R
MINDER SCHADE DAN lis'
PEARL HARBOUR
SJAHBIB S ONTVOERING
Resultaten en offers van dè
geldsaneering
ADIO
DIK TER BUIK is te laat
DINSDAG 2 JULI 1946
'AGINA
Tal van proefdieren onge
deerd gebleven
VERKIEZINGEN IN
BEIEREN EN GROOT
HESSEN
programma
HET ONDERZOEK IN DE
ZAAK-DE GEER
VERKLARING VAN
VAN MOOK
HET BLIJFT NOG
OPPASSEN
Naar een spaarcampagne
Alle schepen, welke hebben deel
genomen aan de „Operation Cross
roads", zijn gisterenmiddag om vier
uur de lagune van Bikini weer bin
nengevaren, met uitzondering van
het persscliip „Appalachian".
Op de Independence" woedde
toen nog steeds een hevige brand,
waarbij de vlammen en rook hoog
boven het schip opstegen. De geiten
aan boord van de vrywel onbescha
digd gebleven oorlogsschepen ston
den echter op haar gemak op de
voorraad hooi te kauwen, welke haar
was verstrekt.
Vice-admiraal Blandy heelt mede
gedeeld, dat de explosie van atoom
bom no. 4 „aanzienlijk minder scha
de heeft veroorzaakt dan de Japan,
ners te Pearl Harbour hebben aan
gericht", hoewel de geworpen bom
van hetzelfde type was als die,
welk© boven Nagasaki is ontploft.
Blandy
dat ue uoiw wa -
l - -K
•vada", is terecht gekomen, doch er
achter. Niettemin heeft hij, zooals
gemeld, zijn groote tevredenheid
over het verloop van de operatie
uitgedrukt. Volgens den admiraal
zullien volledige gegevens eerst na
verloop van een maand beschikbaar
kunnen zijn.
William Laurence, wetenschap
pelijk redacteur van de „New York
Times", die de explosies van de
atoombom in Nieuw Mexico en Na
gasaki heeft gezien, heeft verklaard,
dat de explosie op Bikini grooter
was dan die van Nieuw Mexico,
maar niet den omvang van die van
Nagasaki scheen te benaderen. De
reactie van correspondenten, die
een verslag van de proefneming heb
ben gemaakt, blijkt er een van te
leurstelling te zijn. Zeven minuten
nadat de bom was gevallen, was de
atoomwolk een magnifieke sneeuw
witte kolom met oranje-roode stree-
pen, die snel opsteeg en naar het
Zuiden afdreef. Drie en twintig
minuten na het neerkomen der bom
begon het te regenen. Men weet
geen spoor van de atoomwolk boven
de lagune te bekennen en konden
waarnemers de kolom slechts door
oranjeachtige sporen in de stapel
wolk ver. ten Zuiden van het doel
wit onderscheiden.
Volgens de laatste berichten is de
door de explosie veroorzaakte schade
als voïigt; gezonken zijn de trans
portschepen Gilliam" en „Carlisle",
zwaar beschadigd de „Independen
ce", de torpedojager ..Lampson"
(omgeslagen), het Japansche slag
schip „Nagato", de Japansche
kruiser „Sekawa", de kruiser ,,Pen-
sacola" en de onderzeeër Skate";
in brand gevlogen ern licht bescha
digd het vliegschip „Saratoga", de
slagschepen „Nevada" en „New.
York" de torpedojager „Wilson" en
de transportschepen „Briscoe",
.Niagara", Bladen", „Banner",
'„Butte" en „Cortland", De Duitsche
zware kruiser „Prinz Eugene", die
eerst abusievelijk werd verwisseld,,
met de „Pensacola", is waarschijn
lijk niet ernstig getroffen.
