Nieuws uit STAD en OMTREK
Meer geld voor restauratie St. Jan
Nieuwe Museumruimte
onze Scheepvaart
voor
het"paleis op de dam
LAATSTE BERICHTEN
BIM
A DE BOSSEN
Militaire situatie
steeds slechter
g r ij z e
poeder
300 Jaar geleden de eerste steen gelegd
Generaal Spoor:
Heden extra vlees-
rantsoen
De Nieuwe Kerk was
chapelle ardente
CHTER
DINSDAG 26 OCTOBER 1948
PAGINA 3
EINDE IN ZICHT
B. EN W- GUNSTIG VOOR
NIEUWE CATECHISMUS
TREK NAAR COMMENIUS-
SCHOOL
DIEFSTAL TEN KOSTE VAN
ZICHZELF
MODE-EXAMENS
WATERING AANKOOP
AFD. ROTTERDAM K.N.V.B,
MAASSLUIS
VERHOGING LESGELD
NU VERHEIDS. AV ONDSCHOOL
VERPLAATSING SCHOOL-
WERKTUINEN
ONTEIGENING klein
babberspolder
burgerlijke stand
GISTEREN OFFICIEEL
GEOPEND
T/wZhSlmUSrm' prof' S Hofatra
gaf Weth. Meertens een kort overzicht I
van de gang van zaken tijdens de weder- I t
VLAARDINGEN
KATH. BOND VOOR HET GEZIN
VERRAAD VAN ILLEGAAL
WERKENDE AMBTENAREN
TEGEN GOUDSE HULP-
LANDWACHTER 20 JAAR
GEëlST
DE RAMP MET DE „NIJMEGEN"
DE WEG NAAR SCHIPLUIDEN
Record aantal incidenten
Critchley naar D jok ja
PRIJS AARDAPPELMEEL
VRIJ
MARKOS AAN DE V. N.
SLEESWIJK.HOLSTEIN
TER STEMIBUS
Slachtoffers vliegramp lagen
hier opgebaard
(Van onze redacteur).
Een roman uit Siberië
door
FR. ENSKAT
PROF. JAN VAN DAM VOOR
HET B.. G-
„Ik hield vpor ogen de rede van
Seyss Inquart"
VERNIELENDE BRAND IN
TAPIJTFABRIEK TE
HILVERSUM
De restauratie van de grote kerk is
sinds het begin tweemaal achterhaald
door een scherpe stijging van kosten der
lonen en materialen. Oorspronkelijk wa
ren deze geraamd op 584.000 maar op
gelopen tot 1.079.778.24.
Nu zelfs deze berekening door de prijs-
verschuivingen onjuist geworden is,
wordt de som 1.480.654.53. De architecten
Herm. v. d. Kloot Meyburg en Phil. J-
W. C. Bolt, hebben ter staving hiervan
een memorie opgesteld.
In de totale kosten zou door de ge
meente 15 pet. worden bijgedragen, u
vastgestelde subsidie zou dus dienove
eenkomstig gewijzigd moeten worden.
De financiële commissie is met de ge
vraagde verhoging accoordgegaa
B. en W. menen, dat op het grote cul
turele belang van dit historisch bouw
werk moet worden gelet. Prijsstijging
was toch niet te voorkomen. De Overheid
wil echter ook nu de clausule aan deze
verhoging verbinden, dat de subsidie van
het Rijk in evenredige mate hoger zal
worden.
De vorderingen m het interieur zijn
groot. Reeds enige tijd is de tijdelijke af
scheiding tussen koor en schip weggeno
men, zodat de volle ruimtewerking zich
kan doen gelden. Het is duidelijk, dat de
kosten van de restauratie niet tc voor
schijn zullen komen. Onze St. Jan moest
uit historisch oogpunt behouden blijven;
godsdienstig vervult zij nog een taak, al
zou er voor hetzelfde feld doelmatiger
een nieuw gebouw te zetten, zijn geweest.
Een verrukking voor het oog is de kerk
echter niet; zeker niet van binnen. Men
heeft destijds een groots gebouw willen
neerzetten, terwijl men- tijdens de uitvoe
ring tot de conclusie kwam, dat de beurs
niet toereikend was. Vandaar, dat het
lapwerk binnen in de kerk duidelijk te
zien is. De aangebouwde gedeelten zijn
allerminst harmonieus in het oude deel
opgegaan en scheve muren, wijkende pi
laren en vele steensoorten markeren de
architectonische verstelcursus, die hier in
practijk is gebracht.
Ook de restaurateurs hebben zich door
deze traditie laten leiden bij het van twee
één maken. De. oude „Regerings"-bank
had de vorm, die aan de eisen was aan
gepast. Daardoor ontstond een harmoni
sche opbouw, een rhythme in maten en
lijnen, dat alleen goed was, zoals het was.
Dat deze opvatting door de restaurateurs
niet is gedeeld, blijkt uit de grutterswa
ren-bak, die men e nu van voren tegen
aan geplakt heeft. Daartoe werden waar-
devolle oude banken uit de kapel van het
nude St. Jacobs-gasthuis aan stukken ge
zaagd en tot een nieuw, maar allerminst
geslaagd geheel bij elkaar gevoegd.
Het interieur blijft hebridisch ten op
zichte van de liturgie. Niet het koor met
de altaar-ruimte, maar de kansel is het
middelpunt van de ere-dienst, welke in
de Grote Kerk is gehuisvest. Terwijl he
koor gehandhaafd 'noest blijven, werd het
secundair in betekenis, hoewel het ar
chitecturaal en volgens de oorspronke
lijke vormgeving centrum moest zijn.
