In den klokkenwinkel
X
VAN NEDERLAND
Onderwijs in de puberteitsjaren
R uït-nieuwtjes
HOOGCONJUNCTUUR
TE AARLE-RIXIEL
VRIJDAG 20 DECEMBER 1946
bü.
ITALIË EN 'T VERDRAG
VAN LATERANEN
Communisten tegen
handhaving
HET RADIO-VRAAGSTTJK
Tweede Kamer en het plan-
Gielen
Beperkte stroomlevering
Immigratie in V.S- versneld
PHILIPS' GLOEILAMPEN
BU VERHUIZING GEEN
EXTRA-TEXTIEL
GRIEP-EPIDEMIE BIJ DE
SOLDATEN
HERLEEFDE MOLEN
AMERIKAANSCHE FILM-
WAARDEERING
Geroofde kunst grooten-
deels terng
Ruim 3400 kunstvoorwerpen en
ruim 4000 kisten boeken zijn uit
Duitschïand teruggevoerd. Een
Ook uit sociaal oogpunt
noodzakelijk
Ziehet, siehet, hebt]
Sie bewegt sich, schwebtl
Freude dieser Stadt bedeutet
Friede sei ihr erst Gelautel
sei ihr erst
(F von Schiller das Lied
von dw Glocke)
Dit prachtig poëem van den'
grooten Duitschen dichter, waarvan
wij het slot citeeren, geeseh inj
welhaast elk-en regel het trieste
bedrijf van die andere Duitschers,
die zich in een periode van vertwij
feling en wanhoop, bij het naderen
van hun ondergang vergrepen aan j
heiligschennis, door het rooven van
Europa's kerkklokken, ook die van
Nederland.
We zijn zoo gauw geneigd gele
den leed te vergeten, toch was de
ze klokken-raizzia op groote schaal,
voor ons katholieken, wei een van
de droevigste episoden uit den be
zettingstijd.
Van de ruim 1800 klokken, welke i
uit ons land werden weggesleept
naar den smeltkroes in Hamburg, j
viel het meerendeel in het Zuiden
ten offer Na de bevrijding werden
nog wel eenige klokken terugge
vonden, doch dit aantal was zeer
gering.
Hoe staat het nu met den aan
maak van nieuwe klokken?
Om een antwoord op deze vraag
te kunnen geven, hebben wij een
bezoek gebracht aan Neerland's
vermaarde klokkengieterij Petit
en Frtsen te Aaxle Rixtel in
Noord Brabant, ongeveer vijf kilo
meter ten Noorden, van Helmond.
Wie meent, dat een imposant
gebouw voor dit bedrijf, de rust
en de vriendelijkheid van het land
schap bier verstoort, is er naast..
Men zou de nederige woning van
den huidigen klokkengieter, den
heer Fritsen- nauwelijks op den
„boulevard'' van Aarle-R-ixtel op
merken, ware het niet, dat een
viertal klokken van respectabele
grootte voor zijn woning waren op
gesteld.
Naar de klokkengieterstraat is
het niet lang zoeken; we staan er
pardoes in en niet ver af meer ligt
het doel van onzen tocht.
De 73-jarige heer Fritsen van
Petit en Fritsen, met wien. wij al
spoedig in gesprek, gewikkeld zijn,
blijkt een van de velen wiens
naam van geslacht op geslacht ge
worteld is in den Brabantschen
bodem. Zijn. grijze kop, gemar
keerd door een grijzend punt
baardje zet de conversatie kracht
Onze zegsman vertelt dan, dat
de heer Petit. die met het
edel handwerk van klokkengieter
een aanvang maakte, in de veer
tiende eeuiw ergens in Noord
Frankrijk leefde. Waar een kerk
toren uit den grond verrees, daar
was ook Petit, om aan den voet
van den toren zijn klokken te gie
ten, daar het vervoer ervan in dien
tijd de grootste moeilijkheden op
leverde.
