de
Nederlandsche Regeering in Lon
den er toe brachten het herstei
van het gezantschap by den Paus
te bevorderen, ondanks de vroe
gere afwijzende houding van het
Parlement, mogen hier nog even
in het kort worden samengevat
Ten eerste: Het Vaticaan werd
in den oorlog een waarnemings
post van froot belang op diploma
tiek gebied.
Ten tweede: Verscheidenen onzer
bondgenooten onderhielden nor
male betrekkingen met het Vati
caan: gelijkheid van politiek in
dezen zin was gewenscht.
Ten derde: De versterking van
de diplomatieke relaties tusschen
het Vaticaan en Japan in 1942
maakte het temeer gewenscht, dat
de daarvoor in aanmerking komen
de geallieerden, die tegen Japan
levensbelangen hadden te verdedi
gen, in de representatie op fiet
Vaticaan niet ontbraken.
Ten vierde: De houding van de
Roomsch-Katholieke geestelijkheid
en van het Roomsch-Katholieke
volksdeel in Nederland, voor wie
destyds het verwerpen van de voor
het gezantschap op de begrooting
aangevraagde gelden toch een
teleurstelling had beteekend, ver
diende in de behandeling van deze
zaak emstgie overweging.
Daarnaast is getracht zooveel
mogelijk te peilen, welke de reactie
van Protestantsche zyde in Neder
land zou zyn. Op grond van de
hem door zyn ambtegenooten ver
strekte inlichtingen kon de minis
ter van Buitenlandsche Zaken con-
Boeren met door weer en
wind gebruinde gezichten
mylen ver uit de omgeving,
luisterden aandachtig naar
Fiorello La Guardia, 't hoofd
van de U.N.R.R.A. en naar
Clinton Anderson, den Ame
rikaanschen staatssecretaris
van landbouw, die hun ver
zochten hun graanvoorraad
af te staan, welke wordt ge
schat op 125.000.000 schepels.
La Guardia, wien door drie
schoolorkesten een serenade
werd gebracht, klom op een
boerenwagen en verklaarde,
dat er een einde moest
komen aan de graanspecu-
latie. Vervolgens verzocht hij
den boeren om iedere korre)
graan, welke zy bezaten, naar
de markt te brengen. Daarna
klom by weer van den wagen
af en at een broodje.
Tegen den tyd, dat hy dit had
opgegeten, kwamen reeds,
naar de „Daily Express"
meldt, talryke vrachtauto's
naar het station ryden. Bin
nen een half uur was een
trein van 25 wagons, met een
laadvermogen van 50.000 sche
pels graan, gevuld.
La Guardia liet daarop een
groot bord oprichten met de
woorden: „Meer voedsel voor
de U.N.R.R.A. hongerssnood-
bestryding" en ging vervol
gens zitten wachten op de
millioenen schepels graan, die
komen zouden.
cludeeren, dat het herstel meer
toegejuicht dan becritiseerd zou
worden."
De hoofdstukken XI en XII han
delen over de oorlogsverklaring aan
en de oorlogvoering tegen Japan
zy bevatten geen schokkende mede-
deelingen. Dan komen aan de orde
de maatregelen in verband met de
bevrijding van Nederland en het
herstal, het financieel beheer, den
voorlichtingsdienst en de verhouding
tot de overzeesche gebiedsdeelen.
Prof. Gerbrandy besluit zyn boek
met eenige beschouwingen, waarin
hy nog eens de zwaarte van de
oorlogstaak deed uitkomen en de
laatste doeleinden samenvat, waar
het om ging. Als goed christen ein
digt hü met den dank aan God.
„HU BEDROOG DE WERELD.
HIJ BEDROOG DUITSCH
LAND. H1J BEDROOG MIJ"
Schacht heeft gisteren voor het
tribunaal te Neurenberg „getuigd
tegen Hit Ier.
