Ken eeuw
van STILTE en GEBED
„Laat den molen malen
REGENDAG OP HET WATER
Ned. Bachvereeniging jubileert
Vacantie-brieven j
JOO-jarig bestaan der Achelsche Kluis
WOENSDAG 28 AUGUSTUS 1946
PAGINA 4
Mir* ar bTT van Z' Exc
MGR. P. I. H. VERRIET
over de Missie in Curacao
Van de bevolkings is 78 procent
Katholiek
,,'t Zonne-eilancT' WOURRUGGE
Maar al te zeer wekt de realiteit van 's werelds loop den schijn alsof
groote beslissingen slechts door geweld geforceerd worden; artillerie
en bommenwerpers hebben nu eenmaal sterk aan betoogkracht ge
wonnen en de tyrannie der feiten heeft ons, fantasieloos, reeds zoo
zeer in deze lagere orde gevangen, dat wij als eenig alternatief van
een generalen staf slechts het corps diplomatique erkennen (en dit
nog alleen met een nauwlijks verholen scepsis
Doch soms, wanneer de diplomaten te kort schieten en het geweld
dreigt, aarzelen wij en ontdekken aarzelend het veel wijder en troost
rijker vergezicht der Goddelijke Bestiering. Gods onbegrijpelijke Raads
besluiten als de onzichtbare achtergrond van slagvelden en conferen
tiezalen, de eenige, onbegrijpelijke, maar volstrekte Realiteit.
En is U er zoo absoluut van overtuigd dat Normandië en Remagen,
Stalingrad en Hiroshima de wereld redden t"
Wij twijfelden hier plotseling aan
toen wij de stilte van de Benedictus
abdij der Paters Cisterciënsers te
Achel om ons heen voelden, zoo
koel, zoo ontheven en zoo probleem
loos dat men er zelfs op den hoo-
gen dag van het eerste eeuwfeest,
temidden van zeer vele geestelijke
en -wereldlijke autoriteiten niet ge
heel aan ontkwam.
Vanaf Borkel en Schaft, een dorp-
Je achter Valkenswaard, tot aan de
lelgische grens, wapperde huis aan
huis de Nederlandsche vlag en even
later zagen we tusschen de rijen
hooge populieren die hier de beeken
Het koorgebed wordt met
klokgelui ingezet,
rizoomen, de kleine torenspits
r Achelsche Kluis, feestelijk met
Je breed banierende kleuren der
auselijke vlag en de nationale kleu,
ren van Nederland en België.
De Trappisten, zooals deze Paters
naar de beroemde abdij van „La
grande Trappe" sinds de Fransche
Revolutie in den volksmond zijn blij
ven heeten, herdachten het feit. dat
zij zich voor honderd jaar vestigden
in de oude Achelsche Kluis, die
toen volgens de „Kronijk" ,,aen eene
wildernis gelijk was en niet anders
als het grootste gedeelte der huizen
van God, die gevallen zijn in de han
den der menschen
,,Wat meer is", zoo gaat het re
laas van den eersten Abt, Dom Jo-
Bephus Maria van Moock, verder,
„wij zagen onbebouwde gronden,
welke wij, naar het voorbeeld onzer
Voorvaderen zouden omwroeten en
doen vruchten dragenwij mogten
die gezegende eenzaamheid, het
voorwerp van al onze wenschen,
aanschouwen
En voor één dag mocht 27 Augus
tus de eeuwige regelmaat van bid
den en werken onder een voortdu.
•end stilzwijgen wijken voor een
luisterrijk maar zeer bezonken fees
telijk gedenken.
De Pontificale Hoogmis, opgedra
gen door den Abt der Abdij, Dom
Columbanus Tewes, met assistentie
van Z. H. Exc. Mgr. L. J. Kerkhofs,
Bisschop van Luik werd opgeluis
terd door de statie van H.H. Exc.