Zoo zwierf Petit met zijn. gezel
len door stad en land. kwam naar
België en tenslotte naar Nederland,
waar hij zich na vele- rondreizen
aanvankelijk in Someren, doch la
ter in Aarle-Rixtel vestigde. Hier
ging het vak verder van vader op
zoon over, totdat in het begin van
de negentiende eeuw, de laatste
Petit, zonder stamhouder stierf en
de uurwerkmaker Fritsen, die met
Petit's dochter gehuwd was, het
bedrijf van zijn schoonvader over
nam.
Aldus ontstond de naam Petit
en Fritsen, een naam, die wijd en
zijd borg staat voor een goeden
klank!
Dit bewijst ook de drukte, wel
ke thans in de gieterij heerseht.
Reeds direct na het vorderen van
de klokken in 1943 kwamen de or
ders binnen en nu beloopen zij al
eenige honderden. Momenteel
wordt er gewerkt aan een carillon
voor het stadhuis in Rotterdam.
De 48-klokken, waaruit het carillon
wSm
Dhr. Fritsen neemt het ornament
op de klok voor een laatste
bemerking onder handen
bestaat, hebben een totaal gewicht
van 30.000 kilo, De kleinste klok
weegt 10, de grootste 8000 kilo. Men
kan zich de grootte van een der
gelijk geval voorstellen, wanneer
men bedenkt, dat vijf volwassen
menschen gemakkelijk in de holte
van de klok kunnen plaats ne
men.
Zoo stroomen de orders uit alle
deelen van het land en niet minder
van over de grenzen naar Aarle
Rixtel, Er is o.a. een klok bestemd
j'voor Aruba en voor de Domini-
canerkerk in Oranjestad.
In de werkplaats
Direct achter de woning van de
klokkengieter bevindt zich de gie
terij, een beperkte ruimte als van
een middelmatig pakhuis. Geen be
ton of stalen binten. De vloer be
staat uit aarde en de zoldering uit
simpele hanenbalken. Geen inge
wikkelde machinerieën, welke wij
zen op vooruitgang in de techniek;
Het geheele proces is nog volgens
het recept van de ambachtslieden
uit de voorbije eeuwen.
Het eenige „moderne" in deze.
ruimte is het electrisch doordraai-
apparaat. Verder ziet men slechts
hier en daar een roodgloeiende, put
en in een van de wanden een groo-
i ten oven, waarin het brons wordt
gesmolten. Voor dien oven staan
j een twintigtal lecmcn vormen. Dit
I ia de outillage van de klokken
gieterij.
Het gieten van een klok heeft on-
j geveer als volgt plaats. Om den
leemen vorm woTdt een laag was
gestreken en hieromheen komt
weer een tweede leemen vorm.
Tusschen deze. twee vormen wordt
brons gegoten, verkregen door een
alliage van 80 pet. koper en 20 pet
tin. De kunst zit natuurlijk in de
berekening van de hoeveelheid
metaal, die een zoo zuiver moge
lijke klank waarborgt. En daardoor
heeft Aarle Rixtel zijn populari
teit verkregen. Men weet de klok
ken dermate zuiver te gieten, dat
men ze, zooals onze zegsman het
noemde, nauwelijks behoeft ,,door.
te draaien" d.i. het bijslijpen van
de klok dat bij een zeer afwijken
den toon, vanzelfsprekend groot
verlies aan gewicht en daarmede
van waarde met zich brengt.
Niet één, doch 10 tot 12 tonen, wel
ke tezamen de zoogenaamde har
monie-tonen vormen, weet Fritsen
in zijn kerkklokken te tooveren, in
tegenstelling met het buitenland,
waar men klokken giet zondeT
eenigen resonant.
