als dit nog spel mag heeten
De jongste der orkestleiders
De houding van Maj. Breunese
DINSDAG 2 JULI 1946
PAGINA 4
WET SPEL BEGINT
PAUL HUPPERTS
IN ERGERLIJKE MATE ALS
GOED VADERLANDER
TE KORT GESCHOTEN
ZEGENING VAN DE ZEE
Een der meest treffende tooneelen uit het spel: Christus neemt
afscheid van Zijn Moeder.
BIJ DE PREMIERE VAN DE
TEGELSCHE PASSIESPELEN
Het is niet geheel onmogelijk,
dat zich eens, misschien over hon
derden jaren, wanneer de kippen,
hokken in Noor<l_ 1, lm bu rg niet
langer menschenwoningen zullen
zijn en de oorlogsellende zal zijn
verstard tot een aantal jaartallen,
belangrijk als examenleerstof, om
Xegelen een legende gevormd zal
hebben, als van het stadje, won
derbaar gered door zUn Passie
spelen.
En wie zal zeggen of het vrome
volk moge het dan nóg zoo
vroom zijn als dezen Zondagmor
gen, toen alle straten vol kerkgan
gers waren niet de historische
waarheid geweld zal aandoen door
te gewagen van een, die opstond uit
hun midden en in den laatsten oor
logswinter de plechtige gelofte deed
dat om de vijf Jaren Tegelen, ge.
red uit zijn doodsnood, opnieuw den
Heiligen Doodsstrijd en het Sterven
van Onzen Heer verbeelden zou.
Weliswaar verschrijft men zich
niet meer in gedenkboeken en ar
chieven en wij zijn zoo rationeel in
exacte noteeringen, dat de legende
nog nauwelijks een kans heeft; wel
licht zou het er ook mee gaan als
met de Carnaval-viering in dit
stadje, waar enkele inwoners im.
mers begin '45 beloofden dat Tege
len in geen vijf en twintig jaar car
naval vieren zou, zoo het gespaard
werd, maar temidden der betrekke
lijke gaafheid van de huizen, gaan
nu reeds stemmen op dat deze ge.
lofte niet bindend was, omdat niet
allen erin gekend werden
Dat vertelde de kapper me al
thans, die me ook het verhaal van
Judas deed, Judas, die fout was en
zijn tooneelrol ook consequent in
zijn politieke leven doorspeelde en
nu dus consequent in het kamp zit,
„maar zoo'n goeden Judas krijgen
we nooit meer, nee mes goed,
meneer? hij wós fout, daar niet
van, maar spelen1"
En zoo zaten we, zelfs ingezeept,
al midden in de sfeer der Passie
spelen, en bovendien was de vol
gende klant .,de Lamme", 'n ruige
kop met lange haren en een ster.
ken kastanjebruinen baard, en de
zen Zondagmorgen gingen we naar
de Mis met een jongetje, dat ook
meespeelde en op onze vraag naar
zijn rol beweerde ,,het volk" te
zijn
Het was koel in het inwendige
van den tempel en de zon, verblin
dend scherp op het roerlooze vijver
water, waar boven libellen dansten,
en wit op het cement van het am.
phitheater van 4500 zitplaatsen, kon
den grooten zevenarmigen kande
laber niet bereiken
Naast ons in dezen tempel, zat de
regisseur van het Passiespel, Andrê
Thijssen, die nu al jaren na den
dood van den eersten regisseur,
Jean Leenders, het spel leidt en
telkens meer dan een jaar vóór de
opvoeringen, bijna avond aan avond
de zorgen om zijn ijzergieterij ver
geten moet, om samen met den
Christus-vertolker, die een sclhil.
derszaak heeft, en samen met Pe
trus, die een pluimveebedrijf be.
zit, en samen met al de andere
gewone" Tegelaars op te gaan in
het grootste en heerlijkste drama
aller tijden.
