Nieuws uit STAD e„ OMTREK
De politiek van het grondbedrijf
Ambtenaren en voorlichting
Typerende Toetsstudies
LAN6S DE
Stoomgemaal „de Leeghwater"
Legende van de zwarte duivels
LAATSTE BERICHTEN
Qeheug
IJN
i
Huln
Oost-Indonesië III
Droogmaking van de Haarlemmermeer
100 jaar geleden in werking gesteld
Spooksoldalen van Mei 1940
Michaels huwelijk
uitgesteld
Duitsers de grens over
DINSDAG 1 JUNI 1948
PAGINA S
EEN COMMERCIËLE
INSTELLING
Verandering op til
Nut van de reserve
Kunnen de yerkoopspryzen door het
steeds maar bijschryven van rente en
de te lage opbrengensten van huren en
pachten op de duur zo hoog worden
W aarom de grond duur is
DOEJAAREN TOÜRNÜOI
BüR'GiERLUtKE STAND
Raadpleeg dus uw gewetenm
HET IS WEER NIKS
R.E.T.-redding
MAANDEL1JKSE BIJEEN
KOMST K.A.V.
m 11 all
4 - -T
11
„STERKER DOOR STRIJD"
„Strijdend ondanks zwakheid?'
Het grote avontuur
Desperado's
Weiens ziekte van prinses Anna
KINDERBIJSLAG VOOR
„KLEINE ZELFSTANDIGEN"
TE HOOG TARIEF
BEREKEND
Maar ook vrijgelaten
TWAALF JAAR VOOR VOOR-
MALIG ONDER-INSPECTEUR
VAN POLITIE
pn-
In de afgelopen vergaderingen ter
behandeling van de Begroting 1948 is
enige malen het gemeentelijk grond
bedrijf ter sprake geweest. Wy be
loofden onze lezers een algemeen in
zicht in dit bedryf te geven.
Het bestaat dit jaar 40 jaar en
staat door die ouderdom nog geenszins
boven de critiek. Integendèel, wanneer
wij de stenupingen in de It"'-d goed
gepeild hebben, is het te verwachten,
dat binnen niet al te lange tijd het ge
hele beleid van het grondbedrijf onder
de loupe zal worden genomen.
Wij laten hier het bewerkte ant
woord volgen, dat Wethouder v. d.
Kraan over de gang van zaken by het
Gemeènteiyk Grondbedrüf gaf.
Toen 40 jaar geleden Schiedam zich
Amerikaans begon uit te breiden, was het
voor de gemeente nodig bijtijds over de
nodige gronden te beschikken, die voor
bebouwing bestemd konden worden.
Waar moesten rente en aflossing van-
daan Komen voor de leningschulden, die
ter verkrijging van de grond waren aan
gegaan
was meestal niet zo, dat
onmiddellijk tot uitgifte van aangekoch
te grond kon worden overgegaan. Tus-
"e tijd van aankoop en die van uit
gifte lagen jaren van zware rentelast
voor dé gemeente. Wel werd aan de
grond een tydeiyke bestemming gege
ven, maar deze bracht aan huren nooit
op, wat voor rente en aflossing nodig
was.
Hoewel de gemeente in 1908 nog over
een eigen belasting-gebied beschikte, is
men er niet toe overgegaan de rente- en
aflossingslast te verhalen op de burgerij
door het heffen van belastingen.
Men besloot de gemaakte kosten aan
rente en aflossing te verhalen op de toe
komstige eigenaars en erfpachters. Van
daar, dat in de verordening by de op
richting van het gemeentelijk grondbe
drijf de volgende taak staat aangegeven:
Het grondbedrijf omvat het verkre
gen, het voor uitgifte geschikt maken
en het van de hand zetten van alle aan
wezige of later te verkrijgen bezittingen
voor bouw-exploitatie bestemd eri het
geen daaruit voortvloeit. Bebouwde per
celen worden in het bedrijf niet opge
nomen tenzy grenzen aan en een ge
heel uitmakend met reeds in het bedryf
opgenomen gronden.
De geldmidelen van het bedrijf zouden
afzonderlijk beheerd worden. De gemeen
te moest in de kas van het bedrijf de
gelden storten; nodig om de aankoop
van gronden mogelijk te maken en bo
vendien de kosten te kunnen betalen
voor het geschikt maken tot uitgifte en
het betalen van de rente over de ge
leende kapitalen, maar tot niet meer
dan de gemeente zelf verschuldigd is.
De gemeente verstrekt uit haar ka-
pitaaldienst het kapitaal aan het grond-
bedryf. Over deze leningen wordt door
het grondbedryf rente aan de gemeente
vergoed. Door het grondbedrijf wordt
een evenredig aandeel bijgedragen iri
de aflossing van de leningen, waaruit de
kapitaalverstrekking heeft plaats gehad.
Het grondbedrijf is verdeeld in ver
schillende percelen. Rente en kosten wor
den op de hoofden der betrokken per
celen bygeschreven en de eventuele hu
ren en pachten daarvan in mindering
gebracht. Bij de uitgifte van de grond
kan op d 't- manier een juiste kostprijs
berekening worden gemaakt.
opgevoerd Als de grondprijzen niet of
niet voldoende stygen om de renteby-
schrijving in de prijs te berekenen, of
als de grondprijs door de bijschrijving
der rente zo hoog wordt, dat exploitatie
onmogelijk wordt, wordt het rentever
lies afgewenteld van de gewone dienst
der gemeente ,ten koste van hen, die na
ons komen.