Dat het evenwicht niet is hervonden in
de verrijking van de muren van het
schip, hetzij met de gevonden hardstenen
platen hatzij met banken, is te 'betreu
ren. De nieuwe koperen luchters zullen
veel kunnen doen ter verbetering van de
Het college van B. en W. stelt aan de
raad voor om gunstig te beslissen op een
aanvraag van de St. Willibrordusstichting
om gelden beschikbaar te stellen voor
het aanschaffen van nieuwe leerboeken
voor het godsdienstonderwijs aan vijf la
gere scholen, aangezien de tot nu toe ge
bruikte methode noodzakelijkerwijs moet
worden vernieuwd.
Deze vernieuwing zal 1700 kosten. De
financiële commissie en de commissie
voor onderwijszaken kunnen zich met
deze aanschaffing verenigen.
sfeer maar zij zullen het koude licht van
de ramen niet kunnen wegnemen.
Het is zeer verwonderlijk, dat in de
ramen gewoon glas is gebruikt. Wij ken
nen een kerk (de St. Pauluskerk in Tuin
dorp Utrecht) waar dezelfde eenvoudige
glas in lood indeling is aangehouden. De
ruitjes hebben stuk: voor stuk afwisselen
de kleuren. Een afwisseling, die niet
kakelbont aandeed, omdat al te grote
felheid werd verzwakt door ze in dof glas
uit te voeren. De lichtwerking door ieder
ruitje afzonderlijk werd levendiger ge
maakt door ze licht-vervloeiende met
grisaille te bestuiven.
Aangezien geschilderde glas in lood
ramen een zeer duur project zijn, zou al
veel gewonnen zijn door de gewone
ruitjes door zo'n glas-wand van parel
moeren nuances te vervangen.
Het lag in de bedoeling om de geheel
gerestaureerde kerk met Kerstmis in ge
bruik te nemen, maar naar alle waar
schijnlijkheid zal het wei later worden.
De Commeniusschool A, de z.g. proef
school, heeft met ingang van 1 September
een belangrijke uitbreiding van het aan
tal leerlingen ondergaan. Voor het aan
schaffen van nieuwe leermiddelen is een
crediet van 400 nodig.
Bij de bruggen van Schiedam liggen
roeiboten. Die liggen daar niet voor de
gemeente of voor het pleizier van de
brugwachters, maar voor alle burgers.
Valt er iemand in het water, dan kan
ieder in de boot stappen en aan de rie
men gaan zitten om de drenkeling te hulp
te roeien.
Als tenminste de roeispanen aanwezig
zijn. Die worden nog al eens gestolen.
Daardoor zijn de boten vaak onbruikbaar.
Wordt iemand door de diefstal van de
riemen het slachtoffer, dan kan de dief
indirect de dood van de ander op zijn
geweten hebben. Aangezien het wel niet
veel zal uithalen om de dieven te be
wegen hun gestolen goed terug te bren
gen, kan het voor de nette mensen zijn
nut hebben om een oogje in het zeil te
houden.
Bij de gehouden modevakexamens door
de Coöperatieve vereniging Modevak
school „Minerva" u.a. in de zaal „Irene"
Nieuwe Haven no. 155, alhier slaagden de
dames;
Lerares dames costuum en mantelvak:
J. M. van der Zwaai, Rotterdam; L. M.
de Groot, Schiedam; E. E. de Hoog, Den
Haag; J. P. Dekker, Utrecht; G. van 't
Riet, Naaldwijk.
Voor coupeuse: A. J. Koster, Poortu-
gaal; C. E. L. Mahler—Muller, Den Haag;
A. Verweijmeren, Rotterdam.
Voor costumière: E. G. van der Does,
Rijswijk; J. Visser, Den Haag; W. G. He
zen, Pijnacker.; D G. Brandsen, Wog-
num; J. C. Faber, Alkmaar; J. C. Steen
ken en M. Tanis, Haarlem; L. G. Mulder,
E. M. Eenhuizen ei. J. J. van Buren, allen
Schiedam; M. W. Iemenschot, Zwolle.
Ten Noorden van de Oude Dijk zal een
perceel Watering moeten worden aange
kocht in verban'd met de aanleg van
sportvelden aldaar. De prijs is 192.50.
B. en W. stellen voor tot onderhandse
aankoop over te gaan.
le kl. A: NestoroTediro 33, USC
OV 5—0, Zw. Wit—HWS 1—0; B; AVO—
Ons Hifis 2—1, DESV—RCR 1—3, Nieu-
wenhoornRoga 10, GLZWico 31;
C: RockanjeSoag 00, Telef.Eureka
11, SchiebroekHWD 21, RadioAct.
0—3: 2e kl. A: SVO—DKS 1—3, ODI—
DCH 01: B: SVDP—Abbenbr. 2—0,
Voorw.—ZVC 0—1, Sch. Boys—Croosw.
Vierp. 4—1, RMI—HBB 2—1, LMO—Sin-
kelkw. 1—0; Se kl. A: ASB—Dreadn.
02, VederoSportv. 11, VIRP Boys
21; B: Don Bosco—GBR 71, West End
—Bell Boys 1—0, DCBKortenaer 3—1,
Varken—DOZ 2—2: C: Luno—R.JB 5—1,
FiosZuiderster 13, VGLSCRVVB
0—8, DLB—Blijd. 1—2; D: Oldi—R. Groen
1__1, GVMDBabbersp. 41.
HERDENKINGSAVOND K.A.B.
Vrijdagavond hield de K.A.B. afd. Maas
sluis een feestelijke Herdenkingsavond
ter gelegenheid van het 60-jarig bestaan
der K.A.B. in het Bisdom Haarlem.
Na de opening door de voorzitter, die
heel in het kort een blik wierp in het ver
leden, werd door allen het Bondslied ge
zongen.
Hierna kwam de band van de K.A.B.
aan de beurt. Met enige zeer goed gespeel
de nummers, die afgewisseld werden met
tableaux met zang, waarbij de verlichting
en de aankleding van het toneel het ge
heel een aardig affect gaven.
