Naar de beslissing over Indië
De hoed.
DE KOUDE van gisteren
„Afdoende maatregelen"
aangezegd
Jg er geen eenheid mogelijk
Rommes rede
die den moordenaar verried
fe
DAGBLAD VOOR SCHIEDAM EN OMSTREKEN H00I.DBÏDAe,,0
fete JAARGANG'
DINSDAG 17 DECEMBER 1916
No. SÖÏ9Ï
m een ^STS,£l
aS^Commlssi^Generaal aanwezig - werd gistermiddag
bronnen met de voorloopig laatste acte van het Lmggadj ad-
wajangspel, dat door de agitatie, de laatste weken er tegen
verwekt, tot een drama dreigde te worden. De redenen van
dezen zeer betreurenswaardigen loop van zaken ontvouwde
prof Romme, die in een magistraal betoog van anderhalf
uur als eerste spreker de principieele aspecten van het
werkelijke Linggadjati belichtte en daarbij gelegenheid vond
in vragenden vorm opbouwende critiek te oefenen op de
details der aan de Kamer overgelegde stukken.
Voor het overzicht van zijn rede en de verklaringen van de
andere sprekers, verwijzen we naar de pagina 8 4 en 5.
dat de rechtsorde dat toelaat;
3. dat aan de beginselen der
koninklijke rede positief wordt vol.
daan; dat daaraan de weg niet
wordt versperd, maan- de noodige
ruimte wordt gelaten;
GOED POLITIEWERK
AMELAND GEÏSOLEERD Het K N M i te De Bilt heeft
TE MARSEILLE
VAN BURINK KREEG
TIEN JAAR
DE NIEUWE TEXTIEL-
PRIJZEN
ALS HET „VOLKSLEGER"
BLIJFT SCHIETEN
NIEUWE SCHIEDAMSCHE COURANT
DIRECTEUR: J. KUIJPERS MGR. t)R J. WITLO
UR^ui VOO If REDACTIE EN ADMINISTRATIE l BROERSVEST 8, SCHIEDAM, TEL. 68804 - ABONNEMENTSPRIJS 3.25 P. KWARTAAL, f 1.10 P. MND., 0.26 P. WEEK
rEMEEN REDACTEUR
A. PAALVAST
4. dat aan missile en zending
behoorlijke vrijheid wordt verze
kerd;
5. dat de Unie wordt een sou-
vereine staat met souvereine be
hartiging van gemeene belangen;
6. dat artikel 1 niet bedoelt een
afscheuring, een verheffing tot een
staat, in strijd met de Grondwet;
7. dat de erkenning van de re
publiek slechts bedoelt, dat zij de
facto gezag uitoefent in oen rijks
deel, dat rijksdeel blijft;
8. dat ondemteekening geschiedt
met volledige handhaving van de
Met een ontegenzeglijk hoog
staande rede heeft de katholleke-
fractieleider, prof. Romme, de dis
cussies over de ontwerp-overeen-
komst van Linggadjati geopend.
Scherp heeft hij onderscheid ge
maakt tussch/en de 17 punten zon
der meer. tegen welker ontijdige
publicatie hij met volste recht het
ernstigste bezwaar maakte, en de
basis-overeenlkamst mèt de regee-
ringsverklarinig en mèt de toelich
ting van de C.-G- (Dut zijn de
initialen van de commissie-generaal,
niet van C. Gerretson!) Hij liet
geen twijfel over: tegen Linggadjati
zonder meer, of althans tegen
Linggadjati in de gangbare opvat
ting, heb ik onoverkomelijk be
zwaar; met Linggadjati plus regee.
ringsverklaring en toelichting kan
ik meegaan, mits de regeering een
dlixideLijk anbwioord geeft, zoodat
met narm« op door mij genoemde
punten geen spoor van twijfel
overblijft-
En nu zouden wij met klem de
vraag willen 6tel5en: wordt hier
door den katholieken leider niet
de weg aangewezen, waarop ook
de tegenstanders van Linggadjati,
die zich tot nu toe zoo hevig heb
ben geweerd, een heel eind zouden
kunnen meegaan? Immers uit zijn
rede blijkt toch wel. hoe voorbarig
zij handelden die zich zonder meer
ofwel vóór of tegen het ontoege-
licble ontwerp-accoord uitspraken.