Het grondbedrijf had een zuiver com
mercieel karakter en zou dus trachten
de gronden met winst te verkopen of
in erfpacht uit. te geven. Het kwam voor,
dat het bedrag der uitgifte het bedrag
der bijgeschreven rente en kosten te bo
ven ging. Daar staat tegenover, dat in
een jaar. dat weinig of geen grond wordt
uitgegeven, het bedrag der bijschrijving
de winst zal overtreffen. Zelfs kan op
het totaal der bezittingen zoveel zyn
bijgeschreven, dat de winst volledig weg
valt. De boekwaarde kan door de bij
schrijvingen de werkelyke waarde ver
overtreffen.
Als het niet mogelijk was het bedrag,
dat de werkelijk waarde te boven gaat
via een reserve af te wentelen, zou de
overwaarde ten laste komen van de ge
wone dienst van de gemeente.
Daarom wordt de winst, gemaakt bij
uitgifte, beschouwd als reserve. Deze
blijft tot het vermogen van het bedrijf
behoren en mag niet geheel of gedeelte
lijk aan de gewone gemeentehuishpuding
worden uitgekeerd.
Omdat de winst uit gronduitgifte be
haald, niet aan de gemeente mag worden
uitgekeerd, kan hier dan pok niet van
winst-maken in de ongunstige zin van
het woord gesproken worden.
In 1937 is de noodzakelijkheid van de
reserve gebleken. In dat jaar had een
sanering plaats, omdat de bijgeschreven
rente en kosten de boekwaarde ver had
den doen oplopen boven de courante Ver
koop-waarde. Uit de reserve moest
J 2.152.821 worden bygeschreven.
Om de 5 jaar moet de courante ver
koopwaarde van alle bezittingen tegeiy'k
worden geschat, terwyl extra schattingen
zo vaak als nodig is, kunnen plaats vin
den. Daarbij wordt de waarde aangeno
men, die elk complex in het büzonder
zou kunnen opbrengen onder normale
omstandigheden. Een commissie van des
kundigen verricht deze schatting.
Als gezamenlijk bedrag der bezittingen
wordt beschouwd:
1. de kostprijs van de grond, 2. de kosten
die gemaakt worden om die grond ge
schikt voor uitgifte te maken, 3. algemene
onkosten. 4. de kosten van onderhoud
en instandhouding, 5 het aandeel in de
renten en vergoedingen, welke het be
dryf heeft te betalen. 6 het aandeel in
de rente der reserve.
Overtreft het totaal van deze bijdragen
de geschatte waarde, dan wordt het te-
Veel van de reserve afgeboekt.
Is de reserve onvoldoende, dan zal het
restant in de komende 5 jaren via de
gewone gemeente-begroting moeten wór
den afgevoerd, tenzy dit bij latere schat
ting onnodig biykt.
Hoe belangryk de reserve door het
grondbedrüf geacht wordt, is wel duide-
lyk en de dienst meent deze dan ook ge
heel in tact te moeten houden.
Sinds 1937 heeft, praetisch geen bij
schrijving van' rente en gewone kosten
op de boekwaarde van de gronden plaats
gehad. De jaarlpkse byschrijving op de
boekwaarde der gronden zijn ten laste
van de gewone dienst gebracht. Er kan
verschil van mening bestaan over de
vraag, of het juist is de rente steeds bij
te schrijven, dit in verband met de prijs
ontwikkeling. Maar niet alleen de by
schrijving van rente doet de prijs stijgen.
De eisen op stedebouwkundig gebied
zijn anders dan voorheen. Er worden
hogere eisen gesteld by de uitgifte van
grond aan speelplaatsen, openbare ge
bouwen, openbaar groen enz.
Vroeger bestond de mening, dat 50 pet.
bebouwing en 50 pet. bestrating de juiste
verhouding was.
In Nieuwland is de verhouding 40 pet.
bebouwing en 60 pet. voor andere doel
einden. Evenals bij de woningbouw de
materialen en lonen een grote rol spe
len bij de tot stand koming van de prijs,
geldt dit ook voor de aanleg van straten
en andere werken. Zodoende speelt de
prys van de maagdelyke grond wel een
rol, maar veel belangrijker zyn de bij
komende kosten. Op deZe kosten kan de
gemeente geen enkele invloed uitoefenen,
omdat men te maken heeft met vastge
stelde prijzen. Niettemin maakt het
vraagstuk van lagere prijzen een onder
werp van studie in het College uit. Dit
hoopt inderdaad met verlaging te kun
nen komen.
Wij meenden deze kwestie uitvoerig te
moeten behandelen met het oog op de
komende debatten over deze aangelegen
heid. Of alleen prijsverlaging der gron
den daarbij in het geding zal komen, be
twijfelen wy.
Hier volgen de overige finalisten van
de voorronden in het Doejaaren tournooi:
Afd. C: 1 J. v ,d. Beug (O.B.K.), 96.04
pet., gemid 3.69: 2 W. v. d. Steen, (de
Sluis)3 W. Schalker (Karseboom)4
J. Brandwijk (O.B.K.)5 G. Broekhuizen
(Eureka).
Afd. G: 1 B. v. Heiningen (OB.K.),
99.08 pet., gemid. 2.00; 2 G. Schellen-
beek (Eureka); 3 J. Heinschibroek
(Eureka); 4 J. v. d. Does (Raadhuis); 5
S. Hugen (Eureka.
Afd. H: 1 A. J v Rijn (O.B K.), 100 pet.
gemid. 1.80; 2 N. v. Beveren (de Sluis);
3 J. Heinschbroek' (Eureka); 4 J. Beze-
mer (Eureka); 5 J. In 't Veld (Eureka).
Afd. I: 1 P. Landsbergen (de Sluis),
96.25 pet., gemid. 1.47; 2 H. Minderman
(Eureka); 3 A. Kooij (de Sluis); 4 H-,
Bisschop (Raadhuis)5 M. Schaap
(D.G.M.)