Voor de pauze bracht de secretaris een
verslag uit van de feestelijke herden
kingsdag in Den Haag'. Na de pauze hield
de geest. Adv. een korte toespraak, waar
in hij het belang van de Credo-Pugno-
club naar voren brachten de jongere leden
opwekte hieraan deel te nemen. Ook
sprak hij zijn genoegen uit op deze avond
de plaatselijke R.K- Middenstand verte
genwoordigd te zien.
Nadat de band en het toneelclubje nog
enige nummers ten beste hadden gegeven
volgde nog een gezellig samenzijn.
Na afloop bracht de voorzitter hartelijk
dank aan de band en het toneelclubje
voor het gebodene. Voorts deelde spr.
mede, dat er in de tweede helft van No-
De schoolgelde,. voor de cursussen van
de avondnijverheidsschool zullen moeten
worden opgevoerd, ingevolge een mede
deling van de minister van Onderwijs. De
gemeenten kunnen kiezen tussen een
Uniform, of progressief tarief.
Het gemeentebestuur van Schiedam
stelt aan de raad voor het eerste te kie
zen, omdat dit behoudens toe te stane
uitzonderingsgevallen - door allen zal
kunnen worden betaald.
Het schoolgeld voor het volgen van
werkplaatspractij k-onderwijs voor leer
lingen beneden 21 jaar is t Per,ma„a"d
geworden. Dit verschilt met van de 3 et-
per lesuur, die tot nu toe betaald w -
den. Het schoolgeld voor de theorie van
het electrisch lassen is op 10 per leer
ling per schoolgeldjaar gesteld. Lr zal,
op aanraden van de directeur een in
schrijfgeld worden geheven, dat moet
voorkomen, dat aankomende leerlingen
zich zonder goedo redenen plotseling te
rugtrekken, terwijl e- voor hen reeds
leermiddelen zijn aangeschaft.
Tengevolge van de bebouwing van de
Klein Babberspolder moeten de school-
werktuinen verplaatst worden. Een ge
schikt terrein in die omgeving is gevon
den in eigendom toebehorend aan het
Hoogheemraadschap Delfland. Het Hoog
heemraadschap heeft zich bereid ver
klaard een deel van dit perceel aan de
gemeente te verkopen en vrijwel geheel
het overige gedeelte te verhuren, mits
met de tegenwoordige pachter, de heer
Waalwijk van Doorn, overeenstemming
kon worden verkregen. Deze is bereikt;
de pachter doet afstand van zijn nog drie
jaren durend recht tegen vergoeding van
de door hem voor het land gemaakte on-
kosten, 'geschat op ƒ1000. Met dit bed1 ag
kunnen B. en W. zich wel verenigen.
B. en W. stellen aan de raad voor tot
de overneming van dit stuk tussen Slacht'
huis en Poldervaart over te gaan.
B. en W. stehen aan de raad voor, het
uitbreidingsplan in onderdelen voor de
Klein Babberspolder willen vaststel
len. Dit plan, begrensd door Vlaardinger-
dijk, openbaar slachthuis en algemene
begraafplaats, is bestemd om te worden
bebouwd.
geboren, Henricus J., z v J Stoop
en M P Meijer, Van Musschenbroekstr. 9;
Nelly, d v A Meulstee en N Bakker,
Tuinlaan 70; Johannes P, z v A Bijl en
J Bregman, Schiedamseweg 144; Karei
J z v B den Hartog en E Fillekos, Lo-
rèntzplein 16; Franciscus W Th z v J
M Carlier en J F v Mol, Smgel 64; Joan
nes F z v J C J Dekkers en H P Lam-
mers.L. Haven 14; Geertruida M, d v J
C de Bruijn en D v d Meulen, Snelhus-
Ungel 36; Jacob z v J de Vries en J
Baauw, Boerhavelaan 1; Johanna C, d v
,1 F Spruijt en G Bach, Rubensplein 10.
Vijftig jaar Rotterdamse
Zeescheepvaart
Men meldt ons uit Rotterdam:
Gisterenmiddag is opnieuw in onze
nijvere, stad een stuk wederopbouw af
gesloten door de ingebruikneming van
het herbouwde Maritiem Museum
„Prins Hendrik" aan het Burgemeester
s' Jacobplein 8, Hiermede is in onze
havenstad een museum geopend, dat.
nergens, in ons land zo goed op zijn
plaats zóu zijn
Omtrent de houw van dit museum zijn
altijd slechts betrekkelijk weinig bijzon
derheden bekend geweest. De periode
van uitvoering viel dan ook grotendeels
in de sombere oorlogsjaren en de daarop
volgende tijden van het reikhalzend uit
zien naar materiële verlichting van de
vele noden. Daarbij kwam nog, dat het
museum geen apart gebouw is.
Het Maritiem Museum, met de bouw
waarvan in 1941 werd begonnen, is nl.
aangebouwd aan het Instituut voor
Scheepvaart en Luchtvaart; het oude ver
keersmiddel dus naast het moderne mid.
del van vervoer. De verbondenheid hier
tussen wordt gesymboliseerd door de ge
meenschappelijke aula, waarin zich giste-
f^!? ag ee" groot gezelschap ver
enigde om de officiële opening door Bur
gemeester Oud mede te maken.
Na een welkomstwoord van de direc-
opbouw. Hij wees op de medewerking. ©II liet
welke van alle kanten was verkregen
en deelde om. mee, dat de bouw en "in
richting in totaal 589 000 hadden gekost
De burgerij had voor dit doel 154.000
bijgedragen, terwijl het Rijk met 270.000
en de gemeente met 160.000.het betrok-
'ken bedrag had vol'gemaakt
De burgemeester, mr. P. J. Oud schet
ste eveneens de vele hinderpalen, wejke
moesten worden overwonnen om het ge.
stelde doel te bereiken. Dat men de
bouw heeft aangepakt, vond oorzaak in
het feit, dat een maritieme stad als Rot
terdam, zonder maritiem museum onbe
staanbaar is. Immers de gehele bevolking
van onze stad interesseert zich voor de
scheepvaart. Nadat de heer W H- ae
Monchy, directeur van de Holland Ame-
vember een bazr wordt gehouden, waar
voor hij de dames opriep om deel te ne
men aan de werkzaamheden voor de
voorbereiding daarvan.
