n Film die het Imprimatur kreeg
D\E
wereld
fantasie
De raadselachtige verdwijning
■byDe Strijd om de Atoombom
V.
door BRAM VERSCHOOR
•ZATERDAG 18 DECEMBER 1948
PAGINA 4
Vóór de filmcamera
H. MISOFFER OP HET
WITTE DOEK
Engelse industrieel, die niet
alleen textiel, maar ook films
maakt
William Bendix, die tijdens een
scène van de film ,iRace Street"
een collega knock-out sloeg.
- 5
FILM EN RUPERE JEUGD
Nationaal congres op 14 en 15
Januari in Rotterdam
DE WOLKBREUK IN
BRAZILIë
t 1
Mr. Alan Turner is een Engels in
dustrieel met een bijzondere gave voor
artistieke productie, of het nu om tex
tiel, operettes of films gaat. Jarenlang
heeft hij kleurenfilms volgens het Ko-
dachrome-procédé gemaakt om recla
me te maken voor zijn textielproduc
ten.
Maar behalve voor de bloei van zijn
bedrijf, heeft mr. Alan Turner ook grote
belangstelling voor de sociale leringen,
neergelegd in de pauselijke encyclieken.
Het gevolg is daarvan geweest, dat hij
gedurende een reeks van jaren pogingen
in het werk heeft gesteld om de^ onder
richtingen van i,Rerum JNovarumprac-
tisch in zijn fabrieken toe te passen. Ten
einde zijn ideeën beter te demonstreren,
heeft hij onder de ütel „Family Affair"
(Familiezaak) een film gemaakt, waarin
hij liet zien, hoe zijn systeem werkte.
Zijn poging werd met een dusdanig
succes bekroond, dat de Belgische rege
ring hem verzocht, haar een aantal co»
pieën ter beschikking te stellen om in
België te laten zien. wat in dit opzicht
kon worden bereikt.
Ook het Britse ministerie van buiten
landse zaken heeft 30 copieën gevraagd,
welke naar de Verenigde Staten zijn ge
zonden om in besloten kring te worden
vertoond.
Mr. Turner is de strengste criticus van
zijn eigen films. Hij verklaart, dat hij
er niet aan heeft gedacht, een film te
maken,, welke tot in het buitenland zou
worden vertoond. Zijn enige doel was
de film te gebruiken als een middel om
te tonen, hoe „Rerum Novarum" in een
bepaalde fabriek werd toegepast.
Aangemoedigd door het behaalde sue
ces, is hij thans evenwel een belangrij
ker werk begonnen. In een poging om de
geestelijke achtergrond te laten zien van
het sociale werk, dat hij tracht te ver
wezenlijken m zijn fabrieken, heeft hij
een film gemaakt, waarin hij aantoont,
dat het H. Misoffer een vitale invloed
heeft op het dagelijkse leven en het
werk van alle soorten mensen. In „The
Sacrifice We Offer" (Het Offer, dat wij
opdragen) zoals deze film heet, poogt
hij aan te tonen, dat het werk, hoe ver
scheiden ook. op zodanige wijze ie ver,
band kan worden gebracht met het Of
fer van Calvarië, dat het de dagelijkse
inspiratie .en steun wordt van de werker.
In deze film ziet men de rook uit het
wierookvat zich mengen met de rook uit
de fabrieksschoorsteen. Men ziet koren
velden tegen een achtergrond, gevormd
door de H. Hostie tijdens de Mis. Men
ziet de Kelk opgeheven boven de wijn
gaarden. Er zijn beelden van vrouwen,
die vloeren schrobben, die voor winkels
ln de rü staan, die de fabriek binnen
gaan; van mannen, die achter hun les
senaars zitten, of die de vuren stoken.
Er is zelfs een schilder voor zijn ezel
en een balletdanseres, die bezig is met
haar oefeningen. Maar alle beelden be
wijzen, dat er geen bezigheid is, hoe ne
derig of hoe verscheiden ook, welke niet
op enigerlei wijze in verband kan wor
den gebracht met de H. Mis als de bron
van kracht en bijstand, die nodig is voor
het doen van goed werk.
Linden, uitgevoerd door diens Metropo-
le-orkest, te horen, gevolgd door enkele
delen uit de Arlésiënne Suite van Bizet.
Daarbij werd onder het publiek een
enquête gehouden.
Een onbevooroordeelde vergelijking
van de stereofonische met de tot nog toe
gebruikelijke weergave zal altijd heel
moeilijk blijven, omdat de acoustische
eigenschappen van de zalen daarbij een
belangrijke rol spelen. Het verschil met
de tot nog toe gereproduceerde muziek
in de vorm van radio-uitzendingen en
gramofoonplaten is echter enorm.
Het is nog niet mogelijk om films met
stereofonische geluidsweergave te ver
vaardigen. Daartoe moet men eerst een
juiste oplossing trachten te vinden om
een dubbel geluidsspoor aan te brengen
op de circa drie millimeter brede ge
luidsband. Mochten er echter t.z.t. zulke
tüms worden geproduceerd, dan, aldus
weet het officiële orgaan van de Neder-
landsche Bioscoop Bond te melden, zijn
de op het ogenblik in gebruik zijnde
moderne projectie-apparaten daarvoor nu
reeds geschikt.
Uit Hollywood is gemeld, dat Buster
Keaton, de bekende komiek uit de stom
me films, een der voornaamste rollen
zal gaan spelen in de film ,,Good Old
Summertime", die wordt uitgebracht
door Metro Goldwyn Mayer.
Harold Lloyd, een tweede ster uit de
tijd van de stomme film, doet eveneens
weer van zich spreken. Het volgend jaar
zal hij iedere stad in de Verenigde Staten
bezoeken, evenwel niet als komiek, doch
als vertegenwoordiger van een Ameri
kaans geheim genootschap.
