Krijgt de Rode Luchtmacht
1950 de suprematie?
Het IJzeren Gordijn is met
Radar gevoerd
m
NIEUWE WEGEN VOOR
HET CABARET
n
BIM
HIMMLER, mens of monster
TWEEDE OUVERTURE BIJ
„HAAGSCHE COMEDIE"
DE
D\E
wereld
grijze
poeder
Achter
l DE BOSSEN
Mankten de Russen de B 29
na
WRIJFWA5
Maryik hou van je
ADIO
R programma
WIM SONNEVELD THUIS
EN OP DE PLANKEN
en het
De schrik der Jodenvan nabij gezien
Onderscheidingen voor
dapper gedrag
PAGINA 5
MAANDAG 4 OCTOBER 1948
ii
9
Terwijl uit de luidspreker van een nog door het vocht van de
onderduikplaats geoxydeerde Philips de stroop druipt van
Geraldo's „sweet music", krijgt het rhythme van de schrijfma
chine plotseling weer het gejaagde van de oorlogsjaren. De
harteklop, die na twee jaar zenuwschokkende spanningen bij
V-Day niet normaal kon worden, bonst weer met de felheid
van de psychose.
Men kan ze overal aantreffen, de kerels, die terug verlangen
naar die spanning, die hun het gevoel gaf te leven. Soms duikt
in een argeloos gesprek plotseling het woord op, dat de driftige
hunkering naar die tijd losslaat. De tijd van de vrijbuiters, de
tijd, dat men het leven in eigen hand had en de avonturier zich
ondanks de tyrannie meester voelde over meer dan de eigen
vierkante meter.
En dan plotseling komt de bezinning, juist door het feit, dat
men ongeveer midden in de oorlogsreportage zit. „Hoe sterk is
Stalin's luchtmacht". Die vraag kan allerminst een vredelievend
onderv/erp genoemd worden. De cynische lach van de bedro
gene trekt de linker mondhoek onmerkbaar op. Met welk een
krachtig proza had men de verheerlijkte volzinnen neergetypt,
waarmee van de zegevierende opmars van het Hoc!e Leger aan
de tot stikkens toe verdrukten in de benauwde veste Holland
kond werd gedaan.
Nauwelijks twee jaar later zoekt men nog krachtiger proza,
om een ingedommeld burgerdom uit de deels zelf verwekte
slaap te wekken.
GESTOLEN EN NAGEMAAKT?
VOLKOMEN GEWIJZIGD
INZICHT
fyé&l kan KÏ£t
KAN RUSLAND GEEN ZWARE
BOMMENWERPERS
BOUWEN?
1»
Wie Wim Sonneveld in zijn wo
ning aan de Keizersgracht achter
zijn schrijftafel aantreft, zou in
hem eerder een zakenman dan een
cabaretkunstenaar vermoeden. Be
halve de ziel van zijn troep, is
Sonneveld dan ook zakelijk leider
en administrateur van „De Com
pagnie", zoals zijn gezelschap in
de toekomst zal heten. Deze zake
lijke beslommeringen vergen veel
tijd. „Ik geloof, dat ik tegenwoor
dig twintig uur per dag werk",
zegt Sonneveld na een hoffelijke
begroeting. Zijn kantoor ziet er
naar uit.
SCHEEPVAARTBEWEGING
nieuwe waterweg
OUD-MINISTER S. DE GRAAFF
OVERLEDEN
PRINS BERNHARD BEZOEKT
HOOGOVENS
LIMBURGSE MIJNEN OVER
DE B.B.C.
Een roman uit Siberië
door
FR. ENSKAT
Een der laatste regeringsdaden
van Koningin Willielmina
B 29, de Amerikaanse Superforten. Een
Civiele uitvoering is in Moskou ver
toond voor de luchtvaartmaatschappij
en, De Ilyushin IL 18 kan 66 passagiers
vervoeren met een aangegeven snelheid
van 450 km. per uur. Op de luchtlijnen
werd echter maar met ongeveer 350 km.
kruissnelheid gevlogen
Nog groter is de TU 70 van de ontwer
per Andrei Tupolev. Het wordt algemeen
aangenomen, dat deze Goliath een on
middellijke imitatie is van de Ameri
kaanse B 29.
dekzeil over heen gegooid. Een verstan
diger Ilyushin ontwerpt momenteel vier
motorige bommenwerpers met straal- en
kleppenmotoren. Rusland schept zich
een strategische luchtmacht voor lange
afstand-bombardementen, geheel ge'
schoeid op Amerikaanse leest. De aan
maak van jagers is overgeschakeld van
de laag-vliegers op straalvliegtuigen, die
tot op 15000m. hoogte bommenwerpers
kunnen onderscheppen.
14.000 Russische oorlogsvliegtuigen
zijn in gebruik, nog 10.000 staan klaar.
5000 hiervan zijn jagers,waarvan het
vijfde deel ultramoderne sftaal-vliegtui-
gen. Het is voor de Amerikaanse Vloot
een overdenking waard, dat 1500 te land
gestationneerde torpedobommenwerpers
bedrijfsklaar zijn.
Meer nog dan door deze cijfers is de
Amerikaarse luchtmacht verontrust door
de zware bommenwerpers.
Er zijn twee typen in de klasse van de
Het is tijd, om te verhinderen, dat nog
drukkender benauwenis over ons komi.
Nog is de Sovjet Luchtmacht in het
defensief Hoe bedreigend het ronken
der bommenwerpers ook moge klinken
voor alles leveren de Rode fabrieken
jagers af, die de vijandelijke eskaders
moeten onderscheppen; defensieve wa
pens dus. Bovendien wordt alles gezet
op de kaarten van zeer gevoelige Radar
installaties, die onmiddellijk eventuele
eskaders ontdekken.
