Aan de piano op Kerstmis
I
wmm
ENGELAND
i
jo46/!7lcuviu5 ^mikenaahXt
nfl
DINSDAG 24 DECEMBER 1946
KERSTNUMMER
PAGINA 9
ONNOOZELE kinderen
EEN ONGELUKSDAG?
9
in
REMBRANDT
17e EEUW
A
Het feest van de ..Onschuldige Marte
laren" gold in vroeger tijden geenszins
als een onschuldige dag.
Op den 28sten December iets onder
nemen beteekende volgens een oud bij
geloof ongeveer hetzelfde als zijn eigen
*onheil tegemoet gaan- Koning Lodewijk
XI van Frankrijk bijvoorbeeld, een vorst
overigens met een opmerkelijk elastisch
geweten, zou het nooit gewaagd hebben
dien dag te ontheiligen door welke daad
[van belang ook-
En aan het Engelsche hof vinden we
denzelfden vrees: Koning Edward IV liet
zijn kroningsfeest uitstellen, toen hij be
dacht dat de vastgestelde datum de dag
yan „Kinderen-mis" was-
In het graafschap Cornwall bleven
dien dag alle potten en pannen onge-
jschuurd. Onnoozele Kinderen was im
mers cross-day", de dag waarop alles
in het honderd liep.
Merkwaardig was het gebruik om de
kinderen dien morgen met de zweep uit
bed te ranselen. Onze voorouders ver
richtten deze manoeuvre om de jeugd
yoor altijd de misdaad van Herodes in
te prenten. In andere landen bestond
een althans voor de kinderen min
der onvriendelijke gewoonte: daar mocht
de jeugd de ouderen een pak slaag geven
met een sparretwijg, terwijl het dienst
personeel de verleidelijke vrijheid kreeg
hun meneer en mevrouw met takken
yan het rosmarijnheestertje te lijf te
gaan.
Oók werden wel berketwijgen bij deze
plechtigheid gebruikt én meestal wer
den de vijandelijkheden begeleid door
meer gemoedelijk ritueel, zóoals het drin
ken van een glas wijn of het nuttigen
yan gemberbrood.
Men heeft gemeend deze verschijnselen
te moeten verklaren als overblijfsel van
heidensche gebruiken. Door de aanraking
met de twijgen zouden eventueele booze
btrMefcw
Uutv/er,..co... ren
nier desen nftwwtiv ja rt So willtti wij - vrolijcK
ons <k Schrift vtr-claerr,
on> duT Kint §ht-
ma§htTcla
matchi
geesten genoopt worden het lichaam te
verlaten.
Ongetwijfeld verwant met dit kastij
dingsritueel is de nog steeds levende
gewoonte dat de jongste van de familie
op 28 December baas is in huis, al maakt
de moderne jeugd op minder laaghartige
wijze van haar voorrecht gebruik....
liiuaiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
LONDEN, December 1946.
ESTAAT er een speciale Engel-
®che Kerstviering? Ik denk bij het
Stellen van deze vraag aan het lang-ver-
vlogen vooroorlogsche verleden, dat mis
schien ook weer eens de na-oorlogs'che
toekomst zal zijn. Wilde ik over het he-
den iets schrijven, dan zou mijn Kerst-
bijdrage voornamelijk bestaan uit de on
verteerbare bekendmakingen van den
voedselminister betreffende min of meer
onverteerbare lekkernijen, waarvan het
rantsoen voor deze gelegenheid een klein
beetje verhoogd zal worden of welke,
voor zoover zij toch in zoowat geen win
kel verkrijgbaar zijn, zonder bon ver
krijgbaar zullen zijn hetgeen de mi
nister zeer knap heeft uitgezocht.
Bestond er, en zal er dus waarschijnlijk
weer eenmaal bestaan, een speciale Eni-
gelsche Kerstviering? De Engelschen zijn
eilandbewoners, en doen de meeste din
gen een beetje anders dan andere vol
den dus ook Kerstmis-vieren, althans
wat het profane deel der viering aangaat.
