Lectuur
Zijn er ontwapemngsplannen
Lof en critiek te DEN PASAR
naar Brazilië?
voor
Nederlandsche boeren
VRIJDAG 20 DECEMBER 1946
PAGINA T
OPGANG, NEERGANG,
AARZELING
Veiligheid en atoombom
HANDELSACCOORD MET
NOORWEGEN
"Wederzïjdsehe export van
Kr- 90 millioen
HULDE AAN VAN MOOK
EN SJAHRIR
ter plaatse op de hoogte
DE DUITSCHE ROOF
Deskundigen stellen zich;IT
Masjoemi en kabinet
SPION VEROORDEELD
DE NIEUWE HUDSONS
De gedelegeerden der V.N. zijn
nu op dep terugreis en hebben der
halve alle gelegenheid over de be
reikte resultaten na te denken.
De voldoening, welke op de slot
zitting heerschte, en welke o.L
vooral moet worden toegeschre
ven aan het feit, dat in tegenstel
ling met veler vrees hst wereld
lichaam voor vrede, geluk veilig
heid en welvaart der menschheid
deze eerste belangrijke botsing der
tegenstellingen gelukkig heeft
doorstaan enniet reddeloos te
gronde, is gegaan, zal langzaamaan
wegebben, en voor een scherper
beoofdeeling van de realiteit plaats j
maken.
En de«e is. zooals wij reeds
Schreven, dat noch in de kwestie
van het veto. noch in die van
het trusteeship of ontwapening een
werkelijk tastbare vooruitgang is
verkregen. Weet men echter in de
eerste twee aangelegenheden wel
waaraan men toe is, in de derde
zaak heerscht veel grooter verwar
ring: voorstel, aanvaarding, ver
werping zijn elkaar in fantastische
onsamenhangendheid gevolgd tot de
eindresolütie, welke feitelijk de ge-
heele zaak van den aanvang af
weer aa-n de orde stelde.
Het begon roet een Russisch
voorstel om alle troepen van die
leden der V.N. in niet-vijandige
landen te tellen, een voorstel met
een politiek tintje, dat echter een
lawine van steeds meer vragende
en eischende redevoeringen ontke
tende. Engeland verzocht ook op
gave tie doen van de troepen in de
vijandelijke landen en vervolgens
van alle troepen, welke zich bin
nen het territorium van de landen
der V.N. bevinden Deze opgaven
zijn echter waardeloos, als ze niet
ter plaatse op haar juistheid kun
nen en mogen worden gecontro
leerd; vandaar een voorstel tot con
trole. En daar de mensch alleen
niet de militaire madht van 'n land
maakt, maar daarbij ook het wapen
men denke aan de atoombom
dat die mensch hanteert moet wor.
den miesbeschouwd. zouden ook de
wapenen moeten worden gecontro
leerd
Er schuilt een onmiskenbare
logica in dezen opgang der voor
stellen; we herinneren ons tus,
schen 1918 en 1939 soortgelijke
reeksen uit .Genève te hebben ge
hoord Dan greep echter steeds één
woord in de debatten in: het Uit
Franschen mond komende „Veilig
heid". Dan was de opgang plotse
ling gebroken en zocht men naar
nieuwe wegen om uit de impasse
te geraken.
We haalden te New York het
hoogtepunt in een fulminant juri
disch duel tusschen twee eminente
juristen van internationalen faam,
den Rus Vysohinsky en den En-
gelschman Sir Hartley Shawcross.
Het resultaat van dezen interes-
santen woordenstrijd was. dat En
geland en Rusland elkaar de hand
reikten in het voorstel om alle
■oorten wapenen te doen tellen en
een controle-commissie in te stél
len om de dooT de mogendheden
verstrekte gegevens te verifieeren.
Op dat oogenblik werd het woord
-veiligheid" gelanceerd, door den
Amerikaanschen gedelegeerde Con-
nally en den volgenden dag ver
scheen "Byrnes persoonlijk, voor de
eerste maal, in de assemiblée, om
bet Amerikaansche standpunt uit
een te zetten. Washington begreep
heel goed waarom het ging: om de
atoombom. Het wü het geheim
van dit geweldige wapen, hetwelk
het klaarblijkelijk nog alleen bezit,
niet prijsgeven, vóór een inderdaad
effectieve controle niet alleen is
aangenomen, maar tevens in alle
betrokken landen grondig ter hand
is genomen Veiligheid bovenal. En
daarmede was de Enigelsch-Russi.
sche eensgezindheid verbroken.