Een goede prestatie leverden de leden
van de B.V. O.B.K. door alle drie in' hun
afdeling als finalist te eindigen.
A.s. Zaterdag 7.30 uur hoopt men met
de finale een aanvang te nemen.
GEBOREN: Jan z. van J. Seinen en
M. A. Kortland, Tollensstraat 23 Anna
J. M. d. van F. G. A. Voormeeren en A.
L. Beuman. Strijensestraat 54 Robert
z. van W. Eygendaal en M. C. Leusen.
Nassaulaan 75 Hendrikus R. M„ z. van
M. L. Vermeulen en J. C. v. Roeij, Nas
saulaan 21 Albertus W. z. van P. v.
Roon en C. v. Veen, Stryensestraat 8
Peter z. van P. v. Breukelen en W.
Wiegel, v. Ruysdaellaan 20 Heinrieh
W. z. van J. A, den Ouden en W, J.
Könemann. Nassaulaan 75 Hendrik
W. z. van H. W.v. Kersen en A. Boom
sluiter, Aleidastraat 95 Kees P. z.
van P. J. Verboom en A. Maat, Nassau
laan 75 Arie z. van C. Jansen en <J.
v .d. Ree, Groeneiaan 77 Johannes
W. J. z. van P. Th. v. d. Maat en I.
C. Turk, Korte Kerksrtaat 7 Antho-
nie G. z. van G. Breur en A. A. v. Beem
Simon Stevinstraat 7 Adriana G. J.
W. M. d. van N. H. Visser en C. M, Dit-
ters, Vlaard.dijk 135 Petronella W. Th.
M. d. van A. F. B. W. Lammers en J- J.
Kleinekoort, Veenlantstraat 14 Lucia
A. M. d. van H. A. v. Zanten en S.
Greeven, J. A. Alb. Thijmstraat 16.
IOnder bedreiging met zijn machinepistool weten kapitein Walker
(Roobert Mitchum) en de spottend toeziende Ernie Pyle (Burgess
Meredith") voor de mannen aan het front kerstkalkoen te „organiseren".
Scène uit William A. Woilman's „Story of G. I. Joe".
L
Asjeblieft/' zei van DroUem triom-
fanteliik „Lees dit maar eens" en hy
hield my een pamfletje onder de neus
waar in rode letters „propagandablad
van hét voorlopig katholiek comité van
actie" op stond....
„Wat merkwaardig' vond ik „dat dit
comité zich „voorlopig kathohek.
noemtbedoelen ze dat ze
misschien niet altijd katholiek zullen
b',yZenbedoelen dat het comité voorlo-
nig is'* legde van Drollem uit.
Je kunt gelijk hebben" gaf ik toe.,..
„maar het staat er niet!"
„Nou ja" deed lnj, „zo nauw moet je
het niet nemen".
„Nee" ging ik verder „zo nauw zullen
we het maar niet nemen. en dat „ver
standig zijn" hetzelfde is als „abonne
zyn" op dat blaadje zal ik dan ook maar
zo nauw niet nemen, vind je wel?"
Ik las het pampier helemaal door....
En hoe meer ik het las hoe meer ik
begreep dat je het zo nauw niet mei
deze lieden moet nemen
Ze hebben geweigerd een nieuwe ka
tholieke party op te richten maar ze doen
bet toch!
Zy vinden dat wij, katholieken onze
®enheid moeten bewaren en daarom pro-
ceren zij een sckeur in e K'VP* te for-
Zij m'e'nen goede katholieken te zyu
maar storen zich niet aan het dringend
ve"?ef; Van de Bisschoppen.-
Zy zeggen dat ze niet domweg achter
Beel willen lopen en vragen van ons dat
wij domweg achter Weiter gaan tippe
len....
Het allemaal heel heel merkwaar-
dig.
- Merkwaardig, ja, maar allesbehalve
sympathiekJbist nu het voor de
K V P erom gaat> nu ze iedere stem zo
hard nodig hebben.... nu wij katho
lieken allemaal samên één geweldig
blok moeten vormen om nu, uitgerekend
twee maanden voor de verkiezingen,
onze leiders in de steek a a
bokkige schooljongens te, zeggen „Maai
wy doen lekker niet mee ti h
Of is het een bewys van democratisch
willen om als kleine groep zicb
scheiden omdat men het met op
punten met de meerderheid eens is.
Tenslotte hebben wy allemaal ,0*:
griefjestenslotte zyn er voor ieder
van ons een heleboel dingen die wij
graag anders zouden zienmaar daar
voor zullen wij „De Katholieke Zaak"
niet in gevaar brengenvast on zeker
niet.
Stel je voor! Net nu wij eindelyk los
beginnen te komen van het plankharde
liberalisme zeg niet dat zoiets niet
meer bestaat want dan vergeet U zeker
die mooie brief van het Ambachtsschool
bestuur juist nu wij eindelyk eens
beginnen mee te tellen.... Nu móeten
wij als één man achter onze Bisschoppei/
staanNu meer dan ooit
Vergeten wy toch vooral niet dat de
K. V. p. behalve haar program vóór alles
haar katholiek beginsel heeft!!
Het beginsel dat ons aller beginsel
moet zijn, de K. V. P. die de partij van
£LLE Katholieken moet zijndie
-CHT op onze'stem heeft..
'j kunt het met dit voorlopig katho
h comité van actie NIET eens zyn.
SEBASTIAAN!