Het ijzeren gordijn zoemt van de Sov
iet Radar-uitzendingen. Dag en nacht
zwaait het vuurtoren-rhytme^tast-zoek-
tast door de aether van de Noordelijke
IJszee tot aan de Zwarte Zee.
Rond Amerika is nog niets opgetrok-
ken, wat maar op een Radar-omheining
lijkt Het zou 1.000.000.000.- kosten
om dat te bekostigen en het aanwerven
en opleiden van 30.000 man grondper
soneel tot bewaking nodig maken
Tien jaar geleden hadden de Russen
nog moeilijkheden met het maken van
doodgewone radiolampen. Nog steeds is
de productie op het gebied der electro-
nen een zwakke plek in het gehele pro
ces, maar alles wijst erop, dat de Sovjet
ingenieurs meer weten dan de Duitsers
in oorlogstijd. Toen konden de Gealli
eerden de Duitse duikboten nog bedot
ten met microgolven.
Het ontzag voor de Amerikaanse lan-
ge-afstands bommenwerpers heeft de
luchtvaartpolitiek van de Bolsjewiki vol
komen overstag doen gaan. In de Twee
de wereldoorlog lieten de Russen de
vervaardiging van zware bommenwer
pers zeer kort houden, om alle krachten
te kunnen geven aan jager-bommen
werpers, die in scheerv1ucht gronddoe
len konden doorzeven.
,,Wij waren het nooit eens met de
theorie, dat de luchtmacht een onafhan
kelijke rol in een oorlog kon spelen; dat
door het bombarderen van steden de
uitslag van de oorlog bepaald kon wor
den. Wij hielden, dat de luchtmacht een
arm van de grond-troepen zou zijn".
Déze opmerking maakte Lt. Gen.
Ilyushin alvorens de Russen hadden ge
zien, welke resultaten de bommenwer
pers in Berlijn hadden geboekt en voor
de Amerikanen hun atoomargument op
Hiroshima lieten vallen.
Jammer genoeg hebben deze er geen
Hoe dat kan vertelt de affaire van de
verdwenen Superfort.
In 1944 landden drie B 29's in Siberië,
omdat de machines benzine-gebrek had
den na een missie over Japan. De Rus
sen interneerden de bemanningen cn
pikten de bommenwerpers in; Stalin was
nog niet in oorlog met Hirohito.
Na enige tijd kwamen de manschappen
vrij, maar de B 29's werden nooit terug
gezien. Russische piloten vlogen ermee
naar een centrum voor de vliegtuigin
dustrie in de Oeral. Dit is nu bekend
geworden.
Amerikaanse spionnage-officieren had
den reden om aan te nemen, dat de B
29's klinknagel voor klinknagel gecopi
eerd werden. Het verhaal ging in de
doofpot. Twee jaar later, in 1946, pro
beerden de Russen 25 stellen reminstal-
laties voor de wielen bij Good Year te
bestellen. De bestelling werd verworpen.
De Russen hadden klaarblijkelijk moei
lijkheden met de versnelling; zoals Ame
rika die ook had gehad met de eerste
B 29's. Werden de Amerikaanse Super
forten in massa geproduceerd, of was
deze order een poging om de Amerika
nen te misleiden?
Acht maanden later werd een vier-mo-
torig monster voor de luchtvaart-atta-
ché's in Moskou vertoond op de Lucht
vaartdag 1947.
Het gevaarte werd aangediend als de
Tu 70, transport-uitvoering.
De kist leek verwonderlijk veel op de
B-29. De enige uiterlijke verschillen
waren een ander windscherm en een
langere omvangrijker fusilage, die ho
ger op de vleugels zat.
Ten gevolge hiervan ging spoedig het
gerucht, dat Rusland zelf geen bommen
werpers kon ontwerpen en daarom altijd
achter zou liggen bij de Verenigde Sta
ten. Maar Amerikaanse deskundigen
merkten nuchter op, dat een land, dat de
ingewikkelde B 29 kan nabouwen be
hoorlijk met ingenieurs-hersenen begif
tigd is.
De vice-president van de fabriek, die
B 29's maakt, gelooft niet aan een B-2f
in Rusland gebouwd. Wel zijn er onder
delen gebruikt van de buitgemaakte
vliegtuigen. Dat blijkt duidelijk uit de
staart van het gefotografeerde vliegtuig,
waar nog een Amerikaanse verbetering
op te zien is, die de Russen nooit zo
zouden hebben overgenomen, als zij het
vliegtuig hadden nagemaakt.
De Amerikaanse luchtmacht-mensen
zijn het met deze zienswijze niet eens.
Hoe het zij, voor de argumenten van de
Boeing-man Beal is veel te zeggen. Het
oorspronkelijke ontwerp van de B 29 is
al meer dan 10 jaar oud. De Russen we
ten *t en zullen nooit zo gek zijn om
dat ontwerp zonder meer over te nemen.
Dat zou kostbaarder zijn, dan zelf hele
maal opnieuw te beginnen.
Maar het is wel mogelijk dat de Russen
het ontwerp verbeterd hebben.
De vraag is nu maar: „hoeveel toestel
len hebben ze volgepropt klaar staan om
hun werk te doen?
Geregeld voeren grote formaties zware
bommenwerpers manouevres boven Mos
kou uit. De geruchten gaan, dat de Rus
sen meer zware bommenwerpers hebben
dan de Amerikanen. Hierover behoeven
we ons echter op dit moment nog geen
zorg te maken. De Sovjet zuiger-motoren
van grote capaciteit zijn nog niet in het
betrouwbare stadium gekomen. De Ame
rikanen hebben 1000 B 29's in gebruik
en 1500 in reserve. Deskundigen schat
ten het aantal vlieg-klare Russische zwa
re bommenwerpers op 300.
