WERELD SPAAR DAG
Het verhaal der
2 kanonnen
o/e
BERLIJN tegen de
OOSTELIJKE DICTATUUR
Het program van de Belgische
reis van H. M. de Koningin
wereld
WOENSDAG 23 OCTOBER 1946
PAGINA S
SOCIALISTEN HEBBEN
DE LEIDING
Op het matje geroepen
IN EERE HERSTELD
H. M. GAAT PER TREIN
NAAR BRUSSEL
Eerste indrukken
uit BATAVIA
Koningin en Cultuur
kamer
NIEUWE OPDRACHTEN
VOOR FOKKER
EEN „MIJNEN-OORLOG"
IN PALESTINA
Van de twee miUioen Berlijners,
die Zondag j.l. hun, in dit geval
zeer gewichtige stem hebben uit
gebracht, kozen, volgens de jong-
ete officieele cijfers, 48,7 procent
de onafhankelijke socialisten. 22,1
procent de christen-democraten,
19,8 procent socialistische een
heidspartij en 9,4 procent de libe
ral en
Geen verrassing bij dezen uit
slag is, dat de S P-D. als overwin
naar uit den strijd komt; in eiglen
kring leefde hier en daar zelfs de
hoop, dat zij een zelfstandige meer
derheid zou krijgen; maar over het
lajgemeen zal men zich eer ver
wonderen over het hoogepercen
tage. dat ten koste van de door
Rusland gepatroneerde SE-D., is
verkregen.
Want dit is de groote, de aïles
overheerschende surprise. Dat de
Christelijk Democratische Unie de
tweede zou worden, lag, zooals wij
Zaterdag reeds aangaven, in veler
verwachting; dat echter de afstand
tusschen SPD. en S.E.D. zoo groot
zou zijn, vermoedde niemand- En
deze teleurstelling voor de S-E-D.
en natuurlijk evenzeer voor de
Russen, komt te harder aan, omdat,
niettegenstaande de felle tegen
werking. welke de andere partijen
in den Riussiscthen sector van Ber
lijn ondervond"-!), ook op di eigen
terrein de S.E.D. in eeni'ge wij
ken tweede we.d achter ue onaf
hankelijke socialisten. In zes wij
ken van den Amerikaanschen en
den Britschen sector kwam zij zelfs
achter de zwakke liberaal-democra
ten die wel eenigszins m strijd
me' de in hun kringen gekoester
de verwachtingen, weinig vat op
de Berlijners hebben, kunnen krii-
gen.
De Russen zullen het nu wel be
treuren, dat zij niet. evenals in de
Russische zone, ook in den Rus
sisch,en sector van Berlijn de onaf
hankelijke socialisten verboden
hebben; de Westelijke overwin
naars behoeven er geen spijt van
te hebben, dat zij in Berlijn de
S-E-D- toelieten; de ware krachts
verhoudingen zijn nu wel heel
duidelijk aan het licht getreden.
Reeds voor Zondag werden de
verkiezingen te Berlijn in een deel
der pers getypeerd als een keuze
tusschen de democratie van het
Westen en die van het Oosten. Het
was o-i- een ongelukkige karakte
riseering. De strijd ging eenvoudig
tusschen de democratie en de dic
tatuur. En natuurlijk ooik voor of
tegen het communisme. Duidelijker
dan zij het Zondag heeft gedaan,
kon de Berlijnsche bevolking wel
niet tot uitdrukking brengen, dat
zij tot het Westen en niet tot het
Oosten behoort- Zelfs de ellendige
m-aterieele omstandigheden, waarin
zij moet leven; zelfs de douceur
tjes, welke tot dusverre de Rus
sische sector boven de drie andere
genoot, hebben haar ndet tot n ex
tremisme geleid, dat werkelijk m
terreur en gruwelijkheid met voor
het nationaal-socialisme onderdoet.
De Berlijners voelden er mets voor
het bruine fascisme door het roode
fascisme te vervangen. Daarvoor
hadden zij te veel communistische
practijk meegemaakt.