Engeland retireerde en maakte een
scheiding tusschen de controle van
troepen en wapenen.
Van toen af ging het snel bergaf.
Bteeds zwakkere, minder eischende
voorstellen werden achtereenvol
gens, steeds met een Russisch
„neen", verworpen, tot men ein
delijk weer bij het allereerste Rus
sische voorstel terechtkwam, en dat
nog aanmerkelijk mitigeerde, door
aan den Veiligheidsraad de beslis
sing te laten, of en welke inlich
tingen zullen moeten worden gege
ven over de troepen Men stelt de
vraag niet meer, men gaat beraad
slagen, hoe zij zal geformuleerd en
gesteld worden.
Maar het volgend jaar, in Sep
tember 1917, zal men in de V.N.
weer over..-, ontwapening spre
ken
Want de Veiligheidsraad heeft
in een slotresolutie ook opdracht
gekregen een gedetailleerd ontwa-
peningsplan te ontwerpen, dat dan
aan de assemblee zal worden voor
gelegd. De ontwapening staat en
blijft dus op de agenda. Maar de
volken e'schen daden. Daarop komt
het aan
TRAGISCH GEVAL VAN
VERRAAD
Kostte 24 naenecken het leven
Een trieste zaak diende gisteren
voor het bijzonder gerechtshof te
Utrecht. De reeds bejaarde mevr.
T.-V.heeft zich destijds to het
uiterste ingespannen om hulp aan
ondergedoken Joden te verleenen.
Zelf herbergde zij soms twaalf
Joden tegelijk in haar huis, zij
bracht bonkaarten ronid op andere
onderdu ikadressen voor Joden. In
Juli 1943 werden hij, een inval in
haar huis negen Joden en ook haar
echtgenoot meegenomen. Daarop
heeft ze, om haar man te redden,
den Duitscbers verteld, wat ze
wist en op een viertal adressen m
Baam zijn Joden en hun helpers
gearresteerd.
Aan haar echtgenoot, die vrij ga
laten en naar huis teruggekomep
is, heeft ze nooit iets durven reppen
over haar verraad.
Intusschen waren 18 Joden en
4 helpers als slachtoffer van de
gehouden razzia's in handen der
Duitscbers gevallen, waarvan nie
mand is teruggekeerd.
De procureur-fiscaal m>emde dit
een zeer tragisch geval. Vele men-
schem hebben niets gedaan voar
de Joden en liepen dus geen risico,
verdachte deed heel veel en toen
het verkeerd liep, Wéék haar in
nerlijke zwakte. Het was beter
geweest, wanneer zij zich buiten
dit werk gehouden had, gezien
haar jaren en deze innerlijke zwak
te. De eiscb luidde 2 jaar met af
trek en ontzetting uit de rechten
voor het leven. De verdediger
•drong aan op onmiddellijke invrij.
heidstelling van zijn cliënte, die
heel erg door het geweiten gekweld
wordt. Het hof zal 2 Januari uit
spraak doen.
Van 9 December tot 17 De
cember jl. heeft te Oslo een Ne
derlandsche handelsdelegatie on
der v-ooTZitterschap van Dr. S- Th.
J. Tepp-ema, directeur van de bui-
tenlnndsche economische betrek
kingen, onderhandelingen gevoerd
met de Noorsche handelsdelegatie
onder leiding van den heer Jör-
gensen van het Noorsche ministe
rie van builenlandsche zaken.
Er is een handelsovereenkomst
tusschen Noorwegen en Neder
land afgesloten, die het handels-
vérkeer tusschen deze beide landen
voor het jaar 1947 regelt.
De totale waarde van de expor
ten zullen wederzijds een waarde
van 98 millioen Noorsche kronen
bedragen. Dit cijfer is kenmer-.
kend voor de uitbreiding van het
naooflogsche handelsverkeer tus
schen Noorwegen en Nederland.