Voorlopig zijn de afstanden van de
Siberische vliegvelden naar de voor
naamste Amerikaanse centra nog te groot
tenzij de Russen het met zelfmoord- of
semi-zelfmoordbemanningen zouden wa
gen. Bij gebruik van atoom-bommen zou
het verlies van één vliegtuig het opbla
zen van een stad wel waard zijn.
Maar de vraag is, wat de Russen op
stapel hebben staan. Zjj weten van de
Amerikanen, dat die in 1950 988 B-50 s
een nog grotere uitvoering van het Su
perfort gereed willen hebben, als de be
groting wordt goedgekeurd.
(wordt vervolgd).
Leo N.
No. 1 werd opgenomen in de krant
van Vrijdag 1 October.
N. V. GIIMFABRIEK OVERSCHIE
DINSDAG 5 OCTOBER.
HILVERSUM I (301 M.) A.VR.O.
7.00 Nieuws, gram. (11.00 Voor de zie
ken); 12.00 „De Papavers"; 12.40 Zang,
piano; 13.00 Nieuws; 13.20 Promenade-
ork-13.50 Gram. (14.00 Knipcursus)
16.40 Voor de jeugd; 17.30 Orgel; 17.45
R.V.D.; 18.00 Nieuws; 18.15 Piano; 18.30
Ned. Strijdkr.; 19.00. Radio-strips; 19.15
Piano; 19.45 R.V-D.; 20.15 Bonte Trein;
21.30 Gram.; 21.45 Zang.uit Italië; 22.15
Buit. overz.; 22.30 Fluit, piano; 23.00
Nieuws, gramofoon.
HILVERSUM II (415 M.) K.R.O. 7-00
Nieuws, gram., morgengebed (9.00 Licht
baken, 10.30 Schoolradio)12.03 Matro-
pole-ork.; 13.00 Nieuws; 13.25 Viool,
piano; 13.45 Causerie; 14.00 Gram.;
14.30 „Onder Ons"; 15 00 Schoolradio;
15.30 Gram.; 16.00 „De Zonnebloem";
17.00 Voor de jeugd; 17.45 Septet; 18.10
Sport; 18.20 Gram.; 18.30 „Dit Is le
ven"; 18.45 Gram.; 19.00 Nieuws, gram.;
20.05 ,,De gewone man"; 2012 „Vijftig
jaar Ned. muziek"; 21.30 Zang, piano;
22.15 Gram.; 22.45 Avondgebed; 23.00
Nieuws; 23.15 Kamermuziek.
Radiodistributie III: 7.00 VI. Br.: nws.
7.15 gram, 7.30 Kron., 7.40 gym., 7.50 gram
8.00 nws., 8.15 Eng. H. S.: Anton en ork.,
9.00 VI. Br.: nws:, 9.05 gram., 10.05 Eng.
H.S.: v. d. Scholen, 10.30 „Music while
you work", 11.00 Kalundborg. Opening
Parlement, 11.45 Ork. Hansen, 12.00 VI.
Br.: Salonork., 12-30 Weer., 12.32 Licht
ork. 13.00 nws.. 13.15 gram., 14.00 Symph.
conc., 15.00 Eng. L.P.; Muz., 15.30 „Music
while you work", 16.00 voordr., 16.15 Mac-
pherstxn; 16.45 Muz., 17.00 Kootwijk: Ba
tavia, 18.00 Fr. Br.: v. d. Sold., 18.30 VI
Br.,: v. d. Sold., 19.00 Fr. Br.: Omr. ork.,
19.30 VI. Br.: gram., 19.50 Béromünster:
Actual., 19.55 Inl. t. h. Symph. conc., 20.15
le Abn. conc. v. Zürich, 22.00 VI. Br.: nws.
22.15 Jazz., 22.30 gram., 22.50 nws., 22.55
gram., 23.00 Div., 23.30 concerts anglais
Radiodistributie IV: 7.00 Eng. H.S.
nws., 7.15 revue ork., 7.50 „Lit up your
hearts", 7.55 weer., 8.00 Fr. Br.: nws., 8.10
gram., 9.00 F.ng. L.P.: nws., 9.10 verz.
pr„ 10.00 v. d. soid., 10.15 „Music in your
house', 1100 voordr., 11.15 Welsh Orch.,
11.45 orgel, 12 15 Midland Light Orch.,
13.15 Melachrino, 14.00 Fr. Br.: gram,
15.40 BBC. symph ork. olv. Boult, 16.31)
Test, 17.00 Fr. Br. Ber., 17.10 Verz. pr.,
17.40 Eng. LP: Arb. ork., 18.15 ork. Crean
18.45 Eng. H.S.: „The First Aeroplane to
fly" 19 00 The drunken husband", spel,
19.45 Fr. Br.': r ws„ 20.00 Eng L P.: „Much
binding in the Marsh", 21.00 Fr. Br..
Fragm. Opera's v. Massenet, 22.00 Eng
L.P.: nws., 22.15 ork. Winstone, 23.00 Ens
Uit de program-toelichting maken wij
op dat deze nieuwe Norman Krasna (we
herinneren ons nog „Dear Ruth")
eigenlijk bedoeld was als opening van
het seizoen. Daar leent dit blijspel dat
sterk naar de klucht neigt zich dan ook
beter voor dan het ondanks zijn thriller
kwaliteiten veel zwaardere „Duet voor
twee handen", dat door omstandigheden
moest voorop gaan.
