NAAR NIEUWE WONING VORM EN
Plan met sociaal-economische en
technische eenheid
HET ONTSLAG van Ir. Yerwey
De „export" van Duitschers naar
Rusland
De suikerpositie in de wereld
ZATERDAG 26 OCTOBER 1946
PAGINA 5
y
Met eigen materiaal
overal uitvoerbaar
SOCIALE INSLAG
BETONCONSTRUCTIE IN
SPECIAAL SYSTEEM
EENHEID IN
VERSCHEIDENHEID
TOT IN DE FINESSES
DOORGEDACHT
EXTRA VOORZIENINGEN
DE HURENVERHOUDING
CHRISTUS KONING
HEERSCH l
DE EERSTE PHASE DER
OOST-ACTIE
PLAATSELIJK REGEN
VOORUITZICHTEN
HOOPVOL
„Breng alle problemen die met
elkaar verband houden terug tot
eent en los dat op"; met deze
kleine philosophie leidde de heer
Welschen zijn plannen in gedu
rende een onderhoud dat wij de
zer dagen mei hem mochten heb
ben.
De woningnood van thans.
De ruimtenood van de toekomst als wij volgens de huidige
systemen blijven doorbouwen
De vele kleine sociale problemen, waarvoor de me&schen
individueel komen te staan.
Zij hebben zich opgedrongen aan den Rotterdamschen
architect F. Welschen, die er zijn levenswerk van heeft gemaakt ze op te lossen voorloopig
nog op papier, maar uiteraard met de bedoeling de kans te krijgen ook aan de daadwerkeh, te
uitvoering ervan te werken. Over die k a n s tot uitvoeren zou een hoofdstuk apart te
schrijven zijn maar bepalen ivij ons vooHoopig tot de plannen zelf.
Bij den huidigen woningnood ston-
den wij in vroegere artikelen reeds
meermalen stil.
De gestadige bevolkingsaanwas
In ons land mag een gezond en ge
lukkig verschijnsel zijn, hij brengt
ook groote problemen mee, waarvan
naast dat van de werkgelegenheid
dat van de woonruimte zeer belang,
rijk is. Wil men bij den bouw van
nieuwe woningen met name aan den
rand van de groote steden het laag-
bouw-systeem aanhouden, dan zal
men onvermijdelijk onze voedsel-
voorziening-van-eigén-bodem schade
berokkenen doordat steeds meer op
onzen in verhouding tot de bevol
king toch al zoo schaarschen cul
tuurgrond beslag zal worden gelegd.
Men zal steeds effectiever moe
ten tewerkgaan, o.a. het laagbouw,
systeem loslaten en meer in
hoogte bon wen.
de
Bil hoogbouw komt men noodza
kelijkerwijs op het terrein van de
flat-woningen, en hier liggen vele
gevoeligheden. Men spreekt van
beknotting van het particulier Ini
tiatief van geestlooze uniformiteit,
van 'fantasie-armen kazerne-stijl.
Het liikt ons vrij overdreven Onze
Nederlandsche architecten hebben in
het recente verleden meermalen be
wezen ook aan flatwoningen en mas.
sale huizenblokken die bovendien
een klemmende noodzakelijkheid
zullen zijn charme en geest aan
te kunnen brengen.
Men zal niet van alle architec
ten en aannemers durven zeggen,
dat zij een open oog en een open
hart hebben yoor die vele kleine
veelzijdig genuanceerde maat
schappelijke problemen waarmee
bijna elke mensch individueel te
worstelen heeft. Businessmen"
zijn meestal geen sociologen.
Aan het totstandkomen van de
plannen van den heer Welschen
voor massale volks-flatwoningen
hebben echter de gedachten aan
deze kleine veelsoortige sociale
moeilijkheden een zeer belangrijk
aandeel gehad.
De heer Welschen denkt aan ge
zinnen met tien kinderen, die zeer
groote woningen moeten hebben; aan
gezinnen met weinig kinderen, voor
wie uiteraard woningen van weer
andere afmetingen noodig zullen
zijnaan echtparen die onverhoopt
geen kinderen krijgen en voor wie
de op nakomelingschap berekende
woningen te groot zullen blijken
aan ouders wier kinderen uitge
trouwd zijn en die dus ook aan een
groote woning geen behoefte meer
hebben; aan schoonmoeders resp.