Wat zou het een kracht beteekenen
voor de regeering en voor hen,
die namens haar de onderhandelm.
gen verder zullen voeren, met name
tegenover den partner in Indië,
indien de Tweede Kamer in groote
meerderheid of zelfs nagenoeg in
haar geheel zich zou kunnen veree.
niigen op 'n resolutie, in den voirm
van 'n motie of anderszins, waarin
de voornaamste punilen van Rom-
me's rede, door een duidelijke
regeeringsverklaring gedekt, des
noods met naime werden genoemd,
zoodat zou kamen vast te staan
(wij volgen de volgorde van Rom-
me's rede):
1. dat het arbitrage-artikel uit
sluitend slaat op den overgangs
tijd. niet op de nieuwe rechtsorde;
2. dat vermindering van troepen.
Sterkte niet mag geschieden voor-
geldende grondwet van het Ko
ninkrijk;
9. dat mèt de basis-overeenkomst j
ook de regeeringsverklaring en de
toelichting der C-G. geteekend I
worden; 1
10. dait elk deel van Indie, ook
binnen de republiek, de kans krijgt
op een eigen status langs demo-
cratischen weg, zonder dat terzake
van democratie daaraan hoogerc
eischen gesteld Worden' dan aan de
republiek.
Wij herhalen de vraag: zou men
op dezen grondslag niet kunnen
komen tot eensgezindheid? De
voornaamste punten toch zijn hier
bij door den katholieken leider
scherp gesteld.
Uit zijn rede sprak ook vertrou
wen; het vertrouwen dat de rijks
eenheid mogelijk blijft op de basis
van wederkeerige vrijwilligheid,.
Uit zijn rede sprak fierheid; hij
bewandelt in letterlijken en figuur
lijken zin een Koninklijken weg:
de Koninklijke rede blijft de toets
steen. Juist ook in het bewustzijn,
dat we niet meer onder dwang
staan miaar over voldoende macht
beschikken roept hij Indië toe: wij
begeeren riiet anders dan uw na
tionalisme te Zien groeien.
Moge de oppositie zich eens af
vragen. of er, na de regeerings
verklaring en de toelichting,
althans niet eenige waarheid schuilt
in Romme's woord: Er is beroe
ring gewekt over iets, dat achteraf
een fantoom blijkt en vooral: of er
met eensgezindheid op basis van
de door Romme aangegeven pun
ten niet méér te bereiken en, als
men wiil, te redden valt dan met
tweespalt en verdeeldheid.
De laatste werkzaamheden aan het wegdek van de verkeersbr,,g
bij Zaltbommel zijn beëindigd, zoodat het verkeer weer onbe
lemmerd, zijn gang kan gaan. Nu is het nog wachten op de
brug bij Hedel.
T_- nTTOAT rippn iden, OP dit traject worden gevlogen.
I A l vvrn.1lr.cz Vlöt lilt VPT-
De vorstperiode, welke zoo
plotseling en fel haar intrede
heeft gedaan, zal voorloopig
nog wel aanhouden. De weer
profeten laten ons daaromtrent
niet in twijfel. Voor degenen,
die daar nieterg op gesteld
zjjn, is het misschien een
troost te weten, dat het in
Noord-Siberië 70 graden onder
nul is.
Behalve ijspret brengt de koude
ook veel narigheid, vooral voof de
bewoners in de zwaar-getroffen
gebieden. Ameland is ook plotse
ling door de vorst overvallen. Kon
de postboot Zaterdag nog met
moeite oven het wad komen, nu is
de waterstand zoo laag geworden,
dat de postboot niet meer vlot te
krijgen was. Er bevindt zich veel
ijs busschen het eiland en den vas
ten wal en er bestaat geen vooruit,
zicht, dat de boot de eerste dagen
zal kunnen varen.