WALSERIJ DER HOOGOVENS
TERUG
De zware walserij der hoogovens
te IJmuiden, een bedrijf dat voor
den oorlog tien millioen kostte en,
bedrijfsklaar gekomen, in 1943 door
de Duitschers geconfiskeerd weg
gesleept werd, is in Watenstedt bij
Brunswijk terLiggevonden. Reeds
waren eenige wagons en een schip
met materiaal in IJmuiden gearri
veerd, maar gisteren kwamen ze
ven schepen vol op de plaats van
bestemming terug, terwijl nog 11
schepen, die de zware walsmachi.
nes, tot 120 ton per stuk, moeten
vervoeren, worden tegemoet gezien.
Te begrijpen is, dat Maandag
groote vreugde heerschte te IJmui
den. Gehoopt wordt, dat de walserij,
waarvan de fundamenten nog in
tact zijn, in het voorjaar van ,1947
in bedrijf kan worden gesteld^
Bij deze gelegenheid vernamen we
nog, dat ook de eerste Nederland-
sche machine uit de Russische zóne
in Nederland is gearriveerd en dat
binnenkort de eerste Duitsche fa
briek te verwachten is, die als her
stelbetaling aan ons land wordt uit
geleverd.
FRITS KOOLHOVEN
Gisterochtend is de bekende vlieg
tuigconstructeur en directeur van de
N.V. Koolhoven Vliegtuigen, Frits
Koolhoven ten gevolge van een her
senbloeding in de Maria-stichting te
Haarlem overleden.
De heer Koolhoven, die 60 jaaF oud
v/as, had zich de afgeioopen dagen
normaal gevoeld. Zondagmiddag
echter, terwijl hij thuis gasten ont
ving, viel hij bewusteloos en werd
om 5 uur in de Maria-stichting op
genomen, waar hij, zonder bij ken
nis te zijn gekomen, ruim twaalf uur
later overleed.
De volledige resultaten van de
verkiezingen, voor de constitueeren-
de vergadering in Beieren zijn vol
gens A. F. P., als volgt:
Christen-democraten: 1.554.183
stemmen, 109 zetels.
Sociaal-democraten 785.706 stem
men, 51 zetels.
Communisten 145.216 stemmen, 8
zetels.
Liberaal-democraten 135.128 stem
men, 8 zetels.
Vrije arbeiders 70.572 stemmen, 4
zetels.
Voor Groot-Hessen zijn de resulta
ten als volgt:
Sociaal-democraten 655.100 stem
men.
Christen-democraten 550.924 stem
mien*
Communisten 143.949 stemmen.
Liberaal-democraten 120.115 stem.
men.
De zetelverdeeling is nog oorbe
kend
A. F. P. meldt nader, dat de ver-
deeling der zetels in de constituee-
rende vergadering van Groot-Hessen
als volgt is:
Sociaal-democraten 43 zetels, cJhris-
telijk-democraten 34 zetels, commu
nisten 7 zetels, liberaal-democraten
6 zetels
WOENSDAG, 3 JULI.
HILVERSUM I (301 M.) NCRV.
7.00 Nieuws, gymn. en gram. 11.15
Cello en piano. 11.45 Ber. uit Indië.
12.00 Postillons. 13.00 Nieuws. 13.20
Orgel. 13.45 Gram. 14.00 Reportage
Zendingsdag. 15.00 Zang en piano.
15.30 Kwartet. 16.00 Gram. 16.15
Koor. 16.45 V. d. jeugd. 17.45 Lichte
muz. 18.30 V. d. Ned. Strijdkr. 19.00
Nieuws. 19.15 Landbouwpr. 19.30
Engelsche les. 20.05 Prot. kerkd.
21.00 Nieuws. 22.30 Gram. en avond
wijding. 23.0024.00 O^k. en gram
HILVERSUM II (415 M.) VARA.
7.00 Nieuws, gymn. en gram. 10.20
Kookpr. 10.35 Zang en piano. 11.00
Gram. 12.00 Accordeon-ork. 12.35
Kon. Mil. Kapel. (13.00 nieuws.) 14.00
V'. d. vrouw. 14.15 Kamermuz. 15.00
V. d. jeugd. 17.00 Septet. 17.45 Over
Indië. 18.00 Nieuws. 18.15 Ramblers
18.45 Caus. 19.00 Zang en piano. 19.15
Caus. 19.30 VPRO. 20.05 Caus. over
Amerika. 20.15 N.V.V. 21,10 Voordr.