-vaders die dan niet bij maar toch
in de nabijheid van hun kinderen
(kleinkinderen) verder willen le
ven; aan jonge mannen of vrouwen
die alleen 'blijven, wanneer de ouders
gestorven en de andere kinderen op
hun bestemming zijn en voor wie
het pension-levan, biiv. door de on
mogelijkheid van het sparen voor
een trouwdag, ongewenscht is.
Al deze categorieën van mensclien
hebben ook het recht het leven op
Prettige wijze in te richten. En de
gelegenheid daartoe krijgeii zij in de
volkswoningen, die de heer Welschen
heeft ontworpen.
't Systeem volgens hetwelk de heer
Welschen zijn volkswoningen denkt
te bouwen en in te richten, bestaat
uit een groot aantal details (geba
seerd op het groot aantal speciale
behoeften die voorziening vragen)
die tezamen een groot en harmonisch
geheel vormen (het ééne probleem
in de oplossing waarvan alle andere
aanverwante problemen hun oplos
sing vinden).
Hjet bouwsysteem is uitgedacht
voor massaproductie, vooral met het
oog op een betere arbeidsverdeeling
die sneller bouwen mogelijw maakt.
De materialen, die voor bouwen
volgens het systeem-Welschen noo
dig zijn, kunnen alle door het eigen
land worden geleverd: cement en
asch, samen aschbeton; aan hout
is slechts een minimum noodig.
Een uitgebreide beschouwing over
de arbeiders en de principes in
Welschen's betonconstructiebouw
verwerkten wij reeds in ons artikel
van 2 Augustus j.l.. weshalve wij in
dit bestek daarover niet verder uit
weiden.
De volkswoningen, die de heer
Welschen heeft ontworpen, bevatten
een sousterrain en zes woonlagen,
jriet meest economische isin het
midden één centraal pand met aan
weerszijden vier dubbele panden.
Deze negen panden bij elkaar vor
men dan één geheel.
Jt£et centrale pand heeft een lift,
de dubbele hebben een trappenhuis;
bovendien zijn in het centrale pand
(A) de. ketels en bergplaatsen voor
de centrale verwarming, alsmede
twee werkplaatsen voor kleine onder
houdswerken ondergebracht. In de
dubbele flankpanden (B) bevinden
zich de bergplaatsen voor rijwielen
en kinderwagens, waarvan alle be
woners, zoowel van het A- als van
het B-pand, over één afgesloten
ruimte kilnnen beschikken. Boven
dien zijn in alle panden electrische
boodschappenliftjes aanwezig.
De woningen op don beganen
grond zijn, maar alleen in de pan
den B, bestemd voor de groote ge
zinnen. Zij beschikken over beide
helften aan weerszijden van het
trappenhuis: o.a. groote woonka
mer, zitkamer, vijf slaapkamers,
badkamer, keuken en bijkeuken,
benevens den tuin over de breedte
van een dubbel pand (18 meter).
In het A-pand zijn op den beganen
grond een huismeesterswoning, een
portiersloge, een wachtkamer en
drie ontvangkamers geprojecteerd.
De le, 2e en 3e verdiepingen zijn
voor gezinnen met een klein aantal
kinderen, echter ook alleen in de
panden B. Zij beschikken over één
helft van het dubbele pand. o.a.
twee kamers en-suite, twee slaap
kamers, een groote keuken en een
badkamer. Voor het A-pand zijn op
de le verdieping kantoorruimten, op
de 2e verdieping twee conversatie
zalen met bibliotheek en op de 3e
verdieping twee eetzalen geprojec
teerd. Deze conversatie- en eetzalen
zijn bestemd voor de op de 4e ver
dieping alleenwonenden.
Zijn de begane grond en de ver
diepingen 1. 2 en 3, althans in de
B-panden, voor gezinnen bestemd, op
de 4e verdiepingen van het A- zoo
wel als van de B-panden bevinden
zich de kamers van de alleenstaande
mannen en vrouwen. Waar de ove
rige verdiepingen van alle panden
gescheiden zijn, loopt over de 4e ver_
dieping een gang over alle 9 (1 A
en 8 B) panden.
De 5e verdieping tenslotte bevat
in het A-pand de centrale keuken
voor de 4e verdiepingbewoners, als
mede twee kinderbewaarplaatsen
in de B-panden woningen voor kin-
derlooze gezinnen.