De R.K. Bond voor het Gezin opent het
winterprogramma met een bijeenkomst in
het R. K. Verenigingsgebouw op Woens
dag 27 October a.s. Naast de uiteenzetting
door de voorzitter omtrent de toestand
der afdeling, vermeldt het programma
o.m. optreden van Willy Albert uit Rot
terdam, humoristisch goochelaar-
WONINGBOUW
In de ledenvergadering van „Patrimoni-
um's Woningen" werd het Bestuur ge
machtigd over te gaan tot het bouwen
van 112 „eengezinswoningen" op een ter
rein aan de Groeneweg. Er zijn momen
teel al 27 woningen van deze vereniging
gereed, 52 zijn er in aanbouw, terwijl
gisteren met de bouw van nog 59 wonin
gen werd begonnen.
„HOBU" (HOOGSTRAAT)
Op de gehouden vergadering van de
„Hobu" (Hoogstraat) is een nieuw bestuur
gekozen. Het is thans als volgt samenge
steld: J. Meeder, voorz-, J. de Ligt, secr.,
Hoogstr. 95, J. Brouwer, penningm., J.
Pluimgraaf, S. Dekker, M. de Wilt en A.
v. d. Bosch, leden.
GESLAAGD
De heer J. H. van Driel, agent van po
litie alhier, slaagde te Amersfoort voor
het politie-iüploma.
JUBILEUM
Donderdag 28 October a s. hoopt de heer
J. de Willigen, alhier, de dag te herden
ken, dat hij 25 jaar geleden in dienst trad
bij de fa. J. Polderman Azn., lood- en
koperslagerij, alhier.
De Rotterdamse Kamer van het Haagse
Bijzondere Gerechtshof heeft uitspraak
gedaan in de zaak tegen de 44-jarige A.S.,
de 52-jarige J- A. N. D. en de 24-jarige
vrouw Maria G. O., die in 1944 een aan
tal illegaal werkende ambtenaren van het
om. S. en D. werden ieder veroordeeld
tot tien jaar gevangenisstraf, met aftrek
van preventieve hechtenis. De eis was
acht jaar. De vrouw werd wegens gebrek
aan bewijs vrijgesproken.
Twintig jaar gevangenisstraf met aftrek
en verlies der beide kiesrechten voor het
leven eiste de advocaat-fiscaal bij de
Rotterdamse Kamer van het Haagse Bij
zondere Gereohtshof tegen de 26-j.arige
kantoorbediende G. J. W- uit Gouda. Hem
was ten laste gelegd, dat hij als comman
dant van de hulp-landwacht te Leiden
met „kameraden" in het tijdvak tussen
Juni 1944 en October 1944 huiszoekingen,
arrestaties en inbeslagnemingen heeft
verricht en doen verrichten door zijn on
dergeschikten.
Hij had daarna in het Oosten des lands
tussen October 1944 en December 1944
voor de Duitsers spoorlijnen bewaakt en
doen bewaken. De verdachte trad als 18-
jarige jongen toe tot de N.S.B. op advies
van zijn vader, omdat hij hoopte langs
deze weg een functie te kunnen krijgen.
De uitspraak zal worden gedaan over 14
dagen.
Begrafenis van de heer W. Bleuzé
op Crooswijk
De heer W. Bleuzé, een der slachtoffers
van de vliegramp met de „Nijmegen" zal
op Donderdag 28 October a.s- des middags
om twee uur op de algemene begraaf
plaats Crooswijk te Rotterdam ter aarde
worden besteld.
rika Lijn, nog een kort woord had ge
sproken .maakte men van de gelegenheid
gebruik om de tentoonstelling te bezich.
tigen.
Levende historie
De tentoonstelling, waarmede het mu
seum in gebruik is genomen, draagt als
titel „Vjjftig jaar Rotterdamse Zee
scheepvaart". Met modellen van sche
pen, beschikbaar gesteld door Rotter
damse maatschappijen is getracht een
beeld te geven van de ontwikkeling van
deze scheepvaart Met tabellen, afbeel
dingen en statistieken is deze expositie
aangevuld
Echter kon nergens volledigheid woe
den bereikt, omdat verschillende maat
schappijen haar modellen en gegevens,
geheel of gedeeltelijk hebben verloren.
Daardoor zijn oepaalde maatschappijen
slechts onvolledig vertegenwoordigd.
Doch ondanks deze moeilijkheden is een
collectie scheepvaartmodelien e.d. bijeen,
gebracht, welke iedere Rotterdammer en
vooral de jongere generatie zal boeien.
De band tussen de stad en haar belangen
op zee zal door deze belangstelling zeker
worden verstevigd. Wij vermoeden, dat
de tentoonstelling, welke van 26 Oct. tot
10 Januari 1949 wordt gehouden, menig
bezoeker zal trekken.
Door de gemeenten ^Schipluiden en
Vlaardingeu zal gemeenschappelijk de
verbetering van de tertiaire weg no. 29
(SchipluidenVlaardingseweg) ter hand
worden genomen. Het betreffende plan
werd reeds goedgekeurd. Door de vrij
lange levertijd voor de benodigde beton-
artikelen zal dit werk echter pas in het
volgend jaar worden uitgevoerd.
distributiekantoor aan de Van Speyk-
straat, die onderduikers aan distributie- Bij K. B. is aan H. Meuwi'ssen, op zijn
bescheiden hielpen, in Duitse handen verzoek, met ingang van 1 Nov., eer-
speelden. Als gevolg daarvan kwamen vol ontslag verleend als burgemeester
enige hunner in Duitse gevangenschap j van Echt.