21.20 Operette. 22.30 Orgel-ensemble.
22.45 Caus. 23.00 Nieuws. 23.15—24.00
Gram.
In het rapport-Gerbrandy wordt
de houding van den voormaligen
minister-president De Geer aan ern
stige critiek onderworpen, zoo, dat
een gerechtelijk onderzoek zeer ze.
ker gewenscht is. Aldus mr, W. P.
Bakhoven, onder wiens leiding het
onderzoek inzake de houding van
De Geer tijdens den oorlog gevoerd
wordt. Het feit» ^at minister De
Geer, als oud-minister-president van
Nederland in den tijd, dat Nederland
door de Duitschers bezet was en de
Ned# regeering van uit Londen het
bewind voerde, tegen den wensch
van de regeering Engeland verliet
om zich via Spanje en Portugal
naar Nederland te begeven, zou wel
licht kunnen opleveren het misdrijf
van art^ 102 van het Wetboek van
Strafrecht, waarbij het zwaartepunt
van de tenlastelegging zou komen
te liggen in de „benadeeling van
den Staat"# Maar ook over andere
punten strekt zich het onderzoek
uit.. In Engeland is een groot aan.
tal getuigen gehoordo.a. is con
tact opgenomen met verscheidene
vooraanstaande personen, die in den
tijd dat de regeering in Engeland
vertoefde, een belangrijke rol ge
speeld hebben. Zeer waarschynlyk
zullen enkelen dezer regeeringsper-
sonen eventueel ook ter terechtzit.
ting als getuigen verschijnen.
Thans is men bezig met het on
derzoek in Duitschland^ Het spreekt
vanzelf, dat Jhr. de Geer vanuit
Spanje of Portugal zich verzekerd
heeft van de hulp van Duitsche
autoriteiten teneinde vergunning te
krijgen zich naar Nederland te be
geven, Deze autoriteiten, waar
schijnlijk de toenmalige Duitsche
gezant of consul in Spanje of Portu.
gal, kunnen waardevolle getuigenis
sen afleggen.
Zoodra het onderzoek voltooid is,
zal worden beslist of er voldoende
feiten zijn komen vast te staan voor
het instellen van een strafrechtelij
ke vervolging.
MISTINGUET GEHUWD.
De beroemde Fransche cabaret
zangeres Mistioguet, In het burger
lijk leven Jeanne Bourgeois, is in
bet huwelijk getreden met den jeug
digen Italiaanschen tenor Lino Caren-
zio.
In antwoord op een vraag betref
fende de gebeurtenissen van de laat_
ste dagen en de bevrijding van
Sjahrir, heeft dr Van Mook ver
klaard
„Welke opinie men ook huldigt
tegenover de republiek of Sjahrir
persoonlijk, één ding is zeker: hy
heeft er met groote energie en
zooals thans bewezen is met
groot risico naar gestreefd oni het
ongeregelde en onverantwoordelijke
bestanddeel in de Indonesische na
tionale beweging er toe te brengen
ordelijke maatregelen te nemen en
daarmee aan deze beweging een
hechter en betrouwbaarder basis te
geven. Dat hem en zijn vrienden
niets ernstigers is overkomen, zoo
wel wat hem persoonlijk betreft als
zijn belangrijke positie, stemt tot
groote voldoening. Geen der par.
tijen heeft voordeel van een chaoti-
schen toestand en al wat dezen
chaos bevordert, is strijdig met de
belangen van dit land en zijn ge-
heele bevolking.
Sjahrir is gistermiddag per vlieg
tuig in Batavia teruggekeerd.