Het scenario van deze film is geschre
ven door pater H. McEvoy, S.J., die te
vens als celebrant ln de film optreedt.
De film vertoont alle handelingen van
het H. Misofier van het ogenblik af, dat
de priester zich met de heilige gewaden
bekleedt, tot de laatste zegen toe.
l)e bisschoppen van Nottingham en
van Northampton zijn zo welwillend ge
weest, hun medewerking te vertenen bij
enkele in de film ingelaste scenes, die
betrekking nebben op de consecratie
van een kerk.
Zodra de film geheel gereed Is, zal
„The Sacrifice We Offer" door de Catho
lic Film Society, de Katholieke Film
Actie in Engeland, worden uitgebracht.
Zij is opgenomen op Kodachrome-film
van 16 mM, waarvan de Nederlandse ca
meraman Henk van Alsem indertijd ge
bruik heeft gemaakt voor Zijn film
,.Ave Maria" over het Maria-congres in
Maastricht, en is vier actes lang. De
commentaar zal worden gesproken door
mr. Alan Turner zelf.
De film heeft het „Imprimatur" van
de bisschop van Nottingham ontvangen
een eer, welke, zover bekend, nog geen
film ooit tevoren is te beurt gevallen.
Gedurende de maand November is een
Nederlandse vinding op het gebied "van
de electrische geluidsweergave, name
lijk de stereofonie, voor het eerst in de
practijk beproefd en wel in net Chicago
Theater te Eindhoven.
In de meeste bioscopen wordt bij het
ten eehore brengen van muziek geduren
de de pauzen gebruik gemaakt van gra
mofoonplaten. De tot nu toe gereprodu
ceerde muziek, hoe voortreffelijk van
weergave ook. miste de natuurlijkheid
van de direct ten gehore gebrachte mu
ziek. Het ideaal van "de geluidstechnicus
was daarom, bii de toehoorder geheel
dezelfde indrukken op te wekken als
deze zou krijgen in de concertzaal.
Door de stereofonische geluidsweerga
ve, waarover wij indertijd reeds het een
en ander in ons blad hebben gepubli
ceerd, wordt op bijzonder suggestieve
wijze een ruimtelijke indruk bereikt vol
gens een in Nederlandse laboratoria ont
wikkeld systeem.
De bioscooDbezoekers in Eindhoven
kregen een speciaal voor de stereofonie
gemaakte compositie van Dolf van der
het ln het dagelijkse leven allemaal niet
zo eenvoudig gaat.
Tegen een uur of twee des nachts reed
hij met de publiciteitsagent van de War
ner Brothers in een taxi. Hun vehikel
werd aangehouden door een politieman,
die de papieren wel eens wilde zien in
verband met de diefstal van een taxL
Flynn en zijn gezel bemoeiden zich met
het geval en werden door de ,,cop" mee
genomen naar het bureau, na een kort
handgemeen.
Op het bureau in de 51e straat schopte
Flynn, die in het gewone leven blijkbaar
niet zo sportief is als in zijn rollen op
het witte doek wel doen vermoeden, de
Eolitieman plotseling tegen de schenen,
i minder dan geen tijd zat hij in een
cel met allerlei duistere elementen uit
de onderwereld. Hij mocht er pas na een
uur weer uit, toen er een borgtocht van
500 dollars voor hem was gestort. De
rechter zal nog wel op dit vechtpartijtje
terugkomen en we vermoeden dat Flynn
er ditmaal geen honorarium voor zal
krijgen.
Na lang loven en bieden heeft Bing
Crosby een engagement in Londen afge
sloten, waarvoor hij 5.000 dollar (onge
veer 12.500 gulden) per voorstelling zal
ontvangen, In totaal zal hij acht voor
stellingen geven. Dit is het hoogste ho
norarium, dat ooit aan een artist in Lon
den is betaald.
Voor de serie voorstellingen, die waar
schijnlijk niet vóór Kerstmis zullen plaats
vinden, zal de grote Empress-zaal wor
den gehuurd, die ongeveer 9.000 perso
nen kan bevatten. De toegangsprijzen
zijn nog niet bekend......
Tijdens een vechtpartij in de film
Race Street" moest Wiiuam Benchx
zijn collega Frank Faylen knock-out
slaan.
Nadat de scene de nodige en onnodige
malen was herhaald, was Faylen zo moe
geworden, dat hij vergat te bukken, toen
Bendix met zijn voile gewicht een linkse1
hoekstoot op zijn kaak lanceerde. Faylen
ging prompt voor de fatale tien tellen
uit. Maar deze echte k.o was naar het
oordeel van de regisseur op de film niet
echt genoeg en toen de ongelukkige Fay
len weer was bijgekomen, moest de hele
scene nog eens worden overgemaakt....
Het pad der vrouwelijke filmsterren
gaat al evenmin over rozen. Betty Grable
Ligt op het ogenblik in bed. Ze heeft
een rugspier verrekt, toen ze probeerde
Cesar Romero, die meer dan 83 kilo
weegt, op te lichten tijdens een scene
voor de film „The Beautiful Blonde
from Bashful Bend."
De bekende filmacteur Errol Flynn,
die op de film voor geen kleintje ver
vaard is, heeft dezer dagen ontdekt, dat
Met eerbiedige bewondering en onuit
sprekelijke blijdschap heeft de D.R.W -
redactie kennis genomen van de vol
gende gedurfde verklaring, afgelegd door
een psychiater: „Indien iemand rond
loopt met een grief, zet deze zich vast
in de menselijke geest".
Denk aan de onophoudelijke observatie
van de menselijke natuur, de jaren van
moeizame, geduldige arbeid en studie,
welke aan deze revolutionnaire ontdek
king moeten zijn voorafgegaan.