De Noorsche leveranties aan Ne
derland zullen hoofdzakelijk be
staan uit grondstoffen voor de pa
pierindustrie en chemische pulp
voor de kunstzijde-industrie, pa
pier, kunstmest, vischolie, pyriet,
graniet, houtproducten, ijzer, en
staallegeeringen, terwijl Neder
land aan Noorwegen zal leveren:
zaden, bloembollen, groenten,
„Bos'koop"-producten, superphos-
phaat. buizen textiel, kunstzijde
garens, chemische en electro-tech-
nische producten, machines enz.
De overeenkomst zal in werking
treden op 1 Januari 1947.
Op de gisterenmiddag .gehou
den vergadering te Den Pasar
werden woorden van instemming
met, naast waardige critiek op
„Linggadjati" vernomen.
De heer Soékawati (Bali) prees
het accoord van Linggadjati als
„een staaltje van reëel staatsman
schap" en verklaarde de overeen
stemming gegrond op de beginse
len, welke te Maiino werden aan
vaard.
De centralisatie-politiek van de
Ned. overheid is oorzaak geweest
van achterstand. Dit dient in de
toekomst vermeden te worden
„Wat wij willen", aldus spr., „is
een blijvende samen werking tus
schen Nederland en Indonesië op
basis van vrijwilligheid, gelijkheid
en wederzijdsche zelfstandigheid in
eigen zaken."
De heer Katoppo (Minahassa)
verklaarde zich accoord met de
stichting van een sterken staat,
„De Groote Oosit" op gelijk niveau
met de republiek, doch zeide daar
om nog niet accoord te gaan met
de ontwerp-regelmg voor deze ne
gara, inzonderheid niet met art. 3
waarin z.i. te veel bevoegdheden
aan de negara onttrokken waren.
De heer Iskandur Moehammed
Djabir Sjah (Sultan van Ternate)
bepleitte de instelling van een
twee-kamer-stelsel op de wijze van
Engeland en Frankrijk. Dit systeem
is speciaal geschikt voor De Groote
Oost met haar uiteenloopende po
litieke en godsdienstige stroomin
gen. De senaat zou in de eerste
De concertmeester van het Re
sidentieorkest :Sam Swaap gaat
een concerttournee door Zwit.
seriand maken vun 26 Dec. tot
12 Januari,
Een bijzondere correspondent
van het ANP te Rio de Janeiro,
schrijft. In opdracht van de stich
ting landbouw-emigratie, die in 't
leven geroepen is door de samen
werkende Nederlandbche land
bouworganisaties, is ite Rio de
Janeiro aangekomen ir. Heijmeijer
als eerste van een Commissie,
welker overige leden nog onder
weg of op het punt van vertrek
ken zijn. De bedoeling is, dat deze
lan db cf.i wdeskundig en zich der
plaatse op de hoogte znllen stel
len van de mogelijkheden, welke
Brazil ie bied* om Nederlandsche
boeren op te nemen.
Tegenover dit denkbeeld staat
Bradilië zelf stellig niet afwijzend
want deze givote tropenrepubliek
beseft terdege, dat zij 't •onmetelij
ke grondgebied niet tot ontwik
keling zal kunnen brengen zon
der d'en arbeid van Europeesche
kólonisten en van deze gelden de
Nederlanders als een zeer welko
me variëteit Immers, men kent
hen als degelijk en vlijtig en zon-
De Kersttijd is steeds een dank
baar Object voor velerlei uitgaven
in proza of dichtvorm, in prent en
melodie. Het pleit voor het gelei
delijk herstel dat ook op de
boekenmarkt merkbaar wordt,
wanneer we in 1946 een keur van
Kerstelectiuuir in de boekwinkels
zien uitgestald, bescheiden van
omvang maar meest woortrerfeiyk
van uitvoering.
Zooials bijvoorbeeld de Kerst,
novelle van den dichker-teekenaar
Luc van Hoek „Het jaar van de
late Nachtmis", Over de Guirlande
reeks waarin dit sierlijke boekje
verscheen is in ons blad reeds ge
sproken en er zal zeker in de toe
komst reden zjjn om er nog meer
van te zeggen wanneer de reeks
het huidige peil handhaaft.