„Wij zijn allemaal maar dilettan
ten...", beweert hij, „iedereen geeft
hier wat in hem is; we hebben
geen hoofdrollen en ook geen
hoofdpersonen; het is het spel van
een gemeenschap".
In 1927 werd in Tegelen voor het
eerst een openluchtspel opgevoerd
en ook de jaren daarna volgden
spelen van een meer geestelijk ka
rakter tot in 1930 de opvoering een
debacle werd en velen het vertrou
wen verloren in de verwezenlij
king van dit jaarlijks genomen ini
tiatief. In datzelfde Jaar bezocht
eën studiecommissie de Passiespe
len in Oberammergau en het jaar
daarop werd voor de eerste maal
het Tegelens Passiespel opgevoerd
haar 'n tekst van Pastoor v. Delft
Via 1931 en 1932 groeide het spel
tot de reeks voorstellingen in 1935,
toen niet minder dan 80.000 bezoe
kers werden geteld.
Van het prachtige theater, dat in
het rampjaar toch nog zeer veel
menschen trok een in 1934 opge
richte Stichting stelde de Spelen
vast met een tijdstusschenruimte
van vijf jaar was na den oorlog
niets meer over. De tempel was af
gebroken, de beide paleizen die deze
flankeerden, lagen tegen den
gronder stond niets meer dan
een paar voet fundament, alle zit
plaatsen waren verdwenen, vele re-
quisieten, alle vijfhonderd paar
sandalen, zelfs de drie kruisen op
Golgotha waren onvindbaar
De stichting bleef niet temidden
van het puin zitten en nu ruim een
jaar na de bevrijding beschikt men
over een tempel, schooner en weid-
scher dan den ouden, een geheel
nieuw opgebouwd amphitheater, en
het aantal medespelenden sinds de
eerste opvoering van 200 geleidelijk
gestegen niemand werd in den
oorlog gewond of gedood bedraagt
nu ongeveer vijfhonderd man. De
enorme taak om deze massa's te
regisseeren wordt gedeeltelijk ver
licht door een uitgebreid systeem
van electrische waarschuwingslam
pen, die op diverse plaatsen achter
het tooneel zijn aangebracht en die
bediend worden vanuit een centraal
punt.
„Ja, tooneelik heb er steeds
liefhebberij voor gehad; vroeger op
college in Roermond al, toen ik voor
't eerst engeltje mocht zijn in Jo
seph in Dothan, met echte veeren
vleugels en een lang wit' kleed
Maar we zijn maar dilettanten en
daarom hebben we zooveel aan Frits
van Dijk gehad, die hier de laatste
maanden geassisteerd heeft en over
heel wat meer vaktechnische erva
ring beschikt dan wij
In de verte gie*t een fabrieks
sireneU wilt me wel excu-
seeren?"
Het is de ijzerfabriek.
De voorstelling.
Meer dan 4000 menschen volgden
Zondagmiddag onder een brandende
zon, waartegen zij zich gedeeltelijk
met zakdoeken beschermden, onge
veer vijf uur lang, in haast onaf
gebroken gespannen aandacht en
eerbiedig medeleven Christus* laat.
ste levensdagen, en nauwelijks was
er eenig ander geluid onder dit spel
der spelen als dit nog spel mag
heeten dan het ruischen der
hooge boomen rond het amphitheater
en de stemmen uit het oude Evan
gelieverhaal.
En de inleiding van dit artikel
herlezend, schijnt ons deze een oogen-
blik haast te profaan, want toen de
lange rei van maagden aan twee
kanten het tooneel opschreed en in
het witte, lange kleed onder den
paarsen Overmantel zoo treffend
sober afgestemd tegen den grauw
verweerden achtergrond der palei
zen en de rijzige tempelzuilen van
het oud Jeruzalem den Heiligen
Geest om licht en bescherming
smeekten over het spel, kwam in de
ruischende stilte een wijding, die de
grijze proloogzegger daarna samen
vatte in deze twee regels
„Wij doen 't uit liefde: dies sta
God ons bij
Aan Hem de eer; de schande
dragen wij".