De duidelijke keuze, welke Ber
lijn heeft gedaan, is in volle wer
kelijkheid een Russische neder
laag. De leiders van de Berlijn
sche S-E-D. werden dan ook on
middellijk voor een bespreking bij
de Russische autoriteiten ontboden,
dierhalve op het matje geroepen,
en het onderhoud zal allesbehalve
malsch geweest zijn. Waarschijnlijk
heeft het ook gevolgen. Het van
gen der vliegen m,et honig is dit
maal mislukt; de Russen zullen nu
wel azijn gebruiken, niet meer oim
te vangen, maar om te dwingen.
Er zal ook een nieuw stadsbe
stuur van Berlijn moeten komen-
Pieck heeft als burgemeester afge
daan, waarschijnlijk zal een onaf.
hankelijke socialist hem opvolgen
Diens taak zal niet licht vallen, als
socialist in de Russische zone-
Want al is Berlijn de stad der vier
overwinnaars, toch is het een be
legerde stad, een gevoel, dat nie
mand, bewoner of bezoeker, ooit
zal kunnen afwerpen. En in zoo'n
stad regeert nu de socialist, die
voor Rusland even goed een Wes
terling is als welke Angelsaks ook.
Als er conflicten komen, moet de
geallieerde controleraad ingrijpen,
en daarmede komt elk belangrijk
Berlijnsch conflict op het inter
nationale niveau.
onzen menschen
mogelijk
geven
DEN HAAG GIRO 511000
In 1817 kreeg Nederland zyn eer
ste spaarbank, twee jaar na defini
tieve bevestiging van Nederlands
onafhankelijkheid in -den slag bij
Waterloo. Ook toen zat Nederland
economisch in den put. Bin velen
zullen zich hebben afgevraagd
waarvan moeten wij sparen Maar,
aangemoedigd door Koning Willem
I. zetten de initiatief-nemers door.
De eerste spaarbank kwam er en
»vele volgden. Er is gespaard dooi
dienstboden" en werklieden" en
door anderen, maar vooral door de
heel kleine spaarders. "Vele van die
kleine spaarders legden daarmee
den grondslag voor hun eigen voor
uitgang en de geest_ die hen beziel
de en die in dit sparen tot uiting
kwam, maakte Nederland van een
arm en berooid land tot een der
welvarendste naties ter wereld. Wie
de ontwikkeling van de spaarban
ken in Nederland volgt, wordt ge
troffen door de kennelijk door niets
te schokken en te stuiten groei
kracht dezer zuiver voor het alge
meen belang werkende instellingen.
Thans in 194-6 hebben wij opnieuw
onze vrijheid herwonnen. Daten we
echter een ding bedenken. Het ge
mopper en -de vrees en de zorgen
van 1817 zijn vergeten, de spaarge-
dachte heeft echter alles overleefd
en vindt haar monumentale belicha.
ming in een gezond en krachtig
sipaarbankwezen, dat ten volle pa
raat is om sparend Nederland zijn
diensten te bewijzen.
De moei lijheden van nu z\jn an
ders dan die van 1817. Maar het tob
ben heeft nog nooit iemand een
stap verder gebracht. Het sparen
heeft ons er daarentegen eenmaal
bovenop gebracht. Toen en nu gaat
hierbij het eigenbelang van ieder
persoonlijk, mits goed begrepen,
samen met ons gemeenschappelijk
belang.
Dat wij dit alles juist nu over
denken, vindt zijn aanleiding in den
Wereldspaardag. De 3ilste October
werd in 1924 op het eerste Wereld-
spaarcongres tot Wereldspaardag
uitgeroepen om de menschheid een
telkens terugkeerende aanleiding te
geven, zich te bezinnen op het spa
ren. Nederland heeft thans wel alle
redenen daartoe.
Hare Majesteit komt Donderdag
middag om half vijf per trein te
Brussel aanf waar zij zal worden
verwelkomd door Prins Karei, re
gent van België. Het aanvankelijk,
plan, dat de Koningin de reis per
vliegtuig zou maken is gewijzigd
wegens een lichte verkoudheid van
H. M. Daarom wordt nu gebruik
gemaakt van den Koninklijken
trein.