Gistermiddag sloeg Typer een blik op
de slinkende voorraad van zyn rant
soentje Schiedammer. Zuinigheid was
geboden, wilde hij het grote feest van
de trambaanverlegging op de Rotter
damse Dijk kunnen vieren. Ja, het wordt
menens. Een uurtje later stond hij naast
de conducteur op de bak.
t Begint er op te lijken", zei hy een
tikje trots en optimistisch. Met man en
macht waren de werklieden bezig om
rails aan te voeren. Het verkeer was ge-
deeltelyk omgelegd. Hier en daar was
al iets van het toekomstig tramspoor te
zien.
„Oh, dat", zei de conducteur. „Dat is
zeker weer zo'n bevlieging van een of
andere ingenieur, die om promotie zit
te springen. Moeten ze daar nu al dat
geld en die materialen voor uitgeven
Je kon het niet beter hebben dan zo het
was: de trambaan helemaal aan de kant.
Dan heb je tenminste aan één kant ver
keer. Nou krijg je het aan twee kanten.
Ik zeg maar zo
Typer moest even bijkomen. Tweemaal
slingert de trambaan over de ryweg. De
snelheid van de trams wordt groter, de
intensiteit van het verkeer groeit. Reeds
enkele malen kwamen er ongelukken op
de kruispunten voor- De leden van de
raad en de kranten hebben gevraagd om
een oplossing. Het ging de eerste cate
gorie zelfs niet snel genoeg. Nu wordt
er aan de verbetering van een onmoge
lijke verkeers-situatie gewerkt en nu is
het weer niks.
Toch gelooft Typer, dat het gemeente
bestuur van Schiedam en de R.E.T. er
erg goed aan gedaan hebben die ambiti
euze ingenieur uit het brein van de
trambestuurder zijn promotie te gunnen
en de trambaan te verleggen. En onder
5>e kurk blijft de borrel voor de eerste
„a,r"' die langs een volkomen veilige
Dijk rijdt. Het ziet er niet
wachten die no® 3aren zal moeten
Nu we het toch over de r it t
zou Typer nog even aan een
van de burgemeester in de Iml
herinneren. De oplossing van het ver
keersvraagstuk op de Broersvestzon een
stap nader komen, aldus de burgemeester
als het kerkhof - echte Schilders
spreken van „het graf" geheel ont
ruimd zal zyn- Dat is over een of twee
jaar. Het voorlopig vrijkomende piein
zou dan als parkeerplaats voor de bus
sen kunnen worden ingericht. Dat zou
inderdaad een oplossing zyn, die het be
kijken waard is. Maar als men dan toch
aan het kijken is, kan er misschien een
blik overschieten voor de mooie bomen
en het aardige plantsoen, dat. de actieve
Plantsoendienst zo keurig onderhoudt.
Typer wil geen eigenwijze beschouwin
gen ten 'beste geven, die op de duur geen
steek houden. Zelfs de mooie bomen zul
len wellicht over een tien of twintig jaar
moeten verdwijnen voor het stadhuis en
de omliggende bebouwing. Dat een deel
van het Kerkhof gebruikt zal worden
voor parkeerplaats is niet meer dan re
dely k. Maar wellicht is er zo'n oplossing
te vinden, dat de bussen plaats vinden,
de Broersvest ontlast wordt van het gele
gevaar, en tegelijk een tijdelijk wandel
parkje behouden blijft.
Onlangs aanhoorde Typer een lezing
van prof. Heere, de bekende Katholieke
socioloog en planoloog. Deze vertelde, dat
tot de uitrusting van een moderne stad
zeker behoren de wandelparkjes, die op
kinderwagen-afstand van een woonwifk
liggen. Daarmee wordt bedoeld, dat de
moeders 's morgens even met de kinder
wagen naar een plekje groen en bomen
kunnen zonder daarvoor een half uur te
moeten lopen. Kinderwagen-afstand is
ongeveer 10 minuten.
Of de jonge moeders het wandelen
over een oud kerkhof misschien te
spookachtig zullen vinden, om een zon
netje te pakken, weten we natuurlijk
niet. De bomen, de vogels en de paden
liggen er al. Wij geloven, dat het de
moeite zou lonen, om van „het graf" een
deel te conserveren als wandelpark. Over
ean paar jaar spreken we elkander dan
wel, als het stadhuis de bloemen en de
bomen verdrijft. Tot dan hebben we er
de aardigheid, de zuurstof en de schoon
heid van.
Makassar is een ambtenarenstad.
Het hele centrale staatsapparaat van
de nieuwe Negara is er gevestigd en
het kan moeilijk anders of juist de
ambtenaren vangen de eerste „schok"
der staatkundige en geestelijke om
wenteling op en voelen reeds de eer
ste groeipijnen der nieuwe ontwikke
ling, terwijl een groot gedeelte van
hun landgenoten de tekenen nog
slechts raden kunnen.
Er zyn in grote lijnen drie categorieën
ambtenaren: zij die ter beschikking
staan van de Commissaris van de Kroon,
zy die door Batavia zjjn „uitgeleend"
aan de Negara, en tenslotte de „inte
grale" Negara-ambtenaren.
De eerste twee categorieën bestaan
grotendeels uit z.g. C. schaal-ambtenaren
(in Nederland aangenomen en uit Ne
derland afkomstige krachten) en zyn
meestal vergrijsd in 's lands dienst,
waarby sommigen leeds vlij dicht het
vol aantal dienstjaren benaderen.
Wanneer men uit Batavia komt, is het
eerste wat direct opvalt, het scherper
getekend groepsbewustzyn. Weliswaar
bestond dit ook enigszins voor de oor
log. het bestaat in élk land met een ge
mengde bevolking, maar toch over
heersten toen in deze Nederlandse min
derheidsgroep veel meer de interne te
genstellingen, dikwyis gebaseerd op be
nepen materiële salariëringsbases en
maatschappelijk functionele verschillen,
die hier steeds veel mèèr betekend heb
ben dan in Nederland.