De eerste ontmoeting van Schaeh
en Hitier vond ten huize van Goe
ring plaats, kort na Schacht' s terug
keer uit Amerika. Na een diner in
Goering's bescheiden appartement
'met at boonensoep, spek en aard
appelen, klaargemaakt door de eerste
vrouw van Goerlng), kwam Hitier
en monopoliseerde vijfennegentig
procent van de conversatie. Hij hield
een pleidooi voor steun van econo
mische deskundigen aan zijn inzich
ten ten einde uit de Dultsche moei-
•ijkheden te geraken
Schacht zeide voorts ,,Meln
ampff" gedurende een transatlan
tische vlucht, na zijn aftreden als
president van de Reichsbank te heb
ben gelezen. ,,Het was op de
slechtste manier van Duitsche pro
paganda geschreven door een man
die politiek, fanatiek en seml
intellectueel was, zooals Hitier
bewees te zijn. rk was getroffer
door het volkomen gebrek aan be
grip van economische vraagstuk
ken."
Een typisch intermezzo in zijn
anti-HUter-requisitoir was Schacht'--
verklaring, dat hij van de rassen
theorie niets had moeten hebben
Hy stond op de bres voor het .heb
uw naaste lief", ongeacht ras of
geloof. Het gepraat van „Herren"
ras werd tot iets belachelijks ge
maakt door het publiek, want de
meeste nazi-leiders waren niet
precies ideale typen van „Nordische"
schoonheid. De kleine Goebbels b.v
stond by het volk bekend als
.Schrumpfgermane" (dwerg-Ger
maan.)
Schacht gaf vervolgens een karak
terbeschrijving van Hitler, van
wien hij zeide, dat deze ongetwyfeld
in zeker opzicht een geniaal man
was. „Hij had ideeën, die iemand
anders nooit had en die hem soms
met een verbazingwekkenden een
voud uit groote moeilijkheden hiel
pen. Hy was een massapsycholoog
en werkelijk een diabolische geest
Schacht sprak dan zijn privé
aanklacht tegen Hitier uit: „Hy
bedroog de wereld, hy bedroog
Duitschland, hij bedroog my. Hil
brak zijn belofte, dat alle burgers
geiyke rechten zouden hebben. Hy
bracht schade aan kerken toe' en
beleedlgde ze. Hij beroofde de Joder
van bescherming. Hy zeide, dat hy
nooit op twee fronten zou vechten.
maar hy deed het desondanks. Hy
brak alle wetten van de republiek
van Weimar, nadat hy had beloofd
dat hy ze in acht zou nemen. Hy
mobiliseerde de Gestapo tegen per
soonlijke vryheid en bevrijdde mis
dadigers, opdat zy in zijn dienst
konden treden. Hy was een man met
een eindelooze energie en macht
welke alle belemmeringen te boven
kwamen."
Schacht zeide tenslotte, dat hij
zich by Hitler had aangesloten
teneinde in de gelegenheid te zyn
zijn land en volk te dienen.
„GEEN NEUTRALE EENHEIDS
VAKORGANISATIE"
Het Reconstructie-congres, dat de
Ned. Kath Middenstandsbond de
eerste drie dagen van deze week
houdt op „Drakenburg", bereikte
gistermiddag ongetwijfeld 'n hoogte
punt door bet bezoek van den
vicaris-generaal van het aartsbis
dom, mgr. D. Huurdeman als Ver
tegenwoordiger van Kardinaal De
Jong.
Vooral door netgeen mgr. Huur
deman meedeelde omtrent de wen-
schen van het Episcopaat Inzake
de organisatie van den katholieken
middenstand.
De voorzitter, de heer J. A. Koops
uit Venlo, sprak een hartelyk wei-
komstwoord en begroette op deze
byeenkomst ook drs. Albrechts
secretaris van de Kath. Werk-
geversvereeniging, den heer Jong
bloet, die namens de Stichting van
den Arbeid aanwezig was en den
eere-voorzitter, den heer Struycken.
Met intense belangstelling luister
den de congressisten allereerst naar
de rede van dr. A. A. Olierook, die
een heldere uiteenzetting gaf van
de verhouding tusschen de K. A.
en de bestaande Kath. sociale orga
nisaties. Zyn algemeens conclusie
was, dat ten aanzien van het
apostolaatswerk, dat zy verrichten
coördineerend moet worden opge
treden, waarby het vanzelf spreekt,
dat de K A., die een zending van
de Kerk heeft, leidend optreedt.
ft.gr. Huurdeman spreekt
congres toe.
Daarna sprak mgr. Huurdeman,
die de harteiyke groeten en beste
wenscben van Z, E. overbracht, om
daarna namens hem enkele belang-
ryke dingen te zeggen, die tot
richtsnoer by den verderen arbeid
mogen dienen.