Zoo is Aarle Rixtel een van de
■bronnen, waaruit ons kleine land
zijn grootheid put. De heer Frit
sen weet dit en met hem zijn drie
zoons, die er het hunne toe bijdra
gen het bedrijf naar vermogen te
perfectionneeren en uit te breiden,
opdat na jaren, gelijk wij destijds,
onze kinderen cp de schoolbanken
zullen leeren, dat Aarle-Rixtel be
kend is om zijn klokken gieterij
Een subcommissie van de Ita-
Iiaansche constituante heeft de
verdragen van Lateranen in studie
genomen- De commissie is uit
leden van alle regeeringspar.jjen
samengesteld. De communisten, die
er deel van uitmaken, verzetten
zich fel tegen de erkenning van
deze verdragen, omdat de Late-
raansche verdragen ten tijde van
het fascistische regime werden ge
sloten. in. werkelijkheid wijl ze
Italië los willen maken van de
Kerk.
De subcommissie heeft intus-
schen haar goedkeuring gehecht,
meldt A.P., aan een resolutie,
waarin het heet, dat ,,de staat
en de Katholieks Kerk ieder in
eigen sfeer onafhankelijk en
souverein zijn" en voorts ge
constateerd wordt, dat ,,de be
trekkingen tusschen beide mach
ten geregeld zijn door de ver
dragen van Lateranen. terwijl
eventueele Vijzigingen met
wederzijd ch goedvinden geno
men. niet onderhevig zijn aan
een grondwettelijke procedure,
doch aan de normale procedure
der ratificatie".
Naar U. P, nader meldt is de re
solutie waarbij de verdragen van
Lateranen in de nieuwe grondwet
van Italië worden opgenomen, ge
voteerd met 10 tegen 7 stemmen.
De. middagvergadering der Twee
de Kamer was gisteren weer »e-
rp«rarveerd voor cte verbrokiceicio
behandeling in sneitreintempo van stukken van Remnrand
U - 7TnrvftoV- I "Rn!-evrrcr 9JJ van Slalom
taxatie van de totale waarde van
het teruggevoesde is moeilijk; vast
staat echter dat het om tientallen
milïioanen guldens gaat.
Oneer de ru.m. 1500 schilderijen,
door den Duitschen bezetter uit ons
land geroofd, bevonden zich 14
Tengevolge van het gebrek aan
sri enkooi zijn Op sommige plaatsen
storingen opgetreden in de gas- en
electriciteitsvoorziening. In het
Zuiden van het land bestaan weer
..spsruren" voor die bedrijven en
particulieren, welke gas betrekken
uit de Staatsmijnen, omdat de mij
nen eenige dagen krap zitten mat
mijngas. De Geldersche Electrici-
teitscentrale is er toe overgegaan
om die kabels, waarop meer
stroom wordt gebruikt dan is toe
gestaan, „droog te leggen", fii Zee.
land is dit eveneens het geval. Deze
situatie blijft zoolang bestaan, tot
nieuwe stroomlevering via de ka
bels mogelijk is. In het Westen
van het land is de mogelijkheid
niet uitgesloten,, dat bepaaide een.
trales individueel een dreigement
zuilen moeten lanceerefi ter beper
king van stroomverbruik. De Am
sterdammers hebben van'225 uur
geen gas.
L) fciilcU-lU. GJMMQ
de Onderwijsbegrooting. Vermel
ding verdient, dat inzake de o-n-
derwijsiilm een motie-Thomassen
CP v-d-A.) even haastig verdween
als" zij was verschenen, nadat mi
nister Gielen had te kennen ge
geven er heelemaal niet bang voor
te zijn. Daarna volgde een meer
uitvoerig debat over het radiopro
bleem.
De algemeene indruk was, dat
zoowei de voorstanders van den
na tienalen omroep" als zij die
meer geporteerd zijn voor de ouae
amroepvereenigingen, zich bij de
tijdelijke nieuwe regeling van mi
nister Gielen zuilen neerleggen.
Alleen uit den liberalen hoek werd
het onaannemelijk" uitgesproken
en aangedrongen op een wettelijke
regeling „zeer binnenkort bij
welke definitieve regeling de com
munisten tot eiken prijs hun aan
deel zullen opeischen.