Thans echter 'is de „blanke groep", de
groep Nederlanders, zie;, als gtwiel, ver-
moedelyk als antwoord op de politieke
bewustwording der Indonesiërs, veel
meer eenheidsbewust geworden, zy het
ook met handhaving van allerlei interne
differentiaties. Men begrype echter goed:
een dergelijke bewustwording sluit de
goede verstandhouding tussen deze be
paalde groepen in genen dele uit. zy
vergroot het gevaar ,dat individuële uit
latingen en reacties onmiddellijk op re
kening van de hele groep geschoven
worden.
Men hoort in Batavia, men hoort
waarschynlyk ook in Nederland, weinig
nieuws over de N. 1. T. (Negara Indo-
Gisteravond waren de leden van de
Kath. Arbeiders Vrouwen in de zaai van
de Volksbond bijeen voor de maan
delijkse bijeenkomst. De opkomst was
zeer groot. Na een luisterryke Maria-
hulde declameerde mej. Til Ripperda
enkelè mooie Maria-declamaties. Ook
met andere declamaties verraste zy de
aanwezigen.
Met veel enthousiasme kon van het
succes van de afgelopen knip- en naai
cursussen gewaagd worden. Velen gaven
zich op voor de nieuw-georganiseerde
lessen-
Na het drinken van een kopje koffie
en wat napraten kon de uiterst geslaag
de bijeenkomst gesloten worden met de
christelyke groet.
nesia Timoer). De tegenstelling Repu-
bliek-Nederlandsch Indisch Gouverne
ment, die resulteerde in geweld er ein
deloze politieke onderhandelingen, eiste
zozeer aller aandacht, dat Oost-Indonesië
voor het moment vaak te onbelangryk
scheen.
Eenmaal per week wordt uit Makassar
een radio-praatje voor Holland gehou
den (officieel geïnspireerd), de gewone
berichten beperkten zich grotendeels tot
een aantal feitelijke, uiterst summiere
g^evens (zittingen van het voorlopig
parlement, een kabinetscrisis, weer maar
eens een nieuw ministerie, een kort be
richt over een oriëntatiereis van
het Staatshoofd en éénmaal na het
commentaalloze bericht omtrent de
vervanging van Lion Cachet als
Resident van Zuid-Celebes, plotse
ling het nieuws over een aan Soe-
kawati en de minister-president van de
N. I T. gericht request van ambtenaren,
dat vergezeld ging van een brief aan
de Lt. G.-G. Gewapend met deze wel
zeer magere „background", stelden de
onderling bestaande verhoudingen hier
ons enigszins teleur.
Misschien is het niet ondienstig hier
enkele opmerkingen over de voorlichting
uit Indonesië in het algemeen in te
lassen, die diverse politici en ex-politici
de iaatste tyd aanleiding gaf tot critischa
geluiden.
Het komt ook ons voor, dat de taak
van voorlichter omtrent deze nog
grotendeels door sentimentskwesties
enigermate wankele verhoudingen hier
te lande, haast even delicaat is ais die
van de politicus. By het iezen van zijn
critische en waarschuwende opmerkingen
kunnen wij ons echter een enkele maal
n;et ean de indruk onttrekken, dat men
van de voorlichters het onmogelyke
eist. en dat men de journalist in een
richting poogt te dwingen, die met
feitelyke voorlichting zelfs nog nauwe-
lyks de naam gemeen heeft. Het kan
toch nooit de bedoeling zyn bestaande
objectieye feiten te verwringen tot een
zuiver illusoire voorstelling van zaken
Hiermede, komt het ons voor, bewijst
men noch het Nederlandse, noch het
Indonesische volk een dienst, waarbij
men zo langzamerhand uit het verleden
der laatste Jaren wel de les zou mogen
trekken, flat het gevaar niet geheel denk
beeldig is, dat juist dit laatste zich aan
een dergelijke valse „goodwill-feiten-
weergave" gaat optrekken en de realiteit
nog meer uit het oog zal gaan verliezen
G"on enkele gemeenschap kan uiteinde-
ïyk onzes inziens bezwaar maken tegen
een objectieve gematigde weergave van
bestaande feiten, ook al zyn deze feiten
niet alle even vleiend en soms zelfs
pijnlijk critisch. Zodra het Nederlandse
volk meer prys zal gaan stellen op voor
lichting omtrent de romantische Indische
maannachten, verandert het probleem
natuurlijk en wordt het aanmerkelijk
eenvoudiger.
Wanneer in het vervolg van dit artikel
dan ook enkele critische opmerkingen
n;et achterwege kunnen blijven, dan is
dit het zij hier hopelyk ten overvloede
'-•gemerkt geensdeels om bepaalde
bestaande tegenstellingen scherper te
accentueren, noch om goede verhou
dingen te vertroebelen.
J .W, HOFWIJK.
Maandag 7 Juni zal het een eeuw geleden zijn, dat. begonnen werd de
Haarlemmermeer droog te leggen. In verband met dit heuglijke feit, lijk>
het ons interessant hierover enkele gegevens uit de geschiedenis van
deze droogmaking weer te geven. Tussen Amsterdam, Haarlem t i
Leiden bestonden reeds sinds eeuwen verscheidene meren, t.w. t
Haarlemmer-, Spieringer-, en Leidsche meer, waartussen aanvankelijk
grote, uit laagveen bestaande stukken land lagen, z.g. veentongen.