Maar misschien wordt het profane
dezer inleiding opgevangen door" het
„profane" gedeelte der vertooning
en dan moeten wij u vertellen hoe
wij 't jongetje terugzagen, nu in
een helkleurig kleedje, straatvlegel,
maar in de straten van Jeruzalem
en juichend met zijn palmtak en
joelend nieuwsgierig bij den toe
loop van het grauwen terwijl
wij aanvankelijk even aarzelden om
Tegelen als gemeenschap te betrek
ken in dit vroom getuigen hoe
vaak wordt dit niet geidealiseerd in
een heimwee naar een nieuwe ge
neratie kathedralenbouwers nu
wij de meer dan vijfhonderd spelers
hebben gezien, de kinderen van twee
en drie jaar op de armen hunner
moeders en gebogen ouderlingen diep
in de zeventig, aarzelen wjj nog
nauwelijks oral het groote woord
gemeenschappelijke roeping uit te
spreken.
Hier ligt inderdaad de mogelijk
heid voor een der glamzendste tra
dities van Katholiek, van Christelijk
Nederland.
Het zooi zeker niet in den geest
van het Spel zijn oral uit dit wonder
lijk mysterieus Evangelieverhaal de
afzonderlijke vertolkers naar voren
te halen. Men kan lof hebben voor
de Christusfiguur, wonderlijk zacht
tot in het melodieuze van zijn licht
Limibungsch aceent en een enkede
maal zelfs sereen als de verbeelding
van een Jeroen Bosch, misschien
soms een weinig aardsoher met een
teveel aan accent op het God-Men.
schelijke (maar hoe bovenmensche.
lijk zwaar is zijn rol niet!) men kan
een Petrus prijzen, rondborstig
enthousiast, „mensch vol groote drif
ten", en beter in zijn wroegings-
scène dan een Judas, die daarin ech
ter ver boven de al te traditioneele
tekst spelen moest en overigens door
gebaar en spel deed huiveren; men
kan een Maria loven, in de Golgotha-
scène, maar vooral in haar ontmoe
ting op den kruisweg (indrukwek
kender dan tién onzer beste
lijdensmeditatiesal had men
haar graag iets minder theatraal
gezien bij haar afscheid van
Jesusmen kan de Sa.nhecirie
ten dankbaar zijn voor hun-
waarlijk Goebel-iaansche demagogie
hoe actueel is het eeuwenoude
Evangeliegestuwd door het op-
zweepende sarcasme van 'n Caiphas
maar schrijvend voelt men steeds dat
hier gewone kuns-tcritische maatsta
ven tot een ontwijding worden dit
was méér dan een geestelijk Spel,
dit was hét Spel der spelen en de
wetten der m-ensehelijke, twintigste
eeuiwsche aesthetica reiken -minder
ver.
En wie het kleurige volk bewon
deren mocht, barstend uit Jeruza.
lems poorten en wien de eenheid en
de ijver en dg toewijding zonder een
spoor van hoovaardigheid (en dit is
zeer belangrijk) opvielen, weet dat
hier een welhaast eenige kans ligt
voor een gemeenschapstraditie, dat
hier „een kathedraal gebouwd kan
werden" in den loop der lange jaren;
't theatrale zal er ook geestelijk uit
wegslijten, de tekst van pater
AP. VICARIS VAN MEDAN
JUBILEERT
Bij decreet van de H. Congregatie
tot voortplanting van het Geloof van
20 Juni 1921 werd P. Mathias Brans
O.F.M. Cap. benoemd tot Ap. Pre.
feet van Sumatra. Deze maand heeft
Migr. Brans dus reeds 25 jaar lang
de leading van deze missie op Su
matra, die sinds 1924 beperkt werd'
tot het noordelijke gedeelte.