Een deel van die speciaal Engelsche vie
ring is niet Engelsch, maar Duitsch, en
werd ruim twee eeuwen geleden, met den
daarvoor hier nog volkomen onbekenden
kerstboom, door George I, die uit Han
nover kwam, hier ingevoerd, maar het
duurde daarna nog wel 'n goede honderd
jaren eer het groote publiek er eenigszins
aan wilde, en de Engelschman is trou
wens nooit sentimenteel over zijn kerst
boom geworden.
Het kan zijn dat onder normale om
standigheden de Engelschen meer aan
het profane deel der Kerstviering „doen"
dan de meeste andere Christelijke na
ties. Maar er waren veel dingen waaraan
de Engelschen tot voor weinige jaren
meer .-deden" dan ndere volken door
dat zU niet alleen een zeer rijk, maar ook
een alles behalve zuinig volk waren, dat
het bijzonder royaal aanlegde. Dit wil
niet zeggen dat hun feestelijkheden ook
Zooveel feestelijker waren dan in andere
landen.
De Engelschen zijn niet uitbundig van
aard, en behouden, voor zoover zij bove»
de 25 en hun theewater zijn, ook in het
heetst van een voor-oorlogsch Kerstmaal
of Kerstbal hun koelbloedigheid en in.
getogenheid, terwijl zij kartonnen neuzen
én gekleurde papieren mutsen vicarisch
laten opkomen voor de uitgelatenheid.
Het is waar dat de Engelschen, of
schoon anders matig in spijs, op Kerst
mis bijzonder veel goed en duur aten,
voor zoover zij het betalen konden, en
anders in ieder geval goed en veel. De
Italianen hadden reeds in de latere mid
deleeuwen een spreekwoord: Hij heeft
het zoo druk als een Engelsch fornuis op
Kerstmis. Kalkoen en plumpudding zijn
steeds de traditioneele pièces-de-résistan-
ce aan den "Engelschen Kerstdisch ge
weest. De kalkoenen werden meerendeels
ingevoerd uit Roemenië, maar wat de
Kerstpudding aangaat, had dat land zich
niets te verwijten. Vreemdelingen, die
Kerstmis in Engeland hebben meege
vierd, vragen zich steeds af hoe het rr#o-
gelijk is dat Engelsche magen de Kerst
pudding verdragen. Het is niet mogelijk,
en zij verdragen haar dan ook niet. Maar
de Engelsche behooren tot de meest
ritualistische naties en zijn rijk an held
haftige deugden.
Isaac D'Israeli, die in zijn ..Curiosities
of Literature" anderhalve eeuw geleden
onder den titel „Oude en moderne Satur
nalia" een zeer uitvoerige paragraaf aan
Kerstviering en -gebruiken weidde, en
aan wien ik het Italiaansche spreekwoord
ontleend heb („Ha plu di fare che i forni
di Natale in Inghilterra"). schrijft niets
waaruit blijkt dat de tegenwoordige
Kerstgebruiken toen reeds in zwang wa
ren. Buitenkerkelijk schijnt er in zijn tijd
ternauwernood van een viering sprake
geweest te zijn; vandaar dat hij in den
verleden tijd schrijft dat ,.in Engeland
onze feestelijkheden op Kerstmis verma
kelijker geweest schijnen te zijn dan in
andere landen". Die vermakelijkheid
was overigens van weinig stichtelijken en
vaak bijna van heiligschennenden aard,
en werd inderdaad veeleer geinspireerd
door den geest der Romeinsche Saturna
lia dan door eenige gedachte aan de Ge
boorte van den Verlosser. Zij werd ge
kenmerkt door de grootste ruwheid en
losbandigheid; door bras- en zwelgpar
tijen op de landgoederen, en door de
nogal walgelijke persiflages van den
„Lord of Misrule", waarbij de geleerde
Rembrandt van Rijn is
bij velen meer bekend
als schilder dan als etser
of teekenaar. We repro-
duceeren hierbij een
„krabbel", waarin men
een notitie van Rem
brandt kan zien- De vi
sie van dezen meester
van 't clair-obscure (licht
naast donker) houdt een
sinds den tyd van Breu
ghel technische verrij
king in. Toch, en hierin
weten we Rembrandt groot, laat hij zich
niet door z'n grootere mogelijkheden verlei
den. om den Kerststal als 'n theatrale scène
weer te geven.