Vooral in de herfst bij stormachtig weer werden de oevers van deze
meren door de kracht van het water hoe langer hoe meer afgeknabbeld
en werden de veentongen op de duur doorbroken, waardoor één grote
watervlakte ontstond, waaraan de naam gegeven werd van de grootste
der oorspronkelijke meren, n.l. Haarlemmermeer. Reeds in de 17e eeuw
besloeg deze plas een oppervlakte van 15.000 ha.
Of een mens jong dan wel oud is, in donkere uren weet hij intens le
genieten van een sprookje. Donker waren al die lange uren van vijf
jaren bezetting en men vertelde elkaar sprookjes. Honderd en een milde
fantasieën versterkten het patriottische uithoudingsvermogen van
hunkerend Nederland. Gelukkig het verminkte Rotterdam, dat extra
krachten kon putten uit een rijk sprookje. Rotterdam immers is vol
geweest van verhalen over spooksoldalen. Zwarte duivels noemde men
de mariniers. Met messen gingen ze de Duitsers te lijf, se hebben ze
van de bruggen gesleurd om ze in het witter af te maken en de Maas
zag rood van het bloed
De donkere r.achten der bezetting zyn
voorby, maar zelfs in het glanzende
ochtendschem-r van de vryheid verdwe
nen de sprookjes niet. Ze vervaagden
slechts, werden nog onwezenlyker en ble
ven taai als de legende, die nergens be
gint. Maar in nuchtere tyden staan nuch
tere mensen op, die hun weten zakeiyx
vastleggen en daarmede soms plotseling
een sprookje vernielen. Maar.de nuch
tere documentatie is soms zo scherp, dat
de werkelykheid het sprookje volkomen
achter zich laat.
Zo'n documentatie is onlangs verschenen
hy de Uitgevers Wyt te Rotterdam, die
het door de ltz. 3e klasse Bert Honselaar
geschreven boek: „De zwarte duivels van
h;° ,f,rc!am" verzorgden. Hy heeft voor ai
Srote mensen een sprookje ver-
ch iets teruggegeven, dat veel
fpr W waarde bez!t n-1- een nucn-
H(n JlAvu °Jer lijdend Rotterdam en
zyn zegevierende mariniers. Oorspronke-
lyke gevechtsrapporten en persoonlijke
getuigenissen hebben de grondslag voor
dit boek geleverd, dat in al zijn zakelijk
heid levend is.
Bert Honselaar is nuchter, akelig nuch
ter zelfs en zo volgt hij stap voor stap de
ontwikkeling van de stryd in Rotterdam
Hij werkt grondig geen dag af, zonder
alle zwarte soldaten en hun wederwaar
digheden te vertellen. Doch ondanks al
deze verbrokkeling raakte men niet licht
d? grote lijnen kwijt, wanneer men het
grote avontuur in het leven van kapitein
ter Zee en marinier derde klasse weet mee
tc leven.
Het grote avontuur, met recht, want de
roem van byna 300 jaar, gaf slechts een
morele steun aan dit goed geleide, gron
dig getrainde en hecht gedisciplineerde
keurkorps. De theorie moest nu immers
voor het_ eerst door allen te samen in
practijk worden omgezet. Hoe ze dat ge
daan hebben, geeft het boek weer. stou
ter dan de fantasie.
De theorie klopt volkomen, wanneer de
Duitsers op de Maasbrug oen klein kanon
in stelling brengen. Een Duitse motorrij
der sleept het achter zich aan op de Zui
delijke brughelft en de bedien'ngsman-
schappen plaatsen zich erachter. Een kor
poraal van de mariniers, even rustig alsof
hy zich in een schiettent bevindt, schiet
de bed'eningsmanschappen weg. Zijn
scherpschuttersbrevet heeft hy' met glans
verdiend, want tot driemaal toe voeren
de Duitsers per 'motor manschappen aan
en even zoveel malen slaat op de brug
een motor over de kop.
Nuchter zyn de mariniers overigens In
hoge mate. Vanuit een mitrailleurpost pp
het Noordereiland spuit het dodend lood
de Boompjes op. Mortieren, gedirigeerd
door lichtpatronen uit een over kruisend
vliegtuig, werpen hun granaten op de
Boompjes, waar een groepje marineman
nen verbeten moet retireren voor de
coördinatie van de Duitse wapens, [r,
deze hel van scherven en kogels komt een
kleine gestalte de Rederijstraat uit. Het
is een klein matroosje, hij meldt zich bij
de kapitein. „Wat moet jij hier? Zie je
niet, dat er geschoten wordt?" Jawel, ka
pitein". ..Nou, en?" „Ordonnans kapitein.
Of u artillerievuur nodig hebt". Laconiek
als een gastheer, die aan zyn visite vraagt:
„Nog een igaret?"
Fel, zijn d!e zwarte duivels bovenal.
Fel, als de mariniers 3e klasse, die sme
ken met een patrouille mee te mogen, de
Maasbrug op, legen de Moffen. Tussen
twee vuren in vechten ze als leeuwen
langs spanten en trappen van de bruggen,
tot het dodelijk automatische vuur van
de Duitsers de terugtocht noodzakelijk
maakt. Maar zes man kruipen onder de
brug weg, op een pilaar en daar zitten
ze. Drie dagen en drie nachten, zonder
eten, slechts een paar sigaretten, wat
brak Maaswater tot drank, leven in de
hoop op de afgesproken pantseraanval
van de Nederlanders, om dan 'als baar-
lyke duivels mee op te trekken. Naar
voren kunnen ze nu niet, dan lopen ze
tegen de Duitsers op. Terug ook niet,
want de Noordelijke brugopgang ligt on
der het vuur van Duitsers, die zich in een
gebouw hebben verschanst.