En dan te bedenken, dat de hele psy
chologische wetenschap soms belachelijk
wordt gemaakt door onverantwoordelijke
journalisten'.
55
EEN DER MEEST AVONTUURLIJKE Duitse overmacht aanbonden en tot een
zegevierend einde brachten.
EPISODES UIT DE JONGSTE
OORLOG VERFILMD.
Als er ooit een historisch gebeuren
heeft bewezen, dat de werkelijkheid
fantastischer kan zijn dan een aan
het vruchtbare brein van een schrij
ver ontsproten filmscenario, dan is
het de strijd, welke tijdens de jong
ste wereldoorlog heeft gewoed om
het bezit van het »zware water", een
vloeistof, welke voor geleerden, die
zich bezig houden met het probleem
Een aanval met zweefvliegtuigen
mislukt en heeft slechts tot gevolg, dat
de Duitsers hun veiligheidsmaatregelen
verdubbelen. Toch slaagt een groepje
van elf mannen, na de vreselijkste ont
beringen en de hachelijkste avonturen,
er in tot de fabriek door te dringen
en de installaties te vernielen, zonder
dat ook maar één hunner wordt gedood
of gevangen genomen.
dat het transport zijn bestemming be
reikt
Naast de prachtige fotografie ia het
juist het menselijke element, dat aan de
film, welke overigens een waarheidsge
trouwe reconstructie is geworden van
een der meest avontuurlijke episodes
uit de jongste oorlog, haar boeiend ka
rakter geeft Mensen, wier worsteling
met de woedende elementen, wier strijd
tegen een overmachtige, goed georgani
seerde vijand, tot een volledige zege
praal leidt, waaraan men nauwelijks
zou kunnen geloven, indien de waar
heid ervan niet onomstotelijk vaststond.
Een belangwekkend werkstuk, aan
grijpend in zijn simpele realiteit, dat
personen boven 14 jaar beslist niet mo
gen missen.
F.
De schade wordt hersteld en de pro
ductie zelfs hoger opgevoerd dan ooit
tevoren. Dan volgt op radiografische
aanwijzingen van een tweetal verzets-
iieden, die zijn achtergebleven, 'n over-
der atoomsplitsing, een onmisbaar ^eldigend bombardement, dat leidt tot
'de volledige verwoesting van de fa
briek. De Duitsers geven de productie
(Van onze weerkundige medewerker)
Hoewel de temperatuur nog altijd boven normaal is, is het deze week
toch heel w«t minder zacht geworden. De veranderingen in.de luchtdruk
verdeling zijn dan ook buitengewoon groot Was er in deze week nog
enige depressie-activiteit te bespeuren, zodat er regenbuien voorkwamen
en hier en daar ook hagel en soms enkele donderslagen, met de ont
wikkeling van een gebied van hoge druk, dat zich vanochtend van
Spanje over het Noordzeegebied tot ver in Rusland uitstrekte, is een
eind aan alle depressieweer gekomen. Voorlopig zal het dientengevolge
droog blijven.
Deze ontwikkeling heeft tevens tot gevolg dat de wind ook naar
richtingen tussen Noord en Oost is gedraaid, waardoor geleidelijk koudere
lucht wordt aangevoerd. Toch betekent dit niet direct het begin van een
vorstperiode, want in Duitsland vriest het nog nergens meer dan enkele
graden. Dit week-end zal de winter zich dan ook niet binnen onze grenzen
vertonen. Maar gezien de ontwikkeling van een enorme koudegebied
boven Rusland, waarin temperaturen van meer dan 40 graden onder nul
voorkomen, is het niet uitgesloten, dat de volgende week de vorst ook
naar West Europa zal doordringen. Vooral niet, omdat de toevoer van
lucht uit het Oosten voorlopig zal blijven bestaan.
hulpmiddel is bij het nemen van hun
proevenVan deze heroieke strijd,
gevoerd in en om een eenzame vallei
in Noorwegen, heeft een trans
Noorse combinatie een film gemaakt,
onder de titel „La Bataille de l eau
lourde" (De strijd om de Atoombom).
Jean Marin, de Franse radiocommen
tator van de B.B.C, gedurende de oor
logsjaren, die het scenario schreef, heeft
ten aanzien van deze film verklaard, dat
„La Bataille de l'eau lourde" voor de
filmkunst is, wat de kroniek betekent
voor de literatuur. Hiermede worden de
plaats, welke deze rolprent in de film
kunst toekomt en de maatstaf, welke
men haar bij de beoordeling dient aan
te leggen, zeer zuiver bepaald. De ma
kers hebben de ware geschiedenis van
deze strijd en de personen, die er aan
deelnamen, in beeld willen brengen.
De film begint met een reeks objec
tieve, strikt zakelijke opnamen, door
middel waarvan de toeschouwer bekend
wordt gemaakt met de proloog tot dit
authentieke oorlogsdrama.
Het is 1939. Men ziet de atoomgeleer
den Frédéric Joliot-Curie, Halban en
Leo Kowarski in conferentie, welke er
toe leidt, dat Frankrijk in het bezit
komt van de gehele voorraad zwaar
water uit de Vemorkfabriek in de Noor
se Rjukan-vallei, de enige plaats ter
wereld, waar deze vloeistof in zo grote
hoeveelheden wordt geproduceerd.
Dit deel van de film is een zuivere
reportage van de feiten; gespeend van
elk streven naar dramatische effecten.
In 1940, wanneer de Duitsers Frank
rijk overweldigen, wordt het zware wa
ter in Engeland in veiligheid gebracht
Gelijktijdig worden alle voorbereidin
gen getroffen om de fabriek in de Rju
kan-vallei, die in Duitse handen is ge
vallen, onbruikbaar te maken.