Zoo is in groote trekken het ont
werp van den heer F. H. Welschen
voor zoodanige woningen, die vele
sociale en bouwtechnische problemen
oplossen.
De heer Welschen heeft echter
l t geheele ontwerp tot in de kleinste
uétails uitgewerkt: de sociale voor
zieningen, die aan en door bepaalde
categorieën van personen kunnen
worden vervuld; de service, die in
vele opzichten mogelijk isde in
richting van verwarmings-, ver-
lichtings- en andere installaties; de
hurenverhouding; de exploitatiemo
gelijkheden (een zeer ver uitgewerkt
financieel schema)de voordeelèn
van binnenlandsch materiaal, onge
schoolde arbeiders en de speciale
Welschen-betonconstructiede en
tourage en het completeeren van het
geheel tot een wijk met een rianten
aanblik.
Wij kunnen op al deze finesses
niet nader ingaan, noch op de so
ciale noch op de technische, maar
een paar punten willen wij toch nog
even aanstippen.
De heer Welschen heeft bijzon
dere aandacht besteed aan de ruimte
tusschen de flats; tuinen, kleine
volkstuintjes, speelgelegenheid voor
de jeugd, een fontein als decoratie.
Bil het completeeren van het geheel
van een aantalnegenpanden.flats
tot een wijk met een rianten aanblik
heeft de heer Welschen een drie
hoek opengelaten op het punt waar
de voornaamste verkeersweg van
buiten het wijk inkomt; in dezen
driehoek denkt hij gebouwtjes van
metselsteen (zulks in tegenstelling
tot de flats die immers van beton
met terrazzobekleeding zijn)bijv.
een vergadérgebouwtje, een fröbel-
schooltje, een klein overdekt zwem.
bad. alles gebouwd in onzen fraaien
Nederlandschen baksteen in een
decoratieve uitvoering. Uit alles
blijkt overigens, dat bijv. door de
wijze van lijnbreking met erkers,
bal cons en ornamenten de heer
Welschen in staat zal zijn ook den
flats zelf een zekere charme en
geest te verleenen.
Wat de service door en aan be
paalde categorieën van personen
betreft denkt de heer Welschen bijv.
als huismeester aan te stellen een
bekwaam arbeider wien op zijn pen
sioengerechtigden leeftijd het oude-
liedenhuis niet trekt, en de zorg
over de kinderbewaarplaatsen toe
te vertrouwen aan een van de
alleenstaande vrouwen van de 4e
verdieping (vrouwen wier eigen kin
deren al getrouwd zijn).
Van een zeer gezonid sociaal be
grip getuigt o.a. het standpunt van
Wat koninkrijken wankelen ineen
De volkeren zijn als schepen
zonder roer
Waar is de heerscher, die hun
geeft hetgeen
Zij zoo begeeren? Werkman
knecht en boer?
Waar is die leidsman die hun
geeft wat brood
Fn viele in hun armelijk bestaan?
Zij zoeken en zij vinden
pijn en dood
Als schapen die, verdwaald,
in 't duister gaan.
Nu zoeken z»ij een gidis, die
beter richt
Ten goede Die hun nooden
zal verstaan
Ach Koning Christus, Koning
van 't Licht
O, laat hen niet voor goed
ten onder gaan.
Toon aan de volkeren, wat hun
strekt tot vree
Zij zoeken U maar zijn
verblind Van pyh
Heersch KoningHeersch
van zee tot zee!
En laat de wereld weer
God's wereld zijn!
ANNIE KOLB. f
den heer Welschen inzake de huren
verhouding. Elk negenpandenflat
vormt namelyk niet alleen een so»»
ciale en een bouwkundige, maar
ook een economische eenJheid. Dn
bewoners moeten samen, de huur
opbrengen. Al bewonen de groote
gezinnen een groote ruimte, daar
om zullen zij nog geen hooge huur
betalen. De Vrygezellen en k'nder-
iooze gezinnen zullen een zoodanige
huur moeten betalen, dat deze samen,
met ide huur van de groote gezinnen
het noodzakelijke totaalbedrag zui
len opbrengen.
Doordat elke flat in alle opzich
ten een eenheid vormt, zal het ook
mogelijk zijn in elk stadsdeel of op
onverschillig welke plaats zoo'n flat
neer te zetten, omdat tenslotte
overal die behoeften bestaan waar
in de volkswoningen van den heer
Welschen willen voorzien. Wij op
perden deze mogelijkheid, hoewel he^
ons waarschijnlijk voorkomt dat de
heer Welschen bij het ontwerpen
van zijn plannen het eerst aan meer
tot één wijk gecompleteerde flats
heeft gedacht.