Tegenover de pers verklaarde hij,
dat dwaze jongelieden, op aanspo
ring van een onverantwoordelijke
bende misdadigers met of zönder
politieke bedoelingen, verantwoorde
lijk waren voor zijn ontvoering.
buitengewesten onder
Ned. opperbevel
Het A. N. P. verneemt uit be
trouwbare bron, dat tusschen de
Nederlanders en de Britten bespre
kingen gevoerd worden, die ten doel
hebben, een groot gedeelte van de
"buitengewesten van Ned. Indië aan
het geallieerd opperbevel te ont
trekken.
Deze stap zou in Overeenstemming
zijn met de Malino-conferentie, die
in het midden van deze maand een
aanvang zal nemen. De gebieden zul
len aan het Nederlandsch opperbevel
worden teruggegeven.
De bron voegt er aan toe, dat er
nog geen overeenkomst is gesloten,
maar men is thans bezig met het re
gelen van de laatste bijzonderheden.
De Piet Hein verlaat
Australië
Na een verblijf van twee maan
den in de Australische wateren is de
Ned. torpedojager „Piet Hein" uit
Brisbane naar Batavia vertrokken
Een Ned. officier heeft verklaard,
dat er geen uitzicht op was. dat de
aan het schip noodzakelijke herstel
werkzaamheden toch nog in Austra
lië zouden worden verricht.
Gisteren heeft de commandant van
de 80ste Britsch-Indische brigade,
brigadier Taunton, het commando te
Makassar aan de Ned. kolonel H. J.
de Vries overgedragen. De Britsche
strijdkrachten vertrekken naar India.
Evenals elders zal de Ned. comman
dant onder het geallieerde hoofd
kwartier gesteld blijven
In het Witboek betreffende de
maatregelen tot zuivering komen
o.a. eenige statistische gegevens
met betrekking tot de monetaire
saneeringsmaatregelen voor.
Onder invloed van de blokkee-
ringsmaatregelen bereikte volgens
een betrouwbare schatting het to
taal aan crediteuren en deposito's
bij alle handelsbanken en bij de
beide centrale boerenleenbanken
tezamen op 31 October 1945 een
hoogsten stand van 7220 mil
lioen, d.i. belangrijk meer dan
het zesvoudige van het totaal op
30 April 1940. Het cijfer per 28
Februari bedroeg 6780 millioen.
Bij den Postchèque- en Giro
dienst was de afneming van het
geblokkeerde tegoed ten tijde van
de jaarwisseling zoover voortge
schreden, dat nog 16,9% van het
totale saldo-tegoed ad 1415,5
millioen bestond uit geblokkeerd
tegoed en uit. April 1946 9,6% van
het totaal ad 1302 6 millioen.
Blijkens het overzicht der indi-
dueele aanvragen tot debjokkee-
ring bij de Hoofdbank der Ned.
Bank in de periode van 23 Oct.
1945 t/m 31 Januari 1946 bedroeg
het totaal bedrag dezer aanvragen
79.060.000. het totaal bedrag der
toegestane bedragen 65.173.000,
waarvan 22.156.000 chartaal en
43.017.000 giraal (tot 5 Januari
1946). Van de toegestane deblok
keeringen ad 65.173.000 had
slechts 2.638.000 betrekking op
aanvragen van particulieren en
het restant op zakelijke aanvragen.
HET TEVEEL AAN
KOOPKRACHT
De voornaamste doelstelling van
de monetaire saneering was het
herstel van het monetaire even
wicht, teneinde aldus het op het
tijdstip der bevrijding aanwezige
acute gevaar voor inflatie te ver
ijdelen. Door de tot dusverre ge
troffen maatregelen is een belang
rijke, zij het nog niet afdoende,
bijdrage tot dit herstel geleverd.
Dank zij de blokkeering werd de
schadelijke invloed van-het teveel
aan koopkracht opgeheven, terwijl
door de daarop gevolgde geleide
lijke deblokkeering de geldhoe-
veelheid zoodanig kon worden
gemanipuleerd, dat deze althans in
hoofdzaak gelijken tred hield met
den zich langzaam uitbreidenden
goederenstroom. De verwachtin
gen, die in dit opzicht tijdens de
afgeioopen maanden redelijker
wijze konden worden gekoesterd,
lijken in groote trekken vervuld.