Onze Brusselsche correspondent
meldt ons:
Betreffende het niet-officieel be
zoek van Koningin Wilhelmina aan
België vernemen wij nog het vol
gende.
In de eerste plaats wordt beves
tigd, wat we reeds eerder schreven,
namelijk dat deze reis met zoo goed
als geen uiterlijk vertoon zal ge
paard gaan.
Daar het bezoek niet officieel is,
zal H. M. geen krans op het graf
van den onbekenden soldaat neer
leggen. Om echter toch van Haar
hooge sympathie en waardeering
voor het Belgische volk blijk te ge
ven, zal de Nederlandsche ambas
sadeur te Brussel zich in den loop
van den middag naar de congres
kolom begeven om er in naam van
Hare Majesteit een krans te leggen
op het graf.
In den voormiddag van "Vrijdag
25 October zal H. M. in de salons
der Nederlandsche ambassade aan
Belgische en in België wonende
Nederlandsche personaliteiten on
derscheidingen overhandigen als
blijk van dankbaarheid van het Ne
derlandsche volk voor tijdens en na
de bezetting door toedoen van deze
personen ondervonden hulp en
steun. Hierop volgt een lunch ten
paleize waarbij naast Hare Maje
steit en den Prins-Regent ook zul
len aanzitten leden der Belgische
regeering en enkele vooraanstaande!
personen uit de oppositie.
's Namiddags wordt in een der
salons van het Paleis der Acade-
mieën H. M. geïnstalleerd als lid
der afdeeling schoone kunsten der
destijds door Maria Theresia opge
richte Koninklijke Academie. Deze
plechtigheid is niet publiek; alleen
de leden dezer Academie en een ge
delegeerde der Koninklijke Vlaams
sche Academie zullen er bij aanwe
zig zijn. Eigenlijk zal deze zitting,
voor wat haar verloop betreft, in
niets verschillen van de gewone zit
tingen van de Academie; de aan
wezigheid echter der Koningin zal
een bijzonderen luister aan deze zit
ting geven. Hare Majesteit zal in;
Haar hoedanigheid van nieuw lid
dezer academie worden toegespro
ken door den bekenden beeldhouwer
Victor Rousseau, directeur der klas
se schoone kunsten der Academie,
die het diploma van lidmaatschap
zal overhandigen aan de Koningin,
Die wegens haar schilderwerk zich
het lidmaatschap heeft verworven.
De Koningin zal in een korte toe
spraak bedanken en het lidmaa
schap aanvaarden. Hierna wor lt
zitting voortgezet met het dot i van
twee mededeelingen door leden de
Academie namelijk door Eugène
Baye over de artistieke betrekkin
gen tusschen België en Nederland
in de zestiende eeuw en door prof.
dr. Beruyne over de galerie der
schilderijen van den Prins van
Oranje in het Paleis der Acade-
mieën, welk gebouw in opdracht
van dezen Prins werd opgetrokken.
Aan het einde dezer zitting za1 Hare
Majesteit een ouden penning ont
vangen uit den tijd van Maria The
resia.
In den loop van den avond heeft
in het Paleis te Brussel een diplo
matiek diner plaats van een veer-i
tigtal couverts, waarbij ook Konirv»
gin Elizabeth zal aanzitten.
Den derden en laatsten dag van
Haar verblijf in België zal Har*
Majesteit te Antwerpen aan boor*,
vap den Ned. kruiser „Heemskerk*"
de Nederlandsche kolonie ontvan
gen. Tevoren echter zal Zij, waa*
de reis van Brussel naar Antwer
pen per hofauto's geschiedt, zich nog
even naar het Koninklijk buitenveiv
blijf van Baeken begeven, om er
van koningin Elizabeth afscheid t*
nemen. Nog dezelfden dag zal H. JV&,
M. per vliegtuig, vermoedelijk va»
het vliegveld Deurne bij AntwerpeSf*
naar Nederland terugkeeren.