In hun jongsten vastenbrief, ai-
d 'B mgr., hebben de bisschoppen
van Nederland uitvoerig uiteen
gezet, dat en waarom zy do Katho
lieke stands- en vakorganisaties
ook en vooral thans, onmisbaar ach
ten voor den opbouw van een ge-
GRONDWETSHERZIENING
De verkiezingspropaganda
(Van onzen parlementairen
redacteur).
DEN HAAG, 30 April
Toen de heer Schouten zich enkele
weken geleden verzette tegen een
spoedbehandeiing van de voorstel
len tot herziening van hoofdstuk
.XIII der Grondwet, baseerde hy
zyn oppositie o.a. op de opvatting,
dat hoofdstuk XIII nopens de
herzieningsprocedure niet zóó
,buiten de belangstelling staat als
men zou denken en zyn wyziging
dus terdege een ampele voorberei
ding eischte. De debatten van van
daag hebben voor die belangstelling
zelfs binnen de Kamer geen be
paald treffend bewys geleverd. Zij
waren *onduit gezegd saai. Nu de
Regeering het voorstel om over
een grondwetsherziening in eerste
lozing niet de twee Kamers der
Staten-Generaal afzonderlijk maar
in vereenigde vergadering te laten
beslissen, heeft laten vallen, had
den de meeste leden geen bezwaar
meer en werd slechts een beetje
nagepraat over de schriftelijke
stukken. Tenslotte zullen de nieuwe
Staten-Generaal het laatste woord
tóch moeten spreken.
Alleen de heer Schouten vond het
noodig, zich nog over deze zaak op
te winden. Van het begin af heeft
de Regeering duideiyk te verstaan
gegeven, en dat lag ook in den
aard van haar voorstellen opge-
oten, dat het erom ging, den
normalen wetgevenden arbeid niet
meer d~or een grondwetsherziening
te doorbreken. Vandaar de verkie
zing van een aparte kamer
De heer Schouten ontdekte dit nu
en meende daarom dat de
Regeering het argument nu eerst
te berde bracht Het zat hem
dwars, dat de Regeering de u r-
g e nt i e van haar voorstel liet
ae motieven 1 aantoonde met
een beroep op de Grondwetsher
zlening, die eventueel in verband
met de Indonesische kwestie noodig
zal blijken. Dat was gelegenheids
argumentatie, meende de heer
Schouten. Nhtuuriyk Acht de
heer Schouten het mogelyk ooit de
urgentie van iets met andere dan
gelegenheids-argumenten' aan te
«nonen
Dc minister antwoordde naar
kor
Toch werd de zaak niet afgehan-
eld. n den loop der discussies
gaven verschillende leden te ken
nen, dat z'J de gelegenheid van een
kleine grondwetsherziening wel wil
den aangegrepen zien om ook die
bepaling in de Grondwet kwyt te
raken, die de Regeering verhindert
dienstplichtigen naar Indië te zen
den. Een amendement in dien geest
we niet ingediend en de Regeering
wilde zich nog niet uitspreken
Minister Beel vroeg beraad tot Don
derdag. Zulks blijkbaar ln overleg
met den minister-president, die
naast hem zat. De afhandeling der
voorstellen werd dus tot Donder
dag uitgesteld.
Dan zal de Kamer ook beslissen
over een verzoek van den heer
Wendelaar, om de Regeering vra
gen te mogen stellen over de wijze,
waarop de voor de verkiezingen
beschikbare hoeveelheid papier over
de verschillende partyen wordt ver
deeld, over het aantal zenduren
voor verkiezingspropaganda toe
gestaan en over de wyze, waarof
de Regeering denkt te verhinderen
dat meer zendtyd voor politiek e
propaganda wordt uitgetrokken.
Donderdag komen mogeiyk ook
de Indische en de fijiancieele poli
tiek aan de orde.
zond maatschappelijk bestel. Dit
geldt ook voor den middenstand in
kleinhandel en ambacht.
Gedurende de bezetting zijn op
aanwijzing van den bezetter ook
voor het terrein van den midden
stand de gedwongen vakorganisa
ties van ondernemers tot stand ge
bracht, welke door de Ned. over
head by wyze van overgangsmaat
regel nog voorloopig zijn gehand
haafd.
De vraag is gesteld, ot nel lid
maatschap van leze vakgroepen-
Woltersom gedurende dezen over-
gangstyd in strijd moet worden ge
acht met de bedoeling van den
longsten vastenbrief.