W. Mutsaerts, Bisschop van Den
Bosch, en S. J. M. Kuypers CssR
Apostolisch Vicaris van Suriname
Mgr. Simenon. Groot-Vicaris van
het Bisdom Luik en Mgr. P. J
Broeckx, Senator van Hasseltdaar
naast telden wij niet minder dan 18
Abtskruisen, grootendeels van Cis-
terciënserorden uit Frankrijk. Bel
gië, Nederland en zelfs China en
Japan, het purper van vier Bel
gisch* kanunniken, zeer vele Hoog-
»erw. Heeren Dekens uit België en
Nederland, hooge Orde vertegen
woordigers der Bemardijnen. Kruis-
Beeren en Salvatorianen. terwijl
Wij onder de wereldlijke autoriteiten
Z. Exc. den Minister van Justitie
van België, den Heer Lilar, den
Gouverneur der Provincie Limburg,
oen Heer Verwilghen, den Commis
saris van H. M. de Koningin, Jhr.
Mr. J. Th. M. Smits van Oyen, en
Ven groot aantal burgemeesters en
autoriteiten uit de omliggende Bel
gische en Nederlandsche gemeenten
opmerkten.
In de Kapittelzaal opende de Abt
van Orval in een zeer geestige toe
spraak de lange rij sprekers die
„congratuleerden en feliciteerden"
waarna Minister Lilar als vertegen
woordiger der Belgische Regeering
de Abdy dankte voor de groote ver
diensten, die de Paters zich verwor
ven hadden bij hun pioniers-ontgin
ningswerk in den moerassig schra
len Kempengrond. Tevens wees Zijne
Exc. op de belangrijkheid der Neder-
jandsch-Belgisohe samenwerking,
loS-.2 ?11 'n deze half op Neder-
°P Belgisch grondge-
mnnif fgen AhdiJ weer eens temeer
het -ert' waarna h'.f den Abt
ïrle^rS^e.1" de
als A rtIrfSSï* V2P °yen' sprak
mer- 'irioht' x op hct laotste mo-
eeaV^Lïan Verktod<ring had
o, wees op dezen band
Noord-Zuid, legde vooral den na
druk op de geestelijke waarde hier
van en deelde Vader Abt mede, dat
net Hare Majesteit had behaagd hem
te benoemen tot Officier in de Orde
van Oranje-Nassau.
De Pastoor van Achel, de Deken
van Valkenswaard, de Bisschop van
Luik, allen wenschten de Abdij ge
luk, memoreerden de historie tot
tweemaal toe werden de Paters ver
dreven zoowel in 1914 als in 1943,
maar nooit ontdekten de Duitschers
dat het habijt zoo nu en dan een
geallieerd vliegersuniform verving
zy allen spraken over het ,,unum
necessarium" en spraken hun ,,ad
muitos annos", waarna de jubilee-
rende Abt het woord van dank sprak
m naam van al zijn medebroeders.
Een feestelijk diner, dat bewees
dat zelfs de strenge vleeschlooze
°F.. eregel nog tal van culinaire va
riëteiten toestaat de monniken
eten nooit vleesch en steeds droog
brood schonk nieuwen sprekers ge
legenheid hun gevoelens te vertol
ken, o.m den Gouverneur der Pro
vincie Limburg en den Abt van
Westmalle, Achels Moederhuis.
Onder luid applaus las Dom Co
lumbanus daarna den tekst voor van
de telegrammen van aanhankelijk
heid en dankbaarheid, gericht aan
Z. H. den Paus, Koning Leopold
de Belgische Minister van Finan
ciën was inmiddels verdwenen
en H. M. de Koningin, met de be
lofte van een vurig gebed, de eenige
gave der monniken
Wie het tijdelooze rhythme, on
ophoudelijk golvend in zang en te
genzang als de golven der zee tij
dens het Officie heeft gehoordwie
de onvergetelijke rust dezer bid
dende en zingende monniken in
hun witte wijde kovels heeft ge
zien, de roekeloosheid van hun
Godsvertrouwen, diep en koel als
uit een eeuwige wel, hij plaatst
achter de namen en data der
wereldgeschiedenis zonder aarze
len andere namen, wellicht aan
geen strateeg bekend, voor geen
diplomaat van belang.