Hier geen quasi-diepzinnige psycholo
gische analyse rond een onwaarschijnlijk
geval; elk spoor van ernst is ten enen
male vreemd aan dit spel vol verwar
ring, dat enkel maar aangenaam bezig
houdt voor zover de typisch Ameri
kaanse humor niet even 'n tikje te grof
wordt als een gemoedelijke satire op
alles en nog wat, waarbij natuurlijk de
regeringskringen en speciaal de militaire
autoriteiten niet buiten schot blijven.
De heel simpele intrige beweegt
zich om een gedemobiliseerde sergeant,
uit erkentelijkheid tegenover een
reeds
eerder gerepatrieerde mindere die hem
het leven redde pro forma gehuwd met
diens zoekgeraakte uitverkorene, welke
hij voor zijn vriend alleen langs deze
weg nog de V. Staten kon binnensmok
kelen; maar die dan tot de ontstellende
ontdekking komt dat de ontroostbare zich
inmiddels een andere levensgezellin heeft
gekozen. Het zotte geval wordt alsmaar
ingewikkelder als de familie van zijn
eigen verloofde er op aandringt dat er
na drie jaren nu op korte termijn ge
trouwd wordt en hij dies hopeloze po
gingen moet aanwenden om tijd te win
nen voor een wettelijke losmaking van
de gefingeerde huwelijksband, hetgeen de
verhouding tot zijn eigen aangebeden
Mary grondig dreigt te verstoren. Uiter
aard komt toch alles op z'n pootjes te
recht.
Jan Retèl die in de rol van de ramp
spoedige hulpvaardigheid drie bedrijven
lang als een lord Wanhoop door alle
kwinkslagen van de koddige h^:
stapt, maakt van deze hoofdLguur stel
lig een bijzondere creatie, minder^ nog
door zijn veelal wat te fors aanspreken
parlando dan door het
gelaatsmimiek. Als zijn tegenspeelste
stond Jos van Loon voor heteerstnaa^
wij menen met een grote roUopTfJan
ken en in de zeer genuanceerde stemmm
gen van het voor een rijke senatorsdoch
ter nogal ingenue jonge meisje wist zij
zich voortreffelijk in te leven.
Het genre ligt haar zeker veel beter
dan haar als gast bij het ensemble optre
dende toneel-moeder; waarmee niet ge
zegd wil zijn dat Vera Bondam van deze
belangrijke bijfiguur geen aannemelijke
typering gaf. Van de senator zelf kon
Cees Laseur (tevens de regie voerend)
met weinig moeite een kostelijke persif
lage maken. Onder de overige executan
ten verdienen voorts genoemd: Charles
Mögle als lichtelijk gecaricaturiseerde
generaal, Pan Dikkers, de wat bonkige
levensredder die ofschoon zelf oorzaak
ervan alle verwikkelingen onaandoenlijk
over zijn hoofd liet heengaan, en Peter
Holland, pracht exemplaar van een bio
scoop-suppoost die als officier vermomd
in het'complot genomen de situatie alleen
nog maar hachelijker maakt.
Door de attractieve titel waren onge
twijfeld velen uit het talrijke publiek dat
ditmaal weer eens de Koninklijke bij de
première tot de nok vulde verlokt. En
zij die aldus op hun wijze van Mary ble
ken te houden zijn zeker aan hun trek
gekomen. Zulks onderstreepte wel het
uitbundige applaus aan het slot, dat ver
gezeld ging van een uitgebreide bloemen
hulde. L H-
Het vertoont de wanordelijke ietwat
ongezellige leegheid, eigen aan vertrek
ken waar ófwel heel hard, ófwel hele
maal niet gewerkt wordt. Het zou de
wachtkamer van een provinciaal politie
bureau kunnen zijn, ware het niet dat
de wandversiering de sfeer schept van
het artistenverblijf.
Daar hangen pierrots en harlekijnen,
daar staat in een glazen wandkastje 'n
pop in een sprookjesachtig costuum van
rose zij, daar zijn foto's opgeprikt van
Franse dansers, de expressieve kop van
Jean Louis Bar-
rault prijkt naast
een getekend zelf
portret van diens
collega Marcel
Marceau, voorzien
van een opdracht
„a mon ami Wim". De muurversiering
verraadt Sonnevelds belangstelling voor
de pantomime, en we vragen naar zijn
plannen om begin 1949 de pantomime in
zijn program op te nemen. „Ja zegt
Sonneveld, „daar zijn we druk mee
bezig. Marceau, die op het ogenblik in
ons land is, regisseert dit nummer. Een
meesterlijke pantomime-danser, even
als Barrault uit de school van Etienne
Decroux voortgekomen en een meester
lijk regisseur. In November gaan we
met de hele troep naar Parijs, waar hij
de laatste hand aan de opvoering legt.
Erg onzakelijk misschien dat uitstapje,
maar we verheugen er ons bijzonder op".
Gedurende de afgelopen week zijn in de
Nieuwe Waterweg aangekomen 202* zee
schepen met een inhoud van 283.285 netto
reg. ton tegen 109 schepen met 191.425 reg.
tons in de overeenkomstige week van 1947
Hiervan waren bestemd voor Rotterdam
(met inbegrip van Pernis en Vondelin
genplaat) 170, Schiedam 1, Vlaardingen
2, Maassluis 4, Hoek van Holland 13,
Dordrecht 5, Capelle a.d. IJssel 2, Zwijn-
drecht 1 en overige havens 4.
Hierbij is 1 bunkerboot inbegrepen.