Ook werd door de blokkeering
bereikt, dat de invordering van'
belastingen inclusief heffingen
wordt vergemakkelijkt.
Bovendien werd de basis ge
schapen voor een controle op de
groote lijnen van de ontwikkeling
op de kapitaalmarkt.
Tot het bereiken van deze re
sultaten moesten verschillende
offers worden gebracht. In de
eerste plaats bleek het niet onder
alle omstandigheden mogelijk, de
maatregelen tot geldzuivering in
een zoodanigen vorm te gieten, dat
onbillijkheden hierdoor in alle op
zichten konden worden voor
komen.
Bij de vroegtijdige en bij wijze
van verrassing ten uitvoer gelegde
intrekking der biljetten van 100
bleken velen in de onmogelijk
heid te verkeeren. tot tijdige in
levering over te gaan. De groote
stroom van verzoeken tot na-inle
vering was het offer, dat hier in
het belang van een snel en door
tastend optreden moest worden
gebracht.
Het belangrijkste offer, dat bij
de algeheele monetaire saneering
hier te lande moest worden ge
bracht, was te wijten aan de be
treurenswaardige vertraging van
in het bijzonder wat de fiscale
zijde betreft, in ongunstigen zin
beïnvloed.
Een symptoom van het^ongun
stige effect van de noodgedwon
gen vertraging der algeheele sa
neering is de betrekkelijk teleur
stellende winst voor de Schatkist
luit hoofde van niet ingeleveioe
bankbiljetten.
Ten tijde van de afsluiting van
dit witboek bedroeg de circulatie
aan oude bankbiljetten volgens
den weekstaat van De Nederland-
sche Bank circa 275 millioen.
De winst uit hoofde van niet of
niet tijdig ingeleverde biljetten
in de coupures beneden 500 zal
echter belangrijk minder bedra
gen, o.a. uit hoofde van hetgeen
zal worden vergoed op de biljet
ten, welke zich ten tijde van de
saneering in het buitenland be
vonden en die inclusief de na-
inlevering tot een bedrag van
tenminste rond 110 millioen ter
inwisseling werden aangebelde;:,
voorts doordat een deel der winst,
ter grootte van het bedrag der
biljetten, dat als usantiëel niet
opgekomen kan worden be
schouwd, dient toe te vallen aan
De Nederlandsche Bank.
De moeilijkheden rondom de gi
rale rekening vormden een verder
niet onbelangrijk nff<?c
De huidige stand der monetaire
saneering kan nog geenszins als
afgesloten worden beschouwd. Er
zal nog een lange en moeilijke
weg dienen te worden afgelegd,
alvorens een algeheel en defini
tief economisch en financieel her
stel zal kunnen worden bereikt
en geconsolideerd.
De minister kan niet verhelen,
dat de hardnekkige voortgang van
de stijging van den omioop aan
bankbiljetten een verschijnsel is,
dat als minder gewenscht moet
worden beschouwd. De meest re
cente ontwikkeling in dezen duidt
er echter op, dat het nog te vroeg
is te spreken van een ajgeheelen
ommekeer.
Uit een oogpunt van inflatie
gevaar is de ontwikkeling van
den omloop aan bankbiljetten niet
in de eerste plaats van belang;
biervoor toch is beslissend de
ontwikkeling van den totalen
geldsomloop
De ontwikkeling van de deblok
keering is thans niet meer van
dien aard, dat hierdoor een be
langrijke tóeneming van den
geldsomloop zou kunnen optreden.
BEVOLKING MOET SPAREN
Anders is het gesteld met de
behoeften van de Schatkist. Het
voornaamste middel tot het be
zweren van het gevaar uit dezen
hoofde is, naast het betrachten
van de uiterste zuinigheid, gele
gen, in een krachtige toeneming
van het sparen.