Het eeuwfeest van de Achelsche
Kluis is het eeuwfeest van de di
plomatie der in God verzonken
stilte
Wanneer U er om glimlacht, kun
nen wjj slechts hopen, dat het voor
U den verlossenden glimlach om
oneindige, nieuwe verten is
Zooals we reeds meldden, is gister
morgen de Apostolisch Vicaris van
Curacao, Mgr. P I. H. Verriet, in
ons land aangekomen. In het kloos
ter van het O. L. Vrouwe Gasthuis
te Amsterdam mochten we een on
derhoud met Mgr. hebben.
„Over den politieken toestand",
zoo begon monseigneur, „zullen we
het niet hebben". Overigens bad hij
niets dan lof over den gouverneur,
Z. Exc. dr. P Kastee!, zijn over
buurman, dien 'hij dagelijks spreekt.
Wat de Curagaosche missie aan
gaat, aldus Mgr. Verriet, het alge
meen Katholieke leven is zeer be
vredigend, alhoewel het katholicis
me niet zoo intens beleefd wordt
ais in Nederland, waar de bescha
ving ouder is Pas in 1863 is de
slavenhandel in de West verboden,
waarna aan de beschaving gebouwd
kon worden, hetgeen nog steeds
voortgang vindt Het concubinaat
was vóór 1863 'algemeen gebruik.
Het uitroeien hiervan ging natuur
lijk in den beginne met veel tegen
werking gepaard, doch spoedig, ten
gevolge van den stijgenden invloed
van het Katholicisme, daalde het
aantal zeer.
Van de circa 140000 inwoners van
de West zijn er ruim 100.000 Katho
liek, dat wil dus zeggen 78 pro ;ent.
Over het onderwijs kan men zeer
tevreden zijn, aldus monseigneur.
Rekening houdend met het feit, dat
er nog geen leerplicht en nog geen
enkel toezicht op de bestaande scho
len bestaat, is het leerlingenaantal
zeer groot er zijn de prestaties uit
muntend te noemen. Op de Katho
lieke scholen zijn meer dan 20.000
leerlingen Het onderwijs is gesplitst
in: bewaarschool, z.g. G.O A., waar
de landstaal Papimenta, Neder-
landsch, Engelsch en Spaansch en
rekenen en zingen worden geleerd:
tot slot nog scholen voor gewoon
lager onderwijs, gelijkstaande met
het Ned. onderwijs.- Het ligt echter
in de bedoeling de G.O. A te doen
assimuleeren met de G.L.O. Voorts
is er nog de ambachtsschool ,,St.
Jozef". Deze staat volgens de ken
ners geljjk, zoo niet bóven het on
derricht dat op de Ned. ambachts
Wat een zaal met molentjes
te zien en te denken geeft
Wie van het Leidsche station
naar de Lakenhal wandeltf pas
seert halverwege een reus van
een molen. Zonder wieken, ont
luisterdin verval, maar een
bouwsel met karakterdeze
Valkdat kleur geeft aan de
omgeving. En wanneer meneven
later, de Lakenhal nadert, ziet
men boven op de toegangspoort
brons, symbool van belang dat
het model van een volmolen in
den molen vroeger voor de indus
trie had.
u m m Ui li, i.lVH
Uit On the road to Holland
door Ch. G. Harper.
Toevalligheden misschien, maar
dit tweetal vormt een uitstekende
inleiding voor het bezoek aan de
molententoonstelling die dezer da
gen in de Lakenhal geopend werd.
Omdat ze wijzen op de dubbele be-
teekenis aesthetisch en histo
risch die de molen voor ons land
heeft en had.
Want zooalg de schoonheid van
ons landschap voor een niet gering
deel berust op deze dierbare en
schilderachtige steunpunten in de
oneindigheid van wei en water
een Ruysdael, een Jongkind bewe
zen het zoo is het bestaan van
het polderland zelf niet te denken
zonder het nijvere en energieke
werk van de watermolens in de da
gen toen het stoomgemaal nog niet
bestond. En de 17e en 18e eeuwsche
zijn ook hooger Jaarlijks slagen er
30 tot 35 leerlingen.