Schepen Netto reg. tons
1948 7.051 10.705.033
1947 4.837 7.850.158
De titel van de pantomime, waar
aan Cruys Voorbergh en Georgette
Hagedoorn zullen medewerken, staat
nog niet vast. Zeker is, dat het een
of andere spreuk zal zijn, in de geest
van „Confidences" van Marivaux. De
figuren, die erin optreden, zijn ont
leend aan de Comedia del' arte: poli-
cinellen, pierrots, harlekijnen. Het
verhaal speelt in een straat van een
oud stadje, waar ineens een muze
binnenkomt, die de hoofdfiguur een
idee ingeeft.
„Past de pantomime wel in het kader
van het Nederlandse cabaret?" „Waar
om zou het daarin niet passen?" ant
woordt Sonneveld. „Waarom moeten we
alleen als cabaret beschouwen wat
twintig jaar geleden daarvoor doorging
of wat in Frankrijk gegeven wordt?
Trouwens, in Frankrijk ligt de zaak
anders; daar brengt men het chanson in
dezelfde ruimte waar de consumptie ge
serveerd wordt. In Nederland is de to
neelzaal ons domein; daarom is het heel
begrijpelijk dat bij ons het cabaret min
of meer in toneelvorm gegoten is".
Zo komen we bij de vraag wat nu
eigenlijk wel, en wat niet in het cabaret
thuishoort. „Die grens is moeilijk te
trekken", zegt Sonneveld. „Natuurlijk,
de tekst moet actueel zijn en toespelin
gen maken op politieke en algemeen
menselijke vraagstukken, maar wij zijn
principiële bestrijders van het traditio-
nele cabaret en vooral van dat cabaret,
dat de belofte van „lachen, gieren, brul-
len" alleen op platvoerse wijze schijnt
te kunnen inlossen. Wij zoeken nieuwe
wegen, bijvoorbeeld in de costumering
en enscenering".
Dat dit zo is hebben we kunnen con
stateren in Sonneveld's program t Is
historisch". In 'n twintigtal scènes ver
schijnen hierin historische figuren ten
tonele, van de oude Egyptenaren tot
Lieftinck, van Socrates tot wethouder
Gortzak, en het is alleen al de moeite
waard te zien hoe bijvoorbeeld Jacoba
van Beieren tijdens haar dwaze mono
loog het fantastische costuum draagt
met de gratie van een ballerina of hoe
de charme uit de pruikentijd herleeft,
wanneer Marie Antoinette met enkele
gepruikte lakeien aan het clavecimbel
een chanson zingt
„Voor gracieuze beweging en dans
hebben we steeds veel belangstelling
gehad. Dat ligt ons, we leggen er ons,
door balletlessen, speciaal op toe en
daarom is de overgang tot de panto
mime voor ons ook niet zo groot".
Het ensemble vertoont inderdaad op
vallende vaardigheid in de bewegings
kunst; soms in het burleske, zoals bij
Sonnevelds optreden als Russisch diri
gent, soms ook in het dramatische, bij
voorbeeld wanneer Hetty Blok haar
beklemmende „Charleston" voordraagt.
En hoe sierlijk demonstreert Madame
de Pompadour (Emmy Arbous) aan het
moderne meisje in new look hoe een
menuet gedan;t moet worden!
Karakteristiek voor het gezelschap is
voorts 4e aandacht die aan details be
steed wordt. Hierdoor behouden ook
minder geslaagde tafrelen als kijkspel
veel aantrekkelijks.
Bij al zijn streven naar vernieuwing
vergeet Sonneveld natuurlijk de humor
niet. Deze ras-komiek weet de
meest speelse der muzen toekomt. YVan-
neer hij in de eerste scène van ,,'t Is
historisch" .net zijn stijve Egyptenaren-
baardje opkomt, heeft hij geen lange
conférence nodig om contact te krijgen
met de zaal. Een liedje, een grijns, een
blik van verstandhouding, een malle
bokkesprong en meteen is het raak. En
het blijft raak, door de hele wereldge
schiedenis heen.
Nu 2.214
2.854.875
Te Oegstgeest overleed Zaterdag op
de leeftijd van 87 jaar de oud-minister
van koloniën, de heer S. de Graaff. Hij
was jarenlang werkzaam in Indië, waar
hij opklom tct directeur van het bin
nenlands bestuur. Hij was minister van
koloniën van 19191925 in het eerste en
tweede 'kabinet-Ruijs de Beerenbrouck,
evenals van 19291933 in het derde mi-
nisterie-Ruijs.
Zaterdagmorgen bracht Prins Bern-
hard een onofficieel bezoek, tezamen
met een aantal leden van „De Pijp"
een club van vooraanstaande industriëlen
aan de hoogovens te IJmuiden. De di
recteuren ir. A. H. lngenhousz en de
heer Bents van Wijnberg leidden de
gasten door het bedrijf rond, waarna de
koffiemaaltijd werd gebruikt ten huize
van ir. lngenhousz te Beverwijk.
In de loop van deze week zal de BBC
een programma uitzenden, dat gedeelte
lijk is gewijd aan de Limburgse mijnen.
De heer Waldron, radioreporter van de
BBC, heeft onlangs in gezelschap van
een mijnwerker uit Derbyshire een week
in onze mijnstreek doorgebracht om de
opnamen te maken, welke uitgezonden
worden in de serie „progress Report".
De uitzendingen zijn Dinsdag 5 October
342.1 m., 21.1521.45. Donderdag 7 Oct.
261.1 m. 20.0020.30; Vrijdag 8 Oct. 342.1
m. 1.10—1.40.