In dit deel van de film heeft de Noor
Titus Vibé Müller, die onder de super
visie van Jean Dréville „La Bataille de
l'eau lourde" regisseerde, meer het
menselijke element op de voorgrond
geplaatst, waarbij hij de beschikking
had over dezelfde mannen leden van
de Noorse vrijcorpsen „Swallow" en
„Gunnerside" die tijdens de oorlog
de schijnbaar hopeloze strijd tegen de
op, doch de gespaard gebleven voorraad
zwaar water zal naar Duitsland worden
vervoerd. En wederom zijn het drie
Noorse verzetslieden, die begunstigd
door het gehflc weten te verhinderen,
Het Instituut Film en Jeugd, dat is
opgericht tot bevordering van het onder
zoek naar de invloed van de film op de
jeugd, heeft een nationaal congres be
legd, dat onder de titel „Ontspannings
leven, film en rijpere jeugd" op 14 en 15
Januari a.s. in Rotterdam zal worden
gehouden.
Het instituut is uitgegaan van de ge
dachte dat de film een groeiende plaats
in het ontspanningsleven Inneemt. Het
aantal aan de bioscoopcassa's in Neder
land uitgegeven entreebiljetten is van
35 millioen in 1939 gestegen tot 89 rn.il-
lioen in 1946. Aangezien het grootste
deel van déze millioenen bestaat uit per
sonen beneden de twintig jaar, werd de
behoefte gevoeld aan bezinning op de
hieruit voortvloeiende problemen en aan
contact met hen, wie de morele gezond
heid-van de jeugd ter harte gaat.
Dor gezaghebbende personen uit het
bioscoopbedrijf uit du kringen van kerk,
overheid, maatschappelijk werk, gezins
leven en jeugdbeweging zal worden ui' -
eengezet waar de verantwoordelijkheden
en moeilijkheden liggen van de maat
schappelijke of geestelijke groepering,
waarvan zij deel uitmaken.
Van katholiek-kerkelijke zijde zal het
woord worden gevoerd door pater A. v.
Schalen OFM, terwijl mr. H. A. M. T.
Kolfschoten, burgemeester van Eindho
ven, het standpunt van de overheid zal
uiteenzetten.
Tijdens het congres zal de heer D. van
Staveren, oud-voorzitter van de Com
missie voor de Centrale Filmkeuring, aan
de hand van de vertoning van enkele
films het onderwerp „Kinderfilms" in
leiden.
Het congres is voorbereid met instem
ming en steun van een aantal grote in
stellingen als de Ned. Bioscoopbond, de
Nat. Federatie voor de Geestelijke
Volksgezondheid, de Ned. Jeugdgemeen
schap en de departementen van sociale
zaken en van O. K. en W.
Het secretariaat, gevestigd Stadhou
derslaan 146 in Den Haag (tel 552311)
geeft alle gewenste inlichtingen.
Drie markante beelden uit dc film „Le
Bataille de l'eau lourde". Boven: De kostbare
Installaties onder zware Duitse bewaking.
Midden; Een handje vol mannen op weg naar
het doel: de Vemork-fabriek. Onder: Ook de
laatste droppel zwaar water, dat met een
veerboot naar Duitsland wordt vervoerd,
moet worden vernietigd.
Er zijn volgens nadere berichten, hon
derden doden en duizenden vermisten, al a
gevolg van de wolkbreuk boven het Zui
den van de staat Minas Geraes in Bra
zilië. Te Leopoldina zijn 142 doden en
honderden vermisten. Duizenden personen
zijn dakloos.
In de stad Santo Antomo Padua, m het
Noorden van de staat Rio, die eveneens
door de waterhoos is getroffen, telt men
10 doden. Ook daar zijn honderden ver
misten. In deze stad zijn meer dan 50
huizen verwoest.
9OOOOOOOOOOOO©OOOOGOOOOOGOOOOGOOOOOOOOOOOGO0OOO0OOOGOOOG)OOOGOO©QOGOOOOO<SXDOOG0OOOO0OOOOOOOGG)OOÓO^OOOO®J^22P5
Ons Romanbijvoegsel
KORTE INHOUD VAN HET VOOR
AFGAANDE.
De detective Arie Arends krijgt uit
Arnhem van een zekere heer K. van
Bemmelen een briefje, waarin hem
dringend verzocht wordt om een onder
houd. 's Avonds leest hij de krant,
dat de heer van Bemmelen spoorloos
verdwenen is. Samen met de schrijver
van het verhaal begeeft Arends zich
naar Arnhem. Hij verneemt daar van
de huishoudster van van Bemmelen,
dat laatsgenoemde ongehuwd was en
zich in zekere welstand verheugen
mocht, vooral omdat hij vaak erfenis
sen kreeg. Tevens verneemt hij, dat
een neef, Ferdinand van Bemmelen. de
Zondag tevoor plotseling gestorven is.
Arends en zijn vriend gaan een be
zoek brengen aan de dokter van de
oude heer van Bemmelen, in de hoop.
van hem bizonderheden te vernemen.
Maar de dokter komt zelfs niet thuis
om te eten en blijkt op mysterieuze
manier met zijn auto te zijn veronge
lukt. De twee vrienden gaan hem in
het ziekenhuis bezoekan. De dokter
vertelt, dat hij door een onbekende was
uitgenodigd om naar een bepaalde weg
te komen. Daar gebeurde het ongeluk.
De beide vrienden gaan naar de
plaats des onheils. Na het wrak te
hebben bekeken, begint Arends samen
met zijn vriend de band van het rech
tervoorwiel los te maken, waarin een
revolverkogel gevonden wordt. Men
heeft dus blijkbaar dr. Meertens alt de
weg willen ruimen. De grote vraag is:
waarom?
Ook Waldhof, de boekhouder van het
Effectenkantoor van Bemmelen, krijgt
een bezoek van de detective. Hij ver
telt, dat zijn overleden patroon wel
eens zaken deed met de verdwenen oude
heer van Bemmelen. Er was een apart
dossier voor deze transacties, maar dit
was spoorloos verdwenen.