Hedenmorgen om half elf is Mgr.
per vliegtuig vertrokken naar Maas
tricht, waar zijn zuster woont, die
vele jaren algemeen overste is ge
weest van de Congregatie der Zus
ters van den H. Borromaeus Daar-
vx«li/rn nat op ue iNea. amoaents-1 na zal hy naar Rome vertrekken
scholen gegeven wordt. De eischen|voor zijn bezoek ,,ad limina".
Met een Bachfeest gevierd 1 °P Zondagmiddag 22 September om
half drie in de Bachzaal te Amster-
De Nederlandsche Bachvereeniging dam, waar enkele cantaten worden
ül lr Rpir.lf ftTYihnP VlOO« «Ilimnn- L.ki 1 AIt
zal in September haar zilveren jubi
leum herdenken. Dit zal geschieden
met een Bachfeést bestaande uit zes
concerten en een lezing ond'er lei
ding van Anthon van der Horst. Het
openingsconcert vindt plaats' op
Zaterdag 1 September in de Groote
Kerk te Naarden.
Bij het tweede concert in de Badh-
zaal te Amsterdam, op Zondag 15
September zullen kamermuziekwer
ken uitgelvoerd worden.
Oip Dinsdag 17 September houdt
prof. dr. K. Fh, Bernet Kempers in
de Bachzaal te A'dam een inleiding
over „Die kunst der Fuge" van welk
werk by het derde concert, dat
wordt gegeven in de Oude Kerk te
Amsterdam, op Vrijdag 20 Septem
ber het eerste deel uitgevoerd wordt.
Het vierde concert wordt gegeven
ten ge/hoore gebracht, gevolgd door
het Brandenburgsoh concert D-gr
Het vijfde concert is een orgelcon,
eert te geven door Anthon van der
Horst in de Oude Kerk te Amster
dam.
Op de slot-uitvoering wordt „Die
Hohe Messe" gegeven op Zaterdag
middag 28 September om 2 uur in de
Groote Kerk te Naarden met mede
werking van het Residentie-orkest.
Medewerkenden zijn Jo Vincent.
Roos Boeisma, Annie Hermes, Greet
Koenen, Jan Schipper, Lex Karse_
meyer, J. v. Ulentgen, Max Kloos.
Willem Ravelli, Herman Schey, Lau
rens Bogtman, Janny v Nering J
Keessen, Al'b. de Klerk, Dick de
Reus, Carel van Leeuwen Boom
kamp Hub. Barwahser en Joh.
Feitkamp benevens het koor der
Bacbjvereeniging
industrie niet zonder pel- olie.
zaag- en papiermolens.
De vereeniging „De Hollandsche
Molen" heeft van deze tentoonstel
ling iets aardigs gemaakt. Een uit
gebreide verzameling modellen,
sommigen meer dan een meter
hoog, gemaakt door amateurs, toont
de groote verscheidenheid in bouw,
vooral bij de watermolens. We zien
„spinnekoppen", wip- en staartmo-
lens, we leeren het onderscheid
kennen tusschen een bovenkruier
en een binnenkruier.
Bij de korenmolens is er een, ge
bouwd in 1938 door een 17-Jarige,
die in de hongerwinter uitstekende
diensten verrichtte. Hier ziet men
ook de ontwikkeling in techniek,
die de latere molens verhoogd ren
dement gaf, zooals de uitvinding
van de ..zelfzwichting" een vernuf
tig systeem dat de wiekzeilen over
bodig maakt, en de „verdekkerde"
wieken, het stroomlijnwieksysteem
uitgevonden door Dekker.
Met het molenaarsjargon dat
spreekt van paltrokmolens, „duik.
Jes" en „leege hekken" raakt men
weldra vertrouwd. Het eigenaardige
is dat niet alleen de molenaar,
maar ook de molen zelf een eigen
vaktaal heeft. Een gebarentaal, ge.
sproken met de reuzevingers van
de wieken, waarmee volgens oude
en ongeschreven wetten vreugde en
rouw, tijdelijke of lange rust wordt
aangeduid. Deze code wordt aan de
hand van teekeningen gedemon
streerd.