De Kunst kan iedereen weer zonder
schaamte in de ogen zien. Gebleken is,
dat de mensen bereid zijn vbor een opera
kaartje even lang in de rij te staan ais
voor vis of een paar Nylonkousen. Er
zijn zelfs kunstminnaars, die zich er boos
over maken, als alle plaatsen tevoren
kunnen worden besproken, zodat zij niet
in de rij hoeven te staan. Zij zijn blijk
baar van mening, dat wat men voor vis
over heeft, ook voor de Kunst moet over
hebben.
Een vrouw, doodmoe van het lange
wachten in de rij voor de schouwburg
cassa vroeg om twee kwartjes schol. De
cassière vroeg „wat?" „Schol", zei dï
vrouw, „maar kabeljauw is ook goed".
„We verkopen geen vis", zei de cassière
gebelgd. „Waarom staan ze hier dan in
de rij?" vroeg de vrouw.
Het zou aanbeveling verdienen, dat er
zo spoedig mogelijk bordjes met „Geen
vis", „Geen Nylons" en „Geen vlees"
buiten de theaters en bioscopen worden
aangebracht.
28. Toen Basli Bim om hulp hoorde roepen, liet hij de
poeder voor wat hij was en schuifelde onmiddellijk naar de
plaats van waar het geluid kwam. „Hou je taai, Bim" riep
Bash terwijl hjj zijn grote hand alvast tot vuist balde' Een
dof bonzend geluid volgde. De eerste klap bleek meer dan
genoeg voor Bims aanvaller, die zich in de lucht verhief Z
of hij wilde gaan vliegen alvorens hij neerplofte.
Inmiddels kwam de sombere figuur die achter de pilaar
had staan loeren, de zaal van de Sheik binnen. „Is deze man
vertrouwd bij Uwe doorluchtigheid?" vroeg hij met geveinsde
bezorgdheid. „Een beste vent", zei de Sheik onverschillig. „Hij
probeert mij te genezen van iets, waarvan ik last heb". De
lange figuur, die niemand anders dan de grootvizier was,
verwisselde met een handige beweging het eerlijkheidspoeder
van Basli voor een onschuldig grijs poeder en verdween weer
geluidloos op zijn vilten zolen.
Hoe is het psychologisch te verkla
ren, dat Himmler, de eertijds beruchte
Reichsfuehrer der S.S., die in zün jonge
jaren toch een behoorlijk mens moet
zijn geweest, een beul voor millioenen
zijner medemensen werd? Ook het kor
telings in Nederlandse vertaling bij J.
M. Meulenhoff te Amsterdam versche
nen boek „Klerk en beul" van Felix
Kersten laat deze vraag onbeantwoord,
al heeft de schrijver, in zijn vroegere
kwaliteit van massage-arts van Himm
ler. misschien meer dan wie ook gele
genheid gehad, zich in de zielsgesteld
heid van deze weerzinwekkende mens
te verdiepen. Hij geeft de feiten, gezien
in hun verband met Himmler's slaafse
onderworpenheid aan de Fuehrer en
aan de nazi-idealen, maar laat de mens
Himmler in zijn diepste wezen onbe
roerd.
Zo blijft veel raadselachtigs onopgelost
in het leven van deze verschrikkelijke
figuur, waarin wij de tegenstelling zien
belichaamd van: mensenjager en mensen-
verdelger-en-gros enerzijds en sentimen
tele hater van de jacht op „onschuldige
dieren" anderzijds.
Maar evenmin vinden wTj de geheim
zinnige invloed, welke Kersten blijkbaar
op Himmler uitoefende, verklaard door
het feit alleen, dat laatstgenoemde de hem
behandelende geneesheer, die hem tel
kens weer van zijn chronische „maag
krampen" afhielp, ten zeerste was toege
daan. YVat bewoog de tyran herhaaldelijk
weer tot „clementie" tegenover nazi
slachtoffers op instigatie van Kersten,
terwijl èn vrees voor Hitier èn de angst
voor zijn tegen elkaar intrigerende col
lega's in de nazi-leiding, de beduchtheid
voor het nazi-prestige en voor de „eer"
van de Fuehrer hem, normaal beschouwd,
toch ten sterkste daarvan hadden moeten
weerhouden?
Mogelijk vindt men een oplossing van
dit raadsel in de omstandigheid, dat Ker
sten, in zijn kwaliteit van geneesheer, wel
licht in sterkere mate dan wie ook, „te
veel wist". Een enkel terloops medege
deeld intiem detail, dat volgens hem be
trekking heeft op de meeste nazi-leiders,
zou daarop misschien kunnen duiden.
Anderzijds wekt Kersten's boek soms de
indruk dat het meer een poging is tot
zelfverdediging dan tot een zich' verdiepen
in de innerlijke roerselen van de figuur-
Himmler. Het sterk beklemtonen van de
talloze concessies, die hij de nazi-beul
afdwong kan mogelijk worden verklaard
door de omstandigheid, dat hij als intieme,
zo niet de meest intieme, relatie van
Himmler, wel niet aan de aandacht der
zuiveringsinstanties zal zijn ontsnapt.
Misschien verklaart dit ook de sterke im
pliciete overdrijving, waarop we Kersten
in minstens één geval betrappen.
Het betreft hier de fameuse intrek
king door Adolf Hitier zelf van diens
17).
Aan deze oever geen driehonderd
meter verwijderd van de plaats, waar
zij stonden bewoog zich een aancal
vreemde mannen. Zij wenkten eveneens
In het midden van het kamp dwarrelde
uit een geweldig vuur een dikke rook
wolk omhoog. Min of meer verbijsterd
staarden Peter en Kare naar dit onge
wone schouwspel.
Aan de overkant trad een man uit de
groep naar voren en riep, zijn beide
handen als een trechter aan de mond
zettend:
Michel Bessin! Bessin!