Het volgende bezoek geldt een broei
van de vermiste, n.i. de heer Hans van
Bemmelen in Den Haag, die niet vee'
verheffends over nëef Ferdinand ver
telt-
De beide vrienden gaan weer naar
Arnhem om mevrouw Groenewegen,
de huishoudster van de vermiste, te
gaan ondervragen. Daar op een her
haaldelijk gebel niet wordt opengedaan,
dringen de vrienden het huis binnen.
Zij vinden het lijk van de huishoudster
die vermoord werd.
Bij onderzoek van het bureau van de
vermiste, wordt een brief van Hans van
Bemmelen gevonden, waarin deze zijn
broer om geld vroeg.
Tenslotte woidt een bezoek ge
bracht aan de familie de Zwart m
Deventer. Mevrouw de Zwart is een
zuster van Hans en Karei van Bem
melen.
Vooral de heer de Zwart is met
erg te spreken over neef Ferdinand,
die hij altijd uttergt onbetrouwbaar
geacht had.
Bij een later gesprek met Hans van
Bemmelen in Den Haag, brengt Arends
de brief ter sprake, die deze aan zijn
broer Karei geschreven had en die
Arends in het bureau vond
Is er niet, zei ik teneinde raad: nog
een andere mogelijkheid?
Ik zal de laatste zijn, om die uit te
sluiten, antwoordde hij. Maar....
Er lag zeer sterke twijfel in dit gerekte
maar.
Namelijk deze: dat we hem later niet
mogen kunnen herkennen?
Het bleef weer even stil. Toen hernam
A. A.: Je gooit roet in het eten, Bram.
Maar met zekerheid weten we pas, wan
neer de daders achter slot en grendel
zitten. Toch wil lk daar thuis, als ik droge
kleren aan heb, onder het genot van nog
Thuisgekomen, vertelt de moeder een sigaartje vóór het naar bed gaan, eens
van Arends, dat een vreemde bezoe- I rustig over nadenken,
ker, na enige tijd op hem te hebben
gewacht, was weggegaan maar later
op de avond nog zou terugkeren.
Arends vraagt zich af, wie die onbe
kende wel kan zijn.
De man, die zich Krefeld noemt,
komt inderdaad terug en vertelt een
vreemd verhaal: hij zou de verdwenen
heer van Bemmelen hebben gtezien.
De volgende dag gaan A.A., zijn
ynend en Krefeld door donkere straat
jes van Arnhem op zoek. Daar over
valt Krefeld hen plotseling. Arends
weet zich in de rivier te redden en de
verteller raakt bewusteloos.
Na dit avontuur laten ze zich per
auto thuis brengen, waar ze een en
ander bespreken en conclusies proberen
te trekken.
14)
Dan hebben we toch met hem ge
praat en met hem gewandeld.
Zo gezien, ja, dan kennen we hem
De vraag is echter, of we hem ooit zou
den hèrkennen- Hij zal zich aan ons niet
vertoond hebben, zonder hiertegen voor
zorgen te hebben getroffen. Niet dit is
het kardinale van je zo belangrijke op
merking, Bram..
Wat dan wel?, vroeg ik, omdat hij
zweeg.
Hij kwam zelf en liet dus het schie
ten aan die ander over, omdat daar een
gegrondereden voor geweest moet zijn
Omdat hij ons die ander niet kón doen
ontmoeten. Waarom mogen wij die ander
niet ontmoeten? Zou het niet mogelijk zijn,
dat we die niet mogen herkennen? Dus
dat we die ander reeds kénnen?
Je beschuldigt er mij van, een super
roman te bedenken, zei ik. Wat jij nu ver
Onderstelt, is minstens buitengewoon voor
barig.
Denk er eerst eens over na, Bram.
Ik voor mij,'geloof, dat het begint te da
gen.
Dus je weet, wie het is?
Niet ik ben voorbarig, antwoordde
hij: Ik heb nog niet het flauwste vermoe
den, wie die weggesmokkelde slechte
schutter kan zijn. Ik weet echter iets an
ders. Namelijk, dat het terrein, waarop wc
hem moeten zoeken, begrensd wordt. En
indien we erin zouden slagen, de slechte
schutter te pakken te krijgen, dan grijpen
we daarna ook wel spoedig de betere.
Ik noemde halfluid de namen van alle
personen, die in verband met de kwestie
genoemd zouden kunnen wórden, van de
familie van Bemmelen tot aan Waldhof,
de boekhouder. Bij geen er van gaf A- A.
enig teken, dat ik er meer aandacht aan
moest besteden.
HOOFDSTUK XIX.
Uitgestelde executie.
Woensdagnacht hadden we de autotocht
van Arnhem naar Dordrecht gemaakt in
de van benauwd vochtige geur doortrok
ken wagen. Donderdag voelde Arie Arends
zich verre van behaaglijk. Hij kuchte en
van tijd tot tijd zag ik hem zich ineen-
schurken, alsof hjj het kil had- Ik was er
lang niet zeker van, dat hij het onvrij
willige bad en vooral het daarna nog uren,
lang in natte kleren blijven, zonder ern
stige ongesteldheid te boven zou komen,
doch zijn (jzersterke gestel hielp er hem
weldra overheen.
Maar eerlijk gezegd, Bram, voel ik
er niets voor, om nu maar dadelijk weer
in het wilde weg door het labyrinth te
gaan dolen. Me dunkt, we hebben een
partij schaak, een praatje en een sigaar
tje wel verdiend.
Wat zou er kunnen gebeuren, waar
door je een paar dagen rust niet geoor
loofd zouden zijn?, vroeg ik, zijn recht op
rust daarmee erkennend.