Op 28 October 1648, stonden op de
Dam te Amsterdam, vier „jonge signeu-
ren" in deftige pakjes, zoals wij ze van
de schilderijen in het rijksmuseum ken
nen, met ernstige gezichten gebogen over
een klomp zandsteen, de eerste „fonda
mentsteen" van wat men pleegt te noe
men het achtste wereldwonder. Veel is
er niet van deze plechtigheid bekend;
zelfs de steen is niet meer 'terug te vin
den. Maar een grote zwart marmeren
plaat bekroond door de Amsterdamse
maagd en omgeven door allegorische
voorstellingen, verkondigt nog altijd in
Latijn deze datum en zingt er de lof van.
De vrede van Munster was een feit;
de republiek der zeven provinciën was
een feit. Men mag wel zeggen Nederland
was een feit. En in het Nederland van
die dagen was Amsterdam de machtig
ste stad.
Het oude stadhuis in 1452 gebouwd was
reeds in 1639 zo bouwvallig, dat de bur-
gemeesteren van Amsterdam de vroed
schap in overweging gaven „in plaats
van 't selve een nieuw te doen maecken".
De burgemeesteren der stad hadden niet
meer dan een vergadering nodig om
de vroedschap er van te overtuigen, dat
een groot en machtig nieuw stadhuis ge
bouwd moest worden.
Niet minder dan 640,000 gulden (een
geweldige som in die dagen) werd be
sneed om de grond waarop het „stadspa-
leis" zou verrijzen te onteigenen en Jacob
van Campen werd naar Amsterdam ont
boden om met de commissie van uitvoe
ring besprekingen te houden over het
ontwerp.
Op 20 Januari 1648 werd de eerste van
de 13659 palen, waarop de fundamenten
zouden rusten in de grond geheid.
De bouw van het „stedehuys" is minder
vlot verlopen als het besluit daartoe ge
nomen. Het ontwerp van Jacob van Cam
pen viel in de smaak en hij kreeg emi
nente medewerkers als Pieter Post, Daniël
Stalpert en Willem de Keyser tot zijn
beschikking. Maar in 1650 viel de expe
ditie van Willem II naar Amsterdam met
de daaruit voortvloeiende belegering en
kort daarna volgde de eerste Engelse
zeeoorlog, welke in het bijzonder Amster
dam veel schade berokkende Dit leidde
tot het moedeloze besluit het nieuwe stad
huis niet af te bouwen en het slechts
een verdieping hoog te maken. Gelukkig
wist men dit besluit weer ongedaan te
maken en in 1655 was het bouwwerk ge
reed. Tijdens de plechtigheid, welke met
het betrèkken van het gebouw door het
gemeentebestuur gepaard ging. miste men
onder de gasten de geestelijke vader van
dit wereldwonder, Jacob van Campen.
Intriges en naijver hadden gemaakt, dat
hij, nog voor het gebouw gereed was, in
ongenade was gevallen en zich teleurge
steld op zijn landgoed nabij Amersfoort had
teruggetrokken. Hij stierf op 13 Septem
ber 1657, nadat hij overgegaan was tot
het Katholieke geloof, en het is niet
uitgesloten, dat dit de oorzaak is van het
feit, dat de streng profes'ante vroedschap
van Amsterdam de schepper van het
majestueuze gebouw tenslotte zo onheus
heeft behandeld.
Het paleis bleef raadhuis totdat in 1808
koning Lodewijk Napoleon besloot er
zijn intrek in te nemen. Dat dit. besluit
door de Amsterdammers niet werd geap
precieerd, blijkt wel uit afen rijmpje uit
die dagen en dat iuidt:
„het achtste wereldwonder
gaat naar de donder
het wordt de woning 1
van de lamme koning".
Maar hoe dan ook, sedert dien was de
paleis-raadhuis-kwestie geboren en deze
bleef de gemoederen bezig houden totdat
in December 1935 de gemeenteraad van
Amsterdam een aanbod van de regering
om een bedrag van 10 millioen gulden
voor de bouw' van een nieuw raadhuis te
aanvaarden en afstand te doen van de
rechten op het paleis accepteerde.
De luitenant-generaal S. H. Spoor
heeft lieden verklaard, dat de militaire
situatie pp Java en Sumatra nog steeds
slechter wordt. Hij deelde mede, dat in
de week van 12 tot 19 October een
record aantal van 228 incidenten met
infiltranten was voorgekomen; het be
trof hier o.m. 158 aanvallen op niet-
militaire doelen en het vermoorden van
48 Indonesische functionarissen. Gene
raal Spoor schatte, dat ongev.eer 11.000
van de 20.000 republikeinen, die uit
West Java geëvacueerd waren, in dit
gebied zijn teruggekeerd.
Velen hadden automatische wapens
en Nederlandse militairen hebben veel
propaganda-materiaal bij hen aangetrof
fen. De communistische invloed kwam
niet van Je groep-Moeso, doch van de
republiek en was niet slechts een ge
vaar, doch een werkelijke bedreiging.
Het doel van de infiltranten is het
doden van Nederlanders en zgn. Indo
nesische collaborateurs van Nederland;
voorts het verhinderen van de produc
tie en het verwekken van zoveel moge
lijk onrust onder de bevolking.
Indien de ondernemingen gesloten
worden, zou de algemene economische
toestand slechter worden, hetgeen een
van de eerste voorwaarden is voor com
munistische invloed, aldus besloot de
generaal.
Het Australische lid van de C. v. G. D.,
Critchley, is vanmorgen per vliegtuig
naar Djokja vertrokken om op de hoogte
te blijven van de situatie aldaar.