H. M. de Koningin zal op Haaf
reis naar België vergezeld zijn do<*«"
vier dignitarissen namelijk mevr. OU
M. baronesse van Tuyll van Serooin
kerken, grootmeesteresse, R. A. b^i
ron van Hardenbroek, opperceremtr-.
niemeester, luitenant ter zee H. Au
W. Goossens, vleugeladjudant, ei*
drs. M. Kohnstamm, Haar privAi
secretaris.
Hot koninklijk paleis
te Brussel waar H. M.
België zal verblijven
tijdens haar bezoek aan
„En daarvoor moet
je uit Lopik komme"
Naar bekend, heeft H. M. de
Koningin opdracht gegeven aan
een door haar tot dat doel samen
gestelde commissie een onderzoek
stallen naar de gedragingen
gedurende den bezettingstijd van
die vereenlgingen, waarvan zij lid
of beschermvrouw Is of waaraan
zij het recht heeft verleend het
pracdicaat „koninklijke" te voe
ren.
H M. de Koningin heeft thans,
na het advies van deze commissie
te hebben Ingewonnen, besloten als
lid van het schilderkundig genoot-
echap „Pulchri Studio" te 's-Gra-
venhage te bedanken en n^ langer
als beschermvrouwe van dit genoot
schap en van de maatschappij ,,Arti
et Amicitiae" te Amsterdam en van
de vereenlging ,,St. Lucas" te Am-
«terdam op te treden.
Aanleiding hiertoe heeft de Konin
gin gevonden ln de aanmelding dezer
vereenlgingen bij de Cultuurkamer
•ödeng de Duitsche bezetting.
®t onderzoek der commissie om
trent een aantal andere vereenlgin
gen ls nog gaande.
BATAVIA, 9 October 1946
Ik ben nu andcrhalven dag
bezig m'n weg in Batavia te vin
den. maar voo, iemand, die er
nooit eerder was. ziin alle din
gen zoo vreemd, dat ik me zelfs
nauwelijks waag aan het weer
geven van m'n eerste Indruk
ken.
Een reis per vliegtuig is snel,
maar daardoor wel allerminst ge
schikt om te acclimatiseeren. Niet
alleen geldt dit voor physieke aan
passingsmogelijkheden, het benade
ren van de psyche dezer wereld is
een nóg moeizamer proces, want
deze wereld is totaal verschillend
en ontsnapt elk ons, Westerlingen,
ten dienste staand vergelijkings
materiaal.
Ik kom hierop later nog terug.
Maar inplaats van lord Killeairn,
die bijna tegen me opliep in „Hotel
des ïndes", waar hij logeert, om
een interview te vragen, en inplaats
van reeds onmiddellijk de commis
sie-generaal op haar schreden te
volgen, snelle schreden, zooals lord
Killearn in ziin openingsrede ver
zocht, heb ik vandaag Batavia
doorkruist, verwachtend, dat de
sfeer der conferentietafel zeker me
de bepaald zal worden door deze
zeer bepaalde omgeving.
Tusschen de Oostersche rust, mys
terieus en zeer waardig, jakkert
hier het Westen rond, grootendeels
nog geüniformeerd: Nederlandsche
troepen van allerlei onderdeelen en
met allerlei kleurige en soms zeer
origineele „badges" op de mouw,
in khahi-shorts, in het groene lan
ge uniform met die rare groene
petjes, of in de geel-bruin-groen
gevlekte jungle-overall, soldaten
van het K.N.I.L., Engelschen, (na
tuurlijk altjjd even kalm en keurig
en koel en schijnbaar ongeïnteres
seerd correct), Britsch Indiërs
(niet zeer geliefd) met 1001-nacht
tulbanden, gesierd door kleurige
pluimenhonderden jeeps en
trucks, verrassend veel nieuwe luxe
wagens, nieuwe vrachtwagens (w.o.
veel van de N. I. Rubber Mij.),
stadsbussen, propvol en niet veel
comfortabeler dan onze „bellenwa
gens", auto's vol Jappen-krijgsge
vangenen, trams uitpuilend van de
Indonesiërs en daartusschen door
de virtuositeit van den fietsenden
„taxi"-chauffeur.