Niet dat deze novelle een mees
terwerk is. Gemeten met de maat
staf waarmee we grootmeesters
van de novelle als Gogolj of Poe
waardeeren. is er voor geen enkelen
Nederlandschen
TVT i i i i j jjieaerianuscira» novellist van na
wat m .Nederland terugkeerde jen oorlog meer dan een Deschei-
den plaats in de achterhoede. Maar
Uit een globaal overzicht, dat
het Commissariaat-generaal voor
Ned. Econ. be angen in Duitsch-
land samenstelde van hetgeen tot
15 November, van door de Duit-
schers in Nederland geroofde goe
deren, in Nederland terugkeerde
blijkt, dat aan industrieel-e goede
ren voor een bedrag van
21.841.000 is achterhaald. Op het
gebied van de spoorwegen was het
bedrag f 42.000.000; schepen
f "8 000 000, paarden en vee
f 3.31OÓ0O, haveninrichtingen
650,000, automobielen, 114.000,
waarde artikelan f 1,255.000; al.es
op prijs-hasis 1940. Aan effecten
werd voor een nominale waarde
van 22.648.000 teruggebracht. In
totaal dus voor 119.828.000.
Vb or de zeeschepen is geen. cijfer
vermeld, daar het Commissariaat
hiermede slechts zijde lings be
moeienis heeft gehad De eultu-
beele goederen zijn in dit over-
op genomen, i
er is één verdienste die deze Kerst-
novelle onderscheidt van veel an
dere korte verhalen in onze taal.
En dat is de vlotte voortgang van
de handeling zander hinderlijk
pogen om door bijzondere zegging
of detailschildering „literatuur"
te maken.
Nu en dan zou men zelfs wen-
schen dat de schrijver minder vlot
schreef. Hij zou dan meer zorg
besteed hebben aan den loop van
zijn zinnen welke dikwijls meer
hortend dan vloeiend is. Óök houdt
Luc van Hoek er zijn eigen opvat
ting op na omtrent spelling en
grammatica, en menig schoolmees
ter zou gnuivend zijn rood ootlood
scherpen temidden van zoo ver
metele taalbarfoarij.
Maar er zijn odk prachtige frag
menten, bijvoorbeeld wanneer de
„roversluytenant" bij zijn overval
op den edelsmid de zilveren Kerst
groep ziet, het begin van zijn in
keer, ai waaneer de pastoor One
n.iet heel Brazillië voor een soort
gelijke kolonisatie in aanmerking
komen. Zelfs zou men mogen zeg
gen, dat van alle Zuid-Ameri-
1, nan-scli e landen in de eerste
plaats Argentinië in dit opzicht de
aandacht verdient, vooteal de
koelere zone in het Zuiden, waar
de graanbouw en aanverwante
bedrijven beoefend kunnen war
den order omstandigheden, die,
hoezeer ook van het vaderland
verschillend, daarvan toch niet al
te erg -afwijken. Een geslaagde
koloniatie van geref. tarwe-
bouwers nabij Tres Arroyos in
de provincie Buenos Aires heeft
■zulte- aauge*',Kmd. Inzake immi
gratie staat het overheidsbeleid
echi'.er geenszins vast, en het zou
op het oogenblik weinig zin heb
ben om daar te lande tot concrete
daden van eenigen omvang te wil
len overgaan. Be er is het, voor-
loopig d'e ontwikkeling van den
toestand n-otg even aan te zien,
en in tusschen voor de meest drin
gende noodzaak te zoeken naar
mogelijkheden in de aangrenzen
de land-en. Hiervan nu verdient
stellig Brazilië alls verreweg ü'e
grootste -een bijzonder deel van
onze aandacht. Voorts moert het
betrekkelijk kleine maar ordelij
ke en aantrekkelijke Uruquay niet
vergeten worden.
Beide landen hebben een tekort
aan brcodkoren, in welk opzicht
zij van hun Argentpnschen buur
man afhankelijk zijn, doch deze
weet eensdeels van die positie
wel gebru'ik te maken en ander
deels ontbreekt 'het ook hem wel
eens aan de benoodigde hoeveel
heden. 'Zoowel Brazilië als Uru
quay zouden zich dus gaarne ten
aanzien van bun broodvoorziening
onafhankelijk willen maken. Even
wel zijn slechts gedeelten van hun
grondgebied daarwtor geschikt. In
Brazilië valt reeds terstond het
heete Noorden weg, alsmede helt
meerendeel van het midden des
lands. Het zal voornamelijk in de
koelere vlakte van het Zuiden
zijn, dat Nederlandsche graanboe-
ren hun kans mogen verwachten.