In verband mei dïl laatsié gaan
de gedachten van den minister
in de richting van hel scheppen
van aantrekkelijke beleggingsmo
gelijkheden en van het openen
van een spaarcampagne.
Tot het doen verdwijnen van
het uit hoofde van de monetaire
saneering gevormde geblokkeerde
tegoed staan verschillende wegen
open. In de eerste plaats zullen de
geprojecteerde heffingen mede dit
doel hebben te dienen.
Een tweede weg tot het doen
verdwijnen van geblokkeerd te
goed is gelegen in het uitgeven
van staatsleeningen.
Een ordening van het kapitaal
verkeer kan niet worden gemist,
dit te minder, aangezien de minis
ter gewichtige redenen aanwezig
acht om voorshands te streven
naar een niveau van den alge-
meenen rentevoet van circa 3%.
PRIESTERFEEST MET
TRAGISCH EINDE
De bekende pater J. Belt S.C.J.,
president-directeur vaoi het St. Fran.,
ciseus Liefdewerk te Amsterdam,
vierde Zondag zijn 12^-jarig pries
terfeest. Na de pllechti'ge Hoogmis
in de kaped van het Liefdewerk aan
de Bloemgracht werd de heer N.
Landsman, penningmeester van het
hoofdbestuur, onwel. Eenigen tyd
later overleed hy. Aan het feest
diner des avond« nam de vader van
den jubilaris het woord, doch htf
moest zich eenigen tijd later afzon
deren, daar ook hy onrwel werd. Zym
toestand liet zich nog al ernstig
aanzien, zoodat dr. Vroom werd ge
waarschuwd. Navoorzien te zijn van
het H. Oliesel overleed ook h*-'
l:kü
108. De olifant had schik. Werke
lijk schik. Dik vertelde later, dat
hg hem gewoon had zien lachen.
Het beest hief commissaris Chogum
omhoog en zwaaide eens wat met
hem. De arme Chogum werd dood.
misselijk en kreunde. ,.Ooo, ais ik nu
niet dood hen, dan weet ik het niet,
Ooo, ik zit in de hel, met enkel mon
sters".
Zoodra de olifant stil was gaan
staan, hadden Dik en de professor
zich laten zakken. Ze durfden ech.
ter niets voor Chogum te doen uit
angst dat het dier hen ook zou grij
pen, en dan waren ze nog verder van
huis geweest. En toch gebeurde het
vreeselijke
De olifant hief nog eenmaal zijn
buit op, trompetterde eens en met
een ontzettenden zwaai gooide hij
den commissaris in de lucht. Vol
ontzetting keken Dik en Prof. Whee-
tallis toe. ,,Wel verdraaid", mom
pelde Dik. „zoo'n gemeen dier. Dat
was natuurlijk geen fraaie uitdruk
king, maar Dik vond het vanzelf
sprekend ontzettend, dat zijn beste
vriend zoo in een afgrond werd ge.
stort.
DE NIEUWE SPELLING
De felle tegenstander van de „ver
eenvoudigde" de bekende Vlaamsche
autoriteit op het gebied van het
Middel-Nederlandsch, de Jesuiet dr.
J. v. Mierlo, deed bij J. v. In te
Lier, verschijnen een scherpen aan
val op de, niet zonder overhaasting,
in België ingevoerde Nieuwe Spel
ling, onder den titel „Bij het Nieuwe
Spellings-aecoord." Alles wordt ver
mannelijkt, jammert de schrijver.
Voor hem blijft de verzorgde schrijf,
taal de norm van alle cultuurtalen.
De doorsnee Hollander heeft volgens
hem maar weinig eerbied voor zijn
taal. De Nieuwe Spelling dwingt
volgens hem de Vlamingen om
„Vlaomsch" te schrijven, maar zil
willen Nederlandseh schrijven. Voor
al eiBcht hij de handhaving van de
„driegeslachtentaai". HU komt op.
voor hetere leesbaarheid, voorname
lijk voor de uitgangen eelen-en
eeren.