Bij decreet van 21 Juli 1932 werd
Mgr. Brans tot Ap. Vicaris benoemd.
Sinds 23 Dec. 1931 werd het „Vica
riaat van Padong" door Rome ge-
wij zigd in Vicariaat van Medan".
Mgr. resideert dus nu in Medan, de
nieuwe hoofdstad van Sumatra. Hij
viert daar nu zijn jubilé van 25
jaar kerkvoogd, zij het dan niet in
een bisschoppelijk paleis, zelfs niet
in een eigen huis van de missie,,
maar in het paviljoen, dat hem in
het Rapwi-kamp in Medan is toege
wezen. Alles is hij kwijt; zijn bis.
schopskruis heeft hij in de gevan
genschap verkocht om den honger
dood te ontgaan. Nu krijgt hij een
nieuw van de geallieerde soldaten.
Doch ook zijn weldoeners In het va
derland zullen dezen zwaar getrof
fen missiebisschop niet vergeten!
Schreurs zou zonder schade meer
lapidair" kunnen worden in de bon
dige diepzinnigheid van het Evange
lie zelf en ondanks vele prachtige
regels door een verlies aan literatuur
zeer veel winnen. Maar ook al deze
opmerkingen doen slechts onrecht
aan een geheel dat in zijn hoogte
punten beurtelings verstild w-as als
de 'gothiek der primitieve Middel
eeuwers, huiveringwekkend in zijn
psychologische afgronden hoe arm
zijn wij thans! innig in zij% ge.
loof en zoo vermorzeld door berouw
dat de zakdoeken der toeschouwers
niet slechts als bescherming tegen
de hitte dienden.
Men kan Tegelen slechts geluk-
wenschen.
J. W. H.
Geen enkele concertbezoeker zal
onbekend zijn met de impasse,
waarin het Ned-erlandsch muziek
leven is geraakt tengevolge van
zuiveringsacties en andere weeën
door god Mars verwekt-
In het bijzonder zijn de orkesten
getroffen doordat énkele promi
nente dirigenten hun op deze wijze
ontnomen of ontvallen zijn, en tot
■welke rare sprongen de aldus in-'t
nauw gebrachte orkestbesturen
kunnen geraken, daarvan leverde
Rotterdam nog dezer dagen een
onverkwikkelijk tafereel.
Des te meer verheugt het ons
onder de velen, die zich geroepen
achten een orkest te leiden maar
in de praktijk daartoe niet de uit
verkorenen blijken te zijn, een
witte raaf te ontdekken, van wien
men aanstonds op overtuigende
wijze kan zeggen, dat hij eep ge
boren orkestleider is-
De 27-jarige Maastrichtenaar Paul
Hupperts is een orkestleider bij
Gods gratie, mogen we wel zeggen-
Hij was de eerste, die het middel
baar staatsexamen voor koor- en
orkestdirectie dat tot dusver al
leen theoretisch bestond met
goed resultaat aflegde, hij was
-de eerste en is tot nu toe de eenige
De oorzaak van dit merkwaardig
verschijnsel in ons muziekleven is
Nu majoor Breunese aan den Ned
bond voor lich opvoeding verzocht
heeft, hem tijdelijk in zijn functie
van icider der afstandsmarschen te
doen vervangen, daar hij van mee
ning is, „dat dit jaar macht voor
recht moet gaan", en het bondsbe-
stuur geen moeite genomen heeft
inzage te nemen van het dossier
onder berusting van den minister
van oorlog, heeft deze nader uiteen
gezet, dat de wijze, waarop de heer
Breunese, als commandant van den
opbouwdienst c.q. Arbeidsdienst is
opgetreden, hem tot zijn besluit
heeft geleid.
Uit het beschikbare feitenmate
riaal is te wijzen op een schrijven,
dat op 1 October 1940 van dien
commandant is uitgegaan en waar
in hij bericht, dat voor 200 officie
ren, 50 onderofficieren en 3000 man
dé gelegenheid is opengesteld als
vrijwilligers opgenomen te worden
in de „S. S. Standarte Westland".