Mèt de groote schilderkunstige mogeiijk-
sc
heden van zijn tjjd en met z'n mannelijk uit
gegroeid talent, weet Rembrandt ook in een
eenvoudige schets wéér te geven en bin
nen te dringen in wat hem ontroerde in het
Wonder van Kerstmis. f
heeren van den Londenschen Middlej
Temple vaak een schandelijke rol speel
den. Leest men nu dat in de achttiende
eeuw in Engeland Kerstviering „verbo
den was, dan wil dit waarschijnlijk nieta
anders zeggen dan dat de Saturnalia ver
boden waren, en dan bleef er buiten de
kerken ook zoo goed als niets van een
Kerstviering over. Hierbij kwam dat En
geland in het laatste kwartaal der acht
tiende eeuw in een boetvaardige stem
ming verkeerde. De Staatskerk was tot
een moreel laagtepunt gezonken, waarop
eerst een generatie later de Oxford bewe
ging de reactie zou zijn; de afval de?
Amerikaansche koloniën en de algemee-
ne inzinking in deze periode werden ala -
een straf Gods beschouwd; men begon'
weer het oor te leenen aan de Puritijnett
die tegenover de algemeene immoraliteit
der eeuw de uiterste onthouding en inge
togenheid preekten en ervoor waar*
schuwden kerkelijke feestdagen niet te
profaneeren door zelfs op zichzelf gepast
uiterlijk vertoon.
Dat de Engelsche Kerstkaarten meestal
het eerste kwartaal der vorige eeuw tot
onderwerp hebben, is geen gril, doch
vindt zijn verklaring hierin dat dit d©
periode was waarin een eigenlijke pro
fane Kerstviering, met weinig Saturnalia*
elementen, in Engeland, dus de z.g. „En
gelsche Kerstmis" ontstond. Zij was lan
gen tijd nog in hoofdzaak het feest der
gegoeden, met de "mindere klassen" min
of meer in de rol van bedeelden. Dit was
in overeenstemming met de sociale ver
houdingen in het Engeland der „indus-
trieele revolutie", het rijkste en kwistig-
ste land ter werèld, maar tevens het land
van de felste tegenstellingen op maat
schappelijk gebied. Eerst later in da
eeuw, toen die mindere klassen geëman
cipeerd begonnen te worden, werd het
Kerstfeest gedemocratiseerd, en tevens
gecommercialiseerd, en daar in Engeland
meer geld kon worden uitgegeven dan in
eenig ander land. kreeg de „Engelsch©
Kerstmis" een wereldreputatie. De groot-
sche Kerstpartijen der gegoeden hielden
voor een deel hiermede verband dat d©
jeugd der kostscholen zes weken vacantia
had. De sprookjes-pantomimes, die nog
steeds in den Kersttijd met schitterende
decors in de groote schouwburgen worden
opgevoerd, houden hiermede eveneens
verband.
In zijn lateren vorm is de Kerstviering
vooral een huiselijk feest. Dit spreekt
trouwens vanzelf, want het Engelsche
December-weer is er, behalve op d©
Kerstkaarten, niet naar, feest te vieren
op straat. Toch is het tevens een feest
van uitgaan en van reizen. In latere ja
ren openen zelfs vele hotels In badplaat
sen hun deuren gedurende eenige weken
in December voor Kerstgasten. waarbij
tevens gezorgd wordt voor de bijbehoo-
rende feestelijkheden. Ook dit is weder
een ritueel geworden, en aangezien het
een ritueel is. zal het de moeilijkheden,
van dezen tW z"oal niet overwinnen,
dan toch overleven.