Wakker^ blijven dus en wachten. Maar
de brugopgang op het Noordereiland ligt
onder hun nooit falend vuur en hoemeer
de onverschilligheid hen grypt, hoe dode-
lyiker hun wapens spreken. Het bombar
dement van Rotterdam is het enige, dat
hen op de vlucht dryft. „De brug wordt
opgeblazen" roept er een en dan sprin
gen ze in de Maas, zwemmend tussen de
Duitse kogels, d;e rond hen nydig in het
water byten. „Terug, het is wat anders"
en daar gaan ze weer naar hun veilige
vesting. Twee zwemmen door en weten
bulten het Duitse vuur op een schip te
kruipend, waar ze rillend van de kou s.a
op van de slaap en zenuwen in een kooi
kruipen, Ha, lekker warm wordt het na
een half uurtje, heeriyk. „Je Grootje. De
schuit staat in brand" en voort weer de
brandende stad inom zich te mel
den!
Ach neen, litteraire waarde zal men in
dit boek tevergeefs zoeken, maar het is
een levend boek. „Sterker door strijd"
staat trots in het Rotterdamse wapen, een
Koninklyke erkenning van Rotterdams
gevecht om de vryheid. De mariniers zijn
in vredestijd een intregerend onderdeel
van Rotterdam geweest: de oorlogsdagen
hebben z.y gemaakt. Aan allen, die zich
voor deze zwarte duivels interesseren, ry
dit boek aanbevolen.
In deze eeuw ontstonden dan ook plan
nen tot droogmaking van de Haarlem
mermeer. De tekende molenbouwer en
waterbouwkundige uit de Ryp, Leegh
water, die zich buitengewoon Verdienste-
HJk had gemaakt bij de drooglegging van
de Beemster en de Purmer, gaf ook voor
de drooglegging van de Haarlemmermeer
een ontwerp in zyn bekend Haarlemmer
meer-boek, een werk, dat getuigt van de
kunde en bekwaamheid
in zijn vak. Volgens dit
plan zouden honderd-en-
zestig achtkantige wind
molens de Meer moeten
droogmalen.
Dat men zijn plan niet
heeft durven aanpakken,
moet vooral worden toe
geschreven aan de om
standigheid, dat de Ryn
landsboezem, waarvan de
Meer deel uitmaakte, na
drooglegging zou worden
verkleind en men in die
tyd nog niet beschikte
over technische middelen,
om hieraan tegemoet te
komen. Doch hierbij bleef
het niet.
Voortbouwende op het
plan van Leeghwater,
maakte in 1742 Cruquius
een nieuw ontwerp en in
1821 werd het eerste plan
om stoomgemalen te ge
bruiken naar voren ge
bracht door baron van
Lynden van Hemmen.
Opgemerkt dient te worden, dat
stad Leiden zich tegen elke moge-
lyke drooglegging hevig heeft verzet, zy
had vanouds het visrecht bezeten op een
groot gedeelte van de Meer en zou na
drooglegging een atyizieniyke bron van
inkomsten, voortvloeiende uit de ver
pachting van dit visterrein, moeten mis
sen.
Uiteindelijk zou de droogmaking van de
Haarlemmermeer toch worden aangepakt.
Wat was de reden?
29 November 1836 joeg een hevige
Westerstorm het Meerwater met geweld
tot aan de poorten van Amsterdam en
in December van het volgend jaar deed
een orkaan uit hét Oosten het water
naar Leiden opstuiven, ja. zelfs werd een
gedeelte van deze stad hierdoor over
stroomd.
By deze droogmaking zou het niet zo
zeer de bedoeling zyn speciaal de land
bouw te bevorderen door cultuurgrond te
winnen, maar het streven was hoofdzake-
lyk om het dreigende gevaar van het
water af te weren.
Bij een wet werd in 1839 bepaald, dat
de Haarlemmermeer zou worden droog
gemalen en de hiermede verband houden
de werken zouden door de Staat worden
uitgevoerd, waarvoor een z.g. Commissie
van Beheer en Toezicht in het leven werd
geroepen.
Om de Meer te kunnen droogmalen,
moest zij eerst worden omgeven met een
ringkade, opgebouwd uit de grond, die
was verkregen van de aan de buitenzyde
dezer kade gegraven ringvaart.
Deze laatste had ten doel om de ver
binding met andere boezemwateren, zo-
JMUJDEN
TERDAM
CR.UQ
de
wel ten behoeve van de afwatering als de
scheepvaart, niet te verbreken. Drie
stoomgemalen, n.l. „de Leeghwater*, „Ai
Cruquius" en „de Lynden", genoemd naar
de ontwerpers van de diverse plannen tot
droogmaking van de Haarlemmermeer,
hebben de Meer met een oppervlakte van
18.520 ha. drooggemalen.
Maandag 7 Juni is het 100 jaar geleden,
dat „de Leeghwater" zijn pompen in be
weging zette en het water begon uit te
slaan. In' April 1849 begonnen „de
Cruquius" aan het Spaanse en „de Lyn
den" aan het Lutkemeer thans reeds
de Lutkemeerpolder te pompen en 1
Juli 1852 was de Meer droog.
De drie gemalen hadden tezamen 831
millioen M3 water in de ringvaart uit
geslagen.
Na het droogvallen van de Haarlemmer
meer was de taak van genoemde com
missie nog niet beëindigd. De drooggeval
len grond diende in een bewoonbare pol
der te worden herschapen.
Hierop hopen we te zyner tyd terug te
komen, wanneer het 100 jaar geleden zal
zyn. dat de Haarlemmermeer is droog
gevallen.
Ir. L. H. BOUWMAN.