Met ingang van heden geeft bon 336
algemeen, (voorkomende op A, B C-
kaarten) recht op het kopen van 100
gram vlees. Deze bon blijft geldig tot
R November 1948.
Deze extra verstrekking is mogelijk
dank zij de ruime aanvoer van slachtvee.
47. Het viel niet mee om de weg naar de oude „Ser Dagh"
moskee alleen te vinden. Er bestaan ter wereld bijna geen
streken, waar de natuur bedriegelijker is dan in woestijn
landschappen. Maar Mugli Basli was zo verstandig, zijn
"aard maar te laten lopen. Kamelen en paarden van dr
woestijn hebben een onfeilbaar gevoel voor de plaatsen,
waar water is, en als de mensen het maar niet beter willen
weten dan zij, komt alles terecht. Na een lange en ver
moeiende rit bereikte de speurder tenslotte de bergen. Een
kronkelig pad leidde qaar de moskee. Gelukkig ontdekte
de detective tijdig de vracht, die voor de „verlaten" moskee
stond, Hij verborg zijn paard en sloop om de man heen.
Vóór de wacht ergens op verdacht was, had Basli hem al
besprongen. Geluidloos zakte de waker ineen als antwoord
op Basli's beruchte vuistslag.
De prijzen van pudding, en custard-
poeder, sauspoeder, maizena en geoxy-
deerd aardappelmeel, alsmede het ge
wone aardappelmeel in consumentenver
pakking, aardappelsago, stijfsel, koffie-
stroop, dextrine en ouwels zijn vrijge
laten, in verband met het feit dat door
de grote oogst van industrieaardappelen
en de daaruit voortvloeiende grote pro.
ductie van aardappelmeel, deze produc
ten niet meer schaars zijn. Prijsstijging
wordt echter niet verwacht
De voorzitter van de politieke commis
sie der V.N. heeft mededeling gedaan van
de ontvangst van een schrijven van Mar-
kos, de rebellen-leider in Griekenland.
Hij schrijft namens de „voorlopige
Griekse democratische regering" en
zegt, dat, „zijn leger en de tegenrege
ring bereid zijn, elk initiatief te aan
vaarden, dat tot doel heeft, het Griekse
volk vooruit te helpen op de weg der
verzoenihg en van de vrede en dat er toe
strekt, het dit volk mogelijk te maken
zijn eigen lot te bepalen, zonder vreem
de inmenging"
Generaal Markos wijst de V.N. op de
„gevaren voor de politieke onafhankelijk
en de territoriale integriteit van Grieken
land", verzoekt een onderzoek ter zake
en wenst bij dat onderzoek te worden ge
hoord.
De politieke commissie der V.N. heeft
nog niet beslist, of zij op dit verzoek van
de rebellen-generaal zal ingaan.
Bijna 79 pet. van het aantal kiesgerech
tigden heeft bij de Zondag gehouden ver
kiezingen voor nieuwe gemeenteraden in
Sleeswijk-Holstein gestemd
De pro-Duitse capdidaten hebben ten
koste van hun pro-Deense tegenstanders
zetels gewonnen. In Sleeswijk verkregen
eerstgenoemden 240.000, hun tegenstan
ders 92 400 stemmen.
De 40 zetels van de gemeenteraad van
de voornaamste pro-Deense stad Flens
burg zijn thans gelijkelijk tussen de
Deens en Duits gezinden verdeeld. Dit
betekent een rinst van 14 zetels voor de
Duits gezinden.
Toen de resultaten voor de gemeente-
ra;»:! van Flensburg bekend werden, zong
een grote demonstrerende menigte- Wij
willen geen Denen zijn, wij willen Duit
sers blijven".
In de stad Sleeswijk verloren de Deens
gezinden 17 zetels, waardoor zij thans
een minderheid vormen.
Onder de gewelven van de Nieuwe
Kerk op de Amsterdamse Dam, de kerk
die zo kort geleden nog zulke grootse
gebeurtenissen binnen haar muren zag
geschieden, rustten vandaag de kisten
met het stoffelijk overschot van een
aantal zo rampzalig om het leven ge
komen leden van de bemanning en
passagiers van de verongelukte „Nijme
gen".
Onder een schat van bioemen en kran
sen van nabestaanden, vrienden, belang
stellenden. van de K.L.M. en haar perso
neel, van Fokker en vele anderen, gaan
de eikenhouten kisten schuil. In het mid
den van de chapelle branden de kande
labers. Rouw omfloerst deze plaats, die
verder sober is aangekleed. Links staan
de resten van de bemanning, van de fa
milie Fuld en generaal Sas, rechts van
de andere Nederlandse en buitenlandse
passagiers, voor het laatst boven de aarde.
Koperen platen vermelden de namen van
de slachtoffers.
Kisten zonder naam
Het is aandoenlijk om een zestal kisten
zonder naam te aanschouwen, de over
schotten van hen, die niet geïdentificeerd
konden worden. En maar steeds worden
bloemen ei! kransen aangedragen, tolken
van eerbied en medeleven met zoveel
leed en droefenis, veroorzaakt in een
fataal ogenblik. Een meisjesfiguur in de
uniform van K.L.M.-stewardess staat
enige ogenblikken stil bij de kist van
Elsie Fey, in weemoedige overpeinzing
haar collega gedenkend.
Om kwart voor tien komen de nabe
staanden van de slachtoffers een laatste
groet brengen. Op de Dam zijn de men
sen samengestroomd. Zwijgend zien zij
het gaan en komen van de verschillende
verwanten aan, terwijl auto's met bloe
men nog steeds aanrijden. Tot 5 uur van
middag is de Nieuwe Kerk als chapelle
ardente geopend gebleven.
36)
Stommelingen zijn jullie! Hij moet
eenvoudig! Ik heb een handig planne
tje in elkaar gedraaid. En dat relletje
met Alexi was mijn eerste zet op het
schaakbord. Begrijpen jullie het nu?