Frans Mertens?, echode de oude
Bessin terug.
Hallo! In orde!, klonk het van de
andere oever der rivier: Hoe komen we
hier overheen?
Bessin beduidde de vrager te wachten.
-Alexi haalde van. het meegebrachte
pakpaard een touw, dat hij met het ens
eind aan een stevige boom bevestigde.
Pursglove" 23 30 Roussel en Cleaver. 23.56 J Daarna nam hij de rol in zijn rechter-
hand en slingerde deze met kracht naai
de overkant. -Tijdens de worp rolde het
touw vanzelf af en het andere eind viel
dicht bij de oever in het water, waaruit
het door enige van Lansky's mannen
werd opgevist. Daarmee was de verbin
ding tussen de beide oevers tot stand
gebracht, want ook dit einde werd thans
om een boom gebonden.
Lansky trad op Hal toe en fluisterde:
Houd je gereed, Lörne. Nu komt het
er op aan. Probeer niet buiten de schreef
te gaan, want dat zou je duur te staan
komen!
Hij liep naar de oever en greep het
strak getrokken touw met beide handen
beét. Laag boven het water zwevend be
gon hij zich, onder aandachtig zwijgen
van zijn metgezellen, naar de overkant
te werken, welke hij tenslotte behou
den bereikte.
Michel Bessin?
De oude Bessin ging hem tegemoet.
Lansky is mijn naam. Ik ben zo te
zeggen als leider van de expeditie van
Mertens aangewezen. Natuurlijk ben ik
een goede vriend van hem. U zult direct
van Mertens zelf wel horenAha.
daar komt hij al!
Bessin had Lansky hartelijk de hand
geschud. Op diens woorden scheen hij
echter maar half acht te slaan. Ge
boeid hing zijn blik aan de man, die
nu het touw losliet en de Noordelijke
oever betrad. Het was Hal Lörne. Bij de
klauterpartij over de rivier had hij zijn
muts verloren. Van zijn dik, blond haar
viel «en lok op het voorhoofd.
blechts even wierp Bessin een vra
gende blik op Hal. Daarna snelde hij
hem met van blijdschap stralende ogen
tegemoet. Zijn arm sloeg hij om Hal's
schouder.
Jij bent 't Frans! Precies je moeder
Hartelijk welkom, jongen!
Lansky trok zich lichtelijk verlegen
terug. Op een dergelijke begroeting was
hij niet voorbereid geweest.
Bessin duwde de zwijgende Hal voor
zich uit in de richting der anderen.
Hier kinderen, hier Alexikijken
jullie die pracht kerel maar eens goed
aan! Dat is Frans Mertens, mijn neef,
het enige kind van mijn zuster. Ik heb
hem direct herkend. Hij lijkt als twee
druppels water op mijn overleden zus
ter, toen ik haar jaren geleden voor het
laatst zag. Dat is nog eens een geslaag
de verrassing, wat? Zo, en nu moe
ten jullie maar eens met elkaar kennis
maken!
Hal behoefde niet tê spreken. Drie
paar handen werden spontaan naar hem
uitgestoken en hij nam ze onbewust iu
de zijne. Hij wist niet hoe hij deze ont
vangst en de woorden van de oude Bes
sin moest opnemen. Hij voelde zich to
taal verward.
Nooit echter zou hij vergeten, hoe
Kare hem tegemoet was getreden. Hij
hoorde wel, dat zij een paar woorden tot
hem sprak, maar hun betekenis drong
niet tot hem door. Twee grote, grijze
ogen ke; en hem zo vol blijdschap aar.
dat het hem te moede was, of hij na een
lange afwezigheid weer in het ouderlijk
huis terugkeerde.... Een ondefinieer
baar gevoel, dat vreugde en verdriet te
gelijk kon betekenen, welde in hem op.
En op ditzelfde ogenblik besefte Hal
plotseling, dat hij in tweeërlei opzicht
naar zijn ondergang werd gedreven,
14.
Hal sloeg de dekens weg. Zijn lichaam
baadde in het zweet. Hij verdroeg het
slapen in veren bedden blijkbaar niet
meer. Hij stond op om zich daarna vlug
te wassen en te kleden.
Buiten was de schemering van de
nieuwe dag juist geweken. Op zijn tenen
sloop Hal naar beneden. De kamer, wel
ke hem was toegewezen, lag boven de
vertrekken op de begane grond.
Hal bleek niet de enige te zijn, die
zo vroeg op stond. Toen hij de ruime
woonkamer binnen trad. wenste de oude
Bessin hem vriendelijk goede morgen.
Hij zat bij de gróte, ronde kachel, die
een weldadige warmte verspreidde.
Ik dacht wel, dat je na de eerste
nacht in dit huis vroeg op de been zou
zijn, begon Bessin het gesprek: Alle an
deren slapen nog.
Hij schoof Hal een grote beker warme
melk, alsmede een paar sneden brood toe
en terwijl hij hem aanspoorde toe te tas
ten. bediende hij zich zelf eveneens rij
kelijk. Ha! liet zich niet tweemaal no
digen. Hij had een flinke eetlust en dat
scheen Bessin te kunnen waarderen.
Het doet me geweldig plezier, jon
gen, dat je nu bij ons bent. Wij kunnen
je hier best gebruiken- Is de reis vlot
verlopen? Maar daar zullen we het later
wel eens over hebben. Ik kan me voor
stellen, dat het heel wat van je krach
ten heeft gevergd. Overigens.... die
Lansky, die goede vriend van je en leider
van de troep, wat is dat eigenlijk voor
iemand.,..? Hij schijnt me wel wat
heel energiek en wat scherp te zijn...