Dit alles raast langs de statische
rust van badende en wasschende
vrouwen, gehurkt haar strootje roo-
kende, fruit- en limonade verkoo-
pers, niets-doeners, bedelaars en
sjacherende Chineezen in hun rom
melige winkeltjes-van-Sinkel, waar
je alles krijgen kunt.
Via de lange rij, betrekkelijk lee-
ge Chineesche toko's op het Molen
vliet reden we naar de beneden
stad. Tegen het stationsgebouw hing
een groot bord, letterlijk vertaald
„station vuurwagens der Indonesi
sche republiek; alle spoorverkeer
behalve de geallieerd gecontroleerde
lijn Tandjong PriokBatavia is in
handen der republiek. Daaromheen
hooge bankgebouwen, die het met
de „Krap geld"-politiek, die ook hier
nog vigeert, erg druk hebben. Er
zijn deviezenbepalingen en salaris
sen worden slechts tot een maxi
mum van 450 en 70 voor ieder
kind uitbetaald.
Een „gezuiverde" Indonesische
verkeersagent wenkte, dat wij door
mochten en even later volgden wij
het vreemde ritueel van een Hadji,
die voor wat geld een soort kleurige
papieren klok aan een stokje op
het antieke koperen kanon legde, en
onder allerlei vreemde manipulaties
bad. dat wij een vruchtbare familie
mochten hebben. Onze Amerikaan-
sche gast gaf een gulden: „That is
for twins" (tweelingen), maar in
teressanter dan het feit, dat kin-
derlooze vrouwen, aan dit kanon
'n speciale kracht toekennen, is het
andere verhaaleen oude overleve
ring wil, dat het moment, waarop
dit kanon vereenigd zal zijn met
een ander kanon, dat zich op Solo
bevindt, tevens aan het Nederland
sche „imperium" (excusez le mot!)
een einde zal komen. Het kanon be
vindt zich nog op Solo en het ver
haal is maar een verhaal. Misschien
kunnen stakende trams het ver
voeren.
In de groote vissehershaven,
rechts van het oude fort der Com
pagnie, er ls bovendien nog zeer
veel wat aan dien tijd herinnert en
onze voorvaderen bouwden zoo de
gelijk, dat men nog in huizen
woont, die reeds ontelbare moes
sons hebben zien wisselen, groeit
een wildernis van waterplanten,
en verderop, waar de verwaarloo-
zing tijdens de Japansche bezetting
minder catastrofaal is, liggen tien
tallen visschersprauwen, die zich
echter nauwelijks buiten wagen,
vreezend voor de zeeroovers, zoodat
de vischaanvoer miniem is.
Op de werf bouwden de Jappen
bij gebrek aan hout een boot van
ongeveer 50 meter lengte, geheel
vanrubber, em dat het in Nip
pon ook aan ijzer schortte, bewijzen
wel de overal opgeslagen gerequi-
reerde ijzeren hekken, spoorrails en
buizen. Een paar huizen verderop
zijn gerampokt, in Arnhem gebeur
de het niet grondiger, maar de Jap
pen, die er onbewaakt langs loopèn
het is een klein, dik stevig soort
menschen, volkomen ondoorgronde
lijk geel masker, velen dragen bril,
de meesten hebben iets vooruitste
kende tanden kijken niet op of om.
Er moeten er in de door geallieerden
bezette gebieden nog 13.000 zijn, ze
werken aan de wegen en doen koe
liediensten, terwijl een niet-Neder-
landsche zegsman mij opgaf, dat
pl.m. 1600 hoogere officieren der Ja
panners in het binnenland nog troe
pen trainen.
Op weg naar Buitenzorg, ergens op
een tramhuisje, meen ik, stond met
groote letters „Merdeka". Afgezien
van enkele openbare gebouwen,
dragen weinig huizen de rood witte
vlag, alleen voor de vroegere wo
ning van jhr. Feith, wappert de
repoeblikvlag en T.R.I. soldaten be
schermen er Sjahrir.
In de buurt rondom Oranje Bou
levard passeerden we verscheidene
scholen in aanbouw en naar men
ons meedeelde worden er niet min
der dan 48 gebouwdWoningnood
en vervoersproblemen zijn er nog
te over, en alie hotels zijn stamvol.