Wij hebben de plannen en teeke-
ningen betreffende deze volkswonin
gen geheel ter inzage gehad, en
hebben er eenige grepen uit ge
daan teneinde aan de essentieëia
punten meer bekendheid te geven.
En het komt ons meer dan wen.
schelijk voor, dat de bevoegde auto*
rïteiten dit plan van den heer Wel
schen welks uitvoering ons lijkt
een landsbelang van de eerste orde
te dienen met den vereischten
serieuzen opzet bestudeeren. En het
niet bij bestudeeren laten.
Namens II. Mm Koningin Wilhelmina legde de Nederlandsche ambassadeur
te Brusselm'r, B. baron van Harinxma Thoe Slooten een krans bij het
monumenf voor den onbekenden soldaat.
Ir. R. A. Verwey, tijdens de be
zetting waarnemend secretaris-ge
neraal van het departement van
Soc. Zaken en directeur van het
rijksarbeidsbureau, is met ingang
van 1 Augustus j.l. in afwijking
van het advies der commissie van
advies ingevolge het zuiveringsbe
sluit, doch in overeenstemming met
dat van het centraal orgaan voor
de zuivering van het overheidsperso
neel, door den minister van Soc.
Zaken ontslagen met verlies van
pensioenrechten.
Tegen dit ontslag is hij in beroep
Tijdens de reis van de Queen Eli
sabeth" naar N,-York mocht Molo-
toff even als roergangeoptreden*
Op e^n bijeenkomst van de ge
allieerde Kommandantur te Berlijn
hebben de Engelsche generaal-
majoor Nares, de Fransche gene
raal Ganeval en de Amerikaansche
gen-eraal-majoor Keating tot den
sovjet-Russischen generaal-majoor
Kotikof om een verklaring ver
zocht over het vorderen van Duit
sche technici voor de sovjet-unie.
Kotokof antwoordde, dat hij niet
bereid was, een verklark\g dien
aangaande af te leggen, doch ac-
coor-d ging met het voorstel, de
kwestie voor den geallieerden be
stuursraad t© brengen.
De Engelsche woordvoerder wees
er intusschen op dat dit verzoek
alleen betrekking had op de depor
taties uit Berlijn, niet op die uit de
sovjetzone van Duitschland.
Terwyi zich gedurende 15 minu
ten. hierover een débat ontspon be
wezen te Berlijn binnenkomende
berichten, dat de deportatie in de
sovjetzone voortduurde.
Volgens het Dultsehe centraal
bestuur der industrie in de sov
jetzone zUn duizenden vrachtwa
gens en een groot aantal tretnen
nit Rusland op weg naar de sov-
Jet.Russisehe zone van Bultsch-
land, om technici met hun gezin
en huisraad en de fabrieken met
de uitrusting te vervoeren.
Dit is de eerste phase van de
„Oostactie", die ongeveer 10 da
gen zal duren. Volgens deze zelfde
bron heeft Rusland al lang gele
den het plan tot dezè operatie op
gevat, Het werd echter met het
oog op de verkiezingen uitgesteld.
Ongeveer 6.000 personen zouden
reeds uit de fabrieken in Saksen
weggevoerd z\jn#
De Duitschers geven toe, dat zij
gedurende dien oorlog zooveel moge
lijk fabrieken in de sovjet_unie, heb
ben leeggehaald. Volgens en Duit-
schen functionaris van het sovjet-
Russisch militair bestuur zal men
met de „Oostactie" voortgaan, totdat
de sovjet-unie alle benoodigde fa
brieken in haar bezit heeft.
A. P. maakt melding van een be
richt, dat thans ook de Zeisswerke
en de fabriek van optische lenzen
van Schott, beide te Jena, naar
Rusland worden overgebracht.
Een ander A. P. bericht uit geal
lieerde bronnen meldt nog, dat de
Russen voornemens zijn tien vijf
tien duizend Duitsche technici naar
de sovjet-unie over te brengen.
De groote Junkersfabriek te Des
sau, die den iaatsten tijd gevechts
toestellen met een snelheid van ruim
900 K.M. per uur maakte, zou oov
reeds ontmanteld ztfn en thans naar
bet Oosten worden vervoerd.
gekomen b\j den Raad van State,
voor welk college de zaak heden
diende.