Reuter seint uit Athene: Het huwe
lijk van ex-koning Michael met prinses
Anna van BourbonParma is voor
onbepaalde tyd uitgesteld, wegens
plotselinge ziekte van de prinses, al
dus wordt van betrouwbare zijde ge
meld.
Tevoren had Reuter geseind, dat
Michaël, die morgen te Athene zou arri
veren op het laatste ogenblik zijn ver
trek heeft uitgesteld en dat dit re Athene
werd opgevat als een aanduiding, dat
nieuwe moeilijkheden gerezen waren ten
aanzien van dit huwelijk.
Zoals men weet, was Michaël voor
nemens, met zijn katholieke bruid in de
orthodoxe kerk te Athene te trouwen.
Naar Reuter in dit verband uit Vaticaan
stad meldt, heeft Michaël geweigerd, de
voorwaarde voor dispensatie: opvoeding
der kinderen in het katholiek geloof, te
aanvaarden, zodat Z. H. de Paus de ge
vraagde dispensatie moest weigeren.
Michaël is van mening, dat hy te eniger
tyd weer de Roemeense troon zal besty-
gen en dat derhalve zyn kinderen in de
godsdienst van zyn land moeten worden
opgevoed.
Wat de prinses betreft, door haar hu-
welyk in de orthodoxe kerk te sluiten,
zou prinses Anna zich buiten de katho
lieke Kerk plaatsen en zich zelf van alle
rechten en genademiddelen der Kerk be
roven.
Volgens een mededeling van minister
Drees is aan de gemengde commissie
welke het vraagstuk van de kinderbijslag
voor zelfstandigen bekykt, uitdrukkelijk
te kennen gegeven, dat zy by haar advies
niet gebonden is aan het stellen van een
inkomensgrens. De regeling, welke de
commissie voorbereidt, zal derhalve niet
noodzakelijk tot de kleine zelfstandigen
beperkt behoeven te zijn. Tot de kleine
zelfstandigen zouden eventueel in aanslui
ting aan de in het herzieningsrapport
voorgestelde loongrens van f 6000,-. voors
hands gerekend kunnen worden de zelf
standigen wier inkomen bhjft beneden
6000.- per jaar.
Tijdens de controle, welke de jjrijsbe-
heersing doorlopend uitoefent, is ook bij
de N.V. ATO een onderzoek ingesteld.
Daarbij kwam, bij het nemen van steek
proeven, aan het licht, dat' in de rayons
van de voornaamste kantoren dezer N.V.
de vrachtpryzen volgens het „Atip-tarief"
ernstig waren overtreden. De z.g. forfait
tarieven, welke, naar de pryscontrole-
dienst heeft geconstateerd, door de meeste
expeditie-bedryven te hoog worden be
rekend, zijn door de ATO te Rotterdam
ook aanzienlyk overschreden. Sommige
inklarings-tarieven volgens prysvaststel-
ling werden in sterke mate overvraagd.
Van het een en ander is een proces-ver
baal opgemaakt, dat t.z.t. door de tucht
rechter voor de prijzen te Utrecht zal
worden behandeld.
De uitwyzingen van Duitsers gaan
door, al schynt het tempo te verminde
ren. Werden vorige keer honderd mensen
in de vrachtauto's geladen en naar de
Britse zóne gebracht, vanmorgen waren
het er maar „zeventig".
Maar toch zyn er meer verschuivingen
in de kampbevolking. Sinds wij kortgele
den het laatst over deze affaire schreven
zijn er naar wy vernemen, al zeventig
weer vrygelaten, waarvan alleen in de
laatste week al 55! Het ongewenste in
vele (niet alle) gevallen en onmenseiyke
van de getroffen maatregelen tegen per
sonen, aan wie men ejgenlyk niets kan
verwijten, dan dat zé Duitsers waren,
toen ze jaren geleden in ons land kwa
men, waar zy met hun (sedertdien ge
vormd) gezin totaal Nederlands werden
en nóch als leden ener vyfde colonne
hebben gefungeerd, nóch pro-nazi ziin
geweest, blykt toch langzamerhand meer
te worden ingezien.
Maar intussen hebben de vrygelatenen
geen huis meer, noch bezit t
Gisteren stond voor het byr. gerechts
hof te Den Haag terecht de voormalig
onderinspecteur der Staatsrecherche J.
v d. V. Hem was ten laste gelegd, dat
hy in het tydvak October '41Juli '42
dienst heeft genomen bij de documenten-
tatiedienst, een afdeling van de Haag
se politie, die voor de S. D. werkte. In
deze hoedanigheid had v. d. V. Joden
en illegale werkers van de „Vrijheid"-
groep gearresteerd. Voorts had hy van
omstreeks Juli '42 tot Mei '45 dienst ge
daan by de Sicherheitspolizei en als zo
danig talryke invallen en huiszoekingen
verricht by leden van „Jehova's getui
gen."
Tegen verdachte, die in 1940 tot de
NSB was toegetreden, o.m. sympathise
rend lid van de Germaanse S.S. is ge
weest en tenslotte ook uitgenodigd werd
tot deelneming aan 't „England-Spiel" re-
quireerde de proc. fiscaal een gevange
nisstraf van 12 ja„r met aftrek, ontzet
ting uit het recht ambten bij de politie
tc bekleden en ontzetting uit de beide
kiesrechten voor het leven.
Dinsdag 1 Juni.
Bioscopen: Passage: De beste jaren van
ons leven (volw.) 2, 7.30 uur; Monopole:
Zamboanga en Pny-express (14 jaar) 2.
7 en 9 uur. Zaal Lekstraat: Opvoering
van Mysteriespel St. Geertens minne. 8
uur.
Woensdag 2 Juni.
Bioscopen: zie boven. Zaal Lekstraat: zie
boven.