Als je je vingers maar niet brandt,
Lansky! lis zou je in ieder geval raden
Hal Lörne mede ir dat mooie plannetje
van je te betrekken!
Wees maar niet bang, Gregor! [k
beh waarachtig niet over één nacht ijs
gegaan Er is geen speld tussen te krij
gen! En wat Lörne betreft, ha, die has
je eens moeten zien kijken! Hij heeft
zich zo g«uw mogelijk uit de voeten ge
maakt en waarschijnlijk loopt hij nu
op een paar honderd kilometer afstand
met de vraag rond of hij zitrh van lief-
deskommer zal ophangen of dood schie
ten. Lörne? Bah, die heeft afgedaan!
Het leven in het Proeska-dal ging zijn
gewone gang. Ogenschijnlijk zag het er
naar uit, alsof het incident met de
pseudo Frans Mertens en Lansky ver
geten was.
i Lilun-ketel werd naarstig ge
werkt. Het stampwerk draaide van
's morgens vroeg tot 's avonds laat.
Iedere man gaf zich geheel aan de taak,
die hem was toevertrouwd. Slechts hij,'
die wat meer dan gewone aandacht
schonk aan al deze bedrijvigheid zou
misschien de spanning hebben ontdekt
welke onder de oppervlakte lag.
Michel Bassin en Alexi keken eikaar
vaak onverwachts aan. Zy schenen op
iets te wachten. Wat dat was, wisten zij
zelf niet precies, maar bij beiden leefde
het besef, dat het pynlijke incident, het
welk zich had voorgedaan, nog andere
gevolgen zou hebben.
Lansky had kwasi zijn excuses aange
boden Hy wierp de schuld geheel op
Hal Lcne. Naar hy zei. had hu Kare
op die ongeluksdag voor de pseudo
Frans Mertens willen waarschuwen en
waar zün goede bedoelingen door Alexi
zozeer in twijfel waren getrokken, had
hij zich opgewonden.
Michel Bessin wilde niet mee aan de
man, die zich voor zijn neef had uitge
geven, denken. Zijn vertrouwen in de
mensen had een gevoelige knak gekre
gen en als oprecht en waarheidlievend
man kende zijn verontwaardiging over
een dergelijke gemene bedriegerij geen
grenzen. Een zeldzaam geraffineerd su
jet. die Hal Lörne. Lansky had hem la
tei verteld, dat dit zijn ware naam moest
zijn. Hoe het hem gelukt was daarach
ter te komen, verzweeg hij echter en
Bessin had er ook niet verder naar ge
vraagd.
Steeds weer laaide de woede in Mi
chel Bessin op. En tochSoms dacht
hü er wel eens wat rustiger over na.
Zou alles werkelijk wel zo zijn? Klopte
wei alles, wat Lansky beweerde? Waren
er nog niet een paar duistere punten
waarin ook de Rus geen opheldering
vermocht te geven?
In korte tijd had Hal zijn sympathie
weten te verwerveneigeniyk zelfs
veel meer dan dat. Hij had hem bijna
ais een zoon beschouwd. Of was dat
niet zo
Maar neen! De lafaard was gevlucht,
toen Lansky hem de zware beschuldi
ging voor de voeten slingerde. Hij had
zelfs niet de geringste poging gedaan
om zich te verdedigen.
En daarvoor had hij zich toch zo'n
aileszins bruikbare kerel getoond. Jam
nier! Waar hy nu wel zou zitten?
Ook Kare maakte een moeilijke tyd
door Het leven in het Proeska-dal had
zijn glans verloren. Ze kon het nog
steeds niet bevatten, dat zij een onwaar
dige in haar hart zou hebben gesloten.
Frans zou de man niet geweest zijn.
die zij in hem zag? Een bedrieger? Een
moordenaar? Dat was immers alles on
zin! En toch werd het door de feiten
bevestigd. Waarom verzette zij er zich
dan nog tegen? Zij behoefde slechts aan
men hadden gehad Wat haar destijds
volkomen duister was, dat kreeg nu een
diepere betekenis.een betekenis, die
haar deed huiveren.
Wat kon de wereld toch leeg zijn. En
nooit geweten. Of haar vfoegere vriend
zo intens gemeen! Dat had zij vroeger
nog eens in haar leven zou terugkeren.
Haar omgeving interesseerde haar
niet meer: zij deed haar werk mecha
nisch. Maar desondanks verviel Kare
niet in 'een geesteiyke traagheid. Het
kinderlijk vertrouwen, dat haar vroe
ger kenmerkte, was haar weliswaar ont
nomen, maar dat kwam haar sterk ka
rakter en haar wilskracht slechts ten
goede.
In Peter Bessin had een merkwaar
dige verandering plaats gegrepen Hy
verwaarloosde zijn werk. Zeiden hieid
hy zich lang in huis op. Eigeniyk zag
men hem niet anders dan bij de maal
tijd, die hy ii. de kortst mogeiyke tijd
nuttigde
Herhaaldelijk maakte hij aanstalten
alsof hij zijn vader iets wilde meede
len, doch zoals Bessin tot zijn teleur
stelling bemerkte, volhardde de jongen
tenslotte toen altyd weer in een hard
nekkig stilzwijgen.
Hij maakte tegenwoordig meer dan
eens lange tochten in de omgeving en
was daarby ook enige malen bij Nangiu
op bezoek geweest. Het had er veel van
weg. of Peter jets zocht iets. dat voor
het gesprek te denken, dat zy toen sa-de anderen verborgen bleef.
28.
De zomer scheen over zijn hoogtepunt
heen te zijn. s Morgens en 's avonds was
«et buiten merkbaar koeler. De natuur
prijkte in haar vollen tooi.
In het Gordelwoud vond men uitge
strekte vlakten met bosbessen, waartus
sen kosteiyke wilde frambozen rüplen.