Onrustig schoof Hal op zijn stoel heen
en weer; hij streed met een lichte ver
legenheid. Bessin bemerkte het.
Zo erg meen ik het niet, jongen.
Ik wil daarmee niets in zijn nadeel ge
zegd hebben. Hij is jouw vriend en dat
is mij genoeg. De rest vindt zich van
zelf. Heb je genoeg? Mooi! Ga dan maar
eens mee.
Het was Hal een pak van het hart,
dat de oude man, wie hij van het eer
ste ogenblik af hartelijke gevoelens var.
sympathie toedroeg, niet verder ging
met zijn vragen. Opmerkzaam volgde
hij de voor hem uit lopende heer des
huizes.
Zij gingen naar de stallen, waar reeds
twee gezadelde paarden gereed stonden.
Je schijnt een flinke ruiter te zijn,
Frans. Dat heb ik gisteren al ontdekt.
Hoe komt dat?
Als ingenieur en meestal in het bui
tenland werkzaam, heb ik het rijden
vroeg geleerd.
Nou, des te beter.
(Wordt vervolgd).
eigen besluit de tele Nederlandse be
volking naar Polen te deporteren. Zulks
na een, op instigatie van Kersten, door
Himmler ondernomen interventie bij de
Fuehrer,
Op pag. 70 immers laat de schrijver
Himmler dienaangaand? zeggen: „Nu heb
ik uw wens vervuld en bij de Fuehrer
voor uw Nederlanders uitstel van execu
tie gekregen". Maar twee zinnen verder
lezen wij de volgende uitlating van
Kersten's „hoge" patiënt over hetzelfde
onderwerp: „Bovendien hebben wij op het
ogenblik niet voldoende transportmidde
len (n.L voor de deportatie) maar onmid
dellijk na de oorlog zal ik er toch mee
moeten beginnen".
Deze laatste verklaring van Himmler
wint nog aan betekenis, wanneer men
wéét, dat ons op pag. 62 van het boek
reeds werd medegedeeld, dat „de inval in
Rusland reeds was voorbereid". Het is
niet goed in te zien, hoe, onder deze
materiële omstandigheden, de uitvoering
van het krankzinnige deportatieplan an
ders dan „na de oorlog" zou kunnen ge
schieden.
Hier schijnt ons de vraag niet ongewet
tigd, of Himmler zijn vriend Kersten niet
blij heeft willen maken door aan diens
invloed de intrekking van het dwaze
Hitler-besluit toe te schrijven, waarvan
de uitvoering op dat ogenblik echter tot
de physieke onmogelijkheden behoorde.
Hoe dit ook zijn moge dit alles doet
niets af aan het feit, dat we hier te doen
hebben met een boek, dat op Himmler's
eigenaardigheden het licht der openbaar
heid laat schijnen, zonder die diep-psy-
chologisch te willen verklaren, en tal van,
ten dele onbekende, feiten bevat, die zich
achter „het ijzeren gordijn" in het nazi-
rijk hebben afgespeeld, en dat derhalve
met gespannen aandacht zal gelezen wor
den. A. M.
Als een van haar laatste regerings
daden heeft Koningin Wilhelmina (het
koninklijk besluit is gedagtekend 30
Augustus) een aantal onderscheidingen
toegekend aan militairen en burgers
voor dapper gedrag.
Ingeschreven zullen worden als ridders
Militaire Willemsorde 4e klas de wacht
meester C. H. van Bemmel en de heren
A. van Driel en K. P. v, d. Sande.
Benoemd tot ridders M.W.O. 4e klasse
kolonel W. van Lanschot, ritmeester G.
van Borssum Buisman, kap. H. de Jonge,
res.-eerste luit. M. J. Knottenbelt en de
heren C. v, d. Hoek en J. de Landgraaf.
Posthuum werd toegekend de bronzen
leeuw aan eerste-luit. H. Steen, res. eer-
ste-luit jhr. mr. R. de Brauw, wachtmees
ter P. Hoekman en aan de sergeants-
titulair F. Hoogewoning, H. Koopmans.
M. Mulder en de dienstpl. sergeant J.
Diesfeldt.
Verder werd de bronzen leeuw toege
kend aan de res. eerste-luit. P. L. baron
d'Aulnïs de BourouiH, res.-ritmeester mr.
F. Dyokmeester en de luit. ter zee 2e
klasse J. Rombout: aan de sergeants-titu.-
lair R. Grisnigt, K. Mooiweer, A. van
Rijsewijk, M. Sutherland en YV. Visser,
aan de heren J. Bakker, C. Bolijn, P. van
Dam, P. Gerbrands, D. van Gooi, J. Hoe
venaar, F. Hoffmans, A. Kunst, H. Lette-
boer, J. Meijer. C. Visser en J. Visser
Het bronzen kruis werd posthuum toe
gekend aan res. 2e luit. mr. J. Greidanus,
serg.-tit. E. Janzen en serg. A. Bergmann.
Verder werd het bronzen kruis toege
kend aan luit. ter zee 3e kl. H. Weelinck,
de sergeants-titulair P. Bonman, J. Brand
jes. G. Ensink en W. de Vries: aan de
heren L. van Beugen. A de Boon. C de
Boon. A de Keizer en L. van Kemnen,
voorts aan mej. B. Terwindt en de heer
W van Veen.
Het kruis van verdienste werd toe
gekend aan mej. M. Gentils.
De „Scaldis", het schip van de diepzee-
expeditie van de professoren Piccard en
Cosijns, is te Dakar aangekomen waar
het tot het einde van deze week za!
blijven.