Natuurlijk is dit niet net geval,
j durende den overgangstijd, waar
in Ted. overheid het gedwongen
lidmaatschap dezer vakgroepen
handhaaft, behoeft geen enkele
katholiek zich dooT dat lidmaat
schap bezwaard te gevoelen
Een andere en verder gaande
'cking mag echter aan dit ant-
oord niet gegeven worden
Het antwoord beteekent vooral
niet, dat zij het streven goedkeuren,
deze vakgroepen te doen voort
bestaan als neutrale eenheids vak
organisaties, al of niet met in-
directen steun van de overheid
Integendeel. Ook voor den mid
denstand achten zy katholieke vak
organisaties noodzakelijk, opdat er
in organisatie van den katholie
ken middenstand geen scheiding zy
tusschen die der economische en
sociale belangen, maar vooral, om-
d. v zy overeenkomstig de histori
sche en feitelyke ontwikkeling hier
te Lande de vrye vakorganisaties
ook aan de werkgevers- er onder-
nemerszyde, ook dus voor den mid
denstand thans de aangewezen
grondslagen achten voor de tot
standbrenging en bestuur der pu
bliekrechtelijke bedrijfsorganen.
Het is de uitdrukkeiyke wensen
der bisschoppen, dat niet al
leen de standsorganisatie, maar
ook de vakorganisaties van den
katholieken middenstand vol
ledig 3n volwaardig haar ar
beid hervatten, niet alleen op
het gebied der arbeidsverhou
dingen, maar ook op econo
misch terrein
Dat zy hier nogmaals duideiyk
uitgesproken, omdat biykbaar do
vorige uitingen der bisschoppen t®
dezer zake door sommigen niet vol
doende duidelyk werden geacht en
werden misverstaan of misduid. On
der de „sociale" organisaties, waar
over de jongste vastenbrief handelt,
zijn mede begrepen de vakorganisa
ties van werkgevers en onderne
mers, ook indien deze zich in do
eerste en voornaamste plaats rich
ten op de behandeling van econo
mische bedrijfsaangelegenheden.
gr. eindigde met Gods &egen
over den arbeid der katholieke mid-
lenstandsbeweging af te smeeken.
De voorzitter noemde deze woor
den, namens den Kardinaal gespro
ken, een ,pak van het hart' Nu
weten wy, aldus spr., dat wy recht
door zee gaan indien wy doei vat
we tot heden gedaan hebben
Drs. Albrechts heeft hienu> aog
ewezen op het gemeensch&ppeiyke
dat de Kath. Werkgeversvereeni-
g. ig en den Kath. Middenstands
bond bindt, omdat beide de katho
lieke ondememerswereld vertegen
woordigen. In het Katholiek Bureau
waarvoor d.e plannen op stapel
staan, zullen straks alle katholieke
standsorganisaties elkaar vinden
ia*~ deze twee organisaties zullen
zeer bijzonder elkaar treffen
De officieels samenstelling van
net Ned. elftal dat Zondag 12 Mei
10 Amsterdam tegen België zaj op.
treden zal eersl Zondag of Maan.
g a.3. worden bekend gemaakt.
Naar alle waarschynlijkheid zal liet
r als volgt uitzien:
Doel: Kraak (Stormv.).
Achter: Potharst (Ajax), v. d. Lin
ten (Ajax).
Midden; Bas Paauwe (Feyen)
Kappen (Sitt Boys), De Vroet
Feyen.).
Voor: Holleman (V.U.C.), Wilkes
Xerxes), Roozen (Haarlem), Ry_
vers (N.A.C.). Smit (Haarlem).
Reserves: Van der Vliet (O.D.S.),
Caldenhove (D.W.S.), Van Buitenen
(H.D.V.S.) en Drager (Ajax).
BROODBAKKERS EN NAT.
FEESTDAG
De minister van Sociale Zaken
neeft toegestaan, dat op Vrydag 3
Mei to de broodbakkeryen gewerkt
kan worden voor de volgende dagen,
zoodat op Zaterdag de bakkers-
arbeid kan stilstaan. De regeling ia
geiyk aan die tydens de Paascb-
dagen. Op Vrydag 3 Mei en Maan
dag 6 Mei is de verkoop van versolt
brood van acht uur af geoorloofd.
0