Hele kudden reeën deden zich aan de
sappige vruchten te goed. In deze tyd
van het Jaar lieten zij zich zelfs door
de mensen niet storen.
Het Proeska-dal geleek een idylle. Het
Canadese koren vulde de haimen tot
berstens toe. Als de wind er doorheen
streek, geleken de golvende velden tm,
leven te komen
Alles sprak van wasdom, welvaart er.
bedryvigheid.
Kare was alleen thuis Zy zat >n dh
woonkamer en hield zich met enig ver
stelwerk bezig Bessin, Peter en Alexi
waren ergens buiten aan het werk Gura
zocht in het bes naar paddestoelen.
Plotseling werd de deur geopend He:
was Lansky. die geheel alleen binnen
trad. Met een stomme groet ging hij
bij Kare aan tafel zitten- Er werd geen
woord gesproken. Een onaangename stil
te maakte de atmosfeer haast benau
wend. Met een eigenaardige uitdrukking
in zijn sluwe ogen staarde Lansky onaf
gebroken naar het meisje, dat het ten
slotte niet langer uithield.
(Wordt vervolgd).
Uiterlijk onbewogen hoorde de voor
malige secretaris-generaal van het de
partement van opvoeding, wetenschap
en -cultuurbescherming, prof. dr. Jan
van Dam, die vandaag terecht staat
voor het Amsterdams B. G., de ljjvige
tenlastelegging aan, die de advocaat-
fiscaal mr. M. II. Gelinck voorlas.
De thans 52-jarige verdachte ver
klaarde zonder beroep te zijn. Hij is
gedetineerd in het kamp Craailoo. Voor
de verdachtenbank staat ditmaal een
microfoon opgesteld. De woorden van
de voormalige secrqitaris-generaal, even
als die van de presiden van het hof.
prof. mr. dr. J. M. van Hamel, de beide
raadsheren en de advocaat-fiscaal wor
den vastgelegd door het rijksbureau voor
oorlogsdocumentatie. De belangstelling
voor de zaak is niet overmatig groot. De
banken van de publieke tribune zijn lang
niet geheel bezet.
Prof. van Dam verklaart aanvankelijk
een salaris verdiend te hebben van 7600,
dat later werd verhoogd tot 14.000
per jaar.
Pres.: „Was u niet bekend, dat -ie
vijand omvorming van ons volk wens:o
in nationaal-socialistische en pro-Duitse
zin?"
Van Dam; „Ik hield mij voor ogen de-
rede van Seys-Inquart, waarin deze zei
geen inbreuk te willen maken op de
wetten en gebruiken van ons volk. Pas
in de loop van 1941 ben ik gaan inzien,
dat dit niet het geval was".
Met kracht verzet hy zich echter te
gen de beschuldigingen, dat hij medege
werkt zou hebben aan het prijsgeven
van de nationale waarden en traditiën
van het Nederlandse volk. „Integendeel,
mijnheer de president, ik heb juist ge
tracht deze waarden en tradities te be
houden".
Pres.: ,Dat kan ik mij moeilyk inden
ken, die verboden heeft de naam van
Koningin Wilhelmina op de scholen te
noemen".
Van Dam; „Dat was een Duitse order".
Pres.: „Is het dan niet tot u doorge
drongen, dat 'het de bedoeling was her
gehele Nederlandse schoolwezen te zet
ten naar de wil van de Duitsers?"
Van Dam: „Ik ben me niet bewust,
dat ik dit gedaan heb. Integendeel
Wanneer nodig, heb ik me zo goed mo
gelijk hiertegen verzet".
Uit het verdere verhoor blijkt, dat
het steeds de politiek van prof. Var.
Dam is geweest in alles loyaal jegens
de Duitsers te zijn en alle moeilijkheden
met de bezettende macht te vermijden
Bij het getuigenverhoor van de zeer-
eerw. heer J. Nolet, tot 1 September j.l
hoofdinspecteur van het R. K. onderwijs
te Rotterdam, komt ter sprake het ver-
wyderen van de namen der levende le
den van het Oranjehuis uit de school
boeken.
Pres.: „Mij dunkt, dat dit het oggen-
blik was om er mee op te houden".
Van Dam: „Dat was een order, die
ik moest overbrengen"-
Pres.: „Was u dan niets anders dan de
loopjongen van de Duitsers? Hebben de
Duitsers professor Van Dam, een man
van wetenschappelijke standing, alleen
maar als boodschappenjongen uitge
zocht?"
Prof. Van Dam blijft op deze vraag
het antwoord schuldig.
De tapytfabrieken van C. v.d. Brink
le Hilversum zyn vannacht door een
uitslaande brand, welke omstreeks half
vier werd ontdekt en tot het ochtend
gloren voortduurde, vryvvcl geheel
vernield.
De oude fabriekskern, waar het groot
ste deel van de weefgetouwen en andere
machinerieën waren opgesteld, alsmede
de gehele voorraad garens, de spoelde-
rijen en de drogerij gingen totaal verlo
ren. Slechts de kantoorgebouwen en het
nieuwe Cabrieksged'eeite, dat voor de pro.
duciiee van weinig betekenis is, bleef be
houden.
De brandweer zag zich voor een zware
taak geplaatst, temeer daar de tegen het
fabriekscomplex gebouwde arbeiderswo
ningen door hei vuur ernstig werden be
dreigd. De bewoners waren reeds eif
bezig met behulp van tuinselangen hun
huizen nat te sproeien.
Doordat er echter zeer weinig wind
stond, kon de brandweer het gevaar voor
deze woningen bezweren en bleef de
brand tot het fabrieksgebouw beperkt
De productie is echter geheel lamge
legd en het zal maanden duren voor de
fabriek, waar,250 arbeiders hun werk
vonden, weer kan werken.