Mr Teulings (K.V.P.) gaf een
historisch overzicht ten betoo-ge»
dat het vorige kabinet de kwestie
op een verkeerd spoor heeft gere
den zonder van zijn visionnaire
politiek verantwoording te doen. i
Terugkeer tot het oude radio-be
stel is daardoor zoo niet theore
tisch onmogelijk dan toch uit een
oogpunt van taktiek minder ge-
wensoht.
Op het financieele beheer ko
mend gewaagde de kaïth. afgevaar
digde van een „verspillend beleid
onder onvoldoend gedisciplineerde
leiding. Ook bij de papiertoewij
zing sprak de „politiek" haar
woordje mee. Terwijl men het
nieuwe blad der stichting bevoor
deelde werden de bestaande radio-
gidsen „mishandeld". "Voor den
Kath. Radiogids staan 65.000 lief
hebbers op de wachtlijst, het nieu
we blad telt nog geen 50.000 abon-
nés, maar krijgt nog extra papier
voor zijn Kerstnummer. Tenslotte
gaf mr Teulings te kennen, dat de
K.R.O. zoo spoedig mogelijk inge
schakeld wenscht te worden in den
Wereldomroep.
De heer v. Sleen (P-v.d.A.) ont
hulde dat er ook in zijn partij niet
eenstemmig over de zaak gedacht
wordt en deze daarom geen be
hoefte heeft aan een spoed-rege-
ling ter definitieve oplossing, in de
hoop, dat de nieuwe tijdelijke de
inzichting geleidelijk tot elkaar zal
brengen.
De minister kreeg nog geen kans
zich in de discussies te mengen,
L. H-
16 van
Rubens, 20 van Salomon Ruys-
dael, 21 van Jan Steen, 4 van
Frans Hals, 32 van Jan van Goyen,
17 van Nicolaes Maes, 6 van Ge
rard Terborch,
Van ie kunstwerken van bijzon
dere waarde men zou kunnen
spreken vain objecten die voor mu
sea beteekenis hebben is nu
circa 80 pet. teruggekeerd.
Van de minder belangrijke ob.
jecten is nog geen 20 pet. terecht.
Vooral in de Britscbe zone is nog
veel opsporingswerk te doen, waar
voor inmiddels kortelings toe
stemming is verleend.
President Truman heeft aanga-
komaigd. dat hij maatregelen heeft
genomen, om de ernstige situatie,
ontstaan doordat duizenden ver.
plaatste personen in Europeesche
havens op. verscheping naar Ame
rika wachten, te verbetéren.
Volgens de immigratiew etten
hadden gedurende het afgeloopen
jaar 39.000 personen im Amerika
kunnen worden toegelaten. Tenge-
yolge van transportmoeilijkhecen
waren r.p 21 October nog slechts
4.767 personen aangekomen-
De president veklaarde, dat
thans 3 schepen, elk met een capa-j
citeit van 900 passagiers, op weg
waren naar Bremerhaven. Zij zul
len in dienst blijven voor het
transport van verplaatste personen,
totdat men den achterstand heeft
ingehaald.
In de vergadering van houders
van preferente aandeelen der
N.V. Philips' Gloeilampenfabrie
ken werd met algemeene stemmen
aangenomen het voorstel van den
raad van bestuur om per 31 De
cember 1946 over te gaan tot de
uitgifte van 2000 preferente aan
deelen 750 a pari aan de N.V.
Gemeenschappelijk Bezit van Aan
deelen Philips' Gloeilampenfa
brieken, zulks tegen in ontvangst-
name van een gelijk aantal prefe
rente aandeelen gemeenschappe
lijk bezit. Dit hesluit beoogt de
uitgifte van personeelscertificaten
mogelijk te maken.
De herstelstiehtingen in Gelder
land, Noord-Brabant, Zeeland en
Limburg maken bekend, dat oor
logsgetroffenen, die hun vroegere
woonplaats hebben verlaten en
zich in niet-geteisterd gebied ves.
tigden, niet in aanmerking komen
voor de extra textielvoorziening,
die op het oogenblik in de noodge-
bieden geschiedt. Een uitzondering
kan slecht worden gemaakt voor
hen, die zich zeer binnenkort weer
naar hun oude woonplaats gaan
begeven, In bijzondere gevallen
dient men zich te wemden tot de
plaatselijke dïstributiediensten, die
krachtens de circulaire van den
minister de mogelijkheid hebben
hun een toewijzing als oorlogs
slachtoffer te geven.