Ik heb al met tientallen soldaten
gepraat, heb er honderden bekeken
en wanneer ze dan op hun beurt
mijn bleeke knieën hadden opgeno
men en me over Holland veel meer
gevraagd hadden dan ik wist, ver
telden ze me van hun leven. Ze za
gen er goed en gebruind uit en, wel,
ik geloof niet, dat ze het beroerd
maakten.
Velen waren met 24 uur verlof,
ze gingen dan naar den bioscoop of
naar de cantines en slenterden wat
langs de stalletjes. En daar waren
twee „jagers", zoo door en door
„Hollandsch", niet zoo erg bruin
en rossig blond, dat ik met hen een
praatje ging maken. Het waren Ari
den Boesterd uit de Tiendstraat in
Utrecht, natuurlijk zei hij
„war?" na eiken zin en Jan En-
develd van den Lopikerweg uit Lo
pik. En die Jan stond een Chtneesch
af te zetten in virtuoos Maleisch.
De Chineesc.h vroeg ƒ5 voor een
potje pommade; „Lima roepial!"
zei Jan „Vijf gulden?!" Saja hassi
tiga roepla". „Ik geef je 3 gulden".
Tot drie keer toe ging hij weg, hij
kreeg 't voor 3.50. „Daar moet je
voor uit Lopik komen"; zei hij. Ze
lagen voorbij Depok, gingen morgen
weer terug: „Beetje uitkijken,
war?" zei den Boesterd „we redden
't best!" J. W. HOFWIJK.
Tijdens een uiteenzetting voo*
het personeel van de Fokker»,
fabriek, deelde de technisch-direc-
teur, ir. M Beeling, mede dat d«
Frits Diepen Vliegtuigen N.V. ee*-
tweede belangrijke order bij Fok
ker heeft geplaatst Het betref!
de bouw van 100 een motorig*
trainingsvliegtuigen van een gei
heel nieuw Fokker-ontwerp. Dfl
bouw van het proto-type zal spoe
dig beginnen. De K.L.M. gaf op
dracht nog drie Dakotas tot velM
keers vliegtuig en te verbouwen.
Uit Portugal kwam de order tot
verbouwing van vier Skymastei*.
Onderhandelingen met andere bui-
tenlandsche maatschappijen zij—
gaande.
De uitgevers van joodsche dag
bladen in Palestina hebben een vei^
klaring van de joodsche extremis
tische „stemgroep" ontvangen van
den volgenden inhoud: „Wij zijn
een „mynen-oorlog" begonnen. Op
alle wegen in Palestina zullen wj
mijnen leggen. Voorzorgsmaatrege
len zyn getroffen dat deze alleen
onder Engelsche militaire voer
tuigen tot ontploffing komen en dat
Arabieren noch joden gevaar loopen.
Dit is een raar, maar waar oor
logsverhaal
Vóór D-day (landing in Norman-
dië) was het de taak van dis
geallieerde commando-troepen om
's.nachts bij wijze van oefening op
de Engelsche kust te landen. Om dat
goed te doen, moesten hun gezichten
zwart worden gemaakt.
Na vele experimenten was de ca-
mouflage-afdeeling van het minis,
terie van oorlog tot d!e conclusie ge
komen, dat het eenige betrouwbare
zwartsel (het mocht niet door regen
worden weggewischt, maar wel met
zeep) het beenbruin was, dat de da.
mes des zomers gebruiken. De fa
brikant maakte het nog een beetje
donkerder en het werkte pracht!®.
Maar er was één maar: hij verga*
het parfum te neutraliseeren. Es
aldus geschiedide het, dat krijgsi-
haftige soldaten, als ze tijdens oefe.
ningen des nachts op Engeland.»
kusten landden, door de verdedi
gers" werden begroet met lokkend!
gefluit en kreten van „Oehoe, daar
is de vijand
Dit man—'e die aanvallers" vaaK
erg boos en dan gebeurde het, dat
er echt werd gevochte»-