Op die streek zal zich dan ook
in de eerste plaats de aandacht
richten van de deskundigen, die
thans geleidelijkr hier aankomen.
Zij worden bijgestaan door de
heeren van Scherpenberg, immi
gratieattaché, en Keizer, land-
bouwattaché bij het Nederland
sche gezantschap, terwijl trek mr.
W. L. van Balen, d-ie sinds ruim
dertiig jaar met deze materie ver
trouwd is. zijn ervaring ter be
schikking van deze nationale zaak
heeft gesteld. Uiteraard zal er
met het onderzoek eenigen tijd ge
moeid zijn. doch een voorïoopig
rapport schijnt wel binnen enkele
maanden tegemoet gezien te mo
gen word'cn.
plaats moeten warden sarroeng»-
steld uit de waardigheidsbekle
ders en hoofden van de autonom®
daerah's*.
De laatgte spreker, de heer Cla-
proth (Z.-Celebes) verklaarde na
mens zijn groep, dat de Indo-Euro
peanen zich thans bij de Indonesiërs
voegen en hiermee „afscheid ne
men van het Nederlandsche volk"..
Sptr. aanvaardt de overeenkomst,
van Linggadjati. Een andere over
eenkomst ware onider de gegeven
omstandigheden niet mogelijk. Ten
slotte wijdde spr. woorden van lof
aan de ontwerp-regeling- van den
staat „De Groote Oost".
860.000 echtscheidingen,
Het republeikeinsche persbureau
Antara bericht, dat volgens statis
tieken van het republikeinsch®
ministerie van eeredienet de ge
tallen voor huwelijken, echtschei
dingen en scheidingen van tafel
en bed (volgens Islamitisch ge
bruik) op Java en Madoera over
het jaar 1945 resp. 995.588, 767.405
en 92.354 hebben bedragen-
Communisten leiden
generaals op
Naar het repu'blikeinsehe pers
bureau Antara bericht, is op 4 de
zer te Djember een instelling in
het leven geroepen ter opleiding
van een kader, welke gdhieel door
de P-K.-I. (Paratai Kommunis In
donesia) georganiseerd wordit. D«
opleiding zal een maand duren.
135 jongens en meisjes van all®
standen rullen, behalve de leer in
ideologie, ook lessen in militair®
wetenschappen, in strategie en
taktiek volgen.
Werd dezer dagen gemeld, dat
de Masjoemi-ministers in het kat.
bJniettjSjahxir wel geen politiek»
gevolgen zouden verbinden aan
het besliu-it hunner partij om d«
omtwerp-overeenkomst te verwer-
pten, thans zegt de „Merdeka" van
hevoegde zijde te vernemen, dat
de partijraad verwacht, dat de be
trokken ministers zich volledig
achter deze uitspraak zullen stel
len. „Het is immers duidelijk, dat
dit besluit de basis vormt van d«
politiek der partij en het girotnd,
beginsel van den strijd der Mosliro
ach e gemeenschap".
Een jaar infanterie V
Het te Bandoeng gevormd ba
taljon infanterie V heeft op 9
dezer zijn éénjarig bestaan ge
vierd met een marsch door de stad
gevolgd door sportweisfrijden op
Lembang en een avondfeest in d®
schouwburgzaal. Dit bataljon ver
wierf reeds groote populariteit
toen het te Tjimahi gelegerd waj
als eenig Ned onteer d<yl der
geall bezetting van het Bandoen»»
rayon.
Heer draagt door den Kerstnacht,
gevolgd door den ontvluchten
„rovercapiteyn" als koster. De
bekeeringsgeschiedenis van den
luyilenant in dezen diiamatischen
Kerstnacht geeft aan het Kerst
gebeuren den diepen zin die de
komst van dien Verlosser voor ons
op de eerste plaats heeft, al blijft
voor de dorpsbewoners het uiter
lijke gevolg van die gebeurtenissen
de pastoor komt te laat in de
Nachtmis het meest kenmer
kende.
Gespeend van elke diepere Kerst
gedachte, maar niettemin een aar
dig boekje is „Sneeuw" van Hen.
riëtte van Ëyck. Man moet heit
feit aanvaarden dat de Kerstsfeer
in dit boekje niet hooger reikt!
dan de top van den Kerstboom om
naar deze kostelijke verzinsels over
Kerstmannetjes, Kersthazen en
sneeuw voor 1-50 het pond met
genoegen te luisteren.