Wie weet, antwoordde hij:,Als ik me
dat ga afvragen, is er op rust echter geen
kijk meer Dus beste jongen, zet je, neem
een sigaret, want jij róókt nou éenmaa"
nooit beter, stel de schaakstukken op en
wanneer jë iets zégt, draag zorg." dat het
de zaak van Bemmelen niet raakt.
Hij zelf zette zich tegenover de voor mij
bestemde, plaats, stak een sigaartje op en
keek, met duidelijk' plézier, de mooie blau
we rookwolkjes na,die hij, genietend om;
hoog. blies.. Ik stelde de schaakstukken
op. We speelden. Wanneer, er een vraag of
een opmerking over de zaak, die óns bei
den zozeer bezig hield, in ine opkwam
onderdrukte ik de neiging, er over te
spreken.
De Dónderdag ging op deze manier m
volmaakte rust voorbij. We schaakten'nier
dc gehele dag. A. A. die een mooie collec
tie boeken over criminologie bezat, liet
me zijn laatste aanwinsten zien-
Tegen de avond wandelden we een uur
tje langs de Merwéde. We dronken daar
na genoeglijk met mevrouw Arends.
Arie's moeder, thee en ik schepte er ver
maak in, telkens weer op te merken, hoe
voldaan ze er over was, eens 'n huiselijk
kringetje rond zich te hebben.
Hij is nóóit thuis zei ze, met een
ondeugend glimlachje, alsof ze er hem
vooral niet door wilde ontstemmen. Ik
bedoel, als hij thuis is,is hij nog niet
thuis. Als u mij begrijpt.
Volkomen, mevrouw, antwoordde ik.
Afwezig, meent u.
Precies, afwezig. U moest maar vaker
te logeren komen.
Ik zei, dat ik dit aanbod van harte
gaarne aanvaardde, doch zei er niet bij
dat Arie er niet minder door afwezig zou
zijn.
Vrijdags probeerde ik mijn vriend we
derom rust te doen houden. Ik stelde- al
tegen koffietijd een wandelingetje voor,
merkte tegen dat we thuis kwamen op,
dat hij me nog een revanche-partij bij
het schaken schuldig was, sprak over po,-
litiek, waarvoor hij zich doorgaans tame
lijk interesseerde.
Het ging echter reeds lang niet meer
zo van harte als de dag tevoren en toen
hij 's avonds het avondblad gelezen had,
wist ik door zijn houding, dat het met de
rust uit was. Dit wil niet zeggen, dat ik
directe actie van hem verwachtte, maar
ik bemerkte, dat hij zich opnieuw meer en
meer op de zaak van Bemmelen concen
Wil het niet, Arie?. vroeg ik, zo
l°S- toderdaad, er schort mij iets,
als ik eens een verouderd woord mag ge-
hruiken, dat beter dan elk ander imju
toestand weergeeft, antwoordde hij-
Wel, dan heeft de rust weer lang
genoeg geduurd. En wat houdt je nu in
«HSlf ÏS'Uoor® ao°4 tol.
anHlt°ktok ot'„tfieus. dat ik hem ver
bouwereerd aankeek.
Lees de krant er maar eens op na,
Ik wijdde me aan het Avondblad, dat
hem uit het zo kort genoten evenwicht
had gestoten. Gedurende het half uur, dat
een nauwgezet lezen mij m beslag nam
zei hij geen woord, doch rookte. Toen
ik de krant' opvouwde- was het eerste,
wat ik opmerkte, dat hij me nadenkenc.
nankpfkr
Tkvind er niets in, zei ik
Dat is het juist. Jouw dood behoor
de daarin te staan. Of liever, die had
er gisteren al in moeten- staan. We kun
nen er niets aan doen, dat het, zo gelopen
is, maar jouw wederopstanding haalt een
lelijke streep door de rekening van Kre
feld. Wanneer jij aan de Nieuwe Kraan
gevonden was, zou daar natuurlijk een
schoon verslag over verschenen zijn en
dat zou onze vriend hebben gelezen en
dan zou hij hebben "moeten aannemen,
dat ik een lelijke vai gemaakt had en
vjat doorboorde borst, kalmpjes weg naar
zee dreef. Nu dat verslag er met in staat
in de krant, begrijpt hij natuurlijk, dat je
ontkomen bent. Zie je wel. dat dit woord
hier béter op zijn plaats is, dan toen
jij bet fa verband "met, Krefeld gebruikte?
Welnu,- indien jij ontkomen, ik daaren
tegen omgekomen zou zijn. zou je hemel
en aarde hebben bewogen, om mij te
doen opdreggen. En je zoudt dit hebben
gedaan met de nodige, ja, met veel over
bodige ruchtbaarheid, waaruit zonneklaar
gebleken zou zijn, dat onze vriend van
mij niet meer te vrezen had. Jij lamen
teerde niet; fnet andere woorden: er be
hoeft niet gedregd te worden, want ik
ben reeds terecht. En Krefeld weet, dat
hij werd beetgenomen.
lk had niettemin toch kunnen
Jammeren? Ja, zeker uad je dat
kunnen doen. Je had liet bovendien be- Het wordt de moordenaar wel mak
horen te doen en ik vergeef het mezelf kèlijk gemaakt, merkte hij, als terloops
niet. dat ik gisteren de dag zo y«klun-- J- Oer.
geld heb. Nu is het te iaat. Je kunt wet
uit je bezwijming ontwaakt zijn, om naar
huis te keren en daar twee dagen mt te
slapen, teneinde pas daarna ach en wee
te roepen. Bram.
Ik zou me van dat verzuim maar
geen verwijt maken, troostte ik.
g Doe ik ook niet, Bram, maar ik weet
alleen dat ik nalatig ben geweest. Ver
wijten leveren tijdverlies; beseffen dat je
verwijten verdient, spoort aan tot nieuw e
activiteit. Er is echter met geen mogelijk
heid te bepalen in welke richting die ac
tiviteit zich moet ontplooien.