Dank zij het initiatief van bur
gemeester Walda. is het vliegveld
met hulp van de Ballumer bevol.
kina zoodanig vergroot, dat er
thans ook grootere vliegtuigen
kDeeNed.iuchtstrijdkrachten zul
len zoolang het i«£emertvoort
duurt Vluchten van Leeuwuiucii
uitvoeren Niet alleen post. doch
oók passagiers zullen voor -over
plaatsruimte aanweziig js van d
vliegtuigen gebruik kunnen m
Te beginnen met Woensdag
er om den anderen dag, onvoor
ziene omstandigheden voorbehou-
uit de gegevens, welke het uit ver
scheidene plaatsen ontving, de vol
gende lijst van de heerschende
vorst in graden Celsius samenge
steld:
Maandag 16 Dec. Twente 9 uut
10 graden C., 12 uur 7 graden C.;
Den Helder 9 uur 5 gr. C„ 12 uur
10 gr, C.Vlissingen 9 uur 7 graden
C., 12 uur 5 graden C.; De Bilt 9
uur 9 graden C., 12 uur 6 gr. C.;
Schiphol 9 M. 6 gr. C., 12 uur 5 gr.
Zondagavond zoo meldt ,.A P.">
heeft de politie te Marseille twee
mannen gearresteerd!, die ervan
verdacht werden den Noorschen
Consul ter plaatse. F. Marstrander,
vermoord te hebben
Op 26 November werd deze Noor-
sche autoriteit tijdens de lunch
door inbrekers verrast en neerge
schoten, zooals men weet.
De politie, die een hoed had ge
vonden. dien de dieven bij hun
vlucht hadden achtergelaten, kreeg
daardoor een spoor te pakken. De
man, dien zij achtervolgden, was
een Corsicaansche caféhouder, die.
n-aar bleek, op 8 December naar
Ajaccio was vertrokken. De politie
vloog naar Ajaccio, arresteerde
hem en bracht hem naar Marseille
terug voor het verhoor
Tenslotte noemde hij zijn mede
plichtige, maar deze tweede man
ontvluchtte. Politie-honden, „die de
achtervolging inzetten, brachten de
politie naar zijn schuilplaats.
De politie deelde mede. dat hij
na een verhoor, dat een nacht had
geduurd, volledig had bekend en
dat de dienstbode van de familie
Marstrander cle beide mannen had
herkend. Mevrouw Marstrander
bevindt zich thans in Oslo
Het vroegere Rotterdamsche
gemeenteraadslid G. van Burink
is door het bijzonder gerechtshof
C„ Eindhoven 9 m loV C."l2 «ur I o-ude^nd^be actvitmt
7 gr C.j Leeuwarden 9 uur 9 gr. gedurende de hezetmgsjaren ve_
C, 12 uur 4 graden C.; Groningen i oordeeld tot tien jaar ge
9 uur 7 gr. C„ 12 uur 4 graden C.: straf, met aftrek van prevenUev
Beek (L 9 uur 9 graden C, 12 hechtenis en met verlies van bei
uur 7 gr. C Gilze Rijen 9 u. 10 gr. |de kiesrechten voor het leven. De
C 12 uur 8 graden C. eisch was 15 jaar.
De Staatscrt. van Maandag Be
vat de reeds aangekondigde nieu
we prijzenbeschikking voor den
textielhandel, waarin de lagere
handelsmarges zijn verwerkt. Deze
beschikking en hiermede dus ook
de prijsverlaging voor textie goe
deren treedt 15 Januari a.s. in
werking. -
Dezelfde Staatsc?t. bëvat een prij
zenbeschikking voor den kleinhan
del in papierwaren enz., welke 24
December a.s. in werking treedt.
Maandagmorgen beeft een mi
litaire woordvoerder het volgen
de overzicht van de militaire si
tuatie in Ned.-Indië gegeven:
V-ij dagmiddag heeft de ter
ritoriaal troepen-commandant
van Noord-Sumatra den laison-
officier van de T. R- I. op het
hoofdkwartier der Z-b-igade
ontboden en hem meegedeeld,
dat, indien de beschietingen van
het Lasjkar Ra'jat (volksleger)
zouden voortduren, van Ned. zij
de afdoende maatregelen zou
den worden get-offen.
Sint Nicolaas heeft ook aan Indië en speciaal aan onze troepen te
Batavia een bezoek gebrachtSint kon niet op den grooten dag zelf
komen, maar arriveerde een dag later. Eerste bezoek gold den
legercommandant, luit.-gen. Spoor
Hoewel Vrijdagmorgen de alge-
meene militaire toestand te Medan
rustig was, is de laatste dagen de
activiteit van sluipschutters weer
toegenomen.
Te Padang heeft de militaire po
rtie een zuiveringsactie in de stad
ondernomen waarbij 44 personen,
verdacht van moord en het wer-
J pen van handgranaten, werden,
gearresteerd.