Op den „Leidersdag", gehouden
op 31 Juni en 1 Juli 1941 in Musis
Sacrum te Arnhem, heeft comman
dant Breunesse o.a. gezegd
„Ik kan rnjj niet voorstellen, hoe
een Nederlander, met zijn eigen
schap van nuchterheid en zijn nuch
ter verstand, nu nog gaat wikken
en wegen: aan welke geesteszijde
ben ik verplicht mij thans te plaat
sen, want als wij aan den verkeer
den kant gaan staan, wanneer wij
niet aan den geesteskant gaan
staan van Duitschland, dat thans
het bolsjewisme aangrijpt, maakt
Nederland zich schuldig aan geeste
lijke klaplooperij".
In een „Leidersbrief" van 18 Juli
1941, heeft de commandant van den
Ned. Arbeidsdienst, Breunese, aan
gegeven, dater is „maar één weg,
één methode n.l. in lotsverbonden
heid met de germaansche volkeren
van Europa te arbeiden aan een
nieuwe toekomst".
In een algemeen voorschrift, dat
van dien commandant uitging, leest
men: ,,Op deze wijze moet men tot
de slotsom komen: dat Nederlan
ders en Duitschers over dezelfde
raskenmerken beschikken en der
halve als bloedverwante volken tot
een steeds nauwere gemeenschap
geschikt zijndat het van nu af
aan steeds een „met elkander",
nooit meer „tegen elkander", maar
ook nooit m«pr een „naast elkaar"
leven zal zijn; en dat de Nederlan
ders uit innerlijke overtuiging en
met hun geheele persoon hun schou
ders zullen moeten zetten onder het
grootsche werk van den opbouw van
onze gemeenschappelijke germaan
sche belangensfeer en daardoor van
een nieuw Europa".
Deze uitlatingen, gedaan na lan
ger dan een jaar bezetting, achtte
de minister in strijd met de gees
teshouding die men van een offi
cier, die den eed van trouw heeft
afgelegd aan H M. de Koningin,
mocht verwachten. Derhalve oor
deelde hi) het ongewenscht, dat bij
de Vierdaagsche Ned, militairen
zouden moeten defileeren voor een
leider, die in zoo ergerlijke mate als
goed vaderlander is tekort gescho
ten.
Paul Hupperts
niet moeilijk te achterhalen: Tot
voor slechts enkele jaren werd er
op onze Conservatoria aan opleiding
van .orkestleiders niet gedacht en
bestond er alleen in Maastricht
o-l.v. Henri Hermans een dergelijke
cursus.
Eerst 'n paar jaar geleden is men
de noodzaak van een dergelijke
opleiding gaan inzien, dooh te laat
om thans hier reeds de vruchten
van te plukken.
Hupperts behoort tot de enkele
jongeren, aldaar gevormd men
denke aan Jordans en Toebosch
die den weg, door Hermans ge
baand, komen verruimen.
Een jaar geleden werd hij be
noemd tot koorleider van de .Maas-
treechter Staar", 't fameuze man
nenkoor van het Zuiden, waarmede
hij reeds 'n geheel nieuwen weg is
ingeslagen. De oude liedertafelstijl
maakt er plaats voor een minder
gezwollen, natuurlijker vijze van
zingen-
Dezer dagen bekrachtigde de
Maastrichtsche gemeenteraad zijn
benoeming als tweeden dirigent
van het Maastrichtsch Stedelijk
Orkest. Reeds menig concert, door
hem in Limiburg geleid, bracht ons
tot de overtuiging met een bijzon
der begaafd dirigent te doen te
hebben. Als frappante eigenschap
pen van Hupperts noemen we: zijn
bcheersching en zijn liefde voor
hedendaagsche muziekuitingen.