Misschien komt de goede man no&
wel een keer in de nacht hierheen, ver
onderstelde ik schertsend.,
Onmogelijk is dat geenszins, al lijkt
het jou zo gek. Maar waarschijnlijk is het
toch niet en er op wachten is pure onno
zelheid.
Wachten is irn de regel onaangenaam,
erkende ik.
En nodeloos vermoeiend.
Toch niet altijd onvruchtbaar, meen-
d'—k_Soms echter zeer schadelijk, be-
Pail'dSoms kun je evenwel niet anders.
Dat zegt men. Maar moet er niet
altijd een uitweg zijn, die wacnten over
bodig maakt? Met andere woorden: wacht
men niet vaak op een verkeerde plaats?
Dan deugde de afspraak niet.
Een afspraak is het wederzijds, bij
voorbaat, vaststellen van een bepaalde
actie. De detective moet een alspraak
kunnen maken, zonder dat de tweede
partij er iets van weet, doch waaraan
hij wel voldoet. Hij mo.et actie uitlokken,
een bepaalde actie nog wel. Doch dan
moet hij dus weten, welke actie hij uit-
lokkken wil.
Theoretiseren is zeer aanlokkelijk,
vond ik: Het scherpt de geest-
Bij een tegenstander, zoals we die
thans hebben, doe je meer met scherpe
wapens. Eén daarvan is onder anderen:
zulk een bepaalde actie.
Ook theoretiseren is evenmin als wach
ten, niet altijd onvruchtbaar.
Hij vatte mijn wenk goed op; hij the
oretiseerde voor een ogenblik niet ver
der. Ook de Vrijdagavond brachten wy
door fa de huielijke kring, bij de zeer
tevreden mevrouw Arends.
Ik voorspelde mezelf voor de Zaterdag
geen vermindering van de spanning, die
A.A., wanneer hij vrijwel doorlopend
over een vraagstuk nadenkt, in mij op
wekt. Dat die spanning echter zou toe
nemen, als de volgende dag inderdaad
het geval was, had ik niet kunnen, ook
niet durven vermoeden.
Aan het ontbijt reikte A.A, mij het
opengevouwen Ochtendblad, waarbij hij
met gestrekte, vinger wees naar de laatste
berichten;
In de voornacht werd Dr, Meer
tens te Velp,in zijn zitkamer doodge
schoten.'De dader wist te ontkomen. Dr.
Meertens had juist gisteren zijn praktijk
hervat, nadat hij énige dagen, ten gevol
ge van een auto-ongeluk, in- het zieken
huis verpleegd werd. Nadere berichten
volgen in ons Avondblad.
Is het weer eens uit met de pret?.
vToeg mevrouw, die op het gezicht van
haar zoom kou lezen, dat zijn belangstel
ling volkomen werd opgeëist.
Ik ga straks even naar Velp, zei hij:
Maar we zullen vanavond wel weer thuis
zijn, denk ik.
Ja, ja, dat ken ik, Arie, Enfin als
je dan nu eerst maar eet.
Arie Arends was zeer zeker te sterk
materialist dan dat hij zijn ontbijt zou
laten staam voor een zaak, waar hij niet
ogenblikkelijk door werd weggeroepen.
We tafelden dus fa volmaakte orde ver
der, ofschoon hij, toen zijn moeder een
kopje thee inschonk en haar aandacht
daarbij bepaalde, even in een spoorboek
je bladerde en een bepaalde rubriek na
keek.
op' Mevrouw 'Gr'oeiiewègen was moeder-
ziel alieen in eer, gesloten hms toen ze
werd overrompeld. En als ik het goed
«zien heb werd Dr. Meertens, voor wat
fbh huishouden betreft bijgestaan door
een daghitje. Zoekt de getuigen. Zoiets
aks een misleidend zoekprentje, waar
een foutief onderschrift bovendien üe
aandacht beduvelt.
Ik ben het langzamerhand wel af
gewend, te vragen, waarom hij liefheb
berij heeft in al dat griezeligs, mijnheer
Verschoor, zei zijh moeder: Maar ik vind
het vréselijk! Als iedereen medelyöen
heeft met iemand die vermoord oi o
roofd werd; moet ik bovendien g
onrust zitten, omdat Arie er altijd acn
teindeStiem kwa mik terug op zijn op
merking^ iBdertlaad 'eigenaardig, dat
de moordenaar zo gemakkelijk spei heeft
zei ik. -i
Misschien heeft juist dat rijn plan
niet alleen doen slagen, maai' zelfs doen
ontstaan, opperde mijn vriend.
Maar voegde hij er grimmig aan toe:
geheel geslaagd is dat plan blijkbaar nog
niet, anders had hij er deze moord niet
aan toegevoegd. Doden alleen voor zijn
genoegen doet hij stellig niet.
Wij begaven ons rechtstreeks naar Velp
en naar het huis van Dr. Meertens. Op
ons aanbellen werd de deur geopend door
een heer, wiens zelfverzekerde houding
direct de politieman verried. Nu was A.A.
in die tijd reeds voldoende bekend, om
zich met vertrouwen op medewerking
aan de politie voor te kunnen stellen en
wanneer het zoals nu, beslist niet an
ders kon, deed hij het ook.
Natuurlijk ken ik u van naain. ant
woordde de rechercheur: Dat brengt ech
ter nijg volstrekt geen wijziging fa mijn
opdracht: niemand toe te laten en ver
dachte personen te doen arresteren. Ik
zal u niet verdenken, maar u toelaten
kan ik evenmin. U zult moeten wachten
tot mijn chef komt of u anders tot hem
moeten wenden.