Prof. mr. Rutgers bracht een zeer
uitvoerig rapport uit, waarin o.m.
wordt gezegd, dat de heer Verwey
van minister Drees vernam. dat
deze aan zijn goede trouw niet twij
felt, terwijl ook de commissie-Cle-
veringa had geconstateerd, dat boos
opzet volstrekt afwezig was Het
rapport bevatte verder een bestrij
ding door ir. Verwey van alle pun
ten, welke men hem heeft ten laste
gelegd.
Nadat mr. Rutgers het rapport
had uitgebracht, heeft mr. D Gil-
tay Veth uit Amsterdam, optreden
de namens ir. Verwey, het woord
gevoerd om te betoogen dat ir. Ver
wey geen maatregel verdient uvqt
een onteerend karakter.
Vervolgens sprak mr. J. W. Noo-
teboom, burgemeester van Voor
burg, namens den minister Hij ver
klaarde dat ir. Verwey door gees
tesgesteldheid. rechtsschending e-n
collaboratie in ernstige mate gehan
deld heeft in strijd met wat de
trouw vorderde.
Na re_ en dupliek werd de open
bare vergadering gesloten De kon_
beslissing zal later volgen.
Br. xakvereenigingscongres
contra Franco
Op de vergadering van het con
gres van Br. vakvereenigingen te
Brighton is met sterke meerderheid
een resolutie aangenomen, welke
zegt, dat Engeland alle economische
en diplomatieke betrekkingen met
het Spanje van Franco moet ver
breken
Weerverwachting medegedeeld
door het K.N.M.I. te De Bilt j
geldig tot Zondagavond:
Aanvankelijk wat afnemende
later weer toenemende wind tus-
schen West en Zuid; meest
zwaar bewolkt metpla.ataelijk
eenigen regen, voomatnelijk in 't
Zuid-Westen van ons land; van-
nacht alleen nog in Groningen,
Friesland, Drente. Overijssel en
de Graafschap temperaturen om t
het vriespunt; in het overige ge-
deelte van het land eenige gra-
den boven het vriespunt; mor- j
gen overdag ongeveer zelfde
temperatuur als vandaag.
27 October: Zon op 7.24 uur,
onder 17.23 uur; maan op 9.58 J
uur, onder 18.34 uur.
28 October: Zon op 7.26 uur, J
onder 17.21 uur; maan op 11.08
uur, onder 19.02 uur. J
De suikertoewijzing voor civiel
verbruik in de V.S. is voor bet vier
de kwartaal van dit jaar vastge
steld op 1-.187.000 ton ruwe suiker
tegen 1.147.000 ton in dezelfde De-
riode van het vorig jaar. Heteers -
genoemde cijfer is 541.000 ton min
der dan dat voor de periode van
Juli tot September en weerspiegelt
de gebruikelijke seizoenvermmde-
ring. Deze laatste toewijzing brengt
de totale consumptie voor 1946 op
5.479.0C0 on <d.i. ongeveer 77 pond
rr.we suiker per hoofd), tegenover
een verbruik van 7.500.000 ton in
ICO, aldus de fa. M. Golodetz
Co. in haar maandoverzicht.
De rapporten uit Europa omtrent
de vooruitzichten van den a.s. sui-
kerbietenoogst blijven gunstig. De
laatste voorbereidingen voor de sui
kercampagne 1946 zijn in vollen
gang. Over het algemeen zijn er
geen veranderingen gekomen in de
schattingen over de oogsten m de
verschillende Europeesche landen.
Raming van 28.423.000 ton.
De algemeen verbeterde voor
uitzichten voor den wereldsuiker-
oogst voor 1946/1947 vinden hun
uitdrukking in de vomloopigo
schatting van de heeren Wilett
Gray van 28.423.000 ton, hetgeen
5 300.000 ton meer is dan voor ao
periode 1945/1946. Naar verwacht
wordt zal de rietsuikeroogst onge
veer 2 millioen ton meer bedragen,
waarvan Cuba alleen reeds 1 mil
lioen ton zal leveren.
Men schat, dat de Europeesche
suikerooast ongeveer 3.000.000 ton
hooger zal ziin en dat de binnen-
landsekc productie van de V.S. ae
opbrengst van het vorig jaar mes
ten minste 400.000 ton zal overtref
fen.