,,Ik zou de eerste twee jaar het
liefst mij geheel aan de heden
daagsche muziek willen wijden",
bekende hij ons dezer dagen, en hij
dacht daarbij zoowel aan zijn leeraar
Hermans en aan den dirigent van
het Belgische Nationaal Orkest;
Frans André.
Dat de K.R.O. hem met de uit
voering van het „Te Deum" van
ondergeteekrnde een kans heeft ge
geven benoorden den Moerdijk, ver
heugt ons bijzonder, omdat eerst
nü duidelijk aan een ieder is ge
bleken, dat het gro-ote symphonie-
orkest zijn domein is, en dat daar
bij óók kwam vast te' staan, dat hij
als koorleider over bij zon c! "^c kwa
liteiten beschikt. Vergissen we ons
niet, dan zal hij ook in radio-krin
gen spoedig méér van zich doen
spreken.
MARIUS MONNIKENDAM.
COMITÉ „PRO MARIA"
Te beginnen met de bedevaart
van 15, 16 en 17 Juli gaan de bede
vaarten naar Beauraing niet meer
via Maastricht.
Er zijn regelingen getroffen, dat
de pelgrims weer te Bieauring kun
nen logeeren. Er kunnen meerdere
pelgrims worden medegenomen,
aangezien de kwestie van het lo
gies is opgelost.
Onder een schetterende zomerzon
heeft te Oostende de traditioneele
zegening van de zee plaats gehad.
Een groote menigte nam deel aan
de processie, die &b straten van de
geteisterde stad doortrok, om zich
naar den zeedijk te begeven, ter
wijl allerlei schepen voor de kust
kruisten. Deze plechtigheid luidt de
feestelijkheden in, die te Oostende
in den loop van deze maand zullen
plaats hebben ter gelegenheid van
den lOOsten verjaardag vïtn de ver
binding Oostende-Dover en den
SOOsten verjaardag van de Baven.
PROF. SCHRIEKE IN
CASSATIE
De bijz. raad van cassatie be
handelde Maandag de zaak tegen
den oud-secretaris-generaal van het
dept. van justitie, prof. mr. J J.
Schrieke die wegens hulpverleening
aan den vijand door het bijz ge,
rechtshof te 's-Gravenhage ter dood
veroordeeld is.
Mr. Reinhold lichtte namens re-
quirant 17 cassatiemiddelen toe.
Prof. Schrieke had een zeer uit
voerige cassatie_memorie ingediend.
De advocaat-fiscaal, prof. mr.
Langemeijer, hield een requisitoir
van omstreeks een uur en nclu-
deerde tot verwerping va be
roep
De uitspraak werd oepaa u op 21
Juli
BURGEMEESTER MATSER
GEÏNSTALLEERD
Vrijdagmiddag heeft ten gemeen,
teh-uize te Arnhem de installatie
plaats gevonden van den heer C. G.
Matser als burgemeester. Talrijke
autoriteiten woonden de buitenge
wone zitting vara den raad bij om.
minister Van Schaik. De oudste
wethouder, de heer J. Bronkhorst,
legde, na de teleurstelling van de
Party van den Arbeid, dat geen be.
kwaam mam uit deze partij was be
noemd, te hebbifen geuit, namens het
college van B. en W. en den raad de
belofte af dat' deze voort willen gaan
om op dezelfde prettige, open en ho.
penlq-k succesvolle w-ijze met bunge.
meester Matser samen te werken
tot heil van de stad. Spr. wees erop
dat de heer Matser in de periode dat
hij waarnemend burgemeester was,
de erkentelijkheid en damk van heel
de bevolking heeft geoogst. „Nie
mand beter dan u zal dan ook ln
staat zijn om de nu eenmaal bijna
altijd b\j een deel der bevolking ge.
wekte teleurstellingdoor een bur
gemeestersbenoeming, snel te doem
vervagen," aldus de heer Bronlk.
horst.