Ik ben stellig met van plan, het u Dat hij iet-s anders met zijn
ook maar in het minst moeuyk e_ ma. bedoelde, werd me duidelijk
in zijn zitkamer te studeren. Hij werd
althans gevonden met een boek over
keelziekten voor zich. Daarbij moet hij
de gordijnen geopend en de lamp aan
gehad hebben. Ook dit werd namelijk
zo gevonden. Men kon hein dus van de
straat af zien. En van de straat af heeft
men geschoten. Dit werd niet alleen
vastgesteld door de politiedokter. doch
bleek overduidelijk uit een kogelgat in
het vensterglas. U kunt het vanaf de
straat zien, wanneer u straks binten bent
De buren hebben misschien het schot
gehoord, doch er niet veel aandacht aan
gewijd, wel licht gedacht aan de knal-
pot van een auto. De moord werd ont
dekt door een agent op nachtronde, om
tien minuten voor half twee., Zo laat zien
we nooit licht schijnen uit een niet door
gordijnen gesloten raam. Hij maakte
alarm, nadat hij vergeeft had aangebeld.
Behalve de dokter bleek er niemand in
huis te zijn.
Men kon de dokter van de straat
zien zitten, dus zijn zitkamer is gelijk-
vloers vroeg A. A.
Gelijkvloers en gelijkvloers is twee.
'faigszïns boven het stfaatniveau. Alleen
vanaf de overkant van de weg kan men
ver genoeg de kamer in kijken.
Dan dank ik u voor uw inlichtingen,
zei A. A. En als ik u ooit een weder
dienst kan bewijzen......
O, geen dank. geen dank mijnheer
Arends, antwoordde de rechercheur te
vreden, dat mijn vriend al zo vlug heen
ging.
Hij liet ons uit, alsof hij de portier
en mijn vriend een voornaam bezoeker
was.
Nu even dat kogelgat bezichtigd,
dan zijn we weer weg. Heb ik teveel te
gen mama gezegd, toen ik voorspelde,
dat het niet laat zou worden vandaag
Hij glimlachte hierbij alsof hij het
niet ernstig meende, doch omdat ik geen
enkele aanleiding zag lang in Velp te
blijven, schreef ik de glimlach toe aan
verbetenheid over deze nieuwe moord.
HOOFDSTUK XX
Het volgende slachtoffer
ken, zei A. A.; Uw collega's zullen al wel
gezocht hebben naar wat waarschijnlijk
toch niet te vinden is. Ik heb de réis
hierheen een werkelijk niet voor ge
noegen ondernomen tochtje alleen ge
maakt om bijzonderheden te horen over
de wijze waarop de dokter gedood werd.
Ik meen te.mogen aannemen,-dat:de dok
ter enige maatregelen getroffen heeft </n
zijn veiligheid te verzekeren. Ik heb hem
dit althans t enzeerste aanbevolen.
Aanbevolen herhaalde de recher
cheur verwonderd: U hebt hem dus on
langs gesproken en u hebt iéts dergelijks
voorzien
Na dat auto-ongeval, j"a. Daar was
lelijk opzet bij in het spel. Maar waarom
zou ik üw chef opzoeken, als u mij even
goed kan inlichten
Jk zou niet graag beweren, dat ik
dit even goed kan, antwoordde de man.
Naar zijn toon te oordelen, kreeg riien
echter een andere indruk: Wat. mij be
kend is, wil ik u met a lie -plezier mede
delen.
Hij was één en ai voorkomendheid.
Hij liet oiis, strikt genomen, weliswaar
niet toe, doch ging' toch zover op zij,
dat wij het portaal konden binnenstap,
pen, waarna hij de deur bijna geheel
dichtduwde. Zonder dit tot een bewuste
opzet te hebbên uitgedacht, zou hij er
bepaalds niets op tegen hebben, mijn
vriend met eukele inlichtingen te doen
vertrekken, waarna hij zelf als eerste
tegenover zijn superieuren de idee van
samenhang tussen de moord en het on
geluk van een week geleden zou kun
nen ontplooien. Er school iets in van on
schuldige corruptie, die bij mijn vriend
stellig -niet in de laatste plaats moest
wórden gezocht.
De dokter zat gisteravond laat, het
moet tegen middernacht geweest zyrn
glimlaèh
toen wjj met mevrouw Arends koffie
dronken. De oude dame droeg haar vol
daanheid over onze spoedige terugkeer
uit in het genoeglijke gebaar, waarmee
ze ons. onze kopjes aanreikte.
Ik heb u gezegd, dat het vandaag
geen latertje zou worden, mama. herin
nerde A. A: U ziel, dat ik er zelfs een
vroegertje van gemaakt heb. Maar nu
moet ik u dan ook op iets heel andefs
voorbereiden.
O lieve genade. En ik was al zo te
vreden, dat dit zo fortuinlijk verliep,
antwoordde ze: Wat voer je nu weer
dan in je schild
Dat ik misschien een paar nachten
in het geheel niet thuis kom. zei hij.
Tja Nu, daar is dan niets aan te
doen. Wanneer jij het zegt, van te voreh,
dan is er geen mogelijkheid, je te weer
houden. Maar ga je weer.... eh, ze aar
zelde en haar gezicht betrok: is er....
enis er gevaar bij
Och, gevaar. Je kunt. van de tra»
vallen ook. antwoordde hij ontwijkend.
Wat staat er hu opeens op hét pro
gramma informeerde ik.
Den Haag.
Onze toneelcriticus dus Ik har'
een vaag vermoeden, dat hij bij deze g'
schiedenis dieper geïnteresseerd is.
Ondanks wat wij reeds hebben vp
gesteld, ben je dus toch in staat verd'
king tegen hem te koesteren vroeg
A.. lichtelijk spottend: Je kent Haiv
toch
Hamlet? Wat heeft die er mee
maken.
(Wordt vervolgd).