In twee kazernes, te Breda is on
der de militairen een griepepidemie
uitgebroken die tot nu toe ongeveer
3Ö0 patiënten tot gevolg heeft ge
had. In verband met deze ziekte
verschijnselen zijn de andere mili
tairen dér beide kazernes met ver
lof naar huis gezonden.
Te Aalburg, gem. Wijk en Aal-
Burg N.B., zal a.'s. Zaterdag te
half twee -den bekenden molen aan
den Hoogen Maasdijk, geheel ge
moderniseerd en gestroomlijnd, iet
eenige plechtigheid weer in gebruik
worden genomen.
Deze rijzige stellïngmolen is
gebouwd in, 1872'. Begitn 1944 liep
de molen ernstige oorlogsschade
op, o.a. werd de as vernield, doch
de averij is nu hersteld en het
binnenwerk vernieuwd zoodat de
ze windreus met recht een model
molen mag worden genoemd.
Bij de 21ste jaarlijksche filmkeu.
ring. welke te New-York werd ge.
houden door den nationalen raad
voor de filmkeuring, werd de Brit.
sche kleurenfilm: Henry the
Fifth", met Laurence Olivier uit
geroepen tot de beste film ven 1946.
Oliviers spel in „Henry the Fifth"
werd. het beste spel van het jaar
genoemd, terwijl Anna Magnani,
die in de Italiaansche film „Open
stad" een dramatische rol vervulde,
tot de beste actrice van 1946 werd
gekozen.
De beste regisseur van 1946 was,
volgens den nationalen raad voor de
filmkeuring, William Wyler, die de
regie heeft gevoerd van de Ameri-
kaansche film .,Best years of our
Lives".
- 1. - V. n to /Ta T\ 11
Hoe staat de regeering tegenover
het V. G. L. O. (voortgezet lager
onderwijs)? De' leerkrachten van
dit onderwijs meenen. dat de mi
nister er niet erg sympathiek te
genover staat en dat - er gevaar
dreigt,, dat dit onderwijs,, hetwelk
voor de vorming van het kind in
de puberteitsjaren van zoo'n groot
belang is. tot verdwijnen is ge
doemd
Daarom had een comité uit ka
tholieke V. G. L. O. leerkrachten
gisteren te Utrecht 'een actie-dag
georganiseerd, waaraan ook vele
religieuzen deelnamen.
De vertegenwoordiger van den
minister van Onderwijs de heer
Widdershoven, die met vele hoofd
inspecteurs en den inspecteur van
het Aartsbisdom rector A. Oomes,
de vergadering bijwoonde, verze
kerde evenwel dat de minister
voorstander van het V. G. L, O. is.
Er dreigt geen opheffing. Men wil
het alleen opheffen en opschorten
tot er betere tijden komen, in de
getroffen gebieden, waar niet eens
voldoende onderdak is voor het ge
wone onderwijs.
Daar kan men het achtste leer
jaar ook niet handhaven.
De zuivere interne organisatie
van het V, G. L O. moet aan de
leerkrachten zelf worden overge
laten en daarom verwachten re
geering en inspecties ook aanwij
zingen. Zij kunnen het V G. L. O,
helpen populair te maken, want een
feit is. dat velen er niet sympathiek
tegenover staan, omdat het een
overblijfsel van de bezetting is.
In hoeverre de voorzitter met
zijn verwijten aan de regeering nu
werking van hooger hand de bij
eenkomst gisteren heeft zeer nut
tige effecten afgeworpen, omdat
door een tweetal bevoegde sprekers
het groote nut van het V. G. L. O.
■op duidelijke wijze in het licht is
gesteld.