Aparte stands zijn gewijd aan den
molen in het landschap, waar de ac
tiviteit van den A.N.W.B. voor het
behoud van den molen blijkt, aan de
verliezen door oorlogsgeweld, voor
al in Limburg, aan boeken over
molens en aan allerlei molentuig.
terwjjl de expositie wordt besloten
met 'n zaal, waarin men de ver
sieringen van molens kan bewonde
ren. Interessant is hier de ruids-
tooi van een molen uit de Zaan
streek, afkomstig van het Open
luchtmuseum te Arnhem, en de
prachtige „baard" (de versiering on
der de kap) van den molen „de Zon"
uit Amersfoort.
En om te eindigen met den /toeren
Leidschen korenmolen „de Valk"
waarmee we dit overzicht begonnen:
de restauratieplannen hiervoor ta
Leiden geëxposeerd, bewijzen dat
Nederland aan zijn molens hecht.
En tentoonstellingen als deze in da
Lakenhal zullen er zeker toe bijdra.
gen de belangstelling en de lief.
de— voor den Hollandschen molen
in stand te houden.
Ik schrijf u dezen brief van een
woonschipdat ,,'t Zonne-eiland
heet. Op dit oogenblik .is de regen
eentonig rondom dit drijvende huis
en dieper wordt de stilteErgens
gurgelt water weg door een afvoer
buis en voorbij het groote raamtel
kens beslagenschuiven de schepen
voorbij, die een half uur geleden
verrast werden door het noodweer;
ergens in een andere kamer aan
boordis de stem van den man en
het hooge geluid van de vier of vijf
kleine jongensdie met hun zeilboot
bijna omsloegen en teneinde raad met
lapperende, losgeslagen zeilen maar
het net instuurdenwaar wij hun
op het nippertje nog een loopplank
konden toeschuiven
met
De kleine jongens waren doods
bleek nepen halfhuilend den wal
op en keken nog nauwelijks om naar
het jacht, waar de man de gereefde
zeilen probeerde te bergen, terwijl
de wind er telkens woest inschooi
en ze bolde tot berstens toe. Het
water, gegeeseld door de nukken
van den storm, had een ijzergrauwe
valsche kleur, waar de golftoppen
wihi verstoven over een woeiigen
ondergrond van grijsgroen
schampen van zwavelgeel
Nu het noodweer is overgedreven,
kringelt een trage, aanhoudende re
gen den klaren spiegel van „het
Noordeinde", de brons-groene vloer
van eendenkroos en plompeblaren
langs den oever is gescheurd en ver
derop in de richting van de Brase-
mermeer glanst reeds de breede
trekvaart onder een zilver-brekende
lucht.
Een roeibootde man, doornat
aan de riemen, een vrouw, vreemd
potsierlijk van statigheid onder het
zwarte huif van een parapluie, ach
terin. Ze schuiven traag voorbij en
dan opnieuw de stilte, waaromheen
de regen valt, met de zware bui
overgedreven ver boven het silhouet
van Leiden.
En nu nog slechts de stilte
Beethoven/ Pastorale, het „dank
lied der herders na den storm" en
plotseling weer de weemoed van
het fluitspel van mijn gastheer.
Misschien beklaagt TJ mij; U zegt:
verloren weekend met dien nrgen
nelfs wanneer men op ,,'t Zvtfine —r, „r
eiland logeertmisschien vindt lid was van „de plattelandsvrou-
U den regen zelfs zeer vervelend,
maar ondanks al Uw bezwaren te
gen den Hollandsehen zomer zijn er
weir g landschappen zoo mooi als
een wijde Hollandsche polder met
het zilver-glanzend lijnenspel der
slooten en de koeien eensklaps zoo
veel blanker tegen den donkeren
achtergrond van een dreigende re
genbui. Dit alles te mogen zien van
het water af is een zeer bijzonder
voorrecht voor hen, die dit „zien"
kunnen. En diegenen, die den
stroom hoorden kloeken langs den
boeg en diep schuilend in de nauw
te van een kajuit den regen hoorden,
luid klinkend op het zinken dak.
doffer op het hout, zullen nooit de
kleine warme intimiteit van deze
geborgen uren vergeten.