De humor moge in onze letter
kunde geen vreemd element zijn,
de pur sang humoristen die een
eigen „toon" hebben, zijn in ons
land uiterst schaarsch. En Hen-
riëtte van Eyck met haar speelsch
proza vol verrassing en vol typisch
vrouwelijk esprit, is er zéker één
van.
In dezen kleinen bundel bewijst de
schrijfster bovendien te beschikken
over goeden smaak die iedere
banaliteit weert. Alleraardigst zijn
de verhalen „Sneeuw" en „Het
Kerstmannetjes-examen", terwijl
de uiterlijke verzorging van het
De rechtbank te Rotterdam
boekje, geillustreerd met aan den heeft den 44-jarigen werkman A.
tekst aangepaste luchtige prentjes jlHelmer, die in April 1940 werd
van Fiep Westendorp iedere ge- i gearresteerd toen hij poogde ge
dachte aan papiemóod tot een Igevens over de opstelling van^het
hersenschim schijnt te maken.
W. P.
N-a.v. Luc. van Hoek „Het jaar
van de late Nachtmis", Guir
lande-reeks. Uitg. Paul Brand,
Bussum 1946, en Henriëtfe van
Eyck „Sneeuw". Uitg
Bij, Amsterdam, 1946,
afweergeschut in en om Rotter
dam in handen te krijgen, wegens
spionnage veroordeeld tot 1%
jaar gevangenisstraf, waarvan drie
maanden voorwaardelijk met drie
jaar proeftijd. Hij werd 'in 1940
door de Duitscbers in vrijheid ge
De Bezige steM, doch na de bevrijding weer
(gearresteerd,
Standaardwagens 1946
worden ingevoerd
De Amerikaansche auto-industrie
stelt zich steeds meer in op d®
wenschen van het publiek betref
fende het comfort. De modern*
autobestuurder wil rijden met een
minimum aan physkke er. psychi
sche inspanining, al gaat dat ten
koste van de ,,sport"_ Daarbij wil
hjj zich in zijn auto voelen als in
de sfeer van een rijdend thuis.
De nieuwe Hudson-automobielen
die het Autobedrijf Victoria Gebr.
Willebranicis in zijn garage aan d®
Zwaerdecioonstraat en bjj Vroom-
en Drcesmamn aan den Nieuwen
Binnenweg 290 smaakvol etaleert,
ver-toonen duidelijk de kenmerken
van dit streven. Zjj zijn uitgerust
met de nieuwste technische snuf
jes zooals: de stabilisator en de
kruisframeconstructie, die een vaste
ligging, ook in bochten, waarbor
gen; de centrale stuurmvchaniek.
die het nemen vain dien kleinsten
draai snel en zonder manoeuvree-
ren mogelijk maakt; de super-i>em
die automatisch in werking treedt
wanneer de hydraulische rem
mocht weigeren (patent Hudson);
de dual-carburator, waarvan ieder
deel drie der zes cylinders voor
ziet; de motorkap, die van achter
naar voren opengaat en die in de
cabiine gesloten wordt. Het dash
board is eenvoudig, in neutral®
daardoor smaakvolle beklei ding,
terwijl de carosseri-e een stroorm-
lijnvorm, maar geenszins «en bizar,
re-overdreven, integendeel een
soepelcn reëelen, heeft.
Voor deze wagens, waarvan da
prijs waarschijnlijk van 5-400 op
6.000 zai worden gebracht, heeft
de regeering een invo»; rvergunning
verleend. De eerste zijp inmiddels
gearriveerd en n den verkoop ge
bracht, waarbij de Gebr. "Wiïle-
brands de vertegenwoordiging voor
Rotterdam e. o. hebben.
Dit zijn standaard-wagens; de su
per-modellen (met gelijke rjj-
waardigheid en technische kwali
teiten maar met nog meer com
fort: temperatuur, en luchtrege-
laar, automatische versnellingsbak
en radio) zijn te duur dan dat er
deviezen voor kunnen worden vrij
gegeven, althans voorïoopig.... D®
étsrad'aard-Hud.On voorziet daar
om echter niet minder in een be
hoefte.