De heer H. W Broeren.uit Nij
megen hield een' prachtig opge
bouwd betoog waarin hij op we
tenschappelijke gronden de nood
zakelijkheid van opvoeding in het
algemeen, maar vooral ook in de
puberteitsjaren aantoonde. In de
zoo gevoelige periode van de ont.
wikkeling van het kind zou men
immers verkeerd d* en het geheel
aan zich zelf over te la^m. R®
hulpbehoevendheid van het kind m
de wieg is niet zoo groot als van
een wezen dat naar zelfstandig
heid streeft. Waar onze tijd per
soonlijkheden eischt, nek onder de
arbeiders, hebben wij niet alleen
te maken met een paedagogisch,
maar ook met een sociaal probleem.
Een werkschool kan den zich ont.
■wikkelenden mensch nu helpen om
hem godsdienstig en zedelijk te
vormen. Dan kan gelijk de grond
slag voor de beroepsvorming gelegd
worden.
De behoefte hieraan toonde de
heer Dré de Wolf secretaris van
de Ned Kath. Arbeidersbeweging
vooral aan voor het arbeiderskind,
dat meestal zonder voorbereiding
in het arbeidsproces wordt inge
schakeld. Zijn voortreffelijk uitge
werkte rede liet met na indruk op
de vergadering tc maken.
Op verzoek van den heer Willem
Wiltschut secretaris van het Kath.
Onderwij'zersverbond werd beslo
ten, dat de leerkrachten bij het V.
<3 l. O. een sectie van hert K O V
zullen vormen onder leiding van
Jt 1111 &UJ.1CI1 R
had of daf men gerus' kan.een commissie, w^ciriri e u-s-
Ijn over de ™od£kel|te mede-j men vertegenwoordigd zullen zijn.
Dc O nr. prof. Mëitner, be
kend door zijn atoom-onderzoek,
zal nauw aan de Steckholmsche
universiteit verbonden worden,
waar dergelijke onderzoekingen
plaats hebben. Prof. Meitner,
die tijdens den oorlogs als vluch
teling naar Zweden kwam, is
verbonden aan hef instituut van
den Zweedschen Nobelprijswin
naar Manne Siegbahn.
O Volgens de Parijsche „Libera
tion" zou de inschakeling, van
het Saargeb'ied bij het Franscne
economische en monetaire
systeem ,.op handen" zijn. Een
groep douane-ambtenaren zou
te Metz zijn aangekomen, ge
reed' om een nieuwe controle-
lijn te vormen tusschen het
Saargebied en Duitschland-
O Churchill heeft in het lager
huis medegedeeld, dat hij, als
het parlement weer bijeenkomt
een motie va« wantrouwen ux
de regeering zal indienen. Bes-
gevraagd zeide Churchill, dat
hij de regeering o.m. van ty
rannic, willekeur en onbe
kwaamheid zal beschuldigen.
-O In den loop van het volgend
jaar zullen 4 textielpunten meer
voor de Britten aangewezen
worden M. 1. v. Maart krijgt
nl iedere Britsche burger 64
punten voor 1947. tegen 60 vn
1,. 16.
Giovanni Gronchi. voorzitter
van de christen-democratische
fractie in het- Italiaansche par
lement, heeft, zijn functie neer
gelegd. wegens verwerping van
zijn voorstel tot wijziging van
de regeeringssamenstellmg-
<g> Marcel Cachxn, de 77-jaxige di-
recteur van het communistische
blad .Humanité" en oudste af
gevaardigde in het parlemen
is tot voorzitter van de com
missie voor buitenlandsche za
ken gekozen Het is de eerste
maal in de Franscbe geschie
denis, dat een communist in
deze functie is benoemd
O Het Amsterd. fep. gerechtshof
heeft tegen M. tsrakee un
Utrecht, die zijn eigen onder-
duik-adres en dat van onder-
grondsche strijders bij den S.D.
verraadde. 8 jaar gevangenis
straf uitgesproken met aftrek
en ontzetting uit alle rechten
voor het leven.