Te Batavia is Zaterdag in het
gebied van Babakan een Ned; pa-
trouille door ongeregelde benden
'beschoten. De Nederlanders beant
woordden het vuur, waardoor een
Indonesiër werd gedood. Aan Ned,
zijde werden geen verliezen ge
leden.
Ten Noord-Oosten van Bandoeng
heeft Vrijdag een overval plaats
gehad oip een Ned. patrouille, waar
bij aan Ned. zijde één man den
dood vond. Te Ajeuhkolot arri
veerden
zij gevlucht waren vanwege de
daar heerschende terreur van
rampokbenden.
Aan de Oostzijde van Stmarang
zijn Ned troepen een zuiverings
actie van het kampongcomplex Be
gonnen. Aan beide zijden werd
gebruik gemaakt van de artillerie.
Aan Ned. zijde vielen één doode
en een zwaargewonde te betreu
ren. De republikeinsche verlie
zen zijn onbekend. De actie duurt
nog voort.
Op Bali reed een, Ned. vracht
auto op een landmijn, waarna de
inzittenden werden beschoten en
een vuurgevecht ontstond.
Bij de reeds eerder gemelde
grootscheePsche zuiveringsactie ten
Zuiden van Makassar is het hoofd
kwartier van de T R. I. ontdekt
waarbij het hoofd van den inlich
tingendienst is gearresteerd en
verschillende T. R. I.-commandan-
ten werden gedood. Een hoeveel
heid munitie en wapens is in be
slag genomen benevens een uit
gebreid archief, waarin zich een
lijst bevond met voormalige led»
van de P. N J. en een aantal Ja-
pansche vlaggen en vlaggen van de
„Banteng Mierah" Iroode buffel)
De bevolking van
Soerabaja
Volgens een opgave van het bu-
reau Bevolkingszaken van Soera
baja is het aantal inwoners van de
stad sedert 5 Nov. met 6575 toe
genomen. Hiervan zijn 4854 Ja
vanen en Madoereezen. Het aant,al
ingezetenen bedroeg de vorige
maand 182 263. welk getal op 9
veernen wederom een 50-tal Dec. was opgetoopen tot 188.338,
Vluchtelingen uit het repub ikein- waarvan 128.325
sche gebied, die verklaarden, dat doereezen en 43.302 Wnneezen.
V oorloopige raad voor Banka
Bij besluit van den luit. gouv.
gen. is in afwachting van de voor
bereiding van de vorming van een
autonoom ressort Banka de ,,Voor-
loopi.ge Raad van Banka" ingesteld
De raad bestaat uit vijf en twin
tig leden; hiervan zijn 14 Indone
siërs, 9 Óhineezen en 2 Nederlan
ders- De Indonesische en Chineesche
leden zullen door verkiezingen
worden aanewezen.
Actie tegen het Cheribon-
pact.
Het algem. Ned. Verbond be
sloot een motie te zenden aan de
Staten-Generaal ten gunste van
de handhaving van de ongeceel-
>de eenheid van het Koninkrijk
der Nederlanden.
Voorts hebben nog eer aantal
hoogleeraren zich aangesloten Bij
het door 109 hoogleeraren onder-
teekende telegram van 4 Dec. j.l,.
inhoudende sterken aandrang de
ontwerp-overeenkomst van Ling
gadjati in dezen vorm niet te
aanvaarden.
Onder voorzitterschap van Prot.
mr. P- S Gerbrandy is gevormd
een nationaal comité ..Handhaving
rijkseenheid", dat zich ton doel
stelt het centraal orgaan t» vor
men van alle acties, wélke in net
land gevoerd worden tegen hei
aanvaarden van het ontwerp-ac
coord van Linggadjati. waardij
het er naar streeft den tegen het
ontwerp-accoord* van Linggadia 1
gerichten tegenstand, welke zich
naar het oordeel van het cojm-é
overal ir «ton lande in alle knn,
gen. partijen en groepen open
baart, door vereemging van krach-
ten zoo sterk mogelijk te ma m
Viif-en-twintig notarissen allen
resideerende te Amsterdam, hebben
een adres gericht aan de Stolen-
Generaal waarbij zij hebben ver
zocht de concept-overeenkomst van
Linggadjati in het belang, zoowrt
van de volkeren van Indonesië als
van de bevolking van Nederland,
niet aldus te aanvaarden-