De ochtend beloofde overigens
beter. Een dag die paarlemoer aan
de lucht kwam en, toen we in een
motorboot naar de kerk voeren in
Roelofarendsveen, was de Brase-
mermeer een enorme spiegel van
heel licht beslagen zilver, met wa-
terkoetjes. nijver langs de rietzoo
men, waarin onze deining ruischend
doodliep, breed uitwiggend langs den
kop van onze boot.
Een reiger waadde in gedachten
verzonken uit den lichten mist-
sluier, dook plotseling ineen, en ver
hief zich op zijn tragen vleugel
slag
„Sla-a-apen in de kerkzei de
pastoor van Roelofarendsveen en
hief den grijzen waardigen Dante-
kop, sla-a-apen in de kerk is tegen
den eerbied, en ik zeg u dat, omdat
een vreemdeling, die hier vorige
week de Mis hoorde, er my een
briet over schreef......" Voor zoover
wij zagen, gaf ditmaal niemand toe
aan de zwakheid zijner natuur, mis
schien mede dank zij dit herderlyk
vermaan en den brief van den
vreemdeling
Niet alleen schijnt het toerisme
dus zelfs nog geestelijke voordeelen
to bidden, ook meer materieel ver
schaft het contact tusschen het
platteland in al deze doodstille boe
rendorp jes langs het water en
voor èlk proper huisje een bruggetje
over de mosgroene sloot bepaalde
nieuwe aspecten Wy doelen hier
niet alleen op de goudgeel gerookte
vette paling, die men koopen kan
voor 3 per pond, neen, het con
tact van onze gastvrouw met de
vrouw van den fietsenmaker uit het
dorp, die vol trots vertelde dat ze
wen" en zelfs een kookcursus be
zocht, leverde ons dermate tastbare
voordeelen op, dat wij U zeker dit
verhaal niet onthouden mogen.
Wij kregen n.i. op ons bord een
ons tot nu toe onbekende delicatesse,
een soort chocolade-bruine drie-in'
de-pan, met vanille-vla ertusschen,
die niet alleen in smaak, maar zelfs
in benaming het summum van poë
zie bereikte door ..negerhemden" te
heeten(Commentaar van den
fietsenmaker* ,,Oh, mevrouw, 11
zult een aftrek vinden!!")
Duizenden van dergelijke verhalen
zullen, wanneer het zeilseizoen
voorbij is, weer in onze salons cir-
euleeren, maar even zeker zullen
de „inheemschen" dan nog na
grinniken in het stille isolement hun
ner dorpen, om deze watersportlief
hebbers, die hen met roerend ver
trouwen regelmatig consulteerden
over het te verwachten weer (de
aaiideelen van de Bilt zakken op
het platteland pijlsnel).
„Beetje bonkig in het Westen,
meneerwaarop meneer met
zijn rheumatische knieën sportief en
knokig uit de pijpen van een te kort
zeilbroekje, peinzend over die vol
komen cryptische „bonkigheid", niet
beter weet te doen dan te antwoor
den: „Jaeen beetje bonkig
En dan keert meneer terug naar zijn
kajuit-jacht „Don't worry" en
ïnerkt zoo langs zijn neus op: „Beetje
bonkig in het Westen, vrouw
En deze zelfde meneer, die zich
buiten het seizoen in zyn allercom-
fortabelste villa zoo ongelooflijk
driftig maken kon over een lekje in
de waterkraan, hoost 's avonds om
twaalf uur nog 25 emmers water
naar buiten, mompelend, dat een
goeie boot móét lekken.
De regen is nu opgehouden en
plotseling schuift de zon, waterig
verblindend cn reeds rood van de
avondlucht over het papier, waar
op ik dit schrijf. Even maar,
want snel komt de scherp gesne
den blanke vleugel van een zeil
voor het licht geschoven en even
schuurt de romp van den ver*
grooten B M. langs deze woon*
schuit. V excuseert me, wanneer
ik overstap op deze snelle witte
meeuw fDe einders van dit
water wisselen zoo wonderlijk
dat men bang is om iets van hun
schoonheid te missen
J, W. HOFWIJK.
